خروج سفیانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)

خروج سفیانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی / خروج سفیانی
مدخل اصلی	زمان و مکان خروج سفیانی
تعداد پاسخ	۶ پاسخ

از نشانه‌های حتمی ظهور، خروج سفیانی است که لشکر جنایت‌کار و سفاک خود را از سرزمین شام (شام قدیم شامل دمشق، قنسرین، حمص، فلسطین و اردن) برای مقابله با سپاه حضرت مهدی (ع) در ماه رجب در سال ظهور به سوی مکه روانه می‌کند.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

پاسخ جامع اجمالی

وقوع حتمی خروج سفیانی

• یکی از نشانۀ ظهور امام مهدی (ع) که وقوعش حتمی شمرده شده خروج سفیانی است. شخصی که در اوج پلیدی قرار دارد و بعد از جنایت‌های بسیار در مدینه، لشکر خود را برای مقابله با حضرت بقیة الله به سوی مکه روانه می‌‌کند. امام صادق (ع) فرمودند: «خروج سفیانی از علایم حتمی ظهور است.» خروج سفیانی در بسیاری از منابع حدیث شیعه و اهل تسنّن به عنوان یکی از نشانه‌های ظهور مصلح بزرگ جهانی، و یا به عنوان یکی از حوادث آخر زمان آمده است.

مکان خروج سفیانی

• بر اساس روایات مکان و زمان خروج سفیانی مشخص شده است که در ذیل به بررس آنها می‌پردازیم.
• مکان خروج سفیانی؛ دربارۀ مکان خروج سفیانی مکان‌های مختلفی گفته شده است: حمص، وادی یابس، ایلیاء، بیت المقدس، اندرا و روم. روایاتی که دربارۀ مکان خروج سفیانی وارد شده است به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. روایاتی که قیام او را از سرزمین شام می‌دانند، امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «...سفیانی از شام خروج می‌کند پس اهل شام از او اطاعت می‌کنند.» و ... .
2. روایاتی که حرکت او را از وادی یابس (سرزمین خشک) می‌دانند: امام سجاد (ع) فرمودند: «سپس سفیانی ملعون از سرزمین خشک قیام می‌کند.»
3. روایتی که به قیام او از ناحیه مغرب اشاره کرده است، امام باقر (ع) فرمودند: «خراسانی، و سفیانی به آن‌ها یورش می‌برند؛ یکی از مشرق، دیگری از مغرب» و ... .

• محتوای روایتی که حرکت او را از مغرب می‌داند، منافاتی با سایر روایات ندارد؛ چرا که شام از نظر جغرافیایی در غرب عراق قرار دارد و محتمل است، مخاطب این روایت، شیعیان عراق بوده ‌اند. بنابراین، روایت یاد شده به جهت جغرافیاییِ به سرزمین شام اشاره دارد. محتوای دسته دوم روایات نیز با دسته اوّل هما‌هنگ است؛ چرا که "وادی یابس" از مناطق سرزمین شام است. امیرالمؤمنین (ع) در این ‌باره فرموده‌اند: «سفیانی ... از منطقه‌ای از شهر دمشق قیام می‌کند؛ از سرزمینی که به آن وادی یابس گویند.»
• بنابراین، روایات در اینکه محل خروج سفیانی سرزمین شام است، اتفاق نظر دارند. تعدد روایات یاد شده و گزارش آن‌ها در منابع دست اوّل حدیثی، موجب اطمینان به مضمون آن‌ها (قیام سفیانی از سرزمین شام) می‌شود. البته توجه به این نکته ضروری است که منظور از شام، تنها کشور سوریه فعلی نیست، بلکه شام قدیم بسیار پهناور تر از سوریه فعلی بوده است و چنانکه در کتاب‌های مربوطه ذکر شده، این کشور پنج منطقه را در بر می‌گرفته که عبارتند از: دمشق، حمص، قنسرین، فلسطین و اردن. لذا سفیانی از هر یک از مناطق یاد شده خروج کند، خروج از شام بر آن صدق می‌کند.

زمان خروج سفیانی

• زمان خروج سفیانی؛ بدون تردید، برای قیام سفیانی، سال مشخصی را نمی ‌توان تعیین کرد؛ چرا که به دلیل پیوستگی این حادثه با ظهور امام مهدی (ع)، تعیین زمان برای آن به تعیین وقت برای ظهور امام مهدی (ع) خواهد انجامید، اما زمان این رخداد از برخی جهات تعیین شده است؛ روایات متعددی ماه رجب را زمان آغاز این حرکت ضدّ ارزشی نام برده ‌اند. برخی از این روایات، معتبر به شمار می‌روند، و افزون بر آن، مضمونی یکسان دارند که خلاف آن روایت نشده است، مانند:

1. امام صادق (ع) در حدیث معتبری فرموده‌اند: «حرکت سفیانی از نشانه‌های حتمی و قطعی است و در ماه رجب روی خواهد داد.»
2. همچنین حضرت فرمودند: «سفیانی از امور حتمی است و خروج او در ماه رجب می‌باشد ... .»

• زمان قیام سفیانی از جهت دیگری نیز به نوعی تعیین شده است و آن، هم‌ زمان بودن آن با حرکت یمانی است؛ همان مرد یمنی که به انگیزۀ اصلاح و مقابله با فساد، جنبش خود را آغاز می‌کند و در برخی از روایات از او تمجید شده است.
• البته برای خروج سفیانی سه زمان مختلف هم گفته شده است: زمان پیش از ظهور و یا سال قیام امام مهدی (ع) و یا اینکه پس از ظهور قیام می‌کند، روایاتی برای هر کدام بیان شده، لکن احتمال سوم ترجیح داده شده است بر اساس آنکه عموم روایات آن را بیان می‌کنند و اینکه خسف به بیداء که یکی دیگر از علائم ظهور است و موجب فرورفتن سفیانی و لشکریانش در سرزمین بیداء می‌شود، پس از ظهور اتفاق می‌افتد.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌ الله شهید صدر؛

سید محمد صدر آیت‌ الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ غیبت کبری» در این‌باره گفته‌ است: «از حضرت باقر (ع) نقل کرده است؛ حضرت در ضمن گفتاری که درباره سفیانی دارند می‏‌فرمایند: «و سفیانی گروهی را به مدینه می‏فرستد. مهدی (ع) از مدینه به مکه می‏‌رود، به فرمانده لشکر سفیانی خبر می‏‌رسد که مهدی به مکه رفته است لشکری را به تعقیب او به مکه می‌‏فرستد وی دسترسی به حضرت پیدا نمی‌‏کند تا اینکه حضرت به حالت ترسان همچون حضرت موسی بن عمران (که به ترس از مصر بیرون رفت) وارد مکه می‏‌شود. فرمانده لشکر سفیانی به صحرای بیداء می‌‏رود. منادی از آسمان فریاد می‌‏زند: ای بیداء این قوم را نابود کن. زمین آنها را در خود فرو می‌‏برد و فقط سه نفر آنها نجات پیدا می‌‏کنند.» و همچنین روایتی که در کتاب منتخب الاثر از کتاب ینابیع الموده روایت کرده است از حضرت علی (ع) که در ذیل آیه شریفه‏ ﴿وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ...﴾‏. حضرت می‌‏فرمایند: «کمی پیش از قیام قائم ما مهدی (ع) سفیانی خروج می‌‏کند، پس به اندازه دوران حاملگی یک زن که نه ماه باشد حکومت می‌‏کند. لشکریان او به مدینه وارد می‏‌شوند تا اینکه به بیداء می‏‌رسند خداوند آنها را در زمین فرو می‌‏برد.» و نیز روایتی‏ که از کتاب «البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان» نقل کرده از امیر المؤمنین علی بن أبی طالب (ع) که حضرت می‌‏فرمایند: «سفیانی از فرزندان خالد بن یزید بن ابی سفیان است - تا آنجا که می‏‌فرماید - و مردی از خاندان من در حرم بیرون می‌‏آید، خبرش که به سفیانی می‌‏رسد لشکری به سوی او می‌‏فرستد. او لشکریان سفیانی را شکست می‌‏دهد سفیانی با تمام افراد خود برای جنگ با او حرکت می‏‌کند و می‌‏آیند تا اینکه به بیداء می‌‏رسند زمین آنها را در کام خود می‏‌کشد، و از آنها جز کسی که خبرشان را به اطراف ببرد نجات پیدا نمی‌‏کند. شیخ صدوق‏ از ابو منصور بجلی روایت کرده است که گوید: از حضرت صادق (ع) از اسم سفیانی پرسیدم. فرمود: به اسمش چه کار داری، هرگاه مناطق پنج‏گانه شام که دمشق و حمص و فلسطین و اردن و قنسرین باشد، به دست او افتاد منتظر فرج باشید. گفتم: آیا حکومتش نه ماه طول می‏‌کشد؟ فرمود: نه، و لکن فقط هشت ماه، و یک روز بر آن افزوده نخواهد شد. نعمانی از حضرت هادی (ع) در ضمن حدیثی طولانی نقل می‏‌کند که آن حضرت فرمود: «برای فرزندان فلانی چاره‏ای جز این که به حکومت برسند نیست. بعد از آنکه به حکومت رسیدند و سپس اختلاف پیدا کردند، حکومتشان متفرق شده و کارشان پراکنده خواهد شد. تا اینکه خراسانی و سفیانی بر آنها خروج خواهند کرد این از مشرق و آن از مغرب و آن دو همچون دو اسب در حال مسابقه به سوی کوفه می‏‌تازند این از یک سوی و دیگری از سوی دیگر تا این که به دست آنها فرزندان فلانی نابود می‏‌شوند. آگاه باشید که آنان هیچ‏یک از آنها را باقی نخواهند گذارد.» سپس فرمود: «خروج سفیانی و یمانی و خراسانی در یک سال و در یک ماه، منظم و پشت سر هم همچون دانه‏‌های جواهر به نخ کشیده خواهد بود.» و نیز از حضرت باقر (ع) روایت کرده است که: «لا بد است از این که بنی عباس به حکومت برسند. وقتی به حکومت رسیدند و با یکدیگر اختلاف کردند و کارشان متشتت و پراکنده شد، خراسانی و سفیانی بر آنها خروج خواهند کرد؛ این یکی از مشرق و آن دیگری از مغرب و همچون دو اسب مسابقه به سوی کوفه می‌‏تازند و از یکدیگر سبقت می‌‏گیرند، این از یک سوی و دیگری از سوی دیگر تا اینکه به دست آن دو بنی عباس هلاک می‌‏شوند. آگاه باشید که آن دو احدی از آنان را ابدا باقی نخواهند گذاشت.».

۲. آیت الله محمد محمدی ری شهری
محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌ آیت‌الله محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، در کتاب «دانشنامهٔ امام مهدی ج۷» در این‌باره گفته است: «محل خروج او را نیز حمص، وادی یابس، ایلیاء "بیت المقدس"، اندرا و روم نوشته‌اند . مدّت حکومت سفیانی نیز در بیشتر روایات، نُه ماه دانسته شده است. گزارش‌هایی نیز زمان حکومت او را سه سال و نیم یا به اندازۀ دورۀ بارداری شتر برشمرده‌اند».

۳. حجت الاسلام و المسلمین آیتی؛

نصرت‌الله آیتی حجت الاسلام و المسلمین نصرت‌الله آیتی در کتاب «تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور» در اين باره گفته است: «درباره مکانی که سفیانی حرکت خود را از آن‌جا آغاز می‌کند، سه دسته روایت وجود دارد: روایاتی که قیام او را از سرزمین شام می‌دانند؛ از جمله امام علی (ع) فرموده‌اند: «"ٍ يَخْرُجُ بِالشَّامِ فَيَنْقَادُ لَهُ أَهْلُ الشَّام‏"». روایاتی که حرکت او را از وادی یابس (سرزمین خشک) می‌داند؛ از جمله امام سجاد (ع) فرموده‌اند: «"َ ثُمَّ يَخْرُجُ السُّفْيَانِيُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِي الْيَابِس‏"». روایتی که به قیام او از ناحیه مغرب اشاره کرده‌اند؛امام باقر (ع) در روایتی فرموده‌اند: «" يَخْرُجَ عَلَيْهِمُ الْخُرَاسَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ "». محتوای روایتی که حرکت او را از مغرب می‌داند، منافاتی با سایر روایات ندارد؛ چرا که شام از نظر جغرافیایی در غرب عراق قرار دارد و محتمل است که مخاطب این روایت، شیعیان عراق بوده‌اند. بنابراین، روایت یاد شده به جهت جغرافیاییِ سرزمین شام اشاره دارد. محتوای دسته دوم روایات نیز با دسته اوّل هم‌آهنگ است؛ چرا که "وادی یابس" از مناطق سرزمین شام است. امام علی (ع) در این‌باره فرموده‌اند: «" يَخْرُجُ مِنْ نَاحِيَةِ مَدِينَةٍ دِمَشْقَ فِي وَادٍ يُقَالُ لَهُ الْوَادِي الْيَابِسِ "». و از امام صادق (ع) نیز چنین روایت شده است: «"ِ فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ لِلْغُرُوبِ صَرَخَ صَارِخٌ مِنْ مَغَارِبِهَا يَا مَعَاشِرَ الْخَلَائِقِ لَقَدْ ظَهَرَ رَبُّكُمْ مِنَ الْوَادِي الْيَابِسِ مِنْ أَرْضِ فِلَسْطِينَ وَ هُوَ عُثْمَانُ بْنُ عَنْبَسَةَ الْأُمَوِيُّ مِنْ وُلْدِ يَزِيدَ بْنِ مُعَاوِيَة"». بنابراین، مجموع روایات در این که محل خروج سفیانی سرزمین شام است، اتفاق نظر دارند. تعدد روایات یاد شده و گزارش آن‌ها در منابع دست اوّل حدیثی، موجب اطمینان به مضمون آن‌ها (قیام سفیانی از سرزمین شام) می‌شود. البته توجه به این نکته ضروری است که منظور از شام، تنها کشور سوریه فعلی نیست، بلکه شام قدیم بسیار پهناورتر از سوریه فعلی بوده است و چنان‌که در کتاب‌های مربوط ذکر شده، این کشور پنج منطقه را دربر می‌گرفته که عبارتند از دمشق، حمص، قنسرین، فلسطین و اردن. بنابراین، سفیانی از هر یک از مناطق یاد شده خروج کند، خروج از شام بر آن صدق می‌کند. بدون تردید، برای قیام سفیانی، سال مشخصی را نمی‌توان تعیین کرد؛ چرا که به دلیل پیوستگی این حادثه با ظهور امام مهدی (ع)، تعیین زمان برای آن به تعیین وقت برای ظهور امام مهدی (ع) خواهد انجامید، اما زمان این رخداد از برخی جهات تعیین شده است؛ از جمله: روایات متعددی ماه رجب را زمان آغاز این حرکت ضدّارزشی نام برده‌اند. برخی از این روایات، معتبر به شمار می‌روند، و افزون بر آن، مضمونی یکسان دارند که خلاف آن روایت نشده است. امام صادق (ع) در حدیث معتبری فرموده‌اند: «"إِنَّ أَمْرَ السُّفْيَانِيِّ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِي رَجَبٍ"». آن حضرت در روایت دیگری فرموده‌اند: «"السُّفْيَانِيُّ لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا فِي رَجَبٍ "». زمان قیام سفیانی از جهت دیگری نیز به نوعی تعیین شده است و آن، هم‌زمان بودن آن با حرکت یمانی است؛ همان مرد یمنی که به انگیزه اصلاح و مقابله با فساد، جنبش خود را آغاز می‌کند و در برخی از روایات از او تمجید شده است. هم‌زمان بودن حرکت سفیانی با قیام یمانی در سه روایت گزارش شده است. از جمله امام صادق (ع) در روایت معتبری فرموده‌اند: «"الْخُرَاسَانِيِّ وَ السُّفْيَانِيِّ وَ الْيَمَانِيِّ فِي سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِي شَهْرٍ وَاحِدٍ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ "». و در روایت دیگری از امام صادق چنین نقل شده است:«"الْيَمَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ كَفَرَسَيْ رِهَان‏"». در روایت چهارمی، قیام سفیانی پس از قیام مردی از صنعا (پایتخت یمن) دانسته شده است. تعدد این روایات که در میانشان روایت معتبر نیز وجود داشت و نیز گزارش آن‌ها در منابع دست اوّل حدیثی، موجب اطمینان به مضمون آن‌ها می‌شود. از این‌رو، به هم‌زمان بودن حرکت سفیانی با قیام یمانی نیز می‌توان رأی داد. از دیگر رخدادهای هم‌زمان با حرکت سفیانی، قیام خراسانی است که در روایت معتبر پیش گفته به آن تصریح شده بود و باز در روایت دیگری امام باقر (ع) در این‌باره فرموده‌اند: «"الْخُرَاسَانِيِّ وَ السُّفْيَانِيِّ وَ الْيَمَانِيِّ فِي سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِي شَهْرٍ وَاحِدٍ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ"». در روایت معتبر دیگری از هم‌زمانی حرکت پرچم‌های خراسانی با حرکت سفیانی سخن به میان آمده است. پرچم‌های خراسانی احتمالا به خراسانی مذکور و هم‌راهان او اشاره دارد. امام باقر (ع) در این‌باره فرموده‌اند: «"... وَ يَبْعَثُ السُّفْيَانِيُّ جَيْشاً إِلَى الْكُوفَةِ وَ عِدَّتُهُمْ سَبْعُونَ أَلْفا... فَبَيْنَا هُمْ كَذَلِكَ إِذْ أَقْبَلَتْ رَايَاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَانَ وَ تَطْوِي الْمَنَازِلَ طَيّاً حَثِيثاً وَ مَعَهُمْ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ "». در روایتی از حرکت شیصبانی، پیش از قیام سفیانی سخن به میان آمده است. روایت یاد شده، خبر واحد است و سند معتبری نیز ندارد. بنابراین، به مضمون آن نمی‌توان اعتماد کرد».

۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «شیخ صدوق با ذکر سند از عمر بن حنظله نقل کرده که امام صادق (ع) فرمود: پیش از قیام قائم پنج نشانه حتمی خواهد بود: یمانی و سفیانی و صیحه و قتل نفس زکیه و خسف به بیداء. درباره زمان خروج به سه دسته روایت بر می‌خوریم: خروج سفیانی پیش از ظهور: حَذْلَم بن بشیر می‌گوید: به امام زین العابدین (ع) عرض کردم: آمدن مهدی و نشانه‌ها و علایم آن را برای من بیان نمایید تا بدانم چه زمانی ظهور می‌کند؟ فرمود: "وقتی او خروج می‌کند، مهدی پنهان است و بعد از آن قیام می‌کند". خروج سفیانی در سال قیام حضرت مهدی (ع): نعمانی با ذکر سند از محمد بن مسلم نقل کرده که امام باقر (ع) فرمود: "سفیانی و قائم در یک سال است" . جابر جعفی گوید: "از امام باقر (ع) در مورد سفیانی سؤال کردم: فرمود: "چگونه ممکن است شما به سفیانی برسید تا آن گاه که پیش از او شیصبانی خروج می‌کند؛ او از سرزمین کوفان خروج می‌کند و همانند چشمه آب از زمین می‌جوشد و کاروان شما را می‌کشد! پس از آن منتظر سفیانی و خروج قائم (ع) باشید. خروج سفیانی پس از ظهور: عموم روایات از خروج سفیانی به عنوان نشانه پس از ظهور یاد کرده است. پیش‌تر در مباحث کلی مربوط به ظهور این گمانه مطرح شد که نشانه‌های حتمی پس از ظهور اتفاق می‌افتد. حال این ادعا را درباره خروج سفیانی بررسی می‌کنیم. محمد بن مسلم گوید: شنیدم امام باقر (ع) می‌فرمود: "سفیانی برای شکنجه کردن دشمنتان، برای شما کافی است، و او از نشانه‌هایی است که به سوی شما می‌آید... شما را به مکه توصیه می‌کنم که محل گرد آمدنتان همان جاست"؛ یونس بن أبی یعفور گوید: شنیدم امام صادق (ع) می‌فرمود: "هنگامی که سفیانی خروج کند، سپاهی به طرف ما و سپاهی به طرف شما گسیل می‌دارد. وقتی چنان شد، شما نزد ما بیایید با [هر] وسیله‌ای نزد ما بیایید: با مرکبی ناهموار و سخت یا هموار و آرام!. نکته‌ای که آن را تأیید می‌کند "خسف به بیداء" است که بدون شک پس از ظهور است و این نشانه در راستای خروج سفیانی بر علیه حضرت به شمار می‌آید. روایاتی نیز بر درگیری سفیانی با حضرت مهدی (ع) و یا کشته شدن وی به دست آن حضرت دلالت دارد».

۵. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛

قنبر علی صمدی حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است: «زمان خروج سفیانی در روایات، ماه رجب بیان شده است. در این زمینه دو روایت از امام صادق (ع) نقل شده است. روایت یکم همان روایت پیشین است که مرحوم صدوق آن را در کمال الدین نقل کرده است که حضرت صادق (ع) فرمود: "همانا خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی است که در ماه رجب روی خواهد داد"؛ روایت دوم را نعمانی در الغیبه از امام صادق (ع) این چنین آورده است: "به طور قطع سفیانی قیام خواهد کرد و خروجش جز در ماه رجب نخواهد بود". محل خروج سفیانی در روایات، سرزمینی خشک از مناطق شام ذکر شده است. امیرمؤمنان (ع) می‌فرماید: "سفیانی از سرزمین خشکی به نام وادی یابس در دمشق به پا می‌خیزد"؛ پیامبر اکرم نیز درباره سفیانی می‌فرماید: "مردی از دل دمشق خروج می‌کند که به او سفیانی گویند و همه پیروانش از قبیله کلب هستند"؛ هم چنین امام باقر (ع) در این باره می‌فرماید: "اولین سرزمینی که خراب می‌شود، شام است. آن گاه سه پرچم با یک دیگر به جنگ برمی‌خیزند: پرچم اصهب و ابقع و سفیانی. سفیانی با ابقع مواجه می‌شود و با آن می‌جنگد. سفیانی او و یارانش را می‌کشد و پس از آن اصهب را به قتل می‌رساند"؛ روایات مربوط به سرزمین شام و حوادث و شخصیت‌های آن در زمان ظهور فراوان است؛ اما محور اصلی این دسته روایات، جنبش سفیانی است که بر سرزمین شام استیلاء یافته و آن را به طور یک پارچه تحت فرمان خود در می‌آورد. وی به منظور جلوگیری از قیام حضرت مهدی (ع) نیروهای خود را به یاری فرمانروای حجاز می‌فرستد؛ زیرا سفیانی با وجود فتوحات بسیار، نگران قیام حضرت مهدی (ع) خواهد بود که در آن روزها اخبار قیام او از مکه و مدینه بر سرزبان‌ها خواهد افتاد. سپاهیان سفیانی پس از تهاجم به مدینه و اشغال آن شهر، تمامی شیعیان آنجا را قتل عام می‌کنند و با شنیدن خبر خروج حضرت مهدی (ع) از مدینه به سمت مکه، حدود دوازده هزار نفر از آنها به تعقیب حضرت، راهی شهر مکه می‌شوند که در میان راه، در بیابان بیداء، همگی به درون زمین فرو می‌روند و تنها دو یا سه نفر از آنان باقی می‌ماند تا این واقعه را گزارش کند».

۶. حجت الاسلام و المسلمین زمانی؛

سید حسن زمانی حجت الاسلام و المسلمین سید حسن زمانی، در کتاب «نشانه‌های قیام حضرت مهدی» در این‌باره گفته است: «آغاز خروج سفیانی از مناطق خشک سرزمین شام خواهد بود و کشورهای سوریه، اردن و فلسطین را به تصرف خود در خواهد آورد. عبدالله بن أبی منصور گوید: "از امام جعفر صادق (ع) درباره نام سفیانی سؤال کردم؛ ایشان فرمود: به نام او چه کار داری؟ وقتی او پنج منطقه شام، یعنی دمشق، حمص، فلسطین، اردن و قنسرین را اشغال کرد، در آن هنگام، منتظر گشایش باشید" خروج سفیانی در ماه رجب، همزمان با حرکت یمانی و خراسانی و قبل از قیام حضرت مهدی (ع) گزارش شده است. درباره زمان خروج سفیانی به روایت معتبری اشاره می‌شود: عیسی بن أعین گوید: امام جعفر صادق (ع) فرمود: «" السُّفْيَانِيُ‏ مِنَ‏ الْمَحْتُومِ‏ وَ خُرُوجُهُ‏ فِي‏ رَجَبٍ‏ وَ مِنْ‏ أَوَّلِ‏ خُرُوجِهِ‏ إِلَى‏ آخِرِهِ‏ خَمْسَةَ عَشَرَ شَهْراً سِتَّةُ أَشْهُرٍ يُقَاتِلُ‏ فِيهَا فَإِذَا مَلَكَ‏ الْكُوَرَ الْخَمْسَ‏ مَلَكَ‏ تِسْعَةَ أَشْهُرٍ وَ لَمْ‏ يَزِدْ عَلَيْهَا يَوْماً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"». بنابر آنچه در حتمی‌ بودن خروج سفیانی مطرح شد، زمان خروج سفیانی قابل تغییر و بداء است».

۷. حجت الاسلام و المسلمین رمضانیان؛

علی رضا رمضانیان حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رمضانیان، در کتاب «شرایط و علائم حتمی ظهور» در این‌باره گفته است: «سه دسته روایت داریم: پیش از ظهور: امام زین العابدین (ع) فرمودند: «"فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْيَانِيُّ اخْتَفَى الْمَهْدِيُّ ثُمَّ يَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِكَ"». در سال قیام حضرت مهدی (ع): امام باقر (ع) فرمودند: «"السُّفْيَانِيُّ وَ الْقَائِمُ فِي سَنَةٍ وَاحِدَةٍ"». پس از ظهور: عموم روایات از خروج سفیانی به عنوان نشانه‌ پس از ظهور یاد کرده است. امام صادق (ع) فرمودند: «"إِذَا خَرَجَ السُّفْيَانِيُّ يَبْعَثُ جَيْشاً إِلَيْنَا وَ جَيْشاً إِلَيْكُمْ فَإِذَا كَانَ كَذَلِكَ فَأْتُونَا عَلَى كُلِّ صَعْبٍ وَ ذَلُولٍ"» لذا گمان می‌رود که برخی نشانه‌های حتمی پس از ظهور اتفاق می‌افتد، مثلا خسف به بیداء بدون شک پس از ظهور است زیرا در راستای خروج سفیانی بر علیه امام زمان (ع) به شمار می‌آید».

۸. حجت الاسلام و المسلمین صادقی فدکی؛

سید جعفر صادقی فدکی حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر صادقی فدکی و دکتر عبدالهادی فقهی‌زاده، در مقاله «تحلیل انتقادی دیدگاه‌های موجود درباره خروج سفیانی و روایات آن» در این‌باره گفته است: «روایات دال بر محل خروج او نیز همسان نبوده و مناطقی چون وادی یابس و اندرا ذکر شده است. در متن روایات، درباره رفتار سفیانی نیز تضادهایی وجود دارد. برای مثال در بسیاری از روایات می‌خوانیم سفیانی زنان را می‌کشد، یا شکم زنان باردار را می‌دَرد، اما در احادیثی هم آمده است که فقط زنان از دست او در امان هستند یا به آنان آسیبی نمی‌رساند».

پرسش‌های وابسته

1. سفیانی که خروجش از نشانه‌های حتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)
   1. نام سفیانی چیست؟ (پرسش)
   2. لقب سفیانی چیست؟ (پرسش)
   3. نسب سفیانی چیست؟ (پرسش)
   4. آیا سفیانی نماد است یا به یک شخصیت انسانی اشاره دارد؟ (پرسش)
2. ویژگی‌های جسمانی سفیانی چیست؟ (پرسش)
3. روش شناسایی سفیانی چیست؟ (پرسش)
4. دین سفیانی چیست؟ (پرسش)
5. آیا روایات سفیانی تنها در منابع شیعه آمده است؟ (پرسش)
6. سفیانی و دجال چه تفاوت‌هایی دارند؟ (پرسش)
7. خروج سفیانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)
8. اهداف قیام سفیانی چیست؟ (پرسش)
9. ماجرای شورش سفیانی چیست؟ (پرسش)
10. جنایات سفیانی چیست؟ (پرسش)
11. سپاه سفیانی چه تعداد است؟ (پرسش)
12. اصهب و ابقع کیستند و چه ارتباطی با خروج سفیانی دارند؟ (پرسش)
13. آیا ظهور امام مهدی همزمان با قیام سفیانی است؟ (پرسش)
14. سفیانی در قیام خود چه اقدام‌های انجام می‌دهد؟ (پرسش)
15. چگونه ممکن است سفیانی چندین کشور را تصرف کند و جامعه بین الملل واکنشی نشان ندهند؟ (پرسش)
16. حکمرانی سفیانی چقدر به طول می‌انجامد؟ (پرسش)
17. آیا به قدرت رسیدن سفیانی بر اساس قوانین است یا کودتا؟ (پرسش)
18. آیا این ادعا که سفیانی در ارتش سوریه دیده شده صحیح است؟ (پرسش)
19. آیا سفیانی واقعا به جنگ با امام مهدی خواهد پرداخت؟ (پرسش)
20. از میان قیام‌‏های یمانی و خراسانی و سفیانی کدام قیام مقدم است؟ (پرسش)
21. وظیفه شیعیان در هنگام شورش سفیانی چیست؟ (پرسش)
22. رفتار سفیانی با شیعیان اهل بیت چگونه است؟ (پرسش)
23. پرچم زرد از آن کدام سپاه است و چه ارتباطی با سفیانی دارد؟ (پرسش)
24. آیا سفیانی در مصر پیروانی خواهد داشت؟ (پرسش)
25. آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آن‏که متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفه‏ای و اهل کجاست؟ (پرسش)
26. آیا امکان دارد در زمان‌های مختلف سفیانی‌های متعددی وجود داشته باشد؟ (پرسش)
27. قرقیسیا کجاست و چه حوادثی در آن اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
28. محدوده جغرافیایی قرقیسیا چه مناطقی است؟ (پرسش)
29. نبرد قرقیسیا چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
30. سفیانی در چه منطقه‌ای با صاحبان پرچم سیاه و پرچم زرد نبرد می‌کند؟ (پرسش)
31. سفیانی در کجا به هلاکت می‌رسد؟ (پرسش)
32. مردمان چه مناطقی سفیانی را یاری می‌کنند؟ (پرسش)
33. فرمانده سپاه سفیانی چه کسی است؟ (پرسش)
34. سپاه سفیانی در کجا با سپاه خراسانی نبرد می‌کند؟ (پرسش)
35. امام مهدی در کجا با سپاه سفیانی روبه‌رو می‌شود و به نبرد می‌پردازد؟ (پرسش)
36. کدام یک از فرماندهان سپاه امام مهدی سفیانی را دستگیر می‌کند؟ (پرسش)
37. فرجام سفیانی چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• سفیانی
• ویژگی‌های سفیانی
• دین سفیانی
• منبع روایات سفیانی
• تفاوت دجال و سفیانی
• زمان و مکان خروج سفیانی
• اهداف خروج سفیانی
• شورش سفیانی
• جنایات سفیانی
• تعداد سپاه سفیانی
• مخالفان سفیانی
• فاصله زمانی ظهور امام مهدی و خروج سفیانی
• اقدامات سفیانی
• عدم واکنش جهان به شورش سفیانی
• مدت حکمرانی سفیانی
• شیوه به قدرت رسیدن سفیانی
• همزمانی خروج خراسانی، سفیانی و یمانی
• وظیفه شیعیان در برابر شورش سفیانی
• رفتار سفیانی با شیعیان
• جنگ سفیانی با صاحب پرچم زرد
• پیروان سفیانی
• تعدد سفیانی
• قرقیسیا
• محل هلاکت سفیانی
• فرمانده سپاه سفیانی
• جنگ امام مهدی با سپاه سفیانی
• دستگیری سفیانی
• فرجام سفیانی
• حکومت سفیانی
• اختفای امام مهدی بعد خروج سفیانی
• نکوهش سفیانی