سیاست‌های فرهنگی امام علی

توسعه آموزش و پرورش‌

امام علی (ع): بر پیشواست که به مردمان تحت حکومتش، حدود اسلام و ایمان را بیاموزد^[۱].

امام علی (ع)‌- از نامه وی به قُثَم بن عباس که کارگزار وی در مکه بود-: پس از حمد خدا؛ حج را برای مردم به پا دار و به آنان روزهای خداوند را یادآوری کن، و بامداد و شامگاه برایشان بنشین، به استفتاکنندگان فتوا ده، نادان را تعلیم کن، و با دانشمند، مذاکره نما^[۲].

امام باقر (ع): هنگامی که علی (ع) نماز صبح به جا می‌آورد، در حال تعقیب نماز بود تا خورشید طلوع می‌کرد. هنگام طلوع خورشید، تهی‌دستان و مستمندان و دیگر قشرهای مردم، نزد او جمع می‌شدند و او به آنان، دین‌شناسی و قرآن می‌آموخت و در ساعتی خاص، از این جلسه برمی‌خاست^[۳].^[۴]

بازداشتن از برهم زدن سنت‌های پسندیده‌

امام علی (ع)‌- در سفارش‌نامه‌اش به مالک اشتر-: و آیین پسندیده‌ای را بر هم مزن که بزرگان این امت، بدان رفتار نموده‌اند و بدان وسیله، الفت و پیوستگی به هم آمده است و شهروندان، بر آن پایه، سازش کرده‌اند؛ و آیینی را مَنِه که به چیزی از سنت‌های نیک گذشته، زیان رسانَد، تا پاداش، از آنِ سنت‌گذار باشد و گناهش بر تو مانَد که آن را شکسته‌ای... و بر تو واجب است به خاطر داشته باشی که آنچه بر پیشینیان گذشته، از حکومتی عادلانه است، یا سنتی نیکو، یا اثری که از پیامبر ما به جا مانده، یا از واجبی که در کتاب خداست^[۵].^[۶]

ستیز با سنت‌های ناپسند

امام علی (ع): بدان که برترینِ بندگان خداوند نزد او، پیشوای عادل است که راه یابد و راهنمایی کند تا سنت‌های شناخته شده را بر پا دارد و بدعت‌های ناشناخته را بمیراند. به درستی که سنت‌ها پرتوافشانی هستند که نشانه‌هایی دارند و بدعت‌ها نیز پدیده‌ای آشکارند که نشانه‌هایی دارند^[۷].^[۸]

انتقاد نه ستایش‌

امام علی (ع)‌- در سفارش‌نامه‌اش به مالک اشتر، پس از بازگویی ویژگی‌های محرمان شایسته-: اینان را خاص خلوت‌ها و مجلس‌هایت کن. سپس آن کس را بر دیگران‌ بگزین که سخن تلخِ حق را به تو بیشتر بگوید و در آنچه خداوند از دوستانش‌نمی‌پسندد و به‌گونه‌ای‌از تو سر می‌زند، کم‌تر یاری‌ات دهد؛ و به پارسایان و راستگویان بپیوند و آنان را چنان بپرور که تو را فراوان نستایند، و با ستودن کار بیهوده‌ای که نکرده‌ای، خاطرت را شاد ننمایند که ستودنِ فراوان، خودپسندی آرَد و به خودخواهی وا دارد^[۹].^[۱۰]

جستارهای وابسته

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین

پانویس

↑ «الإمام علی (ع): عَلَی الإِمامِ أن یعَلمَ أهلَ وِلایتِهِ حُدودَ الإِسلامِ والإِیمانِ» (غرر الحکم، ح ۶۱۹۹).
↑ «عنه (ع)- مِن کتابٍ لَهُ (ع) إلی‌ قُثَمِ بنِ العَباسِ، وهوَ عامِلُهُ عَلی‌ مَکةَ-: أما بَعدُ، فَأَقِم لِلناسِ الحَج، وذَکرهُم بِأَیامِ اللهِ، وَاجلِس لَهُمُ العَصرَینِ، فَأَفتِ المُستَفِتی، وعَلمِ الجاهِلَ، وذاکرِ العالِمَ» (نهج البلاغة، نامه ۶۷).
↑ «الإمام الباقر (ع): کانَ عَلِی (ع) إذا صَلی الفَجرَ لَم یزَل مُعَقباً إلی‌ أن تَطلُعَ الشمسُ، فَإِذا طَلَعَتِ اجتَمَعَ إلَیهِ الفُقَراءُ وَالمَساکینُ وغَیرُهُم مِنَ الناسِ، فَیعَلمُهُمُ الفِقهَ وَالقُرآنَ، وکانَ لَهُ وَقتٌ یقومُ فیهِ مِن مَجلِسِهِ ذلِک» (شرح نهج البلاغة، ج ۴، ص ۱۰۹).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.
↑ «الإمام علی (ع)- فی عَهدِهِ إلی‌ مالِک الأَشتَرِ-: لا تَنقُض سُنةً صالِحَةً عَمِلَ بِها صُدورُ هذِهِ الامةِ، وَاجتَمَعَت بِهَا الالفَةُ، وصَلَحَت عَلَیهَا الرعِیةُ، ولا تُحدِثَن سُنةً تَضُر بِشَی‌ءٍ مِن ماضی تِلک السنَنِ؛ فَیکونَ الأَجرُ لِمَن سَنها، وَالوِزرُ عَلَیک بِما نَقَضتَ مِنها... وَالواجِبُ عَلَیک أن تَتَذَکرَ مامَضی‌ لِمَن تَقَدمَک مِن حُکومَةٍ عادِلَةٍ، أو سُنةٍ فاضِلَةٍ، أو أثَرٍ عَن نَبِینا (ص)، أو فَریضَةٍ فی کتابِ اللهِ» (نهج البلاغة، نامه ۵۳).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.
↑ «عنه (ع): اعلَم أن أفضَلَ عِبادِ اللهِ عِندَ اللهِ إمامٌ عادِلٌ، هُدِی وهَدی‌، فَأَقامَ سُنةً مَعلومَةً، وأماتَ بِدعَةً مَجهولَةً، وإن السنَنَ لَنَیرَةٌ لَها أعلَامٌ، وإن البِدَعَ لَظاهِرَةٌ لَها أعلامٌ» (نهج البلاغة، خطبه ۱۶۴).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.
↑ «الإمام علی (ع)- فی عَهدِهِ إلی‌ مالِک الأَشتَرِ بَعدَ ذِکرِ خَصائِصِ البِطانَةِ الصالِحَةِ-: فَاتخِذ اولئِک خاصةً لِخَلَواتِک وحَفَلاتِک، ثُم لکن آثَرُهُم عِندَک أقوَلَهُم بِمُر الحَق لَک، وأقَلهُم مُساعَدَةً فیما یکونُ مِنک مِما کرِهَ اللهُ لِأَولِیائِهِ، واقِعاً ذلِک مِن هَواک حَیثُ وَقَعَ. وَالصَق بِأَهلِ الوَرَعِ وَالصدقِ، ثُم رُضهُم عَلی‌ ألا یطروک ولا یبجَحوک بِباطِلٍ لَم تَفعَلهُ؛ فَإِن کثرَةَ الإِطراءِ تُحدِثُ الزهوَ، وتُدنی مِنَ العِزةِ» (نهج البلاغة، نامه ۵۳).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.

[1] «الإمام علی (ع): عَلَی الإِمامِ أن یعَلمَ أهلَ وِلایتِهِ حُدودَ الإِسلامِ والإِیمانِ» (غرر الحکم، ح ۶۱۹۹).

[2] «عنه (ع)- مِن کتابٍ لَهُ (ع) إلی‌ قُثَمِ بنِ العَباسِ، وهوَ عامِلُهُ عَلی‌ مَکةَ-: أما بَعدُ، فَأَقِم لِلناسِ الحَج، وذَکرهُم بِأَیامِ اللهِ، وَاجلِس لَهُمُ العَصرَینِ، فَأَفتِ المُستَفِتی، وعَلمِ الجاهِلَ، وذاکرِ العالِمَ» (نهج البلاغة، نامه ۶۷).

[3] «الإمام الباقر (ع): کانَ عَلِی (ع) إذا صَلی الفَجرَ لَم یزَل مُعَقباً إلی‌ أن تَطلُعَ الشمسُ، فَإِذا طَلَعَتِ اجتَمَعَ إلَیهِ الفُقَراءُ وَالمَساکینُ وغَیرُهُم مِنَ الناسِ، فَیعَلمُهُمُ الفِقهَ وَالقُرآنَ، وکانَ لَهُ وَقتٌ یقومُ فیهِ مِن مَجلِسِهِ ذلِک» (شرح نهج البلاغة، ج ۴، ص ۱۰۹).

[4] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.

[5] «الإمام علی (ع)- فی عَهدِهِ إلی‌ مالِک الأَشتَرِ-: لا تَنقُض سُنةً صالِحَةً عَمِلَ بِها صُدورُ هذِهِ الامةِ، وَاجتَمَعَت بِهَا الالفَةُ، وصَلَحَت عَلَیهَا الرعِیةُ، ولا تُحدِثَن سُنةً تَضُر بِشَی‌ءٍ مِن ماضی تِلک السنَنِ؛ فَیکونَ الأَجرُ لِمَن سَنها، وَالوِزرُ عَلَیک بِما نَقَضتَ مِنها... وَالواجِبُ عَلَیک أن تَتَذَکرَ مامَضی‌ لِمَن تَقَدمَک مِن حُکومَةٍ عادِلَةٍ، أو سُنةٍ فاضِلَةٍ، أو أثَرٍ عَن نَبِینا (ص)، أو فَریضَةٍ فی کتابِ اللهِ» (نهج البلاغة، نامه ۵۳).

[6] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.

[7] «عنه (ع): اعلَم أن أفضَلَ عِبادِ اللهِ عِندَ اللهِ إمامٌ عادِلٌ، هُدِی وهَدی‌، فَأَقامَ سُنةً مَعلومَةً، وأماتَ بِدعَةً مَجهولَةً، وإن السنَنَ لَنَیرَةٌ لَها أعلَامٌ، وإن البِدَعَ لَظاهِرَةٌ لَها أعلامٌ» (نهج البلاغة، خطبه ۱۶۴).

[8] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.

[9] «الإمام علی (ع)- فی عَهدِهِ إلی‌ مالِک الأَشتَرِ بَعدَ ذِکرِ خَصائِصِ البِطانَةِ الصالِحَةِ-: فَاتخِذ اولئِک خاصةً لِخَلَواتِک وحَفَلاتِک، ثُم لکن آثَرُهُم عِندَک أقوَلَهُم بِمُر الحَق لَک، وأقَلهُم مُساعَدَةً فیما یکونُ مِنک مِما کرِهَ اللهُ لِأَولِیائِهِ، واقِعاً ذلِک مِن هَواک حَیثُ وَقَعَ. وَالصَق بِأَهلِ الوَرَعِ وَالصدقِ، ثُم رُضهُم عَلی‌ ألا یطروک ولا یبجَحوک بِباطِلٍ لَم تَفعَلهُ؛ فَإِن کثرَةَ الإِطراءِ تُحدِثُ الزهوَ، وتُدنی مِنَ العِزةِ» (نهج البلاغة، نامه ۵۳).

[10] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۲۷۹-۲۸۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]