هشدار امام علی به یارانش درباره نافرمانی

هشدار امام (ع) به یارانش درباره فرجام نافرمانی

ترساندن از چیرگی شامیان‌: الإرشاد- از سخنان آن حضرت در نکوهش از سستی آنان که از یاری او کنار کشیدند-: "من‌جز این‌نمی‌بینم که این‌قوم (شامیان) برشما غلبه خواهندیافت". گفتند: چگونه، ای امیر مؤمنان؟ فرمود: "می‌بینم که کارهای آنان بالا گرفته و آتش‌های شما خاموش شده است. می‌بینم که آنان جدی‌اند و شما سهل‌انگار، آنان با هم‌اند و شما پراکنده، آنان پیرو پیشوای خویش‌اند و شما نافرمان. به خدا سوگند، اگر بر شما چیره شوند، خواهید یافت که پس از من سرپرستان بدی برای شما خواهند بود. گویا می‌بینمشان که در شهرهای شما شریک شده و غنایم شما را به شهرهای خود برده‌اند. گویا می‌بینمتان که مثل سوسمار، خِش خِش می‌کنید، نه حقی را می‌ستانید و نه جلوی هتک حرمت الهی را می‌گیرید. و گویا می‌بینم که آنان، شایستگان شما را می‌کشند، قاریان شما را می‌ترسانند و شما را محروم و منزوی می‌کنند و دیگران را به خود نزدیک می‌سازند. اگر محرومیت خود و خودستایی آنان و فرود آمدن شمشیر و هراس را می‌دیدید، پشیمان می‌شدید و از کوتاهی خود در پیکار با آنان، احساس خسارت می‌کردید و به یاد این روزهای آرامش و عافیت می‌افتادید، وقتی که دیگر یادآوری برایتان فایده‌ای ندارد"^[۱].

هشدار دادن درباره دوزخ دنیا: امام علی (ع)‌- در سخنش با کوفیان-: ای مردم! شما را به جهاد با این گروه (شامیان) فرا خواندم، نکوچیدید، به گوشتان رساندم، پاسخ ندادید، پندتان دادم، نپذیرفتید. حاضرانی هستید همچون غایبان! بر شما حکمت می‌خوانم، از آن رویگردان می‌شوید، با موعظه‌های رسا پندتان می‌دهم، پراکنده می‌شوید. گویی درازگوشانِ رمیده از شیر هستید! شما را به پیکار با ستمگران برمی‌انگیزم، هنوز سخنم به پایان نرسیده که می‌بینم به هر سو پراکنده و به مجالس خویش بازگشته‌اید. حلقه حلقه نشسته‌اید، مَثَل می‌زنید و شعر می‌خوانید و در جستجوی اخبارید، و چون پراکنده شوید، از نرخ‌ها می‌پرسید. جاهلانی هستید بی‌دانش و غافلانی بی‌پارسایی و عیبجویانی بی‌ترس! جنگ و آمادگی برای رزم را از یاد برده‌اید. دل‌هایتان تهی از یاد جنگ شده است و آنها را با یاوه‌ها و بهانه‌ها انباشته‌اید. شگفتا! و چرا شگفتی نکنم که آن قوم بر باطل خویش متحدند و شما حق را از یاری وا نهاده‌اید. ای کوفیان! شما همچون آن زن حامله‌اید که جنین خود را سقط کرده و شوهر و سرپرستش مرده و بیوگی‌اش به درازا کشیده است و دورترین خویشاوندانش وارث او شده‌اند! سوگند به آنکه دانه را شکافت و انسان را آفرید، در پی شما، یک‌چشمِ فرومایه‌ای‌^[۲] خواهد آمد، دوزخِ دنیا، که هیچ‌کس را باقی و رها نخواهد گذاشت و پس از او مردی درنده و گزنده، ثروت‌اندوز و بخیل‌^[۳] بر شما مسلط خواهد شد. سپس عده‌ای از بنی‌امیه، یکی پس از دیگری حکومت را به ارث خواهند برد که هرگز آخری مهربان‌تر از اولی نسبت به شما نیست، بجز یک نفر^[۴]. بلایی است حتمی که خدا برای این امت رقم زده است. نیکان شما را می‌کشند و فرومایگان شما را به بردگی می‌گیرند و گنجینه‌ها و ذخیره‌هایتان را از درون سراپرده‌هایتان بیرون می‌کشند. این گرفتاری، بهای سنگین تباه ساختن‌کارها و اصلاح خود و دینتان‌است که داشته‌اید^[۵].

پرهیزاندن از ذلتی فراگیر: الغارات‌- به نقل از جندب بن عبد الله وائلی-: علی (ع) می‌فرمود: "آگاه باشید که پس از من با سه چیز روبه‌رو خواهید شد: ذلتی فراگیر، شمشیری مرگ‌ریز و تبعیض در بیت‌المال، که ستمگران آن را به‌صورت سنتی بر ضد شما در خواهند آورد. آن گاه است که در آن حالاتْ مرا یاد کنید و آرزو کنید که کاش مرا می‌دیدید و یاری می‌کردید و خون‌هایتان را در راه من می‌ریختید، و خدا جز ستمگر را از عنایت خویش دور نمی‌سازد". جُندَب، پس از آن هرگاه حادثه ناگواری می‌دید، سخن امام را یاد می‌کرد که: "خداوند جز ستمگر را از عنایت خویش دور نمی‌سازد"^[۶].^[۷]

جستارهای وابسته

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین

پانویس

↑ «الإرشاد- مِن کلامِهِ (ع) فِی استِبطاءِ مَن قَعَدَ عَن نُصرَتِهِ-: ما أظُن هؤُلاءِ القَومَ- یعنی أهلَ الشامِ- إلاظاهِرینَ عَلَیکم، فَقالوا لَهُ: بِماذا یا أمیرَ المُؤمِنینَ؟ قالَ: أری‌ امورَهُم قَد عَلَت ونیرانَکمُ قَد خَبَت، وأراهُم جادینَ وأراکم وانینَ، وأراهُم مُجتَمِعینَ وأراکم مُتَفَرقینَ، وأراهُم لِصاحبِهِم مُطیعینَ وأراکم لی عاصینَ. أمَ وَاللهِ لَئِن ظَهَروا عَلَیکم لَتَجِدَنهُم أربابَ سوءٍ مِن بَعدی لَکم، لَکأَنی أنظُرُ إلَیهِم وقَد شارَکوکم فی بِلادکمُ، وحَمَلوا إلی‌ بِلادِهِم فَیئَکم، وکأَنی أنظُرُ إلَیکم تَکشونَ کشیشَ الضبابِ؛ لا تَأخذُونَ حَقاً ولا تَمنَعونَ للهِ حُرمَةً، وکأَنی أنظُرُ إلَیهِم یقَتُلونَ صالِحیکم، ویخیفونَ قُراءَکم، ویحرِمونَکم ویحجُبونَکم، ویدنونَ الناسَ دونَکم، فَلَو قَد رَأیتُمُ الحِرمانَ وَالأَثَرَةَ، ووَقعَ السیفِ، ونُزولَ الخَوفِ، لَقَد نَدِمتُم وخَسِرتُم عَلی‌ تَفریطِکم فی جِهادِهِم، وتَذاکرتُم ما أنتُم فیهِ الیومَ مِنَ الخَفضِ والعافِیةِ حینَ لا ینفَعُکمُ التذکارُ» (الإرشاد، ج ۱، ص ۲۷۴).
↑ مقصود امام (ع) حَجاج بن یوسف است. (م)
↑ مقصود، هِشام بن عبد الملک است. (م)
↑ مقصود، عمر بن عبد العزیز است. (م)
↑ «الإمام علی (ع)- فی کلامِهِ مَعَ أهلِ الکوفَةِ-: أیهَا الناسُ! إنی استنَفَرتُکم لِجِهادِ هؤُلاءِ القَومِ‌ [أی أهلِ الشامِ‌] فَلَم تَنفِروا، وأسمَعتُکم فَلَم تُجیبوا، ونَصَحتُ لَکم فَلمَ تَقبَلوا، شُهودٌ کالغُیبِ، أتلو عَلَیکمُ الحِکمَةَ فتُعرِضونَ عَنها، وأعظِکمُ بِالمَوعِظَةِ البالِغَةِ فَتَتَفَرقونَ عَنها، کأنکم حُمُرٌ مُستَنفِرَةٌ فَرت مِن قَسوَرَةٍ، وأحُثکم عَلی‌ جِهادِ أهلِ الجَورِ فَما آتی عَلی‌ آخِرِ قَولی حَتی‌ أراکم مُتَفَرقینَ أیادِی سَبَأٍ، تَرجِعونَ إلی‌ مَجالِسِکم تَتَرَبعونَ حِلَقاً، تَضرِبونَ الأَمثالَ وتَناشَدونَ الأشعارَ، وتَجَسسونَ الأَخبارَ، حَتی‌ إذا تَفَرقتُم تَسأَلونَ عَنِ الأَسعارِ، جَهلةً مِن غَیرِ عِلمٍ، وغَفلةً مِن غَیرِ وَرَعٍ، وتَتَبعاً فی غَیر خَوفٍ، نَسیتُمُ الحَربَ والاستِعدادَ لَها، فَأَصبَحَت قُلوبُکم فارِغَةً مِن ذِکرِها، شَغَلتُموها بِالأَعالیلِ وَالأَباطیلِ. فَالعَجَبُ کل العَجَبِ! وما لی لا أعجَبُ مِنِ اجتِماعِ قَومٍ عَلی‌ باطِلِهِم، وتَخاذُلِکم عَن حَقکم! یا أهلَ الکوفَةِ! أنتُم کام مُجالِدٍ، حَمَلَت فَأَملَصَت، فَماتَ قَیمُها، وطالَ تَأَیمُها، ووَرِثَها أبعَدُها. وَالذی فَلَقَ الحَبةَ وبَرَأَ النسَمَةَ، إن مِن وَرائِکم للَأَعوَرَ الأَدبَرَ، جَهنمُ الدنیا، لا یبقی ولا یذَرُ، ومِن بَعدِهِ النهاسُ الفَراسُ الجَموعُ المَنوعُ، ثُم لَیتَوارَثَنکم مِن بَنی امَیةَ عِدةٌ، ما الآخِرُ بِأَرأَفَ بِکم مِنَ الأَولِ، ما خَلا رَجُلًا واحِداً، بَلاءٌ قَضاهُ اللهُ عَلی‌ هذِهِ الامةِ لا مَحالَةَ کائِنٌ، یقتُلونَ خِیارَکم، ویستَعبِدونَ أراذِلَکم، ویستَخرِجونَ کنوزَکم وذَخائِرَکم مِن جَوفِ حِجالِکم، نِقمَةً بِما ضَیعتُم مِن امورِکم، وصَلاحِ أنفُسِکم وَدینِکم» (الإرشاد، ج ۱، ص ۲۷۸).
↑ الغارات، ج ۲، ص ۴۹۲.
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۵۱۵.

[1] «الإرشاد- مِن کلامِهِ (ع) فِی استِبطاءِ مَن قَعَدَ عَن نُصرَتِهِ-: ما أظُن هؤُلاءِ القَومَ- یعنی أهلَ الشامِ- إلاظاهِرینَ عَلَیکم، فَقالوا لَهُ: بِماذا یا أمیرَ المُؤمِنینَ؟ قالَ: أری‌ امورَهُم قَد عَلَت ونیرانَکمُ قَد خَبَت، وأراهُم جادینَ وأراکم وانینَ، وأراهُم مُجتَمِعینَ وأراکم مُتَفَرقینَ، وأراهُم لِصاحبِهِم مُطیعینَ وأراکم لی عاصینَ. أمَ وَاللهِ لَئِن ظَهَروا عَلَیکم لَتَجِدَنهُم أربابَ سوءٍ مِن بَعدی لَکم، لَکأَنی أنظُرُ إلَیهِم وقَد شارَکوکم فی بِلادکمُ، وحَمَلوا إلی‌ بِلادِهِم فَیئَکم، وکأَنی أنظُرُ إلَیکم تَکشونَ کشیشَ الضبابِ؛ لا تَأخذُونَ حَقاً ولا تَمنَعونَ للهِ حُرمَةً، وکأَنی أنظُرُ إلَیهِم یقَتُلونَ صالِحیکم، ویخیفونَ قُراءَکم، ویحرِمونَکم ویحجُبونَکم، ویدنونَ الناسَ دونَکم، فَلَو قَد رَأیتُمُ الحِرمانَ وَالأَثَرَةَ، ووَقعَ السیفِ، ونُزولَ الخَوفِ، لَقَد نَدِمتُم وخَسِرتُم عَلی‌ تَفریطِکم فی جِهادِهِم، وتَذاکرتُم ما أنتُم فیهِ الیومَ مِنَ الخَفضِ والعافِیةِ حینَ لا ینفَعُکمُ التذکارُ» (الإرشاد، ج ۱، ص ۲۷۴).

[2] مقصود امام (ع) حَجاج بن یوسف است. (م)

[3] مقصود، هِشام بن عبد الملک است. (م)

[4] مقصود، عمر بن عبد العزیز است. (م)

[5] «الإمام علی (ع)- فی کلامِهِ مَعَ أهلِ الکوفَةِ-: أیهَا الناسُ! إنی استنَفَرتُکم لِجِهادِ هؤُلاءِ القَومِ‌ [أی أهلِ الشامِ‌] فَلَم تَنفِروا، وأسمَعتُکم فَلَم تُجیبوا، ونَصَحتُ لَکم فَلمَ تَقبَلوا، شُهودٌ کالغُیبِ، أتلو عَلَیکمُ الحِکمَةَ فتُعرِضونَ عَنها، وأعظِکمُ بِالمَوعِظَةِ البالِغَةِ فَتَتَفَرقونَ عَنها، کأنکم حُمُرٌ مُستَنفِرَةٌ فَرت مِن قَسوَرَةٍ، وأحُثکم عَلی‌ جِهادِ أهلِ الجَورِ فَما آتی عَلی‌ آخِرِ قَولی حَتی‌ أراکم مُتَفَرقینَ أیادِی سَبَأٍ، تَرجِعونَ إلی‌ مَجالِسِکم تَتَرَبعونَ حِلَقاً، تَضرِبونَ الأَمثالَ وتَناشَدونَ الأشعارَ، وتَجَسسونَ الأَخبارَ، حَتی‌ إذا تَفَرقتُم تَسأَلونَ عَنِ الأَسعارِ، جَهلةً مِن غَیرِ عِلمٍ، وغَفلةً مِن غَیرِ وَرَعٍ، وتَتَبعاً فی غَیر خَوفٍ، نَسیتُمُ الحَربَ والاستِعدادَ لَها، فَأَصبَحَت قُلوبُکم فارِغَةً مِن ذِکرِها، شَغَلتُموها بِالأَعالیلِ وَالأَباطیلِ. فَالعَجَبُ کل العَجَبِ! وما لی لا أعجَبُ مِنِ اجتِماعِ قَومٍ عَلی‌ باطِلِهِم، وتَخاذُلِکم عَن حَقکم! یا أهلَ الکوفَةِ! أنتُم کام مُجالِدٍ، حَمَلَت فَأَملَصَت، فَماتَ قَیمُها، وطالَ تَأَیمُها، ووَرِثَها أبعَدُها. وَالذی فَلَقَ الحَبةَ وبَرَأَ النسَمَةَ، إن مِن وَرائِکم للَأَعوَرَ الأَدبَرَ، جَهنمُ الدنیا، لا یبقی ولا یذَرُ، ومِن بَعدِهِ النهاسُ الفَراسُ الجَموعُ المَنوعُ، ثُم لَیتَوارَثَنکم مِن بَنی امَیةَ عِدةٌ، ما الآخِرُ بِأَرأَفَ بِکم مِنَ الأَولِ، ما خَلا رَجُلًا واحِداً، بَلاءٌ قَضاهُ اللهُ عَلی‌ هذِهِ الامةِ لا مَحالَةَ کائِنٌ، یقتُلونَ خِیارَکم، ویستَعبِدونَ أراذِلَکم، ویستَخرِجونَ کنوزَکم وذَخائِرَکم مِن جَوفِ حِجالِکم، نِقمَةً بِما ضَیعتُم مِن امورِکم، وصَلاحِ أنفُسِکم وَدینِکم» (الإرشاد، ج ۱، ص ۲۷۸).

[6] الغارات، ج ۲، ص ۴۹۲.

[7] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۵۱۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]