دین مسیحیت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = ادیان توحیدی | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[دین مسیحیت در قرآن]] - [[دین مسیحیت در حدیث]] - [[دین مسیحیت در کلام اسلامی]] - [[دین مسیحیت در تاریخ اسلامی]] - [[دین مسیحیت در معارف و سیره نبوی]] - [[دین مسیحیت در معارف و سیره حسینی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[مسیحیت]] [[آیین]] حضرت عیسای مسیح{{ع}} است و به کسانی که بر [[دین حضرت عیسی]]{{ع}} و [[معتقد]] به "[[انجیل]]" به عنوان کتاب آسمانی‌اند، [[مسیحی]] یا [[نصرانی]] گفته میشود. | |||
[[مسیح]] یکی از لقب‌های [[عیسی بن مریم]] است. در این آیین، [[مسیحیان]] که از [[دین]] اصلی [[انحراف]] پیدا کرده‌اند، به سه [[خدا]] معتقداند: پدر، پسر، [[روح القدس]] و در همان حال، آن سه را یکی میدانند. می‌‌پندارند که [[عیسی]] کشته شد و به دار آویخته شد، تا [[فدیه]] [[گناهان]] [[امت]] خویش باشد. یک‌شنبه‌ها برای مراسم مذهبی در کلیسا جمع می‌شوند. برخی از [[افکار]] و احکام دینی آنان در "انجیل" آمده است. | |||
مسیحیان به سه [[فرقه]] مهم تقسیم شده‌اند: کاتولیک، اُرتدوکس و پروتِستانت و هر یک از این [[فرقه‌ها]] هم شعبه‌هایی دارد. بیشتر [[پیروان]] این دین در آمریکا و کشورهای اروپایی [[زندگی]] می‌‌کنند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۱۵.</ref>. | |||
== | == زندگینامه [[حضرت عیسی]]{{ع}} == | ||
[[دین مسیحیت]] از [[ادیان]] فراگیر و بزرگ آسمانی و آیین [[حضرت عیسی بن مریم]]{{ع}} است. حضرت عیسی{{ع}} در [[قرآن کریم]] از جایگاه و مقام والایی برخوردار بوده و از [[پیامبران اولوالعزم]] و صاحب کتاب انجیل<ref>{{متن قرآن|وَقَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِمْ بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَآتَيْنَاهُ الْإِنْجِيلَ فِيهِ هُدًى وَنُورٌ وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ}}«و از پی آنان عیسی بن مریم را فرستادیم در حالی که تورات پیش از خود را راست می‌شمرد و به او انجیل دادیم که در آن رهنمود و روشنایی بود و تورات پیش از خود را راست می‌شمرد و رهنمود و پند برای پرهیزگاران بود» سوره مائده، آیه ۴۶.</ref> به حساب می‌‌آید<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص۳۲۴.</ref> که خلقتی خاص و [[معجزه‌آسا]]<ref>سوره مریم، آیه ۱۵-۳۵.</ref> و وجودی [[مبارک]]<ref>{{متن قرآن|قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا}}«(نوزاد) گفت: بی‌گمان من بنده خداوندم، به من کتاب (آسمانی) داده و مرا پیامبر کرده است و هر جا باشم مرا خجسته گردانیده و تا زنده‌ام به نماز و زکاتم سفارش فرموده است» سوره مریم، آیه ۳۰ ـ ۳۱</ref> داشته و به [[آسمان]] عروج کرده است<ref>{{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}}«آنگاه خداوند فرمود: ای عیسی! من بازگیرنده تو و فرابرنده تو سوی خویش و رهایی‌بخش تو از گروه کافرانم و پیروان تو را تا روز رستخیز بر کافران برتر می‌گمارم سپس بازگشت شما به سوی من است و در آنچه اختلاف می‌داشتید میان شما داوری خواهم کرد» سوره آل عمران، آیه ۵۵.</ref>. در [[قرآن]] برای ایشان اسم‌هایی مانند [[مسیح]]<ref>{{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ}}«آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از خویش نوید می‌دهد (که) نامش مسیح پسر مریم است، در این جهان و در جهان واپسین آبرومند و از نزدیک‌شدگان (به خداوند) است» سوره آل عمران، آیه ۴۵؛ {{متن قرآن|وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ}}«و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشت» سوره نساء، آیه ۱۵۷.</ref>، [[روح الله]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ}}«ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست»» سوره نساء، آیه ۱۷۱.</ref>، عبدالله<ref>{{متن قرآن|قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا}}«(نوزاد) گفت: بی‌گمان من بنده خداوندم، به من کتاب (آسمانی) داده و مرا پیامبر کرده است» سوره مریم، آیه ۳۰.</ref> و کلمة الله<ref>{{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ}}«آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از خویش نوید می‌دهد (که) نامش مسیح پسر مریم است، در این جهان و در جهان واپسین آبرومند و از نزدیک‌شدگان (به خداوند) است» سوره آل عمران، آیه ۴۵؛ {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ}}«ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست»» سوره نساء، آیه ۱۷۱.</ref> بیان شده است<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص۳۲۴-۳۲۵؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۲۵۷.</ref>. | |||
براساس [[آیات قرآن]]، [[دین]] [[مسیح]]{{ع}} [[تحریف]] شده و [[آفرینش]] ایشان هم همانند [[آدم]]{{ع}} بوده<ref>{{متن قرآن|إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}«داستان عیسی نزد خداوند چون داستان آدم است که او را از خاک آفرید و سپس فرمود: باش! و بی‌درنگ موجود شد» سوره آل عمران، آیه ۵۹.</ref> که از مادری بکر زاده شده است. مادر [[عیسی]]{{ع}} از [[زنان]] برجسته عالم است که با [[عالم غیب]] ارتباط داشته است<ref>{{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ}}«آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از خویش نوید می‌دهد (که) نامش مسیح پسر مریم است، در این جهان و در جهان واپسین آبرومند و از نزدیک‌شدگان (به خداوند) است» سوره آل عمران، آیه ۴۵.</ref>. [[قرآن کریم]] به صراحت کسانی را که به [[تثلیث]] معتقدند و او را پسر خدا یا [[خدا]] می‌انگارند، [[کافر]] میخواند<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ قُلْ فَمَنْ يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ أَنْ يُهْلِكَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}«به راستی آنان که گفتند خداوند همان مسیح پسر مریم است کافر شدند؛ بگو: اگر خداوند بخواهد مسیح پسر مریم و مادرش و همه آنان را که روی زمینند هلاک گرداند کسی در برابر او چه اختیاری دارد؟ و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آنهاست از آن خداوند است؛ هر» سوره مائده، آیه ۱۷ و {{متن قرآن|لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنْ لَمْ يَنْتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}«به راستی آنان که گفتند خداوند یکی از سه (اقنوم) است کافر شدند و هیچ خدایی جز خدای یگانه نیست و اگر از آنچه میگویند دست نکشند به یقین به کافران ایشان عذابی دردناک خواهد رسید» سوره مائده، آیه ۷۳.</ref> و بیان می‌دارد که وی را نکشته و به دار نیاویخته‌اند؛ بلکه او به سوی خدا رفته است<ref> {{متن قرآن|وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا}}«و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشت بلکه خداوند او را نزد خویش فرا برد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره نساء، آیه ۱۵۷ ـ ۱۵۸</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۲۶۰.</ref> | |||
اما با این حال، او را فرزند یوسف نجار میدانند که چهار تا هشت سال پیش از مبدأ [[تاریخ]] میلادی در بیت‌اللحم زاده شد و در سی سالگی به دست [[حضرت یحیی]]{{ع}} [[غسل]] تعمید داده شد و همانند او به [[موعظه]] و [[تذکیر]] و [[تعلیم]] [[خلق]] پرداخت. وقتی [[عیسی]]{{ع}} به [[تبلیغ دین]] خویش [[همت]] گماشت، [[رهبران]] [[یهود]] راه [[دشمنی]] در پیش گرفتند و سرانجام شورای عالی یهود در [[اورشلیم]]، عیسی{{ع}} را به [[مرگ]] محکوم کرد. [[مسیحیان]] معتقدند [[حضرت عیسی]]{{ع}} همراه دو تن دیگر به صلیب کشیده شده و [[جان]] باخته است؛ اما پس از سه [[روز]] در پیش چشم مادرش [[مریم]]{{س}} و [[حواریون]] از مرقد خویش بیرون آمده و به [[آسمان‌ها]] رفته است و در [[آخر الزمان]]، باری دیگر برمی‌گردد و [[بشر]] را [[نجات]] می‌دهد<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه ص۲۵۶-۲۵۷. </ref>. | |||
===[[مسیحیان]] [[ | == کتاب [[دینی]] [[مسیحیت]] == | ||
[[کتاب مقدس]] مسحیت دارای دو بخش است: [[عهد]] قدیم یا تورات و عهد جدید یا انجیل. بخش دوم تنها نزد مسیحیان [[مقدس]] است. عهد جدید شامل چهار [[انجیل]] متی، مرقس، لوقا و [[یوحنا]] و نیز [[اعمال]] رسولان و نامه‌های [[پولس]] [[حواری]] است. و اناجیل دیگر بغیر از [[اناجیل]] چهارگانه را کلیسای [[مسیحی]] بی‌اعتبار شمرد. کلمه "انجیل"، یونانی و به معنای [[بشارت]] است محتوای اناجیل، زندگینامه و بیانات [[اخلاقی]] و پندهای حضرت عیسی{{ع}} است. در عهد جدید خبری از [[احکام شرعی]] نیست و مسیحیان به همان احکامِ عهد قدیم پای بندند<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه، ص۲۵۷. </ref>. | |||
مسیحیان معتقدند اناجیل کنونی نوشته یا املای حضرت عیسی نیست، بلکه حواریون بعد از مرگ زمینی عیسی، با [[الهامات]] [[روح‌القدس]] و پس از [[اجماع]] مسیحیان، آن را به نگارش درآوردند. به سه [[انجیل متی]]، [[مرقس]]، لوقا که محتوا و سبک یکسانی دارند اناجیل هم‌نوا میگویند. [[انجیل یوحنا]]، از نظر مطالب و سبک نگارش، با اناجیل هم‌نوا متفاوت است؛ زیرا متأثر از [[الهیات]] [[پولس]] نوشته شده و نویسنده آن از [[حواریون]] نیست و [[خدا]] می‌داند چه کسی این [[انجیل]] را نوشته است<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص۳۲۷. </ref>. پولس مبلغ مشهور [[مسیحیت]] در قرن نخست میلادی، بعد از [[مسیح]]، دومین [[شخصیت]] مهم در نظر [[مسیحیان]] است. او نخست [[یهودی]] بود و در اثر تحول [[روحی]] به مسیحیت [[تغییر]] [[دین]] داد و سرانجام پس از مدت‌ها [[حبس]] در [[زندان]] به دستور نرون پادشاه روم به [[قتل]] رسید. نخستین نوشته‌های عهد جدید نامه‌های پولس است. بسیاری از [[اعتقادات]] کنونی چالش‌برانگیز در این [[دین]]، مانند الوهیت عیسی، [[رجعت]] او و [[آمرزش گناهان]] به خاطر صلیب کشیده شدن [[عیسی]]{{ع}}، به او منتسب است<ref>ر.ک: مسلم محمدی|محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۷-۳۲۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۲۵۷.</ref>. | |||
===[[مسیحیان]] [[ | == رسمیت یافتن مسیحیت == | ||
مسیحیت از فرقه‌ای یهودی به شمار می‌رفت ولی با گسترش و آشکار شدن آن به صورت [[دینی]] جدید، قسطنطنین کبیر در سال ۳۱۳ م. به مسیحیت گروید و مسیحیت [[کیش]] رسمی [[دولت]] [[روم]] شد. قسطنطنین برای [[حل اختلافات]]، نمایندگانی را از مسیحیان [[جهان]] گرد آورد و به سال ۳۲۵ م. شورایی را سامان داد که آن را "شورای نیقیه" می‌خوانند. این [[شورا]]، [[تثلیث]] را به عنوان [[اعتقاد]] رسمی مسیحیت معتبر شمرد و [[اناجیل]] چهارگانه را به رسمیت [[شناخت]]. از آن پس، شوراهای دیگری نیز بر پا شد که مصوبات آنها را "[[قانون]] [[شرع]]" میگویند<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه، ص۲۵۸.</ref>. | |||
==[[ | == تصلیب و تثلیث == | ||
مسیحیان معتقدند عیسی به صلیب کشیده شد و [[دفن]] گردید، ولی پس از ۳ [[روز]] زنده شد و به [[آسمان]] رفت و نزد [[خداوند]] جای گرفت. هنگامی که بزرگان [[یهود]] دیدند تعالیم [[حضرت عیسی]] در تضاد با منافع آنهاست، برای کشتن او [[توطئه]] کردند، یهودای اسخریوطی یکی از ۱۲ [[حواری]] او، عیسی{{ع}} را به مأموران یهودی [[تسلیم]] کرد. هر چهار انجیل، داستان به صلیب کشیده شدن [[عیسی]] را با اندک اختلافی بیان می‌‌کنند. این اتفاق در سال ۳۳ برای [[حضرت عیسی]] رخ داد که مبدا [[تاریخ]] میلادی نیز گردید. به [[عقیده]] [[مسیحیان]] از آنجا که [[بشر]] از [[حضرت آدم]] تاکنون گرفتار [[گناهان]] مختلف بوده و اثر آن پس از [[توبه]] نیز همچنان باقی است، عیسی{{ع}} با [[تسلیم]] مطلق خود در مقابل [[خدا]]، کفارۀ [[گناه]] [[بشریت]] شد. | |||
[[تثلیث]]، به صورت صریح و آشکار در [[کتاب مقدس مسیحیان]] وارد نشده است، هرچند گفته میشود ریشه‌های آن به برخی عبارات عهد جدید برمی‌گردد. واژۀ پدر دربارۀ خدا را عیسی به کار می‌‌برد و الوهیت عیسی نیز در شورایی در نیقیه [[تأیید]] و پذیرفته شد. [[روح‌القدس]] هم به عقیدۀ مسیحیان فرشتۀ خدا نیست، بلکه او خود خداست، که در [[جهان]] بشری زیست میکند و جامعۀ [[مسیحی]] را [[ارشاد]] میکند. با تلاش‌های فراوان که دربارۀ توجیه تثلیث تاکنون انجام شده، اما همگی به نافرجامی کوشش‌های خود معترف هستند و آن را یک [[راز]] میدانند که قابل بیان با تعابیر بشری نیست<ref>ر.ک: مسلم محمدی|محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۸ ـ ۳۲۹.</ref>. | |||
== | == آیین‌های [[مقدس]] مسیحیان == | ||
در [[دین مسیحیت]] برای [[پیروان]] آن، آیین‌های متعددی آمده است که به جا آوردن آنها به معنای [[ملاقات]] و همسانی با [[حضرت مسیح]] است؛ زیرا آنها معتقدند حضرت مسیح بعد از بازگشت از میان [[مردگان]]، این [[اعمال]] را انجام می‌دهد و با وجود اختلافاتی در تعداد آنها، اما درباره تعمید و عشای ربانی همۀ مسیحیان اتفاق‌نظر دارند. | |||
مهمترین و شایع‌ترین [[آیین‌ها]] نزد مسیحیان عبارت‌اند از: | |||
# تعمید: نخستین و مهمترین آیینی که برای ورود به جهان مسیحیت لازم و ضروری است که خدا با آن، همۀ آثار [[زندگی]] و [[مرگ]] عیسی{{ع}} را به فرد اعطا میکند. تعمید نوعی از شستشو بوده که همراه آن، کشیش این عبارت را میخواند: تو را به نام پدر، پسر و [[روح‌القدس]] تعمید می‌دهم: [[مسیحیان]] معمولاً در [[روز]] [[عید]] [[پاک]] که مهمترین جشن [[دینی]] مسیحیان، به خاطر یادآوری برخاستن [[مسیح]] از میان [[مردگان]] در روز سوم پس از تصلیب است، تعمید می‌‌گیرند. | |||
# [[تأیید]]: پس از [[فدا]] که [[نجات]] از [[گناه]] و ورود به دنیای [[ایمان]] است، نوبت به تأیید می‌‌رسد، که آن [[شهادت]] و [[گواهی]] فرد به چیزی است که [[خدا]] به وسیلۀ [[عیسی]] برای [[بشریت]] محقق ساخته و کمک خواستن از روح‌القدس برای انجام این [[وظیفه]] است. تأیید توسط اسقف یا [[جانشین]] او با خواندن این عبارت انجام میشود: روح‌القدس را بپذیر، تا بتوانی به مسیح شهادت دهی. | |||
# اعتراف: مسیحیان در [[آیین]] اعتراف از [[گناهان]] خود [[توبه]] می‌‌کنند و از این طریق [[بخشش]] و [[مغفرت]] [[خداوند]] را طلب می‌‌نمایند که امروزه بیشتر به صورت فردی و در حضور پدران [[روحانی]] انجام میشود. | |||
# تدهین: آیین تدهین مخصوص [[بیماران]] و با روغن [[مقدس]] است و نشانۀ وجود خدا و [[محبت]] اوست، به اینکه آنها تنها نیستند، بلکه عیسی با ایشان است و آنان را به سمت خدا [[هدایت]] میکند. | |||
# عشای ربانی: یادبود و بازسازی [[شام]] آخر عیسی با [[حواریون]]، در شب قبل از [[مرگ]] اوست که عیسی در آن هنگام، نان و شراب به شاگردان خود داد، تا آن را به عنوان [[خون]] مسیح بنوشند که به جهت [[آمرزش گناهان]] ریخته میشود. در این آیین دو مسئله، اساسی و ثابت است: یکی خواندن مقداری از [[کتاب مقدس]] و دیگری خوردن [[قربانی]] مقدس<ref>ر.ک: مسلم محمدی|محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۹-۳۳۰.</ref>. | |||
== | == انشعابات [[مسیحیت]] == | ||
{{ | مسیحیت به سه فرقۀ بزرگ [[کاتولیک]]، ارتدکس و [[پروتستان]] انشعاب یافته است. تشکیل [[کلیسای ارتدکس]] و جدایی آن از [[کلیسای کاتولیک]] [[روم]]، نخستین انشعاب مهم در [[مسیحیت]] بود که [[اختلافات]] [[سیاسی]] روم و بیزانس بدین انشعاب دامن زدند. ارتدکس‌ها به بارداری بی‌شائبۀ [[حضرت مریم]]{{ع}} و مصون بودن [[مقامات]] والای کلیسایی از [[خطا]] و [[اشتباه]] [[معتقد]] نیستند. کشیش‌های ارتدکس [[ازدواج]] را برای خود روا میدانند و [[عبادات]] شفاهی را به زبان رایج [[مردم]] انجام می‌دهند. سختگیری کلیسای کاتولیک، وجود مقررات [[دست]] و پاگیر و زیر فشار نهادن [[مؤمنان]] [[مسیحی]] قرون وسطی، گروهی از روشنفکران کلیسای روم را به [[اعتراض]] واداشت. این حرکت اعتراض‌آمیز، [[نهضت]] پروتستان نام گرفت که مارتین لوتر از [[رهبران]] این نهضت بود. همۀ فرقه‌های [[مذهب]] پروتستان‌ها مخالف [[قدرت الهی]] پاپ‌اند و معتقدند [[مؤمنین]] در ارتباط با خدا نیازمند کشیش نیستند و کشیشان می‌توانند ازدواج کنند. همچنین، اعتراف به گناه را [[واجب]] نمی‌شمارند و به [[برزخ]] و دوشیزگی حضرت مریم{{ع}} [[اعتقاد]] ندارند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۲۵۹.</ref>. | ||
{{ | |||
[[ | [[جنبش]] اطلاح‌طلبانه پروتستان‌ها با "[[مسیحیت یهودی]]" در [[قرن]] شانزدهم ارتباط پیدا میکند، به طوری که پروتستان‌ها اعتبار و آبروی [[یهودیان]] را به آنها بازگرداندند و عهد قدیم (یهودیان) بالاترین منبع [[اعتقادی]] پروتستان‌ها شد. با [[انقلاب]] پورتانی‌ها در قرن هفده، [[یهودی]] شدن مسیحیت به اوج خود رسید تاجایی که برخی از آنها [[نماز]] و [[کتاب مقدس]] را به زبان عبری می‌خواندند<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۶۳.</ref>. | ||
[[رده: | |||
در حال حاضر "[[مسیحیت صهیونیستی]]" جریانی [[فرهنگی]] ـ سیاسی است که با تکیه بر آموزه‌های [[تورات]]، [[تمایلات]] سیاسی [[صهیونیستی]] و امکانات نظامی آمریکا سعی در کسب سلطۀ کامل بر جغرافیای فرهنگی و خاکی [[مسلمین]] (از نیل تا [[فرات]]) دارد. این جریان موضوع [[زمینه‌سازی ظهور]] [[مقدس]] را بهانۀ حضور در خاورمیانه، حمایت از [[اسرائیل]]، تسلط بر [[عراق]] و... ساخته و "ظهور حضرت عیسی{{ع}}" را مشروط به تشکیل اسرائیل بزرگ، انهدام [[بیت المقدس]]، بنای هیکل سلیمان و بالاخره واقعۀ "[[آرماگدون]]" می‌شناسند و حذف عوامل تحقق این استراتژی، مقابله با [[مسلمین]] و روحیه جهادی [[شیعیان]]، سلطۀ کامل بر ایران اسلامی و قتل‌عام مخالفان [[سلطه]] [[صهیونیسم]] بر [[سرزمین‌های اسلامی]] را مقدمۀ لازم به شمار می‌آورد. متمسک شدن به موضوع "قریب الوقوع بودن ظهور [[حضرت مسیح]]{{ع}} "برای محتوم جلوه دادن سلطۀ [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] بر کل [[جهان]] در هیئت [[حکومت جهانی]]، حکایت از طرح زیرکانه و سلطه‌جویانۀ آنها دارد<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۶۱.</ref>. | |||
== تاریخچه [[مسیحیّت]] در [[جزیرة العرب]] == | |||
[[زمان]] دقیق ورود مسیحیت به جزیرة العرب معلوم نیست، اما مبشران [[مسیحی]] در قالب کاروان‌های [[تجاری]] و غیر تجاری به جزیرة العرب[[سفر]] میکردند و به [[تبلیغ]] [[آیین]] خود می‌پرداختند. از سوی دیگر، راهبانی نیز در سرتاسر بلاد [[عرب]] به سر می‌بردند که به "اساقفه خیام" معروف بودند. این روابط موجب شد در کنار [[بت‌پرستی]]، بزرگ‌ترین [[دین]] شبه جزیره؛ ادیانی چون مسیحیّت نیز به جزیرة العرب راه یابند<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مسیحیت (مقاله)|مسیحیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)| فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۵-۹۶.</ref>. | |||
=== [[مسیحیان]] در [[یمن]] === | |||
[[تاریخ]] انتشار مسیحیّت را در یمن، اوایل قرن چهارم میلادی بیان کرده‌اند و رواج این دین را به مردی [[پارسا]] و کوشا به نام "فیمیون" نسبت داده‌اند. حضور بیست ساله [[حبشیان]] در یمن نیز باعث تقویت [[آیین مسیحیّت]] در آن [[دیار]] شد؛ از این‌رو بسیاری از [[مردم]] مسیحیّت را برای خود [[انتخاب]] کردند و کنیسه‌های مجلل بسیاری در یمن بنا شد و [[نصرانیت]] در [[قبایل]] "[[ربیعه]]" و "[[غسان]]" و "طی" رواج یافت و بسیاری از بزرگان عرب [[نصرانی]] شدند<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مسیحیت (مقاله)|مسیحیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)| فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۵-۹۶.</ref>. | |||
=== مسیحیان [[حجاز]] === | |||
مسیحیان منطقه حجاز را افراد غریبی تشکیل می‌دادند که در قالب [[اشتغال]]، [[تجارت]] و [[بندگی]]، در منطقه حضور داشتند. علاوه بر اینها حضور [[مبلغان]] مسیحی در سرتاسر حجاز را نیز باید به جمع [[مسیحیان]] منطقه اضافه کرد. عده‌ای از [[مردم]] [[مکه]] به [[آیین نصرانیت]] درآمده و در [[طائف]] نیز تعدادی [[مسیحی]] به سر می‌بردند که در اجرای فرایض دینی [[آزاد]] بودند<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مسیحیت (مقاله)|مسیحیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)| فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۷-۹۸.</ref>. | |||
=== مسیحیان شرق [[عربستان]] === | |||
[[مسیحیت]] از طریق [[عراق]]، عمان و [[بحرین]]، به شرق عربستان راه یافته بود. افزون بر آن، [[رومی‌ها]] هم از طریق دریا به آنجا رفتند و در مناطقی چون بحرین ساکن شدند. در قطر و هجر و بعضی از جزایر خلیج فارس نیز مسیحیانی [[زندگی]] میکردند که غالباً مذهبشان را از مسیحیان [[حیره]] گرفته بودند<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مسیحیت (مقاله)|مسیحیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)| فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۷-۹۸.</ref>. | |||
== [[مذاهب]] [[نصرانیه]] == | |||
مذاهب [[نصرانی]] که به عربستان راه یافته بودند عبارت‌اند از: | |||
# [[مذهب]] یعقوبیه که به [[یعقوب]] البرادعی منسوب‌اند. آنها برای [[حضرت مسیح]]{{ع}} قائل به طبیعت واحد بودند و به "منوفیزیست‌ها" معروف‌اند. مرکز این مذهب، عراق بود و از آنجا به منطقه [[بادیه]] و شرق [[جزیرة العرب]] راه یافت. | |||
# مذهب نسطوریه نیز منسوب به نسطوریوس بودند. آنان قائل به دو طبیعتی بودن حضرت مسیح{{ع}} (طبیعتی [[انسانی]] و طبیعتی [[الهی]]) بودند. این مذهب، نخست به "حیره" راه یافت و از آنجا به واسطه قافله‌های [[تجاری]] و [[مبلغان]] مسیحی که دائم بین حیره و [[یمن]] در حرکت بودند، به یمامه و بعد به [[نجران]] و یمن راه یافت و سپس از راه عراق و یمن به قطر، بحرین، عمان و دیگر نواحی شبه جزیره منتشر شد. نسطوریان تا ظهور اسلام در یمن پابرجا بودند<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مسیحیت (مقاله)|مسیحیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)| فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۷-۹۸.</ref>. | |||
== مسیحیان در عصر ظهور پیامبر خاتم{{صل}} == | |||
در [[زمان ظهور]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}}، نجران مرکز [[مسیحیان]] در بلاد [[عرب]] به شمار می‌رفت و [[نظام سیاسی]] و [[اداری]] خاصی داشت. "اسقف" [[امام]] و [[رئیس]] [[مدارس]] آنها، "العاقب" [[امیر]] [[قوم]] و صاحب رأی‌شان و "السید" رئیس اجتماعاتشان بود. [[خداوند]] در [[قرآن]]، مسیحیان [[جزیرة العرب]] را به علت مواضع ملایم‌تری که در برابر [[پیامبر]]{{صل}} اتخاذ میکردند، [[تمجید]] و آنان را نزدیک‌ترین [[دوستان]] [[مسلمانان]] معرفی کرده است. [[جریان مباهله]] جدی‌ترین رودررویی مسیحیان و مسلمانان است که در پی انصراف مسیحیان از [[مباهله]]، پیامبر{{صل}} آنان را به پرداخت [[جزیه]]، ملزم کردند<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مسیحیت (مقاله)|مسیحیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)| فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۹۸-۹۹.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[پیروان ادیان آسمانی]] | |||
* [[اهل کتاب]] | |||
* [[مجوس]] | |||
* [[یهودیان]] | |||
* [[صابئه]] | |||
* [[سیئات اهل کتاب]] | |||
* [[وعید اهل کتاب]] | |||
* [[برخورد با اهل کتاب]] | |||
* [[برخورد با مسیحیان]] | |||
* [[جهاد با اهل کتاب]] | |||
* [[اهل ذمه]] | |||
* [[شروط ذمه]] | |||
* [[صاغر]] | |||
* [[نقض ذمه]] | |||
* [[اقلیتهای مذهبی]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']] | |||
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | |||
# [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']] | |||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | |||
# [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مسیحیت (مقاله)|مسیحیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
{{نبوت شناسی}} | |||
[[رده:ادیان ابراهیمی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۰
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ادیان توحیدی است. دین مسیحیت از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: دین مسیحیت در قرآن - دین مسیحیت در حدیث - دین مسیحیت در کلام اسلامی - دین مسیحیت در تاریخ اسلامی - دین مسیحیت در معارف و سیره نبوی - دین مسیحیت در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
مسیحیت آیین حضرت عیسای مسیح(ع) است و به کسانی که بر دین حضرت عیسی(ع) و معتقد به "انجیل" به عنوان کتاب آسمانی‌اند، مسیحی یا نصرانی گفته میشود.
مسیح یکی از لقب‌های عیسی بن مریم است. در این آیین، مسیحیان که از دین اصلی انحراف پیدا کرده‌اند، به سه خدا معتقداند: پدر، پسر، روح القدس و در همان حال، آن سه را یکی میدانند. می‌‌پندارند که عیسی کشته شد و به دار آویخته شد، تا فدیه گناهان امت خویش باشد. یک‌شنبه‌ها برای مراسم مذهبی در کلیسا جمع می‌شوند. برخی از افکار و احکام دینی آنان در "انجیل" آمده است.
مسیحیان به سه فرقه مهم تقسیم شده‌اند: کاتولیک، اُرتدوکس و پروتِستانت و هر یک از این فرقه‌ها هم شعبه‌هایی دارد. بیشتر پیروان این دین در آمریکا و کشورهای اروپایی زندگی می‌‌کنند[۱].
زندگینامه حضرت عیسی(ع)
دین مسیحیت از ادیان فراگیر و بزرگ آسمانی و آیین حضرت عیسی بن مریم(ع) است. حضرت عیسی(ع) در قرآن کریم از جایگاه و مقام والایی برخوردار بوده و از پیامبران اولوالعزم و صاحب کتاب انجیل[۲] به حساب می‌‌آید[۳] که خلقتی خاص و معجزه‌آسا[۴] و وجودی مبارک[۵] داشته و به آسمان عروج کرده است[۶]. در قرآن برای ایشان اسم‌هایی مانند مسیح[۷]، روح الله[۸]، عبدالله[۹] و کلمة الله[۱۰] بیان شده است[۱۱].
براساس آیات قرآن، دین مسیح(ع) تحریف شده و آفرینش ایشان هم همانند آدم(ع) بوده[۱۲] که از مادری بکر زاده شده است. مادر عیسی(ع) از زنان برجسته عالم است که با عالم غیب ارتباط داشته است[۱۳]. قرآن کریم به صراحت کسانی را که به تثلیث معتقدند و او را پسر خدا یا خدا می‌انگارند، کافر میخواند[۱۴] و بیان می‌دارد که وی را نکشته و به دار نیاویخته‌اند؛ بلکه او به سوی خدا رفته است[۱۵].[۱۶]
اما با این حال، او را فرزند یوسف نجار میدانند که چهار تا هشت سال پیش از مبدأ تاریخ میلادی در بیت‌اللحم زاده شد و در سی سالگی به دست حضرت یحیی(ع) غسل تعمید داده شد و همانند او به موعظه و تذکیر و تعلیم خلق پرداخت. وقتی عیسی(ع) به تبلیغ دین خویش همت گماشت، رهبران یهود راه دشمنی در پیش گرفتند و سرانجام شورای عالی یهود در اورشلیم، عیسی(ع) را به مرگ محکوم کرد. مسیحیان معتقدند حضرت عیسی(ع) همراه دو تن دیگر به صلیب کشیده شده و جان باخته است؛ اما پس از سه روز در پیش چشم مادرش مریم(س) و حواریون از مرقد خویش بیرون آمده و به آسمان‌ها رفته است و در آخر الزمان، باری دیگر برمی‌گردد و بشر را نجات می‌دهد[۱۷].
کتاب دینی مسیحیت
کتاب مقدس مسحیت دارای دو بخش است: عهد قدیم یا تورات و عهد جدید یا انجیل. بخش دوم تنها نزد مسیحیان مقدس است. عهد جدید شامل چهار انجیل متی، مرقس، لوقا و یوحنا و نیز اعمال رسولان و نامه‌های پولس حواری است. و اناجیل دیگر بغیر از اناجیل چهارگانه را کلیسای مسیحی بی‌اعتبار شمرد. کلمه "انجیل"، یونانی و به معنای بشارت است محتوای اناجیل، زندگینامه و بیانات اخلاقی و پندهای حضرت عیسی(ع) است. در عهد جدید خبری از احکام شرعی نیست و مسیحیان به همان احکامِ عهد قدیم پای بندند[۱۸].
مسیحیان معتقدند اناجیل کنونی نوشته یا املای حضرت عیسی نیست، بلکه حواریون بعد از مرگ زمینی عیسی، با الهامات روح‌القدس و پس از اجماع مسیحیان، آن را به نگارش درآوردند. به سه انجیل متی، مرقس، لوقا که محتوا و سبک یکسانی دارند اناجیل هم‌نوا میگویند. انجیل یوحنا، از نظر مطالب و سبک نگارش، با اناجیل هم‌نوا متفاوت است؛ زیرا متأثر از الهیات پولس نوشته شده و نویسنده آن از حواریون نیست و خدا می‌داند چه کسی این انجیل را نوشته است[۱۹]. پولس مبلغ مشهور مسیحیت در قرن نخست میلادی، بعد از مسیح، دومین شخصیت مهم در نظر مسیحیان است. او نخست یهودی بود و در اثر تحول روحی به مسیحیت تغییر دین داد و سرانجام پس از مدت‌ها حبس در زندان به دستور نرون پادشاه روم به قتل رسید. نخستین نوشته‌های عهد جدید نامه‌های پولس است. بسیاری از اعتقادات کنونی چالش‌برانگیز در این دین، مانند الوهیت عیسی، رجعت او و آمرزش گناهان به خاطر صلیب کشیده شدن عیسی(ع)، به او منتسب است[۲۰].
رسمیت یافتن مسیحیت
مسیحیت از فرقه‌ای یهودی به شمار می‌رفت ولی با گسترش و آشکار شدن آن به صورت دینی جدید، قسطنطنین کبیر در سال ۳۱۳ م. به مسیحیت گروید و مسیحیت کیش رسمی دولت روم شد. قسطنطنین برای حل اختلافات، نمایندگانی را از مسیحیان جهان گرد آورد و به سال ۳۲۵ م. شورایی را سامان داد که آن را "شورای نیقیه" می‌خوانند. این شورا، تثلیث را به عنوان اعتقاد رسمی مسیحیت معتبر شمرد و اناجیل چهارگانه را به رسمیت شناخت. از آن پس، شوراهای دیگری نیز بر پا شد که مصوبات آنها را "قانون شرع" میگویند[۲۱].
تصلیب و تثلیث
مسیحیان معتقدند عیسی به صلیب کشیده شد و دفن گردید، ولی پس از ۳ روز زنده شد و به آسمان رفت و نزد خداوند جای گرفت. هنگامی که بزرگان یهود دیدند تعالیم حضرت عیسی در تضاد با منافع آنهاست، برای کشتن او توطئه کردند، یهودای اسخریوطی یکی از ۱۲ حواری او، عیسی(ع) را به مأموران یهودی تسلیم کرد. هر چهار انجیل، داستان به صلیب کشیده شدن عیسی را با اندک اختلافی بیان می‌‌کنند. این اتفاق در سال ۳۳ برای حضرت عیسی رخ داد که مبدا تاریخ میلادی نیز گردید. به عقیده مسیحیان از آنجا که بشر از حضرت آدم تاکنون گرفتار گناهان مختلف بوده و اثر آن پس از توبه نیز همچنان باقی است، عیسی(ع) با تسلیم مطلق خود در مقابل خدا، کفارۀ گناه بشریت شد.
تثلیث، به صورت صریح و آشکار در کتاب مقدس مسیحیان وارد نشده است، هرچند گفته میشود ریشه‌های آن به برخی عبارات عهد جدید برمی‌گردد. واژۀ پدر دربارۀ خدا را عیسی به کار می‌‌برد و الوهیت عیسی نیز در شورایی در نیقیه تأیید و پذیرفته شد. روح‌القدس هم به عقیدۀ مسیحیان فرشتۀ خدا نیست، بلکه او خود خداست، که در جهان بشری زیست میکند و جامعۀ مسیحی را ارشاد میکند. با تلاش‌های فراوان که دربارۀ توجیه تثلیث تاکنون انجام شده، اما همگی به نافرجامی کوشش‌های خود معترف هستند و آن را یک راز میدانند که قابل بیان با تعابیر بشری نیست[۲۲].
آیین‌های مقدس مسیحیان
در دین مسیحیت برای پیروان آن، آیین‌های متعددی آمده است که به جا آوردن آنها به معنای ملاقات و همسانی با حضرت مسیح است؛ زیرا آنها معتقدند حضرت مسیح بعد از بازگشت از میان مردگان، این اعمال را انجام می‌دهد و با وجود اختلافاتی در تعداد آنها، اما درباره تعمید و عشای ربانی همۀ مسیحیان اتفاق‌نظر دارند.
مهمترین و شایع‌ترین آیین‌ها نزد مسیحیان عبارت‌اند از:
- تعمید: نخستین و مهمترین آیینی که برای ورود به جهان مسیحیت لازم و ضروری است که خدا با آن، همۀ آثار زندگی و مرگ عیسی(ع) را به فرد اعطا میکند. تعمید نوعی از شستشو بوده که همراه آن، کشیش این عبارت را میخواند: تو را به نام پدر، پسر و روح‌القدس تعمید می‌دهم: مسیحیان معمولاً در روز عید پاک که مهمترین جشن دینی مسیحیان، به خاطر یادآوری برخاستن مسیح از میان مردگان در روز سوم پس از تصلیب است، تعمید می‌‌گیرند.
- تأیید: پس از فدا که نجات از گناه و ورود به دنیای ایمان است، نوبت به تأیید می‌‌رسد، که آن شهادت و گواهی فرد به چیزی است که خدا به وسیلۀ عیسی برای بشریت محقق ساخته و کمک خواستن از روح‌القدس برای انجام این وظیفه است. تأیید توسط اسقف یا جانشین او با خواندن این عبارت انجام میشود: روح‌القدس را بپذیر، تا بتوانی به مسیح شهادت دهی.
- اعتراف: مسیحیان در آیین اعتراف از گناهان خود توبه می‌‌کنند و از این طریق بخشش و مغفرت خداوند را طلب می‌‌نمایند که امروزه بیشتر به صورت فردی و در حضور پدران روحانی انجام میشود.
- تدهین: آیین تدهین مخصوص بیماران و با روغن مقدس است و نشانۀ وجود خدا و محبت اوست، به اینکه آنها تنها نیستند، بلکه عیسی با ایشان است و آنان را به سمت خدا هدایت میکند.
- عشای ربانی: یادبود و بازسازی شام آخر عیسی با حواریون، در شب قبل از مرگ اوست که عیسی در آن هنگام، نان و شراب به شاگردان خود داد، تا آن را به عنوان خون مسیح بنوشند که به جهت آمرزش گناهان ریخته میشود. در این آیین دو مسئله، اساسی و ثابت است: یکی خواندن مقداری از کتاب مقدس و دیگری خوردن قربانی مقدس[۲۳].
انشعابات مسیحیت
مسیحیت به سه فرقۀ بزرگ کاتولیک، ارتدکس و پروتستان انشعاب یافته است. تشکیل کلیسای ارتدکس و جدایی آن از کلیسای کاتولیک روم، نخستین انشعاب مهم در مسیحیت بود که اختلافات سیاسی روم و بیزانس بدین انشعاب دامن زدند. ارتدکس‌ها به بارداری بی‌شائبۀ حضرت مریم(ع) و مصون بودن مقامات والای کلیسایی از خطا و اشتباه معتقد نیستند. کشیش‌های ارتدکس ازدواج را برای خود روا میدانند و عبادات شفاهی را به زبان رایج مردم انجام می‌دهند. سختگیری کلیسای کاتولیک، وجود مقررات دست و پاگیر و زیر فشار نهادن مؤمنان مسیحی قرون وسطی، گروهی از روشنفکران کلیسای روم را به اعتراض واداشت. این حرکت اعتراض‌آمیز، نهضت پروتستان نام گرفت که مارتین لوتر از رهبران این نهضت بود. همۀ فرقه‌های مذهب پروتستان‌ها مخالف قدرت الهی پاپ‌اند و معتقدند مؤمنین در ارتباط با خدا نیازمند کشیش نیستند و کشیشان می‌توانند ازدواج کنند. همچنین، اعتراف به گناه را واجب نمی‌شمارند و به برزخ و دوشیزگی حضرت مریم(ع) اعتقاد ندارند[۲۴].
جنبش اطلاح‌طلبانه پروتستان‌ها با "مسیحیت یهودی" در قرن شانزدهم ارتباط پیدا میکند، به طوری که پروتستان‌ها اعتبار و آبروی یهودیان را به آنها بازگرداندند و عهد قدیم (یهودیان) بالاترین منبع اعتقادی پروتستان‌ها شد. با انقلاب پورتانی‌ها در قرن هفده، یهودی شدن مسیحیت به اوج خود رسید تاجایی که برخی از آنها نماز و کتاب مقدس را به زبان عبری می‌خواندند[۲۵].
در حال حاضر "مسیحیت صهیونیستی" جریانی فرهنگی ـ سیاسی است که با تکیه بر آموزه‌های تورات، تمایلات سیاسی صهیونیستی و امکانات نظامی آمریکا سعی در کسب سلطۀ کامل بر جغرافیای فرهنگی و خاکی مسلمین (از نیل تا فرات) دارد. این جریان موضوع زمینه‌سازی ظهور مقدس را بهانۀ حضور در خاورمیانه، حمایت از اسرائیل، تسلط بر عراق و... ساخته و "ظهور حضرت عیسی(ع)" را مشروط به تشکیل اسرائیل بزرگ، انهدام بیت المقدس، بنای هیکل سلیمان و بالاخره واقعۀ "آرماگدون" می‌شناسند و حذف عوامل تحقق این استراتژی، مقابله با مسلمین و روحیه جهادی شیعیان، سلطۀ کامل بر ایران اسلامی و قتل‌عام مخالفان سلطه صهیونیسم بر سرزمین‌های اسلامی را مقدمۀ لازم به شمار می‌آورد. متمسک شدن به موضوع "قریب الوقوع بودن ظهور حضرت مسیح(ع) "برای محتوم جلوه دادن سلطۀ یهودیت و مسیحیت بر کل جهان در هیئت حکومت جهانی، حکایت از طرح زیرکانه و سلطه‌جویانۀ آنها دارد[۲۶].
تاریخچه مسیحیّت در جزیرة العرب
زمان دقیق ورود مسیحیت به جزیرة العرب معلوم نیست، اما مبشران مسیحی در قالب کاروان‌های تجاری و غیر تجاری به جزیرة العربسفر میکردند و به تبلیغ آیین خود می‌پرداختند. از سوی دیگر، راهبانی نیز در سرتاسر بلاد عرب به سر می‌بردند که به "اساقفه خیام" معروف بودند. این روابط موجب شد در کنار بت‌پرستی، بزرگ‌ترین دین شبه جزیره؛ ادیانی چون مسیحیّت نیز به جزیرة العرب راه یابند[۲۷].
مسیحیان در یمن
تاریخ انتشار مسیحیّت را در یمن، اوایل قرن چهارم میلادی بیان کرده‌اند و رواج این دین را به مردی پارسا و کوشا به نام "فیمیون" نسبت داده‌اند. حضور بیست ساله حبشیان در یمن نیز باعث تقویت آیین مسیحیّت در آن دیار شد؛ از این‌رو بسیاری از مردم مسیحیّت را برای خود انتخاب کردند و کنیسه‌های مجلل بسیاری در یمن بنا شد و نصرانیت در قبایل "ربیعه" و "غسان" و "طی" رواج یافت و بسیاری از بزرگان عرب نصرانی شدند[۲۸].
مسیحیان حجاز
مسیحیان منطقه حجاز را افراد غریبی تشکیل می‌دادند که در قالب اشتغال، تجارت و بندگی، در منطقه حضور داشتند. علاوه بر اینها حضور مبلغان مسیحی در سرتاسر حجاز را نیز باید به جمع مسیحیان منطقه اضافه کرد. عده‌ای از مردم مکه به آیین نصرانیت درآمده و در طائف نیز تعدادی مسیحی به سر می‌بردند که در اجرای فرایض دینی آزاد بودند[۲۹].
مسیحیان شرق عربستان
مسیحیت از طریق عراق، عمان و بحرین، به شرق عربستان راه یافته بود. افزون بر آن، رومی‌ها هم از طریق دریا به آنجا رفتند و در مناطقی چون بحرین ساکن شدند. در قطر و هجر و بعضی از جزایر خلیج فارس نیز مسیحیانی زندگی میکردند که غالباً مذهبشان را از مسیحیان حیره گرفته بودند[۳۰].
مذاهب نصرانیه
مذاهب نصرانی که به عربستان راه یافته بودند عبارت‌اند از:
- مذهب یعقوبیه که به یعقوب البرادعی منسوب‌اند. آنها برای حضرت مسیح(ع) قائل به طبیعت واحد بودند و به "منوفیزیست‌ها" معروف‌اند. مرکز این مذهب، عراق بود و از آنجا به منطقه بادیه و شرق جزیرة العرب راه یافت.
- مذهب نسطوریه نیز منسوب به نسطوریوس بودند. آنان قائل به دو طبیعتی بودن حضرت مسیح(ع) (طبیعتی انسانی و طبیعتی الهی) بودند. این مذهب، نخست به "حیره" راه یافت و از آنجا به واسطه قافله‌های تجاری و مبلغان مسیحی که دائم بین حیره و یمن در حرکت بودند، به یمامه و بعد به نجران و یمن راه یافت و سپس از راه عراق و یمن به قطر، بحرین، عمان و دیگر نواحی شبه جزیره منتشر شد. نسطوریان تا ظهور اسلام در یمن پابرجا بودند[۳۱].
مسیحیان در عصر ظهور پیامبر خاتم(ص)
در زمان ظهور پیامبر اسلام(ص)، نجران مرکز مسیحیان در بلاد عرب به شمار می‌رفت و نظام سیاسی و اداری خاصی داشت. "اسقف" امام و رئیس مدارس آنها، "العاقب" امیر قوم و صاحب رأی‌شان و "السید" رئیس اجتماعاتشان بود. خداوند در قرآن، مسیحیان جزیرة العرب را به علت مواضع ملایم‌تری که در برابر پیامبر(ص) اتخاذ میکردند، تمجید و آنان را نزدیک‌ترین دوستان مسلمانان معرفی کرده است. جریان مباهله جدی‌ترین رودررویی مسیحیان و مسلمانان است که در پی انصراف مسیحیان از مباهله، پیامبر(ص) آنان را به پرداخت جزیه، ملزم کردند[۳۲].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۱۵.
- ↑
وَقَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِمْ بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَآتَيْنَاهُ الْإِنْجِيلَ فِيهِ هُدًى وَنُورٌ وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ
«و از پی آنان عیسی بن مریم را فرستادیم در حالی که تورات پیش از خود را راست می‌شمرد و به او انجیل دادیم که در آن رهنمود و روشنایی بود و تورات پیش از خود را راست می‌شمرد و رهنمود و پند برای پرهیزگاران بود» سوره مائده، آیه ۴۶.
- ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۴.
- ↑ سوره مریم، آیه ۱۵-۳۵.
- ↑ قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا«(نوزاد) گفت: بی‌گمان من بنده خداوندم، به من کتاب (آسمانی) داده و مرا پیامبر کرده است و هر جا باشم مرا خجسته گردانیده و تا زنده‌ام به نماز و زکاتم سفارش فرموده است» سوره مریم، آیه ۳۰ ـ ۳۱
- ↑ إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ«آنگاه خداوند فرمود: ای عیسی! من بازگیرنده تو و فرابرنده تو سوی خویش و رهایی‌بخش تو از گروه کافرانم و پیروان تو را تا روز رستخیز بر کافران برتر می‌گمارم سپس بازگشت شما به سوی من است و در آنچه اختلاف می‌داشتید میان شما داوری خواهم کرد» سوره آل عمران، آیه ۵۵.
- ↑ إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ«آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از خویش نوید می‌دهد (که) نامش مسیح پسر مریم است، در این جهان و در جهان واپسین آبرومند و از نزدیک‌شدگان (به خداوند) است» سوره آل عمران، آیه ۴۵؛ وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ«و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشت» سوره نساء، آیه ۱۵۷.
- ↑ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ«ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست»» سوره نساء، آیه ۱۷۱.
- ↑ قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا«(نوزاد) گفت: بی‌گمان من بنده خداوندم، به من کتاب (آسمانی) داده و مرا پیامبر کرده است» سوره مریم، آیه ۳۰.
- ↑ إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ«آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از خویش نوید می‌دهد (که) نامش مسیح پسر مریم است، در این جهان و در جهان واپسین آبرومند و از نزدیک‌شدگان (به خداوند) است» سوره آل عمران، آیه ۴۵؛ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ«ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست»» سوره نساء، آیه ۱۷۱.
- ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۴-۳۲۵؛ فرهنگ شیعه، ص۲۵۷.
- ↑ إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ«داستان عیسی نزد خداوند چون داستان آدم است که او را از خاک آفرید و سپس فرمود: باش! و بی‌درنگ موجود شد» سوره آل عمران، آیه ۵۹.
- ↑ إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ«آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از خویش نوید می‌دهد (که) نامش مسیح پسر مریم است، در این جهان و در جهان واپسین آبرومند و از نزدیک‌شدگان (به خداوند) است» سوره آل عمران، آیه ۴۵.
- ↑ لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ قُلْ فَمَنْ يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ أَنْ يُهْلِكَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ«به راستی آنان که گفتند خداوند همان مسیح پسر مریم است کافر شدند؛ بگو: اگر خداوند بخواهد مسیح پسر مریم و مادرش و همه آنان را که روی زمینند هلاک گرداند کسی در برابر او چه اختیاری دارد؟ و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آنهاست از آن خداوند است؛ هر» سوره مائده، آیه ۱۷ و لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنْ لَمْ يَنْتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ«به راستی آنان که گفتند خداوند یکی از سه (اقنوم) است کافر شدند و هیچ خدایی جز خدای یگانه نیست و اگر از آنچه میگویند دست نکشند به یقین به کافران ایشان عذابی دردناک خواهد رسید» سوره مائده، آیه ۷۳.
- ↑ وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا«و (این) گفتارشان که «ما مسیح عیسی فرزند مریم، پیامبر خداوند را کشتیم» در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشت بلکه خداوند او را نزد خویش فرا برد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره نساء، آیه ۱۵۷ ـ ۱۵۸
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۲۶۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه ص۲۵۶-۲۵۷.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه، ص۲۵۷.
- ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۷.
- ↑ ر.ک: مسلم محمدی|محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۷-۳۲۸؛ فرهنگ شیعه، ص۲۵۷.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه، ص۲۵۸.
- ↑ ر.ک: مسلم محمدی|محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۸ ـ ۳۲۹.
- ↑ ر.ک: مسلم محمدی|محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۲۹-۳۳۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۲۵۹.
- ↑ ر.ک: مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۶۶۳.
- ↑ ر.ک: مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۶۶۱.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مسیحیت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱، ص۹۵-۹۶.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مسیحیت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱، ص۹۵-۹۶.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مسیحیت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱، ص۹۷-۹۸.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مسیحیت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱، ص۹۷-۹۸.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مسیحیت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱، ص۹۷-۹۸.
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مسیحیت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱، ص۹۸-۹۹.
