ویژگی‌های زنان در آخرالزمان چیست؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید، نسخهٔ فعلی این صفحه است که توسط Hosein (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۹ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۵ ویرایش شده است. آدرس فعلی این صفحه، پیوند دائمی این نسخه را نشان می‌دهد.

(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
ویژگی‌های زنان در آخرالزمان چیست؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / آخرالزمان
مدخل اصلیزنان آخر الزمان
تعداد پاسخ۲ پاسخ

ویژگی‌های زنان در آخرالزمان چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

مجتبی تونه‌ای

آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:

«در روایات، ویژگی‌های مختلفی برای زنان آخر الزمان ذکر شده است، از جمله این‌که: زنانی هستند که در نوع پوشش، گرایش به پوشش‌های مردانه پیدا می‌کنند و این مسلما ناشی از یک حالت روانی است که اگر زنی بخواهد اطوار و حالت‌های مردانه داشته باشد، یکی از تجلیاتش در نوع پوشش و لباسی است که استفاده می‌کند. به عبارت بهتر در آخر الزمان مرزهایی که جدا کننده زن و مرد است عمدتا برداشته شده و نوعی اختلاط‍‌ فرهنگی و دیگر ابعاد از جمله در پوشش بین زن و مرد مشاهده می‌گردد.

خصوصیت دومی که برای این زنان ترسیم شده این است که این‌ها علاوه بر پوشش ظاهری، در همه مسایل و در همه حالت‌ها زنانی هستند که می‌خواهند ژست مردانه بگیرند؛ لذا در روایت داریم که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "لعن اللَّه المترجّلات من النّساء"؛ خدا لعنت کند آن گروه زنانی را که سعی می‌کنند، حالت‌های مردانه به خود بگیرند.

مشخصه‌ای دیگری که برای زنان آخر الزمان ذکر شده این است که همانند مردان در بین آن‌ها نوعی خودمشغولی پیش می‌آید و عمدتاً یکی از آسیب‌های جدّی زنان آخر الزمان این است که تلاش می‌کنند که نظر زنان دیگر را به خودشان جلب کنند. در روایات داریم که "يَتَسَمَّنَّ النِّسَاءَ لِلنِّسَاءِ"؛ یعنی زنان به جای این‌که برای شوهر مشروع خود آرایش کنند و آراستگی خاص برای او داشته باشند، همت‌شان این است که هم‌جنسان خود را به سمت خویش جذب و جلب کنند. مطلب بعدی این است که نوع فریبایی خاصی در این طایفه و حالت‌های آن‌ها دیده خواهد شد به قدری که قبله مردان می‌شوند. این‌که قبله شدن زنان به چه معنا است، شاید معانی گوناگونی داشته باشد. یکی از احتمالات این است که قبله شدن زن برای مرد به این معنا است که مرد در برابر زن کرنش و محل فروتنی و تواضع مرد قرار گیرد. یا این‌که شاید به این معنا باشد که تمام همت مردان، زنان می‌شود. به عبارت دیگر در اسلام داریم که سعی کنید اعمالتان را رو به قبله انجام دهید، ممکن است در آخر الزمان برای مردان چنین اتفاق افتاده و تمام همت‌شان، زنان و رسیدن به تمنیات و خواسته‌های زنانشان باشد.

در روایت دیگری آمده است که گاهی زنان به مسایل سوء، گرفتار می‌شوند و شرایط‍‌ طوری می‌شود که اگر مردی بخواهد حفاظت و غیرتمندی برای حفظ‍‌ ناموس خودش بروز بدهد، مورد سرزنش قرار می‌گیرد. معمولا مردها دعوت به گسیختگی، بی‌غیرتی و بی‌حفاظتی در مورد ناموس خودشان می‌شوند و از آن‌ها می‌خواهند در این جهت حساسیت‌های خودشان را تماما از دست بدهند[۱]»[۲].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای کامل سلیمان؛
آقای کامل سلیمان، در کتاب «روزگار رهایی» در این‌باره گفته است:

«بر احدی پوشیده نیست که اگر زن ارزش والای خود را بشناسد و به وظایف سنگین خود عمل کند، گرانبهاترین و درخشنده‌ترین ستاره افق زندگی، و پرارج‌ترین گوهر رشته هستی است، که پایه و اساس هرفضیلت است و بدون او رشته خانواده‌ها درهم گسسته، طومار جامعه درهم می‌پیچد، زیرا زن حلقه اتصال و رمز تداوم نسل بشری است، که آن پاکترین بعد زندگی است. اگر زنان یک جامعه از شناخت خویشتن ناتوان گردند و از صراط مستقیم منحرف شوند و به صورت چراگاه هوس‌های مردان هوسران، و ابزار و ادوات تمایلات نفسانی افراد پست و بی‌اعتبار درآیند و از کرامت خدادادی خود تنزل نمایند، چنین جامعه‌ای در سراشیبی سقوط قرار گرفته، به زندگی حیوانی نزدیک شده است. خداوند زن را گوهر گرانبهایی آفریده که همچون دیگر گوهرها در پوشش و محل امن بوده، به دور از چشم بداندیشان مایه درخشش کانون خانواده باشد. او نباید آنقدر تنزل کند که زیر نگاه‌های هر رهگذر چشم‌چرانی لگدمال گردد!!. هنگامی که مسئله زن در این بخش بازگو می‌شود، فاتحه رهایی جامعه خوانده می‌شود و دیگر امیدی به نجات نسل آینده از این بلای خانمانسوز نیست، زیرا زن در عصر ما کرامت خود را فراموش کرده، تنها به زیبایی ظاهر پرداخته، همه هم و غمش رسیدن به آرایش تن و در دام انداختن چند نگاه پست و جلب کردن چند چشم‌چران هوسران شده است!!. به کسی که از جمالش گفتگو کند تمایل می‌کند، به کسی که در کمین عفتش سنگر گرفته باشد تسلیم می‌شود، در برابر چند جمله فریبنده و به ظاهر آراسته، زانو می‌زند!!هنگامی که زن این‌چنین کرامت خود را فراموش کند، برای جامعه هیچ امیدی نمی‌ماند، زیرا حلقه اتصالش درهم گسسته، و نصف شیرین جامعه که رمز بقای نسل بشری نیز هست، فاسد گشته و ارزش والای خود را از دست داده‌ است. با فساد این قشر دیگر امیدی به صلاح قشر دیگر نیست که فساد آنها ساری هست و به قشر دیگر نیز سرایت کرده، جامعه را به فساد می‌کشد. عذر زن امروز در این ابتذال چیست؟ چرا جز به هوس و ولگردی نمی‌اندیشد؟! چرا کرامت و فضیلت خود را فراموش کرده است؟! چرا تلاش او منحصر به این شده که خود را به صورت مرد درآورد؟ مگر با تغییر لباس و پوشیدن جامه مرد، تغییر جنسیت و تغییر ماهیت می‌دهد؟!. مگر زن‌های زمان ما نمی‌دانند که مردها نیازی به این ابتذال زن‌ها ندارند، بلکه نیاز شدیدی به زنی دارند که کرامت خود را فراموش نکرده باشد و بتواند همسر خوبی برای شوهر خود، و مادر خوبی برای فرزندانش و اسوه و الگوی خوبی برای جامعه‌اش باشد. زنی که تمام برجستگی‌های بدنش را در برابر دیدگان نسل چشم‌چران به نمایش گذاشته، دیگر جذبه‌ای ندارد، زیرا عادی شده، ارزان شده، نیازی به جستجو ندارد، در سر هر کوی و برزن به تعداد فراوان یافت می‌شود، دیگر آن شکوه، هیبت، کشش، کرامت و جذبه زن‌های عفیف را ندارد که دل مرد را تسخیر کند و دیدگان او را جلا دهد و زندگانی او را صفا بخشد و کانون خانواده را گرم کند و رشته اتصال و تداوم نسل بشری را محافظت کند!. وضع رقت‌بار و مبتذل زن در عصر ما چیزی نبود که از نگاه نافذ رسول اکرم (ص) و اهل بیت طیب و طاهر آن سرور پوشیده بماند، بلکه به‌سان کسی که با دیدگانی نافذ و قلبی بصیر در پایتخت‌های اروپا و آمریکا گشته باشد، وضع تأثرانگیز زن قرن بیستم را در میان کلمات گرانقدرش تشریح کرده، خطرات ناشی از آن را گوشزد نموده، امت اسلامی را از فرورفتن در این منجلاب فساد بیم داده است و اینک گوشه‌ای از کلمات درربار آن حضرت و اهل بیت عصمت و طهارت:

پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:"چگونه می‌شود حال شما هنگامی که زن‌های شما فاسد شوند و جوانان شما به فسق و فجور بگرایند، شما نیز به جای امر بمعروف، امر به منکر و نهی از معروف نمایید!، معروف را منکر خیال کرده، منکر را معروف پندارید؟!. پرسیدند: آیا چنین وضعی پیش خواهد آمد ای پیامبر اکرم (ص)؟!. فرمود: آری، و بدتر از آن!"[۳]. آنگاه در توصیف زن‌های عصر ما که در آستانه ظهور و روزگار رهایی قرار گرفته‌ایم، چنین می‌فرماید: "هنگامی که زن‌ها برای طمع دنیا در دادوستد همسرانشان شرکت کنند"[۴]. امروز تجارت زنان بسیار رائج است، برخی به صورت استقلالی و برخی به صورت مشارکت در تجارت همسرانشان به دادوستد اشتغال دارند.

امیر مؤمنان (ع) می‌فرماید:"زن‌ها لخت و عور می‌باشند، زینت‌های خود را آشکار می‌سازند، از دین بیرون می‌روند، به فتنه‌ها می‌گرایند، به سوی شهوت‌ها و لذت‌ها می‌شتابند، محرمات الهی را حلال می‌شمارند و در جهنم جاویدانند"[۵]. همه این نشانه‌ها تحقق یافته، فقط فراز واپسین مانده، که در سرای آخرین مهر خلود (جاودانگی) بر پیشانی‌شان زده شود، آنجا که کشان‌کشان به سوی آتش خشم الهی کشیده می‌شوند، ولی تأسف‌آمیز است که این قشر ایمان نمی‌آورند تا وقتی که روی در روی آتش قرار بگیرند، که آنجا دیگر عذری پذیرفته نیست و توبه ارجی ندارد، چنان‌که قرآن کریم در مورد فرعون نقل می‌کند، که هنگامی که پس از مشاهده نشانه‌های مرگ زبان به توبه و استغفار گشود ولی چنین پاسخ شنید: ﴿ آلْآنَ‏ وَ قَدْ عَصَيْتَ‏ قَبْلُ [۶]. از همه برادران ایمانی دوستانه و عاجزانه می‌خواهم که از لغزشگاه‌ها بپرهیزند و از روزیکه تکذیب‌کنندگان دست بسته در آتش گداخته انداخته می‌شوند بترسند، که آنجا هرچه استغاثه کنند، پاسخی دریافت نمی‌کنند: ﴿وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَكَانًا ضَيِّقًا مُقَرَّنِينَ دَعَوْا هُنَالِكَ ثُبُورًا لا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُورًا وَاحِدًا وَادْعُوا ثُبُورًا كَثِيرًا[۷]. "و آن هنگامی است که زن‌ها مسلط شوند، کنیزان تسلط پیدا کنند و کودکان حکومت کنند"[۸]. "هنگامی که زن‌ها بر تخت سلطنت چیره شوند، و بر هر مردی چیره باشند، و جز خواسته آنها عملی نگردد"[۹]. گرفتاری بزرگ عصر ما همانست و چاره‌ای جز شمشیر بران حضرت بقیة الله (ع) ندارد، تا با لبه تیز آن شمشیر الهی همه کجی‌ها را راست نمایند و هر حقی به صاحب حق برگردد و هر قشری از جامعه به آنچه شایسته آنست برسد.

امام صادق (ع) می‌فرماید:"زن‌ها را می‌بینی که با زن‌ها آمیزش می‌کنند و زندگی زن از خودش تأمین می‌شود و زنان بسان مردان جلساتی تشکیل می‌دهند"[۱۰]. اینها نیز تحقق یافته و جلسات فراوانی تشکیل می‌دهند و در هر رشته‌ای تلاش می‌کنند، جز آنچه مربوط به تربیت اولاد و تنظیم خانواده باشد که در اثر تراکم مشاغل دیگر فرصت خانه‌داری و بچه‌داری را ندارند. و در حدیث دیگری به نکته تلخ‌تری اشاره کرده می‌فرماید:"هنگامی که زن‌ها را ببینی که خود را در اختیار کافران می‌گذارند"[۱۱] در میان زن‌های ناآگاه به تعداد اندک و در میان زنان تحصیل‌کرده و روشنفکر به تعداد فراوان از این جرثومه‌های فساد یافت می‌شوند که خود را در اختیار بیگانه بگذارند و به این تباهی مباهات نیز بکنند و اسم آن را آزادی و پشت پا زدن به آداب و رسوم و تقالید بگذارند!!»[۱۲].

پرسش‌های وابسته

  1. مقصود از آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
  2. روایات آخر زمان چگونه دسته‌بندی می‌شوند؟ (پرسش)
  3. اول زمان و آخر زمان به چه معناست؟ (پرسش)
  4. آیا اصطلاح آخر زمان در قرآن آمده است؟ (پرسش)
  5. به چه دلیل این زمان آخرالزمان است؟ (پرسش)
  6. سیمای جهان در دوران پیش از قیام امام مهدی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
  7. آیا قبل از ظهور امام مهدی جنگ‌هایی رخ می‌دهد که حدود دو سوم شیعیان از بین می‌روند؟ (پرسش)
  8. آیا قبل از ظهور امام مهدی کافران از مؤمنان جدا می‌شوند؟ (پرسش)
  9. محدوده زمانی آخرالزمان از چه وقت تا چه وقت است؟ (پرسش)
  10. باورهای دینی مردم در آخرالزمان چگونه است؟ (پرسش)
  11. پیشگویی‌های کتاب‌های مقدس درباره آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
  12. پیشگویی‌های نوستر آداموس درباره آینده و آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
  13. پیشگویی‌هایی که پیش از ظهور تحقق پیدا کرده چیست؟ (پرسش)
  14. امر به معروف کردن در آخرالزمان چه وضعیتی پیدا می‌کند؟‌ (پرسش)
  15. چه کسی در آخرالزمان کعبه را ویران می‌کند؟ (پرسش)
  16. وضعیت معاملات مردم در آخرالزمان چگونه است؟ (پرسش)
  17. چه ارتباطی میان ماه رجب و نشانه‌های آخرالزمان وجود دارد؟ (پرسش)
  18. زمامداران آخرالزمان چه صفاتی دارند؟ (پرسش)
  19. ویژگی‌های دانشمندان آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
  20. منظور از روم در روایات آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
  21. در آخرالزمان چه حوادثی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
  22. ویژگی‌های زنان در آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
  23. ویژگی‌های مردان در آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
  24. وضعیت شهر تهران در آخرالزمان چگونه است؟ (پرسش)

نشانه‌های آخرالزمان

  1. مراد از آشوب‌های جهانی که از نشانه‌های آخرالزمان است چیست؟ (پرسش)
  2. آتش و دود که از نشانه‌های آخرالزمان است چگونه تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
  3. نشانه‌های آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
    1. مفهوم لغوی اشراط الساعه چیست؟ (پرسش)
    2. آیا اشراط الساعه از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
  4. آیا در آخرالزمان کفار هم گرفتار ظلم می‌شوند؟ (پرسش)
  5. آتش و دود که از نشانه‌های آخرالزمان است چگونه تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)

زندگی در آخرالزمان

  1. سیمای زندگی در آخرالزمان چگونه است؟ (پرسش)

آخرالزمان در قرآن

  1. آیا در قرآن نشانه‌های آخرالزمان آمده است؟ (پرسش)
  2. آیا مراد "الیوم‌ الآخر" در قرآن آخرالزمان است؟ (پرسش)

آخرالزمان در احادیث

  1. آخرالزمان در احادیث به چه معناست؟ (پرسش)

ویژگی مردم در آخرالزمان

  1. در روایت است که دین‌‏داری در آخر الزمان مثل گرفتن آتش در دست چرا دین‌‏داری در این زمان سخت‌‏تر از زمان‌‏های دیگر است؟ (پرسش)
  2. وضعیت دین در آخر الزمان و حفظ آن توسط مؤمن چگونه خواهد بود؟ (پرسش)

فساد در آخرالزمان

  1. انواع فسادهای آخر الزمان در روایات چیست؟ (پرسش)
  2. فتنه‌هایی که در آخر الزمان شیعیان را تهدید می‌کنند کدامند و راه مقابله با آنها چیست؟ (پرسش)

آخرالزمان و ظهور منجی

  1. چه ارتباطی میان آخرالزمان و ظهور منجی وجود دارد؟ (پرسش)

آخرالزمان و برپایی قیامت

آخرالزمان در آیین‌های دیگر

  1. آیا باور به آخرالزمان در ادیان گوناگون وجود دارد؟ (پرسش)
  2. ویژگی‌های آخرالزمان را از دیدگاه یهود چیست؟ (پرسش)
  3. آخر الزمان از نظر مسیحیان چه دورانی است؟ نظریه پایان دوران و نهایت عالم به چه معناست و چه جایگاهی در کتاب مقدس دارد؟ (پرسش)

آخرالزمان در رسانه‌ها

  1. تفکرات حاکم بر فیلم‌های هالیوود درباره تسخیر جهان و این که کسی می‌آید و جهان را به هم می‌ریزد چگونه تحلیل می‌شود؟ (پرسش)
  2. فیلم‌هایی مانند روز استقلال و نوستراداموس یا بازی جهنم خلیج فارس چه ارتباطی با موضوع مهدویت دارد؟ (پرسش)
  3. چه سیاست‌هایی در فیلم‌سازی هالیوود دنبال می‌شود؟ (پرسش)

آخرالزمان و پایان تاریخ

  1. دیدگاه هانتینگون در رابطه با پایان تاریخ چیست؟ (پرسش)
  2. نظر فوکویاما در رابطه با پایان تاریخ چیست؟ (پرسش)
  3. نظر تافلر در رابطه با پایان تاریخ چیست؟ (پرسش)
  4. ماجرای کنفرانس تل آویو و مصوبات آن چیست؟ (پرسش)

پانویس

  1. نشریه موعود، شماره ۳۲، ص ۱۵.
  2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۳۸۳.
  3. " كَيْفَ‏ بِكُمْ‏ إِذَا فَسَدَتْ‏ نِسَاؤُكُمْ‏ وَ فَسَقَ شَبَابُكُمْ وَ لَمْ تَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ لَمْ تَنْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ فَقِيلَ لَهُ وَ يَكُونُ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ نَعَمْ وَ شَرٌّ مِنْ ذَلِكَ كَيْفَ بِكُمْ إِذَا أَمَرْتُمْ بِالْمُنْكَرِ وَ نَهَيْتُمْ عَنِ الْمَعْرُوفِ فَقِيلَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ يَكُونُ ذَلِكَ قَالَ نَعَمْ وَ شَرٌّ مِنْ ذَلِكَ‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ منتخب الاثر، ص ۴۲۶؛ الزام الناصب، ص ۱۸۰؛ تحف العقول، ص ۴۱؛ بشارة الاسلام، ص ۲۰، ۴۰.
  4. " إِذَا شَارَكَتِ النِّسَاءُ أَزْوَاجَهُنَّ فِي التِّجَارَةِ حِرْصاً عَلَيَّ الدُّنْيَا‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ منتخب الاثر، ص ۴۲۸؛ الزام الناصب، ص ۱۸۲؛ الامام المهدی، ص ۲۱۹.
  5. "نِسْوَةٌ كَاشِفَاتٌ‏ عَارِيَاتٌ‏ مُتَبَرِّجَاتٌ‏ مِنَ الدِّينِ دَاخِلَاتٌ فِي الْفِتَنِ مَائِلَاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ مُسْتَحِلَّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِي جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ منتخب الاثر، ص ۴۲۶.
  6. "آیا اکنون؟! که مدت درازی نافرمانی کردی"؟!؛ سوره یونس، آیه ۹۱.
  7. هنگامی که به محل تنگی از آتش انداخته شوند، درحالی‌که با زنجیر بسته شده‌اند، در آنجا واویلاه می‌خوانند، به آنها گفته می‌شود: امروز یک ویل نخوانید و ویل‌های بسیاری بخوانید؛ سوره فرقان، آیه ۱۳، ۱۴.
  8. "وَذَلِكَ إِذَا تسلطت النِّسَاءِ، وَسُلِّطْنَ الْإِمَاءِ، وَأُمِرْتُ الصِّبْيَانِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ بشارة الاسلام، ص ۴۱، ۴۴، ۷۶.
  9. " إِذَا غَلَبَةِ النِّسَاءِ عَلِيِّ الْمَلَكِ ، وَ غَلَبْنَ كُلِّ امري‌ء ، فَلَا يُؤْتِي إِلَّا مَا لَهُنَّ فِيهِ هَوِيَ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ بحار الانوار، ج ۵، ص ۲۵۹؛ بشارة الاسلام، ص ۱۳۴؛ الزام الناصب، ص ۱۸۴.
  10. "وَ رَأَيْتَ النِّسَاءَ يَتَزَوَّجْنَ بِالنِّسَاءِ، وَ رَأَيْتُ مَعِيشَةُ الْمَرْأَةِ مِنْ كَدِّ فَرْجِهَا!. وَ رَأَيْتَ النِّسَاءَ يَتَّخِذْنَ الْمَجَالِسَ كَمَا يَتَّخِذُهَا الرِّجَالُ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۵۶؛ الزام الناصب، ص ۱۸۳؛ منتخب الاثر، ص ۴۲۹؛ بشارة الاسلام، ص ۷۶، ۱۳۱.
  11. " إِذَا رَأَيْتَ النِّسَاءَ يَبْذُلْنَ أَنْفُسَهُنَّ لِأَهْلِ الْكُفْرِ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"
  12. کامل سلیمان، روزگار رهایی، ج2، ص 520-530.