وضعیت پیشرفت‌های علمی در عصر حکومت امام مهدی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)

وضعیت پیشرفت‌های علمی در عصر حکومت امام مهدی چگونه خواهد بود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / کلیات عصر ظهور / رشد علمی در عصر ظهور
مدخل اصلی	دانش در عصر ظهور

وضعیت پیشرفت‌های علمی در عصر حکومت امام مهدی (ع) چگونه خواهد بود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• سیمای جهان در دوران پیش از قیام امام مهدی (ع) چگونه خواهد بود؟

پاسخ نخست

ناصر مکارم شیرازی

آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در کتاب «حکومت جهانی مهدی» در این باره گفته است:

«هیچ برنامه انقلابی بدون یک جهش فکری و فرهنگی، پایا و پویا نخواهد بود و رشد و تکامل لازم را نخواهد یافت؛ لذا، بدون شک نخستین گام در تحقّق بخشیدن به چنین هدفی، اقدام به یک انقلاب فرهنگی است که افکار را از دو سو به حرکت در آورد: از طرفی، در زمینه علوم و دانشهایی که مورد نیاز یک جامعه آباد و آزاد و سالم است (این از نظر مادّی و روبنائی). و از سوی دیگر، در زمینه آگاهی به اصول یک زندگی صحیح انسانی آمیخته با ایمان در جهت معنوی و زیر بنائی. در حدیثی از امام صادق (ع) چنین می‌خوانیم: "علم و دانش بیست و هفت حرف (بیست و هفت شعبه و شاخه) است؛ تمام آنچه پیامبران الهی برای مردم آوردند دو حرف بیش نبود، و مردم تا کنون جز آن دو حرف را نشناخته‌اند، امّا هنگامی‌که قائم ما قیام کند بیست و پنج حرف (بیست و پنج شاخه و شعبه) دیگر را آشکار می‌سازد؛ و در میان مردم منتشر می‌سازد؛ و دو حرف رابه آن ضمیمه می‌کند تا بیست و هفت حرف کامل و منتشر گردد" این حدیث بروشنی جهش فوق العاده علمی‌ عصر انقلاب مهدی (ع) را مشخّص می‌سازد که تحوّلی به میزان بیش از ۱۲ برابر! نسبت به تمام علوم و دانشهایی که در عصر همه پیامبران راستین به بشریّت اعطا شد، پیش می‌آید؛ و درهای همه رشته‌ها و همه شاخه‌های علوم مفید و سازنده به روی انسانها گشوده می‌شود، و راهی را که بشر طیّ هزاران سال پیموده به میزان ۱۲ برابر در دوران کوتاهی می‌پیماید؛ چه جهشی از این بالاتر و سریعتر! حدیث دیگری که از امام باقر (ع) نقل شده، معنی حدیث فوق را تکمیل می‌کند، آنجا که می‌گوید: "هنگامی‌ که قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقول آنها را با آن کامل و افکارشان را پرورش داده تکمیل می‌کند". و به این گونه در پرتو ارشاد و هدایت مهدی (ع) و در زیر دست عنایت او مغزها در مسیر کمال به حرکت در می‌آیند؛ و اندیشه‌ها شکوفان می‌گردند، و تمام کوته بینی‌ها و تنگ نظریها و افکار پست و کوتاه که سرچشمه بسیاری از تضادها و تزاحم‌ها و برخوردهای خشونت آمیز اجتماعی است بر طرف می‌گردد. مردمی‌ بلند نظر، با افکاری باز، و سینه‌هائی گشاده،و همّتی والا، و بینشی وسیع، پرورش می‌یابند که بسیاری از مشکلات اجتماعی را در روح خود حل می‌کنند و جهانی از صلح و صفا می‌سازند. و امروز نیز هرگونه اصلاح اجتماعی، در هر مقیاسی، بستگی به این دگرگونی فکری و انقلاب روحی دارد.

وسایل اطّلاعاتی آنقدر پیشرفته خواهد بود که دنیا را همچون کف دست آشکار می‌سازد؛ و به حکومت مرکزی تسلّط کامل بر اوضاع جهان می‌بخشد تا بموقع و بدون فوت وقت برای حلّ مشکلات جهانی بکوشد؛ و هر گونه فسادی را (عمدی و غیر عمد) در نطفه خفه سازد. مسأله انرژی و نور آنچنان حل می‌شود که حتّی نیاز به انرژی خورشیدی که بازگشت همه انرژی ها (جز انرژی اتمی) به آن است، نیست. و این شاید در پرتو یک سیستم تکامل یافته انرژی اتمی‌با تصفیه کامل از تشعشعات زیانبار کنونی که در حال حاضر بزرگترین مشکل استفاده از این انرژی تشکیل می‌دهد خواهد بود. وسایل سریع السّیری که با وسایل کنونی قابل مقایسه نیست، نه فقط برای دور زدن کره زمین در یک زمان کوتاه، بلکه برای مسافرتهای دور دست فضایی در اختیار آن حکومت قرار می‌گیرد. و این نیز کمک به اهداف اصلاحی این حکومت می‌کند.

در حدیث دیگری از امام صادق (ع) چنین آمده است: "هنگامی‌ که قائم ما قیام کندخداوند آنچنان گوش و چشم شیعیان ما را تقویت می‌کند که میان آنها و قائم (رهبر و پیشوایشان) نامه رسان نخواهد بود؛ با آنها سخن می‌گوید و سخنش را می‌شنوند، و او را می‌بینند در حالی که او در مکان خویش است (و آنها در نقاط دیگر جهان!)" یعنی وسائل انتقال "صدا" و "تصویر" به‌طور همگانی و ساده و آسان در اختیار همه پیروان او قرار می‌گیرد آنچنان که چیزی به نام اداره پست در عصر حکومت او شیئی زائد محسوب می‌گردد! و مسائل جاری این حکومت، بدون نیاز به کاغذ بازی آنچنان که راه و رسم دنیای امروز است و شاید نیمی‌از وقت و نیروی انسانی را تلف کرده و گردش همه کارها را کند می‌سازد و رسیدن حق را به حق داران به تأخیر می‌اندازد حلّ و فصل می‌شود. همه دستورها وبرنامه ها با سیستم "شهود و حضور" ابلاغ و اجرا می‌گردد. و چه عالی است چنین طرحی برای اداره جامعه‌های انسانی و حذف برنامه‌های زائد و دست و پا گیر و وقت تلف کن! حدیث گویای دیگری که در این زمینه از امام صادق (ع) نقل شده این موضوع را به نحو بارزی تکمیل می‌کند؛ آنجا که فرمود: "مؤمن در زمان قائم در حالی که در مشرق است برادر خود را در مغرب می‌بیند؛ همچنین کسی که در غرب است برادرش را در شرق می‌بیند!". ارتباط مستقیم نه تنها در سطح حکومت بلکه در سطح عموم عملی می‌شود؛ و پیوندهای ظاهری و جسمانی، پیوندهای معنوی دلها را استحکام می‌بخشد؛ آن گونه که جهان را به راستی به شکل یک خانه، و مردمش همچون اهل یک خانواده خواهند بود! و به این ترتیب، علم و دانش و صنعت در اختیار بهسازی وضع جهان و تحکیم پایه های اخوّت و برادری و نه در راه ویرانگری قرار خواهد گرفت».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

پاسخ۱. حجت الاسلام و المسلمین جوادی آملی؛

عبدالله جوادی آملی آیت‌‌الله عبدالله جوادی آملی، در کتاب «امام مهدی موجود موعود» در این‌باره گفته است: «به رغم زعم باطل گروهی که تشکیل حکومت مهدوی (ع) را مایه ارتجاع بشر به شیوه‌های زندگی بدوی معرفی می‌کنند، عصر نورانی حکومت حضرتش دوران شکوفایی بشر در صنعت، تکنولوژی و توسعه همه جانبه است: عمران، آبادی و توسعه شهری به گونه‌ای فزاینده رو به کمال می‌رود و مساجد به عنوان نماد این توسعه وسعت فراوان می‌یابند. در برخی روایات عصر ظهور، نمونه‌ای از این توسعه و رشد در صنایع عمران و معماری چنین بیان گردیده است: در بیرون از شهر کوفه مسجدی با هزار در ساخته می‌شود و خانه‌های شهر به نهر کربلا وصل می‌گردند؛ توسعه شهرها چنان خواهد بود که مردی سوار بر استر تیزرو به قصد نماز جمعه حرکت می‌کند؛ اما بر اثر فاصله فراوان مکان و فراخی شهر به آن نمی‌رسد. انسان صالح به عنوان خلیفه خداوند مأمور آباد نمودن زمین است: ﴿هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا﴾. گسترش عدل، توزیع عادلانه امکانات، ارائه خدمات و تسهیلات مساوی و مواسی، توهم اختصاص عمران به کوفه و مانند آن را از بین می‌برد. ارتباط همه جانبه با حکومت مرکزی عدل‌مدار، موجب توسعه پایدار و پیوند سیاسی، اجتماعی بوده و پهنه چنین پیمانی وسعت آبادی را به همراه خواهد داشت. در پیشرفت‌های صنعتی و تکنولوژیکی نیز تحولی شگرف رخ خواهد داد، به‌گونه‌ای که بین آن حضرت و یارانش پیکی نخواهد بود: او سخن می‌گوید و آنان در هر کجا که باشند وی را می‌بینند و صدایش را می‌شنوند. گرچه می‌تواند مراد از این حدیث شریف عنایت ویژه‌ای در حق پیروان آن حضرت باشد، به گونه‌ای که چشم و گوششان قدرتی دو چندان یابد؛ اما اگر منظور این حدیث امری کرامت و خارق عادت نباشد، قطعاً بیانگر پیشرفت‌های صنعتی عصر ظهور است، همان‌طور که بخشی از آن اکنون نیز در سایه ماهواره‌ها، وسایل ارتباط جمعی و شبکه جهانی اینترنت عملی شده است که می‌تواند از آثار و علایم ظهور آن حضرت باشد و بخش کامل‌تر آن در زمان ظهور و حکمت آن حضرت محقق گردد».

پاسخ۲. حجت الاسلام و المسلمین طبسی؛

نجم‌الدین طبسی حجت الاسلام و المسلمین نجم‌الدین طبسی در کتاب «چشم اندازی به حکومت مهدی» در اين‌باره گفته است: «حکومتی که در رأس آن رهبری مانند مهدی (ع) است که درهای دانش بر روی او گشوده است، آن هم نه تنها به آن اندازه که بر پیامبران واولیا گشوده بوده است، بلکه بیش از سیزده برابر آن چه آنان از دانش بهره داشته اند، طبعاً از نظر علمی‌ پیشرفتی شگفت انگیز خواهد داشت ودگرگونی چشمگیری در جهان دانش وفرهنگ وصنعت پدید خواهد آورد. به سخن دیگر، درک دانش و علمی‌ که امام عصر (ع) بر روی مردم می‌گشاید، قابل سنجش با پیشرفتی که بشر از نظر علمی‌داشته است، نیست و مردم نیز استقبال بیش تری به فراگیری دانش نشان خواهند داد تا جایی که حتی زنان جوان که هنوز سنّی از آنان نگذشته است، آن چنان به کتاب خدا ومبانی مذهب آشنا می‌شوند که به آسانی، حکم خدا را از قرآن کریم استخراج می‌کنند. در بُعد صنعت وتکنیک نیز پیشرفت شگفت انگیزی انجام خواهد گرفت. هر چند روایات، جزئیات این پیشرفت را بازگو نکرده است، ولی مجموع، روایاتی که در این باره آمده است، نمایانگر دگرگونی شگرفی در این زمینه است. مانند روایاتی که می‌گوید: شخصی در مشرق برادرش را در مغرب می‌بیند، حضرت را به هنگام سخنرانی، همه جهانیان می‌بینند، یاران حضرت از فاصله دور با هم سخن می‌گویند وسخن یک دیگر را می‌شنوند، چوب تعلیمی‌وبند کفش با انسان سخن می‌گویند، اشیای درون خانه به انسان گزارش می‌دهند، برای مسافرت بر روی ابر سوار شده، از این سو به آن سو پرواز می‌کنند ونمونه‌های زیادی از این گونه که هر چند برخی از آنها شاید اشاره به اعجاز داشته باشد، ولی با توجّه به همه روایات، آن دگرگونی را می‌توان دریافت. روایات، جهان را در روزگار امام عصر (ع) جهانی متمدن ودر اوج قدرت و پیشرفت علمی‌ معرّفی می‌کند وبه طور کلی صنعت در آن روزگار با صنعت کنونی فرسنگ‌ها فاصله خواهد داشت؛ چنان که صنعت کنونی با قرن‌های پیشین، تفاوت چشمگیری دارد. فرق بنیادین پیشرفت در روزگار حضرت مهدی (ع) با جهان کنونی در این است که در روزگار ما پیشرفت علم وصنعت در جهت سقوط فرهنگ واخلاق جامعه بشری است وهر چه انسان‌ها از نظر دانش پیشرفت می‌کنند، از انسانیت بیش تر فاصله می‌گیرند وبه فساد وتباهی وکشتار رو می‌آورند؛ ولی در روزگار مهدی (ع) این شرایط درست بر عکس شرایط کنونی است وبشر در عین این که به بالاترین رشد علمی‌وصنعتی می‌رسد، به همان اندازه به تعالی اخلاق وکمال انسانی نزدیک می‌گردد. در حکومت مهدی (ع) با اجرای برنامه‌های آسمانی، آن چنان انسان‌ها از نظر شخصیت پرورش می‌یابند که گویی آنان غیر از انسان هایی هستند که در گذشته زندگی می‌کرده‌اند. آنان که تا دیروز برای درهم ودیناری، خون نزدیک ترین افراد خود را می‌ریختند، در حکومت آن حضرت پول وثروت آن چنان در نظرشان بی ارزش وخوار می‌گردد که درخواست کردن آن را نشانه‌ای از پستی ودنائت طبع می‌دانند. اگر تا دیروز حسد وکینه ودشمنی بر آنان چیره بود، در حکومت آن حضرت، دل‌ها به هم نزدیک می‌شود تا جایی که گویی یک جان می‌گردند که در چند کالبد قرار گرفته است. انسان هایی که بی اراده وسست وضعیف بودند، دل‌های شان قوی ومحکم تر از آهن سخت می‌شود. آری، حکومت آن حضرت باعث رشد و تکامل خردها واخلاق است وآن روزگار، روز تکامل یافتن استعدادهاست. آن چه تا دیروز رخ می‌داد، در اثر کوته فکری بشر بود ودر نظام الهی مهدی (ع) بشریت به نهایت بلوغ خود می‌رسد واخلاق، اندیشه، آرزوو... رنگ کمال ورشد به خود می‌گیرد واین وعده، همان وعده بزرگی است که در حکومت عدل مهدی (ع) تحقق می‌یابد. ارمغانی که هیچ حکومتی در هیچ روزگاری نتوانسته است که آن را به جامعه بشری هدیه کند. شکوفایی دانش و صنعت: امام صادق (ع) می‌فرماید: "علم و دانش، بیست وهفت حرف است وهمه آن چه پیامبران آورده‌اند، تنها دو حرف آن است ومردم تاکنون جز با آن دو حرف با حرف‌های دیگر آشنایی ندارند و هنگامی‌ که قائم ما قیام کند، بیست وپنج حرف دیگر را بیرون آورده، آن را بین مردم نشر وگسترش می‌دهد. وآن دو حرف را نیز ضمیمه می‌کند و مجموع بیست وهفت حرف را در میان مردم منتشر می‌سازد". به نقل راوندی در خرائج "جزءاً" بدل از صرفاً می‌باشد. از این روایت استفاده می‌شود که بشر هر چه از نظر علم ودانش پیشرفت کند، در روزگار حضرت مهدی (ع) به یک باره بیش از دوازده برابر رشد وگسترش می‌یابد وبا اندکی دقت درمی‌یابیم که در روزگار آن حضرت، دانش چه پیشرفت شگفت انگیز وخیره کننده‌ای خواهد داشت. امام باقر (ع) می‌فرماید: "دانش گاهی به کتاب خداوند عزّوجلّ وسنّت پیامبر اکرم (ص)، در قلب مهدی ما می‌روید؛ چنان که گیاهی در بهترین کیفیت خود رشد می‌کند. هر کس از شما که تا روزگار ظهور حضرتش باقی بود واو را ملاقات کرد، به هنگام دیدار با ایشان بگوید: سلام بر شما‌ای خاندان رحمت ونبوت و گنجینه دانش، وجایگاه رسالت. نیز آن حضرت می‌فرماید: "این امر (حکومت جهانی اسلام) در شأن کسی است که سنّ او (به هنگام امامت) از همه ما کم تر ویاد او از همه ما دل نشین‌تر است. خداوند علم ودانش را به او می‌دهد وهرگز او را به خودش وا نمی‌گذارد". آن حضرت در سخن دیگری می‌فرماید: "امامی‌ که قرآن، دانش وسلاح نزد اوست، از ماست". در این روایت راز پیشرفت وکمال بشریت گفته شده است؛ زیرا پیشوایی می‌تواند جامعه را به سوی خوشبختی وکمال رهبری کند که دارای سه چیز باشد: قانونی الهی که بشر را به سوی کمال هدایت کند؛ دانشی که در جهت رفاه زندگی بشر به کار گرفته شود وقدرت واسلحه‌ای که مفسدان وموانع تکامل بشریت را از سر راه بردارد و حضرت ولی عصر (ع) به این چند چیز مجهز است. بنابراین، بر جهان حکومت می‌کند وانسان‌ها را علاوه بر این که به رشد علمی‌وتکنیکی می‌رساند، به تکامل اخلاقی و انسانی نیز می‌رساند. در این جا به برخی از روایات که نشان دهنده رشد وپیشرفت صنعت ودانش در روزگار حضرت مهدی (ع) است، اشاره می‌کنیم: امام صادق (ع) پیرامون چگونگی ارتباط در روزگار امام عصر (ع) می‌فرماید: "درروزگار حضرت قائم (ع) مؤمن در شرق زمین، برادرش را که در غرب زمین است می‌بیند. هم چنین مؤمنی که در غرب است، برادرش را که در مشرق است مشاهده می‌کند". این روایت با توجّه به اختراع تلفن‌های تصویری، بیش تر قابل درک است؛ روشن نیست که آیا همین روش ارتباطی به گونه‌ای گسترش می‌یابد که در همه جهان، مردم بتوانند از آن استفاده کنند یا این که سیستم پیشرفته تری جای آن را می‌گیرد ویا این که مطلب دیگری فوق همه اینهاست. نیز آن حضرت در روایتی دیگر می‌فرماید: "هنگامی‌ که قائم ما قیام کند، خداوند، قدرت شنوایی وبینایی شیعیان ما را افزایش می‌دهد؛ به گونه‌ای که از فاصله یک برید (چهار فرسنگ) حضرت با شیعیانش سخن می‌گوید وآنان سخنش را می‌شنوند وحضرت را می‌بینند؛ در حالی که حضرت در جایگاه خودش مستقر است".مفضل بن عمر از امام صادق (ع) پرسید: در چه بقعه ومکانی حضرت مهدی ظاهر می‌شود؟ حضرت پاسخ داد: هیچ بیننده‌ای نیست که به هنگام ظهور، حضرت را ببیند ودیگران او را نبینند (یعنی به هنگام ظهور همه او را می‌بینند) واگر کسی جز این مطلب را ادّعا کند، تکذیبش کنید". امام صادق (ع) می‌فرماید: "گویا حضرت قائم (ع) را می‌بینیم، در حالی که زره پیامبر (ص) را بر تن دارد... واهل سرزمینی نماند، مگر این که حضرت را ببینند؛ به گونه‌ای که گویی حضرتش با آنان در کشورشان است". از این روایت دانسته می‌شود که در روزگار حضرت مهدی (ع) مردم با وسیله‌ای جز آنچه اکنون وجود دارد، حضرت را می‌بینند؛ زیرا در روایت آمده است: "مردم به گونه‌ای او را می‌بینند که گویی حضرت در میان آنان ودر کشورشان به سر می‌برد" ودر این باره دو احتمال وجود دارد: سیستم پخش تصویر سه بعدی در آن روزگار در سراسر جهان گسترش می‌یابد. سیستم پیشرفته تری جایگزین آن می‌گردد که به وسیله آن، حضرت را می‌بینند یا آن که حدیث اشاره به اعجاز امام دارد. رسول خدا (ص) درباره چگونگی حمل ونقل در آن روزگار می‌فرماید: "پس از شما اقوامی‌ خواهند آمد که زمین زیر پای شان طی وپیموده می‌شود ودرهای جهان به روی شان باز می‌گردد... زمین در کم تر از یک چشم به هم زدن پیموده می‌گردد؛ به گونه‌ای که اگر کسی از آنان بخواهد شرق تا غرب زمین را در ساعتی بپیمایند، این کار را انجام می‌دهند". درباره پیشرفت وسایل اطلاعاتی به هنگام ظهور حضرت ودر حکومت امام زمان (ع) روایاتی آمده است که به ذکر دو روایت بسنده می‌کنیم: پیامبر اکرم (ص) فرمود: "سوگند به آن که جانم در دست اوست، قیامت بر پا نمی‌شود تا این که کفش یا چوب تعلیمی‌ یا عصای شخصی به او خبر دهد که خانواده او پس از خارج شدنش از خانه، چه کاری انجام داده است". امام باقر (ع) درباره اطلاعات در روزگار حضرت مهدی (ع) می‌فرماید: "آن حضرت بدین سبب مهدی نام گرفت که به امور مخفی هدایت می‌شود تا جایی که افرادی را گسیل می‌دارد تا شخصی را - که مردم او را مجرم وگناهکار نمی‌دانند - به قتل برسانند. میزان آگاهی حضرت از مردم به اندازه‌ای است که اگر کسی در خانه خودش سخنی بگوید: بیم آن دارد که مبادا، دیوارهای خانه اش گزارش وشهادت دهند" . این روایت ممکن است به پیشرفت خیره کننده سیستم اطلاعاتی در روزگار حضرت اشاره داشته باشد که البته حکومتی که بر سراسر جهان سیطره دارد، نیاز به تشکیلات وسیستم پیچیده اطلاعاتی نیز دارد. هم چنین ممکن است مراد همان ظاهر عبارت باشد که خود دیوار گزارش می‌دهد. گسترش فرهنگ اسلامی: در حکومت مهدی (ع) مردم به گونه بی‌سابقه‌ای به اسلام روی می‌آورند وروزگار خفقان وسرکوب دین داران وممنوعیت مظاهر اسلامی‌به سر آمده، در همه جا آوای اسلام طنین انداز است وآثار مذهب تجلّی می‌کند. به تعبیر برخی از روایات، اسلام در هر خانه، کوخ وچادری رخنه می‌کند؛ چنان که سرما وگرما در آن نفوذ می‌نماید. چون نفوذگرما وسرما اختیاری نیست وهر چند از نفوذ آن جلوگیری کنند، باز هم نفوذکرده وآنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اسلام نیز در این روزگار به همه جا، شهروروستا ودشت وبیابان وبا وجود مخالفت قلبی برخی از آنان، رخنه کرده، آنان را تحت تأثیر قرارمی‌دهد ودگرگون می‌سازد. در چنین شرایطی طبعاً استقبال وپذیرش مردم به مظاهر وشعارهای دینی، بی سابقه خواهد بود. استقبال مردم از آموزش قرآن، نماز جماعت ونماز جمعه چشمگیر خواهدشد و مساجد کنونی وحتی مساجدی که در آینده ساخته می‌شود، برطرف کننده نیاز آنان نخواهد بود. آن چه در روایت است مبنی بر این که در یک مسجد دوازده بار نمازجماعت خوانده می‌شود، خود دلیل روشنی بر اندازه پذیرش مردم نسبت به مظاهر دینی است. این مطلب با توجّه به این که به هنگام ظهور امام، جمعیت جهان در اثر کشتار کاهش می‌یابد، قابل توجّه است. در آن شرایط نقش اداره یا وزارتخانه‌ای که مسؤولیت امور فرهنگی ودینی را دارد، بسیار بزرگ است وبه تناسب جمعیت، مساجدی ساخته می‌شود وحتی در جایی لازم می‌شود مسجدی بسازند که پانصد در داشته باشد ویا در روایت هست که کوچک ترین مساجد کوفه در آن روزگار، همان مسجد کوفه کنونی است که این مسجد اکنون یکی از بزرگ ترین مساجد جهان است. در این جا به گسترش آموزش قرآن ومعارف، مساجد ورشد معنویت و اخلاق کریمانه از دیدگاه روایات در حکومت حضرت مهدی (ع) می‌پردازیم: آموزش قرآن ومعارف اسلامی: امیرمؤمنان (ع) می‌فرماید: "گویا شیعیانم را می‌بینم که در مسجد کوفه گرد آمده اند وبا برپایی چادرهایی، مردم را به همان ترتیبی که قرآن فرود آمده بود، آموزش می‌دهند". امام صادق (ع) می‌فرماید: "گویا می‌بینم که شیعیان علی (ع) قرآن‌ها را در دست دارند ومردم را آموزش می‌دهند" اصبغ بن نباته می‌گوید: از علی (ع) شنیدم که می‌فرمود: "گویا عجم (نژاد غیر عرب) را می‌بینم که چادرهای شان در مسجد کوفه برافراشته شده است وبه مردم قرآن می‌آموزند؛ به همان گونه که فرود آمده است"(. این روایت، هویت آموزش دهندگان را روشن می‌کند که از عجم هستند وبه گواهی لغت شناسان مراد از عجم در این جا فارس‌ها وایرانیان هستند. امام باقر (ع) می‌فرماید: "در روزگار حضرت مهدی (ع) به اندازه‌ای به شما حکمت وفهم داده خواهد شد که یک زن در خانه‌اش، بر طبق کتاب خدا و سنّت پیامبر (ص) قضاوت می‌کند". ساختن مساجد: حبه عرنی می‌گوید: امیرمؤمنان به سوی سرزمین "حیره" بعد از آن که حیره به دست مسلمانان افتاد، به علت بنای کوفه تنزل یافت وقبل از قرن دهم م. وقرن چهارمﻫ. به کلی از میان رفت؛ فرهنگ فارسی معین، ج ۵، ص ۴۷۰</ref> رهسپار شد وفرمود: "...به طور حتم، در شهر حیره مسجدی ساخته خواهد شد که پانصد در داشته باشد ودوازده امام جماعت عادل در آن نماز جماعت برگزار کنند. گفتم:‌ای امیرالمؤمنین! این گونه که توصیف می‌کنی، آیا مسجد کوفه، گنجایش مردم را خواهد داشت؟ فرمود: "چهار مسجد در آن جا ساخته می‌شود که مسجد کوفه (فعلی) از همه آنها کوچک‌تر خواهد بود. واین مسجد (حیره که پانصد در دارد) ودو مسجد دیگر که در دو سوی شهرکوفه قرار می‌گیرند، احداث خواهد گشت". آن گاه حضرت به سوی رودخانه بصریین ورودخانه غربیین اشاره کرد. نیز آن حضرت می‌فرماید: "حضرت مهدی (ع) به حرکت خود ادامه می‌دهد... تااین که در قسطنطنیه ونزدیک آن مساجد بسیاری ساخته می‌شود". مفضل می‌گوید: حضرت صادق (ع) می‌فرمود: "هنگامی‌ که حضرت قائم (ع) قیام کند، در بیرون از شهر کوفه (ظهرالکوفه)، مسجدی خواهد ساخت که هزار در خواهد داشت". شاید مراد از ظهرالکوفه که در روایت آمده است، شهر نجف اشرف باشد؛ چون دانشمندان از نجف به ظهرالکوفه تعبیر کرده‌اند. رشد معنویت واخلاق: امیرمؤمنان (ع) می‌فرماید: "مردم در روزگار مهدی (ع) به عبادت و دین روی می‌آورند ونماز را با جماعت برگزار می‌کنند". امام صادق (ع) می‌فرماید: "خانه‌های کوفه به رودخانه کربلا وحیره متصل می‌شود؛ به گونه‌ای که فرد نمازگزار روز جمعه برای شرکت در نماز جمعه سوار بر مرکبی تیزرو می‌شود، ولی بدان نمی‌رسد". شاید این کنایه از افزایش وتراکم جمعیت باشد که مانع شرکت و حضور به هنگام او در نماز جمعه می‌گردد واین که همه نمازگزاران در یک جا گرد می‌آیند وبیش از یک نماز جمعه، برگزار نمی‌شود، شاید بر اثر یکی شدن این سه شهر باشد؛ زیرا از نظر شرعی برگزاری بیش از یک نماز جمعه در یک شهر جایز نیست. مفضل بن عمر می‌گوید: امام صادق (ع) می‌فرمود: "هنگامی‌ که قائم ما قیام کند، شخص شب را به صبح می‌رساند، در حالی که نادان، ترسو وبخیل است وبه هنگام صبح، داناترین مردم، شجاع ترین آنان وبخشنده ترین انسان هاست وپیروزی پیشاپیش امام در حرکت خواهد بود". حضرت علی (ع) می‌فرماید: "هنگامی‌ که قائم ما قیام کند...، کینه‌های بندگان نسبت به یک دیگر از دل‌های شان زدوده می‌گردد". نیز پیامبر مکرّم اسلام در این باره می‌فرماید: "... در آن روزگار کینه‌ها ودشمنی‌ها از دل‌ها زدوده خواهد گشت". درباره نابودی فساد اخلاقی وانحراف، پیشوای دوم شیعیان می‌فرماید: "خداوند در آخرالزمان مردی را برمی‌انگیزد که کسی از منحرفان وفاسدان نمی‌ماند مگر این که اصلاح گردد". یکی از ویژگی‌های روزگار حضرت مهدی (ع) این است که حرص وطمع از میان می‌رود وروح بی نیازی در انسان‌ها پدیدار می‌شود. رسول خدا (ص) می‌فرماید: "زمانی که حضرت مهدی (ع) قیام کند، خداوند، غنا و بی‌نیازی را در دل بندگانش می‌نهد؛ به گونه‌ای که حضرت اعلام می‌کند، هر کس به مال وثروت نیاز دارد، بیاید؛ ولی برای آن، کسی پیشقدم نمی‌شود". نکته جالب توجّه در این روایت، این است که در حدیث واژه "عباد" به کار رفته است؛ یعنی این دگرگونی روحی به گروه ویژه‌ای اختصاص ندارد؛ بلکه این دگرگونی درونی در همه انسان‌ها پدید می‌آید. هم چنین آن حضرت می‌فرماید: "شما را به مهدی (ع) بشارت می‌دهم که به سوی مردم برانگیخته می‌گردد؛ در حالی که زلزله‌ها واختلاف بر مردم چیره است. آن گاه زمین را پر از عدل وداد می‌کند؛ چنان که پر از ستم وجور شده است وساکنان زمین وآسمان از او خشنود می‌گردند. خداوند، دل‌های امّت محمد (ص) را سرشار از بی نیازی می‌کند؛ به گونه‌ای که منادی ندا می‌دهد، هر کس به مالی نیاز دارد؛ بیاید (تا نیازش رفع شود) ولی جز یک نفر کسی نمی‌آید. آن گاه حضرت مهدی (ع) به او می‌فرماید: "نزد خزینه دار برو وبگو مهدی دستور داده است که به من مال وثروت بدهی". خزانه دار می‌گوید: دو دستی پول‌ها را جمع کن. او نیز پول‌ها را در دامن خود می‌ریزد؛ ولی هنوز از آن جا بیرون نرفته است که از رفتار خویش پشیمان می‌گردد وبا خود می‌گوید: چه شد که من طمعکارترین امّت پیامبر (ص) شدم! آیا کسی که سبب غنا وبی نیازی آنان گشت، از بی‌نیاز کردن من ناتوان است. آن گاه باز می‌گردد تا اموال را بازگرداند؛ امّا خزانه دار نمی‌پذیرد ومی‌گوید: ماچیزی را که بخشیدیم پس نمی‌گیریم!". در روایت جمله یملأ قُلوب أمّة محمد به کار رفته است که شایسته دقت است؛ زیرا غنا وبی نیازی مطرح نیست؛ بلکه استغنا وبی نیازی روح مطرح است وممکن است انسان فقیر باشد، ولی روحی بی نیاز داشته باشد. در این روایت، جمله یملأ قلوب آمده است که می‌رساند قلب‌های آنان پر از حس بی نیازی است وافزون بر آن از نظر مالی نیز در وضعیت خوبی به سر می‌برند. درباره رشد خرد، کمال اخلاقی وقوّت قلب مردم در روزگار حضرت مهدی (ع) روایاتی رسیده است که به بازگویی چند روایت بسنده می‌کنیم: امام باقر (ع) می‌فرماید: "هنگامی‌ که حضرت قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان خدا می‌گذارد وخردهای شان را جمع کرده (تمرکز می‌بخشد ورشد می‌دهد) اخلاقشان را کامل می‌کند". در بحارالانوار "أحلامهم" یعنی آرزوهای شان آمده است. امام زمان (ع) چون دستورات اسلامی‌ را به طور کامل اجرا می‌کند، باعث رشد فکری مردم می‌شود وهدف پیامبر اکرم (ص) که می‌فرماید: "برای به کمال رساندن اخلاق مردم مبعوث شدم" تحقق می‌یابد. رسول خدا (ص) به حضرت فاطمه (س) می‌فرماید: "خداوند از نسل این دو (حسن و حسین (ع)) شخصی را برمی‌انگیزد که دژهای گمراهی را می‌گشاید ودل‌های سیاه قفل خورده را تسخیر می‌نماید". امام باقر (ع) می‌فرماید: امیرمؤمنان (ع) فرمود: "مردی از فرزندانم ظهور می‌کند... ودستش را بر سر بندگان خدا می‌گذارد. آن گاه هیچ مؤمنی نمی‌ماند، مگر این که، دلش از پاره‌های بزرگ آهن وسندان محکم تر می‌شود وتوان چهل مرد را دارد". مردم در روزگار حضرت قائم (ع) فریبندگی دنیا را باور کرده، همه گرفتاری‌ها وگناهان را از آن می‌دانند واز نظر ایمان وتقوا به حدّی می‌رسند که دیگر دنیا مایه فریب آنان نمی‌شود. رسول خدا (ص) می‌فرماید: "زمین بهترین چیزهایی که در دل دارد، بیرون می‌ریزد؛ مانند پاره‌های طلا ونقره. آن گاه قاتل می‌آید وچنین می‌گوید: برای اینها دست به قتل زدم وکسی که قطع رحم کرده است؛ می‌گوید: این باعث قطع رحم شده بود. دزد می‌گوید: برای این دستم بریده شد. پس همگی طلا را رها می‌کنند وچیزی از آن بر نمی‌دارند". زید زراد می‌گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: بیم آن داریم که از مؤمنان نباشیم. فرمود: چرا؟ عرض کردم: چون در میان خود، کسی را نمی‌یابیم که برادر دینی خود را بر درهم و دینارش برتری دهد و می‌بینیم که درهم ودینار در نزد ما برتری دارد بر برادر مؤمنی که میان ما واو را دوستی وولایت امیرمؤمنان (ع) پیوند زده است. حضرت فرمود: خیر، شما مؤمن هستید؛ ولی ایمانتان کامل نمی‌گردد، مگر آن که قائم ما ظهور کند. در آن هنگام، خداوند در شما بردباری وشکیبایی پدید می‌آورد وآن گاه مؤمن کامل خواهید شد"».

پاسخ۳. حجت الاسلام و المسلمین حسنی؛

سید نذیر حسنی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است: «روایت‌هایی که در مورد عصر ظهور سخن گفته‌اند، حاکی از آن است که، در آن زمان، انسان به درجه‌ای از پیشرفت علمی می‌رسد که نه تنها ما تاکنون آن‌را به چشم ندیده‌ایم، بلکه انتظار نمی‌رود که جهان در مدت زمان کوتاه نیز بتواند به آن برسد. این مسئله شگفت‌انگیز نیست، زیرا مردی که گفته شد، حکومت جهانی برپا می‌کند، دانش‌ها و علومی در اختیار دارد که دیگران در این جهان از آن بی‌بهره‌اند. او بنابر نص حدیث ثقلین که شیعیان و اهل تسنن آن حدیث را متواتر دانسته‌اند، قرین قرآن است. پیامبر (ص) در این حدیث فرموده است: من در میان شما دو چیز گران‌سنگ و گران‌بها برجا می‌گذارم و یکی از آن دو، از دیگری بزرگ‌تر و مهم‌تر است، کتاب خداوند که ریسمان الهی فروافتاده از آسمان به زمین است و عترت اهل بیتم، این دو هیچ‌گاه از هم جدا نمی‌شوند تا آنکه بر حوض (کوثر) به من بازگردند. ابن حجر نیز به این امر اعتراف کرده و گفته است: در احادیث، مردم به چنگ زدن و توجه به اهل بیت (ع) تشویق شده‌اند و این خود اشاره به این دارد که همیشه تا روز قیامت کسی از اهل بیت (ع) ایشان وجود دارد تا بتوان به دامن او چنگ زد، همچنان‌که قرآن نیز چنین است و به همین علت آنها باعث امنیت اهل زمین هستند. روایت‌های دیگری نیز این حقیقت را تأکید و تأیید کرده‌اند. از ابی عبد الله (ع) نقل شده که ایشان فرمود: دانش، بیست و هفت حرف است و تمام آنچه پیامبران آورده‌اند، دو حرف است، یعنی مردم تا امروز تنها دو حرف از آن را می‌دانند و آنگاه که قائم (ع) قیام کند، بیست و پنج حرف (دیگر) را هویدا می‌کند و آن‌را میان مردم می‌پراکند و آن دو حرف را هم به آن پیوند می‌دهد تا این‌چنین، بیست و هفت حرف در میان مردم پراکنده شود. (و مردم آن‌را بیاموزند). این رمزها، مفاهیم خاص خود را دارند که تنها اهل آن، آن‌را می‌فهمند. بنابراین، انسان امروزی یا آیندگان، تنها به دو بخش از بیست و هفت بخش دانش‌ها رسیده و می‌رسند. حال اگر مردم آن بخش‌های باقی‌مانده را بدانند و حقیقت آن برایشان فاش شود، چگونه خواهد شد؟ در یک روایت دیگر، یکی از یاران امام باقر (ع) می‌گوید: امام باقر (ع) برای نخستین بار به من فرمود: ذو القرنین برای انتخاب یک ابر از دو ابر مخیر شد، او ابر رام و مطیع را برگزید و ابر سرکش و دشوار را برای صاحب شما گذاشت. عرض کردم: ابر دشوار و سرکش چیست؟ فرمود: ابری که رعد و برق و صاعقه در آن باشد. صاحب شما بر آن سوار می‌شود، او سوار بر ابرها شده و از راه‌های هفت آسمان بالا می‌رود. در روایت دیگری آمده است: اگر ذو القرنین ابر دشوار و سرکش را برمی‌گزید، آن برای او نبود (نمی‌توانست از آن بهره گیرد) زیرا خداوند آن‌را برای قائم (ع) ذخیره کرده است. بنابراین امام (ع) خواهد توانست راه‌هایی به سوی آسمان بگشاید و از آن برای تحقق اهداف حکومت جهانی خود که خود رهبر آن است، استفاده کند و کار به اینجا ختم نشده است، بلکه امام صادق (ع) فرمودند: هنگامی که کارها در پایان، به صاحب این امر سپرده شود، خداوند بلند مرتبه و بزرگ برای او، هر پستی‌ای از زمین را بلند گرداند و هر بلندی‌ای را برای او پست گرداند تا دنیا برای او مانند کف دستش باشد [همه‌چیز را به اختیار او درمی‌آورد]. امام (ع) با این صفات و ویژگی‌ها می‌تواند در این دنیا به هرگونه‌ای که می‌خواهد و صلاح می‌داند، رفتار کند. برخی روایت‌ها پا را از این هم فراتر نهاده و گفته‌اند: یاران امام (ع) دارای صفات و ویژگی‌هایی خواهند بود که با توجه به‌ آن، از چیزهایی آگاهی می‌یابند که دانش امروزی دشوار می‌تواند آن‌را کشف کند. از جمله این روایت‌ها، روایتی است که از ابو جعفر (ع) نقل شده است، ایشان فرموده‌اند: گویی یاران قائم (ع) را می‌بینم، آنها از شرق و غرب جهان آگاه‌اند و همه چیز حتی درندگان زمین و آسمان، تحت فرمان آنان است. در این جای تعجب نیست که بشر به این درجه پیشرفت علمی برسد، به‌ویژه پس از آنکه آسمان، کلید درهایش را و زمین کلید گنج‌هایش را به دست مصلح جهانی، حضرت مهدی موعود (ع) بسپارد».

پاسخ۴. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛

حبیب‌الله طاهری حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است: «هیچ برنامه انقلابی بدون یک جهش فکری و فرهنگی، پایا و پویا نخواهد بود و رشد و تکامل لازم را نخواهد یافت، لذا بدون شک نخستین گام در تحقق بخشیدن به چنین هدفی، اقدام به یک انقلاب فرهنگی است که افکار را از دو سو به حرکت در آورد: از طرفی، در زمینه علوم و دانش‌هایی که مورد نیاز یک جامعه آباد و آزاد و سالم است، (این از نظر مادی و دنیایی) و از سوی دیگر، در زمینه آگاهی به اصول یک زندگی صحیح انسانی آمیخته با ایمان در جهت معنوی و زیربنایی. در حدیثی از امام صادق (ع) چنین می‌خوانیم: "علم و دانش بیست و هفت حرف است و ۲۷ شعبه و شاخه دارد، تمام آنچه پیامبران الهی برای مردم آوردند دو حرف بیش نبود و مردم تاکنون جز آن و حرف را نشناخته‌اند، اما هنگامی که قائم ما قیام کند، ۲۵ حرف و ۲۵ شاخه و شعبه دیگر را آشکار و در میان مردم منتشر می‌سازد و دو حرف دیگر را با آن ضمیمه می‌کند تا ۲۷ حرف کامل منتشر گردد"؛ این حدیث به روشنی جهش فوق‌العاده علمی عصر انقلاب مهدی (ع) را مشخص می‌سازد که تحولی به میزان بیش از دوازده برابر، نسبت به تمام علوم و دانش‌هایی که در عصر همه پیامبران راستین به بشریت اعطا شده است، پیش می‌آید و درها همه رشته‌ها و همه شاخه‌های علوم مفید و سازنده به روی انسان‌ها گشوده می‌شود و راهی را که بشرطی هزاران سال پیموده به میزان دوازده برابر ن در دوران کوتاهی می‌پیماید، چه جهشی از این بالاتر و سریع‌تر؟! حدیث دیگری از امام باقر (ع) نقل شده که معنای حدیث فوق را تکمیل می‌کند، آنجا که می‌گوید: "هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقول آنها را با آن کامل و افکارشان را پرورش داده تکمیل می‌کند"؛ بدین ترتیب، در پرتو ارشاد و هدایت مهدی (ع) و در زیر دست عنایت او مغزها در مسیر کمال به حرکت در می‌آیند و اندیشه‌ها شکوفا می‌شوند و تمام کوته‌بینی‌ها و تنگ‌نظری‌ها و افکار پست و کوتاه که سرچشمه بسیاری از تضادها، تزاحم‌ها و برخوردها خشونت‌آمیز اجتماعی است، برطرف می‌گردد. مردمی بلند نظر، با افکاری باز و سینه‌هایی گشاده و همتی والا و بینشی وسیع، پرورش می‌یابند، مردمی که بسیاری از مشکلات اجتماعی را در روح خود حل می‌کنند و جهانی از صلح و صفا می‌سازند. احادیث جالب و گویا وجود دارد که نشان می‌دهد این جهش علمی، صنایع و تکنولوژی را نیز در مقیاس وسیعی شامل می‌شود. در آن روزگار وسایل اطلاعاتی آن قدر پیشرفته خواهد بود که دنیا را همچون کف دست آشکار می‌سازد و به حکومت مرکزی، تسلط کامل بر اوضاع جهان می‌بخشد تا به موقع و بدون فوت برای حل مشکلات جهانی بکوشد و هر گونه فسادی را در نطفه خفه سازد. مسأله انرژی و نور آنچنان حل می‌شود که حتی نیازی به انرژی خورشیدی که بازگشت همه انرژی‌ها (جز انرژی اتمی) به آن است، نمی‌باشد. این شاید در پرتو یک سیستم تکامل‌یافته انرژی اتمی- با تصفیه کامل از تعشعشات زیان‌بار کنونی که در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکل استفاده از این انرژی را تشکیل می‌دهد- باشد. وسایل سریع السیری که با وسایل کنونی قابل مقایسه نیست، نه فقط برای دور زدن کره زمین در یک زمان کوتاه، بلکه برای مسافرت‌های دور دست فضایی در اختیار آن حکومت قرار می‌گیرد و همه اینها به اهداف اصلاحی آن حکومت کمک می‌کند. اینک به چند روایت اشاره می‌کنیم تا روشن شود که این نوع پیشرفت‌ها در آن روایات پیش‌بینی و پیش‌گویی شده است: امام صادق (ع) می‌فرماید: "هنگامی که قائم ما قیام کند خداوند آنچنان گوش و چشم شیعیان ما را تقویت می‌کند که میان آنها و قائم (رهبر و پیشوایشان) نامه‌رسان نخواهد بود، با آنها سخن می‌گوید و سخنش را می‌شنوند و او را می‌بینند، در حالی که او در مکان خویش است (و آنها در نقاط دیگر جهان)"؛ یعنی وسایل انتقال، یعنی "صدا" و "تصویر" به طور همگانی و ساده و آسان در اختیار همه پیروان او قرار می‌گیرد، آنچنان که چیزی به نام اراده پست در عصر حکومت او شیء زایدی به حساب می‌آید و مسایل جاری این حکومت، بدون نیاز به کاغذ بازی، آنچنان که راه و رسم دنیای امروز است، حل و فصل می‌شود، چرا که همه دستورها و برنامه‌ها با سیستم "شهود و حضور" ابلاغ و اجرا می‌شود. حدیث گویای دیگری که در این زمینه از امام صادق (ع) نقل شده این موضوع را به طور بارزی تکمیل می‌کند، آنجا که فرمود: "مؤمن در زمان قائم (ع) در حالی که در مشرق است برادر خود را در مغرب می‌بیند و همچنین کسی که در مغرب است برادرش را در مشرق می‌بیند"؛ بنابراین، ارتباط مستقیم نه تنها در سطح حکومت، بلکه در سطح عموم، عملی می‌شود و پیوندهای ظاهری و جسمانی و پیوندهای معنوی دل‌ها را استحکام می‌بخشد، آنگونه که جهان را به راستی به شکل یک خانه و مردمش همچون اهل یک خانواده خواهند بود. امام باقر (ع) فرمود: "برای صاحب و سرور شما مهدی (ع) آن وسیله سرکش ذخیره شده است. روای می‌گوید: گفتم منظور از وسیله سرکش چیست؟ امام فرمود: ابری است که در آن غرش رعد و شدت صاعقه یا برق است، او بر این وسیله سوار می‌شود، آگاه باشید او بزودی بر ابرها سوار می‌شود و به آسمان‌ها و زمین‌های هفتگانه صعود می‌کند؛ مسلماً منظور از ابر، این ابر معمولی نیست، زیرا ابرها معمولی وسیله‌ای نیستند که بتوان با آنها سفر فضایی کرد، زیرا آنها در جو نزدیک زمین در حرکتند و با زمین فاصله چندانی ندارند و نمی‌توانند از آن بالاتر روند، بلکه اشاره به وسیله فوق‌العاده سریع‌السیری است که در آسمان به صورت توده‌ای فشرده از ابر به نظر می‌رسد، غرشی همانند رعد، قدرت و شدتی همچون صاعقه و برق دارد و به هنگام حرکت، دل آسمان را با نیروی فوق‌العاده خود می‌شکافد، همچنان به پیش می‌رود و می‌تواند به هر نقطه‌ای از آسمان حرکت کند. بدین ترتیب، آن وسیله فوق مدرن بوده و شبیه آن را در وسایل کنونی نداریم. شاید تنها در میان بشقاب‌های پرنده و وسایل سریع و سرسام‌آور فضایی که امروز داستان‌هایی از آنها بر سر زبان‌هاست و نمی‌دانیم تا چه حدی جنبه واقعی و علمی دارد، شبیه آن را داشته باشیم، ولی به هر صورت، بشقاب پرنده هم نیست. به هر حال، آنچه از این حدیث استفاده می‌شود این است که موضوع عقب گرد صنعتی در کار نیست، بلکه به عکس سخن از پیشرفت خارق العاده‌‌ای در میان است که به موازات آن باید تکامل در همه زمینه‌ها صورت گیرد. کسی خیال نکند که این پیشرفت‌های عظیم و تعجب برانگیز همه از طریق اعجاز صورت می‌گیرد، بلکه اینها پیشرفت‌هایی است که محصول تکامل علمی عصر بعد از ظهور است، زیرا زندگی بشر در این عالم باید مطابق سنن طبیعی باشد، نه اعجازی که امری استثنایی و برای موارد ضروری و فوق‌العاده است، آنهم در مسیر اثبات حقانیت دعوت نبوت یا امامت. در عصر هیچ پیامبری زندگی عادی مردم بر اساسی اعجاز جریان نداشته است، بنابراین، تکامل علوم و صنایع در حدی خواهد رسید که مردم با رهبری آن رهبر بزرگ، قادر به کشف همه آن اوری که گفته شد، خواهند بود».

پاسخ۵. حجت الاسلام و المسلمین اشتهاردی؛

محمد محمدی اشتهاردی حجت الاسلام و المسلمین محمد محمدی اشتهاردی، در کتاب «حضرت مهدی فروغ تابان ولایت» در این‌باره گفته است: «حکومت امام مهدی (ع) از متن اسلام راستین سرچشمه می‌گیرد و اسلام نه تنها با پیشرفت صنعت و هر علم دیگری که مانع کمال و رشد انسان‌ها نمی‌گردد، مخالف نیست، بلکه مؤید آن است. آری اگر صنایع به صورت عوامل تخریبی و ویرانگر درآیند، اسلام و حکومت امام مهدی (ع) شدیدا با آن مخالفت می‌کند. حکومت حضرت مهدی (ع) مؤید پیشرفت‌های همه جانبه صنعتی است که در خدمت بشر و عدالت و امنیت و آسایش و آزادی به کار می‌رود. برای اینکه اوج پیشرفت حکومت حضرت مهدی (ع) را دریابید، به دو روایت ذیل توجه فرمایید: امام صادق (ع) فرمود: "هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند شنوایی گوش‌ها و بینایی چشم‌های شیعیان ما را به گونه‌ای زیاد می‌کند که دیگر بین آنها و امام قائم (ع) پیک پست نخواهد بود. یعنی آنها مستقیما در هر کجا باشند با امام (ع) تماس می‌گیرند" شاید بتوان گفت: این روایت از تلویزیون‌های دوطرفه و دارای تلفن سخن می‌گوید، و احتمال دارد که منظور وسعت دید و اندیشه شیعیان در آن عصر باشد. مطلب اول را روایت دیگری که از امام صادق (ع) نقل شده، تأیید می‌کند: "در عصر حکومت قائم (ع)، مؤمنی که در شرق جهان است برادرش را که در غرب جهان است می‌بیند، و به عکس مؤمنی که در غرب جهان است برادرش را که در شرق جهان است می‌بیند. روشن است دیدن این چنین، حکایت از وجود صنایع پیشرفته می‌کند. و در روایتی امام باقر (ع) فرمود: "ذوالقرنین (ع) (که شرحش در اوایل سوره کهف آمده) در میان دو نوع ابر مخیر گردید، او ابر آرام را برگزید و ابر دیگر که خشن و سرکش است، برای صاحب شما (امام قائم (ع)) ذخیره شده است. راوی پرسید: ابر خشن و سرکش چیست؟ فرمود: ابری است که همراه رعد و صاعقه یا برق است، صاحب شما (امام قائم (ع)) بر آن سوار می‌شود و در پله‌های آسمان‌های هفت‌گانه و زمین‌های هفت‌گانه بالا می‌رود". به این ترتیب می‌بینیم در این روایت اشاراتی به فضاپیماهای بسیار سریع و تندرو که قدرت وصول به آسمان‌های هفت‌گانه را دارند، شده است، اینها و روایاتی از این قبیل، ما را به پیشرفت عجیب صنعت در عصر حکومت حضرت مهدی (ع) رهنمون می‌سازد، البته صنعت مثبت، نه منفی».

پاسخ۶. حجت الاسلام و المسلمین ایرانی؛

حسین ایرانی حجت الاسلام و المسلمین حسین ایرانی، در کتاب «منجی موعود از منظر نهج البلاغه» در این‌باره گفته است: «در رابطه با رشد علم و دانش، آن حضرت (امام باقر) می‌فرماید: "علم ۲۷ حرف است و آنچه تاکنون مردم با آن آشنایی دارند دو حرف بوده و وقتی قائم ما قیام کند ۲۵ حرف دیگر را بیرون آورده، بین مردم نشر دهد...". "و در زمان ظهور او، مؤمن در شرق زمین برادرش را که در غرب زمین است، می‌بیند و به عکس...". "هنگامی که قائم ما قیام کند دستش را به سر بندگان خدا می‌نهد و خردهایشان را جمع و اخلاقشان را کامل گرداند". امام باقر (ع) در تفسیر آیه: ﴿اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا﴾ می‌فرماید: "خداوند زمین را با حضرت قائم (ع) زنده می‌کند و حضرت به عدالت رفتار می‌نماید و زمین را با بسط عدل زنده می‌کند پس از آن‌که در اثر گسترش ظلم مرده باشد". و در تفسیر آیه‌ ﴿الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ﴾ می‌فرماید: "این آیه در شأن حضرت مهدی (ع) و یارانش نازل شده و خداوند شرق و غرب زمین را در سیطره حکومتشان قرار می‌دهد و به وسیله آنان دین خود را آشکار و حاکم گرداند، به‌گونه‌ای که از ستم و بدعت و باطل اثری دیده نمی‌شود". امام صادق (ع) می‌فرماید: "او همچون پیامبر (ص) عمل می‌کند همچنان‌که پیامبر (ص) آنچه قبل از جاهلیت بود، از بین برد و اسلام را بنا نهاد، امام زمان (ع) هم جاهلیت جدید جهان و بدعت‌ها را نابود و اسلام را از نو پیاده می‌کند"؛ . و در بیانی دیگر می‌فرماید: "حضرت مهدی (ع) که قیام کند، همه مسلمانان از خواص و عوام شادمان شوند"‌؛ . و در کلامی دیگر آن حضرت می‌فرماید: "اهل آسمان و زمین، حتی پرندگان هوا و ماهیان دریا خوشحال شوند"».

پاسخ۷. آقای عبدالعلی محمدی؛

عبدالعلی محمدی آقای عبدالعلی محمدی، در مقاله «جهانی‌شدن و انتظار و موعود» در این‌باره گفته است: «درباره توسعه و پیشرفت غیرمنتظره دانش و تکنولوژی، از امام صادق (ع) نقل شده است که آن حضرت در این باره فرمود: «إِنَّ قَائِمَنَا إِذَا قَامَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ اسْتَغْنَى الْعِبَادُ عَنْ ضَوْءِ الشَّمْسِ». در حدیث دیگری از آن حضرت نقل شده است: «إِنَّهُ إِذَا تَنَاهَتِ الْأُمُورُ إِلَى صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ رَفَعَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كُلَّ مُنْخَفِضٍ مِنَ الْأَرْضِ وَ خَفَّضَ لَهُ كُلَّ مُرْتَفِعٍ مِنْهَا حَتَّى تَكُونَ الدُّنْيَا عِنْدَهُ بِمَنْزِلَةِ رَاحَتِهِ فَأَيُّكُمْ لَوْ كَانَتْ فِي رَاحَتِهِ شَعْرَةٌ لَمْ يُبْصِرْهَا». از این دو روایت چنین فهمیده می‌‌شود که مسئله نور و انرژی آن چنان حل می‌‌شود که مردم در روز و شب از پر قدرت‌ترین نور، که می‌‌تواند جانشین نور آفتاب شود استفاده می‌‌کنند یا برای انتقال تصاویر و اطلاعات یک سیستم بسیار مجهّز و مدرن و نیرومند ایجاد می‌‌شود که تصور آن هم امروز برای ما مشکل است».

پاسخ۸. آقای مهدی لطفی؛

مهدی لطفی آقای مهدی لطفی، در کتاب «پیامبر و امام مهدی» در این‌باره گفته است: «جامعه در دوران حکومت مهدی (ع) به تکامل علمی و فرهنگی دست می‌یابد و در پی آن به رشد اخلاقی هم آراسته می‌شود. پس همه لغزش‌های اخلاقی از جامعه رخت برمی‌بندد. پیامبر اسلام درباره رشد علمی دوران حکومت حضرت مهدی (ع) فرمود: "... حتی زنان در درون خانه‌ها بر مبنای کتاب خدا و سنت نبوی قضاوت کنند. خدا به واسطه مهدی (ع)، زمین را پس از آکنده شدن به ظلمت و ستم، از نور و عدل پر می‌کند و پس از پر شدن زمین از جهل، آن را از دانش پر می‌کند».

پاسخ۹. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «در پرتو دولت مهدوی، دانش، تکنیک و اقتصاد پیشرفت حیرت‌انگیزی خواهند داشت که به گونه‌ای با یکدیگر ارتباط دارند. پیشرفت برق‌آسای علوم: این مسأله در روایات بسیار گویا و روشن مطرح شده است؛ علوم ۲۷ شاخه دارد که تنها دو شاخه از آن تا زمان ظهور برای بشر آشکار خواهد شد و ۲۵ شاخه دیگر در زمان دولت آرمانی امام زمان (ع) آشکار می‌شود، بنابراین، پیشرفت علوم، دوازده برابر بیشتر از همه اعصار گذشته خواهد بود. روایات دیگری هم در این خصوص آمده است که عقل بشر در زمان ظهور حضرت کامل خواهد شد، و راه اندیشیدن و خردورزی و شکوفایی دانش و بستر کمال برای انسان هموار خواهد شد و امام مهدی (ع)، جهل و نادانی را از ساحت فکر و اندیشه بشر خواهد زدود. پیشرفت تکنیک و فن‌آوری: در این زمینه احادیثی وجود دارد که از زاویه‌های متفاوت به مسأله می‌نگرند. بی‌شک، تکنولوژی زمان حضرت (ع) بسیار متفاوت با فن‌آوری امروزی بشر خواهد بود که به بی‌دینی گرفتار شده است. دیگر اینکه در زمان حضرت (ع) محدودیت حاکم بر تکنولوژی امروز بشر وجود نخواهد داشت و گستره آن بسیار وسیع‌تر از آن خواهد بود که بشر امروز بتواند آن را درک کند. نکته پایانی در جهت‌دار شدن علم است. دین‌خواهی در زمان حضرت، همراه و هم‌زمان با علم می‌گسترد و انسان آن عصر، دین‌داری و پیشرفت فن‌آوری را ناسازگار نمی‌بیند. بنابر روایات، انرژی و استفاده از انرژی غیرخورشیدی، وسایل سریع‌السیر، صدا و تصویر به گونه‌ای شهودی و حضوری در گستره عالم هستی کارآمد خواهند شد همه چیز مانند کف دست، پیش روی خواهد بود و حضرت بر همه عالم فرمان خواهد راند نیکان در آزادی کامل و بدان محدود شده خواهند بود تمام اینها در سایه حکومت امام عصر (ع) تحقق می‌پذیرد که بشر نظیر آن را هنوز تجربه نکرده است. البته همه این پیشرفت‌های عظیم و تعجب‌برانگیز از طریق اعجاز صورت نمی‌گیرد بلکه این پیشرفت‌ها محصول تکامل علمی عصر بعد از ظهور است، زیرا زندگی بشر در این عالم باید مطابق سنن حاکم بر طبیعت باشد، نه اعجاز که استثنا به شمار می‌رود و در موارد ضروری اتفاق می‌افتد. پس در دوران ظهور حضرت، صنایع و تکنولوژی تکامل می‌یابد. پیشرفت‌های عظیم اقتصادی: وقتی علم و دانش ترقی کرد و صنایع و تکنولوژی مطابق نیاز فراهم آمد، ناگزیر اقتصاد رشد خواهد کرد، یعنی پیشرفت علمی و فن‌آوری، اقتصاد توسعه‌یافته‌ای را نیز دربر خواهد داشت؛ چنانکه در آموزه‌های دینی ما آمده: گنجینه‌های زمین بر او ظاهر می‌شود و در سراسر جهان، ویرانی باقی نخواهد ماند ...، یا اینکه زمین برکاتش را خارج می‌سازد و یا گفته پیامبر خدا (ص) که فرمود: امت من، در زمان مهدی (ع) به نعمت‌هایی دست می‌یابند که پیش از آن و در هیچ دوره‌ای بدان دست نیافته‌اند. در آن روزگار، آسمان فراوان باران دهد و زمین هیچ روییدنی را در دل خود نگاه ندارد یا اینکه مردم آن‌گونه معیشتی با رفاه خواهند داشت که کسی یافت نمی‌شود تا به او زکات دهند؛ یعنی مستحق زکات وجود ندارد از این روایات، می‌توان استفاده کرد که در عصر امام زمان (ع) توسعه همه‌جانبه و موزونی اتفاق خواهد افتاد که همه مردم از این توسعه اقتصادی برخوردار خواهند شد. وقتی فرآورده‌های زراعی فراوان شود و عمران و آبادانی گسترش پیدا کند و زمین همه برکاتش را تقدیم حضرت نماید، دیگر چیزی به نام فقر اقتصادی و جامعه طبقاتی مفهوم نخواهد داشت. امام صادق (ع) می‌فرماید: علم و دانش ۲۷ حرف است و همه آنچه پیامبران آورده‌اند، تنها دو حرف آن است و مردم تا آن موقع جز با آن دو حرف آشنایی ندارند و هنگامی که قائم ما قیام کند، ۲۵ حرف دیگر را بیرون می‌آورد، آن را بین مردم نشر و گسترش می‌دهد و آن دو حرف را نیز ضمیمه می‌کند و مجموع ۲۷ حرف را در میان مردم منتشر می‌سازد. طبق این روایت، بشر هرچه از نظر علم و دانش پیشرفت کند، در روزگار حضرت مهدی (ع) به یک‌باره بیش از دوازده برابر رشد و گسترش می‌یابد».

پاسخ۱۰. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛

آفتاب مهر ج۲ (کتاب) نویسندگان کتاب «آفتاب مهر» در این‌باره گفته‌اند: «درباره شکوفایی و پیشرفت در جامعه پس از ظهور، به صورت عام و کلی به چند گزینه می‌توان اشاره کرد: اجرای دستورات اسلام با عمل به کتاب خدا و احیای سنت پیامبر (ص) و از بین بردن بدعت‌ها: امیرالمؤمنین (ع) فرمود: "حضرت مهدی آنچه از کتاب و سنت مرده است را زنده می‌کند" امیرالمؤمنین (ع) درباره آموزش قرآن؛ فرمود: "گویی شیعیانم را می‌بینم که در مسجد کوفه، گرد آمده‌اند و با برپایی چادر‌هایی، قرآن را به همان ترتیبی که نازل شده است، به مردم آموزش می‌دهند. همچنین آن حضرت درباره توجه به عبادت فرمود: "مردم در روزگار مهدی به عبادت و دین، روی می‌آورند و نماز را به جماعت برگزار می‌کنند" درباره رشد اخلاق و صفات پسندیده و از بین رفتن رذایل و صفات ناپسند، از امیرالمؤمنین (ع) چنین نقل شده است: "هنگامی‌که قائم ما قیام کند، کینه‌های بندگان از یک دیگر از دل هایشان زدوده می‌شود" در روایتی امام باقر (ع) فرمود: "هنگامی‌ که قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و اخلاقشان را به کمال می‌رساند" شکوفایی علم و دانش امام صادق (ع) می‌فرماید: "دانش، ۲۷ حرف است و همه آنچه پیامبران آورده‌اند، فقط دو حرف از آن است و مردم تا کنون جز با آن دو حرف با حرف‌های دیگر آشنایی ندارند. هنگامی‌ که قائم قیام کند، ۲۵ حرف دیگر را بیرون می‌آورد و میان مردم، نشر و گسترش می‌دهد. آن دو حرف را نیز ضمیمه کند و مجموع ۲۷ حرف را میان مردم گسترش می‌دهد. امام باقر (ع) درباره فراگیری حکمت فرمود: "در روزگار مهدی (ع) به اندازه ای به شما حکمت و فهم داده می‌شود که یک زن در خانه اش، طبق کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت می‌کند". نیز فرمود: "در زمان او به شما حکمت داده می‌شود". امنیت فراگیر در عرصه‌های مختلف: خداوند می‌فرماید: ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾ اقتصاد شکوفا و سالم: امام صادق (ع) فرمود: "در دولت مهدی (ع) ربا از بین می‌رود". درباره عمران و آبادی، امام باقر (ع) فرمود: "در زمان حکومت مهدی (ع) روی زمین، ویرانه‌ای باقی نمی‌ماند، مگر آنکه آباد می‌شود". همچنین محصولات کشاورزی فراوان می‌شود. پیامبر (ص) فرمود: "رودخانه‌ها، پر از آب می‌شوند و چشمه‌سار‌ها به جوشش آمده، لبریز می‌گردند. زمین، چند برابر محصول می‌دهد". سلامتی جسم و روان: امام باقر (ع) فرمود: "هر کس قائم را درک کند، اگر به بیماری دچار شود، شفا یابد و چنانچه دچار ناتوانی باشد. توانا و نیرومند شود"».