دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Msadeq (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۳ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۳۰ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
دانشنامه نهج البلاغه، ج ۱
زبانفارسی
نویسنده(جمعی از نویسندگان بنیاد نهج البلاغه)
موضوعامامت
مذهب[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر[[:رده:انتشارات انتشارات مدرسه|انتشارات انتشارات مدرسه]][[رده:انتشارات انتشارات مدرسه]]
محل نشرتهران، ایران
سال نشر۱۳۹۴ ش
شابک۹۷۸-۹۶۴-۰۸-۰۸۷۵-۷
شماره ملی‬‬

این کتاب، جلد اول از مجموعهٔ دو جلدی دانشنامه نهج البلاغه است و با زبان فارسی به بررسی مفاهیم و مضامین خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار حضرت علی(ع) می‌پردازد. این مجموعه اثر (جمعی از نویسندگان بنیاد نهج البلاغه) است و انتشارات مدرسه انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «دانشنامه حاضر درباره مفاهیم و مضامین خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار حضرت علی(ع) است که سید رضی آن‌ها را در کتاب نهج‌البلاغه گردآورده است و در زمره دانشنامه‌های تخصصی به شمار می‌رود. هدف اصلی این دانشنامه، ارائه اطلاعات در قلمرو موضوعات و مفاهیم نهج‌البلاغه است. این دانشنامه از چند جهت دارای اهمیت است که از آن جمله می‌توان به ارتباط معنایی گسترده با مفاهیم قرآنی، صدور خطبه‌ها و نامه‌ها و پندها از یک انسان کامل و معصوم و تنها حاکم اسلامی در تاریخ اسلام که به خلافت ظاهری رسید، گستره وسیع موضوعی و اوج فصاحت و بلاغت کلام عرب پس از قرآن کریم و... اشاره کرد. کتاب حاضر جلد نخست از این مجموعه دو جلدی است».[۱]

فهرست کتاب

  • مقدمه؛
  1. دربارۀ دانشنامه و دانشنامه‌نگاری؛
  2. ویژگی‌های دانشنامه؛
  3. شیوه‌نامه و راهنمای استفاده از دانشنامۀ نهج البلاغه؛
  4. شیوۀ تنظیم مدخل‌ها؛
  5. ساختار مقالات؛
  6. شیوۀ ارجاعات؛
  1. سرگذشت آدم (ع)؛
  • آرزو و اَمَل؛
  • آز (حرص)؛
  1. آز در قرآن؛
  2. بار منفی و مثبت واژۀ حرص؛
  3. منشأ درونی و بیرونی حرص و راه درمان آن؛
  1. زمینۀ آزمایش الهی؛
  2. فلسفۀ آزمایش الهی؛
  1. آغاز آفرینش؛
  2. آفرینش آسمان‌ها؛
  3. آفرینش فرشتگان؛
  4. آفرینش زمین؛
  5. آفرینش انسان؛
  6. شگفتی‌های آفرینش؛
  7. آفرینش پرندگان؛
  8. آفرینش طاووس؛
  9. آفرینش مورچه؛
  10. آفرینش ملخ؛
  11. آفرینش خفّاش؛
  1. مبانی تربیت؛
  2. مفاهیم تربیت؛
  3. ضرورت تربیت؛
  4. تبیین موقعیت دانش‌آموز؛
  5. آموزش روش زندگی (روش‌ها)؛
  6. آزادی و آزادگی؛
  1. جایگاه علمی و منصب‌های اداری؛
  2. وسعت علمی؛
  1. احسان در قرآن؛
  2. اهمیت احسان؛
  3. افزون‌ترین احسان؛
    1. کامل شدن احسان؛
    2. زیباترین احسان؛
    3. برترین احسان؛
    4. فواید احسان؛
    5. شناخت جایگاه احسان؛
  1. اختلاف در مفهوم تفاوت؛
  2. اختلاف در معنای نابرابری؛
  3. اختلاف در مفهوم منازعه و نازسازگاری؛
  1. شکل‌گیری مفاهیم اخلاقی؛
  2. مفاهیم و شرایط ارزشمند بودن فعل اخلاقی؛
  3. ترجیح اهمّ بر مهمّ در فعل اخلاقی؛
  4. استدلال؛
  1. اشعث در مقام والی آذربایجان در حکومت امام علی (ع)؛
  2. نیرنگ‌بازی اشعث برای جاه و مقام؛
  3. اشعث در نبرد صفین؛
  4. نقش اشعث در ماجرای حکمیت؛
  5. ارتباط اشعث با ابن ملجم؛
  1. تولید اقتصادی؛
  2. زیربنای اندیشۀ اقتصادی امام علی (ع)؛
  3. عدالت اجتماعی؛
  4. کنترل و نظارت بر بازار؛
  5. پیوند اخلاق و اقتصاد؛
  6. اقتصاد معیشتی در منظر امام (ع)؛
  7. مال از دیدگاه اسلام؛
  8. مصرف از دیدگاه ]]اسلام]]؛
  1. پیشوایی اهل بیت (ص) و تداوم امامت در میان آنان؛
  2. کمالات امام علی (ع) و شایستگی ایشان برای امامت؛
  1. بازتاب امامت در نهج البلاغه؛
  2. نیاز ضروری به امام؛
  3. شئون و وظایف امام؛
  4. صفات امام؛
  5. امامت و وصایت؛
  6. وظیفه امت در قبال امام؛
  1. هدایت امت؛
  2. وحدت امت؛
  3. صبر و استقامت امت؛
  4. بصیرت؛
  5. رعایت اعتدال؛
  6. جهاد و تدبر؛
  1. شرایط امر به معروف و نهی از منکر؛
  2. مراتب امر به معروف و نهی از منکر؛
  1. تألیفات علامه امینی؛
  2. کتابخانه امیرالمؤمنین، نمادی از فرهنگ و تمدن اسلامی؛
  3. محبت علامه امینی به اهل بیت پیامبر؛
  1. حقیقت انسان؛
  2. فطرت خداجوی انسان؛
  3. انسان، موجودی عقل‌گرا؛
  4. انسان، موجودی دارای اراده و اختیار؛
  5. انسان، موجودی مسئول؛
  6. وجدان انسان؛
  7. انسان و آزادی روحی؛
  8. انسان و آزمایش الهی؛
  9. تفاوت انسان‌ها؛
  10. انسان و سرنوشت؛
  11. فرجام انسان؛
  12. سعادت و شقاوت انسان؛
  13. محدودیت و ناتوانی انسان؛
  14. انسان کامل؛
  1. اهمیت و نقش اهل بیت علیهم السلام در تبیین دین و برپاداری استوانه‌های یقین؛
  2. برتری اهل بیت از همۀ امت و میزانی برای اعمال مردم؛
  3. اهل بیت پیامبر، راهنمای راه و روشن کنندۀ مرزهای حق؛
  4. لزوم تبعیت از اهل بیت؛
  5. اهل بیت، درهای دانش و کلیدداران علوم الهی؛
  6. اهل بیت پیامبر، چونان ستارگان آسمان، هدایت کنندگان به دنبال هم؛
  7. مهدی موعود؛
  1. مفهوم‌شناسی لغوی ایمان؛
  2. نشانه‌های ایمان؛
  3. اقسام و مراتب ایمان؛
  4. عوامل تأثیرگذار بر ایمان؛
  1. نحوۀ تأثیر باطن بر ظاهر؛
  1. ماهیت و رهاورد بدعت؛
  2. جایگاه و ویژگی بدعت‌گذار؛
  3. راهکار مبارزه و مقابله با بدعت؛
  4. پرهیز از بدعت؛
  1. برخی پیش‌گویی‌های امام علی (ع) در مورد بصره؛
  1. علت ماندگاری بنی تمیم؛
  1. عوامل راه‌یابی به بهشت؛
  2. وصف بهشت؛
  1. ویژگی‌های بیعت؛
  2. بیعت مردم با امام علی (ع)؛
  1. اهمیت عفت و پاک‌دامنی؛
  2. گسترۀ عفت؛
  1. پیراهن عثمان، منشأ فتنه ناکثین و قاسطین و مارقین؛
  • پیری و کهن‌سالی؛
  1. وظایف پیران؛
  2. وظایف جوانان در برابر پیران؛
  1. تاریخ‌نگاری؛
  2. انواع تاریخ‌نگاری؛
  • تدبّر (آینده‌نگری)؛
  • تعاون (مشارکت و هم‌یاری اجتماعی)؛
  • نقش تعاون در اجتماع؛
  • معیار تعاون؛
  • تعصّب؛
  • تفسیر موضوعی نهج البلاغه (نوشتۀ مصطفی دلشاد تهرانی)؛
  1. کتاب‌شناسی نهج البلاغه؛
  2. معرفی بخشی از مباحث نهج البلاغه؛
  3. کتابنامه؛
  1. نتیجۀ تفکّر؛
  1. مفهوم لغوی تقوا؛
  2. تقوا برای همگان؛
  3. تقوا، ضرورتی برای زندگی؛
  4. برخی ویژگی‌ها و نشانه‌های پرواپیشگان؛
  • تکاثر (فزون‌خواهی؛
  • تکبر (کبر، غرور، خودخواهی، خودستایی، خودپسندی، حمیّت)؛
  1. تکبّر، ریشۀ گناهان؛
  2. عوامل ایجاد تکبّر؛
  3. درمان تکبّر؛
  1. ریشه‌یابی به تأخیر انداختن توبه؛
  2. پرهیزکاران و توبه؛
  3. تأثیر گناه و توبه در نعمت‌های الهی؛
  4. توبۀ کامل؛
  5. توبه‌های پذیرفته نشدنی؛

۱. حقیقت توحید؛ ۲. کمال توحید؛ ۳. برهان توحید؛ ۴. پیامد توحید؛

  • توسّل؛
  1. حضور واسطه در نظام تکوین و تشریع؛
  2. نیاز انسان به توسّل به معصومین؛
  3. توسل به اولیای خد پس از مرگ؛
  • توصیف؛
  1. توصیف قلب؛
  2. توصیف دین و معرفت خداوند؛
  3. توصیف دنیا؛
  4. توصیف زهد؛
  5. توصیف حق؛
  6. توصیف قاضی و دادرس؛
  7. توصیف قرآن کریم؛
  8. توصیف نماز؛
  1. اهمیت زندگی اجتماعی؛
  2. اصناف اجتماعی؛
  3. برابری در اجتماع؛
  4. برادری در اجتماع؛
  5. مواسات در اجتماع؛
  6. تعاون، مشارکت و هم‌یاری اجتماعی؛
  1. جاهلیت در خطبه‌های نهج البلاغه؛
  1. مخالفت عایشه؛
  2. تجمع در مکه و تصمیم رفتن به بصره؛
  3. سخنان امام (ع) با مردم ترک مدینه؛
  4. سخنان امیرالمؤمنین (ع) دربارۀ جنایات ناکثین؛
  5. امام (ع) در ذی‌قار؛
  6. ارسال نامه و اعزام نماینده به کوفه؛
  7. اعزام نماینده برای گفت‌وگو با ناکثین؛
  8. صف‌آرایی در نبرد جمل؛
  9. پس از نبرد و تقسیم غنایم؛
  10. ارسال نامه‌ها و خبر پیروزی؛
  11. فرستادن عایشه به مدینه؛
  1. برخورد امام (ع) با معاویه و شیوۀ عزل وی؛
  2. فراخوان کارگزاران برای جنگ؛
  3. اردوگاه نخیله؛
  4. حرکت به جانب صفین؛
  5. پیش‌قراولان سپاه امام (ع) در صفین؛
  6. در مسیر حرکت به صفین؛
  7. تصرف آب فرات؛
  8. سازمان‌دهی نیروهای دو طرف؛
  9. آغاز نبرد؛
  10. سخنرانی و نبرد امام (ع)؛
  11. لیلةالهریر؛
  12. قرآن‌ها بر سر نیزه؛
  1. برخورد روشنگرانۀ امام (ع) با خوارج؛
  2. مقدمات جنگ با خوارج نهروان؛
  3. جنایات خوارج نهروان؛
  4. رویارویی با خوارج؛
  5. سازمان‌دهی و برافراشتن پرچم امان؛
  6. نبرد دو نیرو؛
  7. باقی‌ماندۀ خوارج؛
  1. یورش‌های معاویه؛
  • جوان‌مردی؛
  • جوانی؛
  1. مبانی تربیت جوان؛
  1. ارزش و جایگاه جهاد؛
  2. عواقب ترک جهاد؛
  3. مراتب جهاد؛
  4. اقسام جهاد؛
  1. قتل عام شیعیان به دست حجاج؛
  2. حجاج و ایرانیان؛
  • حدیث و حدیث‌نگاری؛
  • حرب بن شرحبیل شبامی؛
  • حسد؛
  1. عوامل بیماری حسد؛
  2. راه درمان بیماری حسد؛
  1. آثار حسن خلق در زندگی؛
  1. مفهوم‌شناسی حق؛
  2. توصیف حق؛
  3. ارزش حق؛
  4. شناخت حق؛
  5. آسیب‌شناسی حق؛
  6. هم‌بستگی حق و تکلیف؛
  1. مصادیقی از حقوق عمومی؛
  1. اقسام حکمت؛
  1. مفهوم‌شناسی واژۀ حکم؛
  2. خاستگاه حکومت؛
  3. مشروعیت حکومت؛
  4. هدف حکومت؛
  5. شایستگی حکومت؛
  6. رعایت حقوق متقابل؛
  1. آثار حیا؛
  2. اقسام حیا؛
  3. موارد حیای منفی و آثار آن؛
  • خاتمی، احمد (محقق)؛
  • خاتمی بروجردی، محمدرضا (۱۳۰۲ – ۱۳۵۷ / مصحح شرح ابن میثم بر نهج البلاغه؛
  • خانواده؛
  1. ازدواج، مایۀ حفظ دین و خانواده؛
  2. تشکیل خانواده و تأمین نیازهای طبیعی؛
  3. سلامت جسم و آرامش روح؛
  4. شرایط همسرگزینی؛
  5. محبت و دوستی؛
  6. تعاون و همکاری؛
  7. احترام متقابل؛
  8. تربیت فرزندان؛
  9. حقوق و مسئولیت‌های خانوادگی؛
  10. مسئولیت در برابر والدین؛
  • مسئولیت والدین؛
  • خباب بن اَرَتّ(م: ۳۷ ق)؛
  • خداشناسی؛
  1. محدودۀ شناخت خداوند؛
  2. روش‌های شناخت خداوند؛
  3. تجلّی خداوند در جان آفریدگان؛
  4. محدود نبودن ذات خدا؛
  5. تصور نکردن اعضا و جوارح برای خداوند؛
  6. محدود نبودن در ظرف زمان و مکان؛
  • خدیجه (س) (ام المؤمنین، نخستین و گرامی‌ترین همسر پیامبر اکرم (ص)؛
  • خزیمة بن ثابت؛
  • خشم؛
  1. درمان خشم؛
  • خشوع (فروتنی، تواضع، خضوع)؛
  • خشیت؛
  • خطبۀ سوم (خطبۀ شقشقیّه)؛
  • خطبۀ ۲۷ (خطبۀ جهادیه)؛
  • خطبۀ ۳۲؛
  • خطبۀ ۳۳؛
  • خطبۀ ۶۹؛
  • خطبۀ ۸۲ (خطبۀ غرّاء)؛
  • خطبۀ ۸۶؛
  • خطبۀ ۹۰ (خطبۀ اشباح)؛
  • خطبۀ ۱۰۷؛
  • خطبۀ ۱۱۳؛
  • خطبۀ ۱۴۹؛
  • خطبۀ ۱۵۲؛
  • خطبۀ ۱۵۹؛
  • خطبۀ ۱۷۵؛
  • خطبۀ ۱۸۱؛
  • خطبۀ ۱۸۲؛
  • خطبۀ ۱۸۴؛
  • خطبۀ ۱۸۹؛
  • خطبۀ ۱۹۳؛
  • خطبۀ ۲۰۱؛
  • خطبۀ ۲۱۴؛
  • خطبۀ ۲۱۵؛
  • خطبۀ ۲۲۵؛
  • خطبۀ ۲۳۴ (خطبۀ قاصعه)؛
  • خلافت؛
  • خواب؛
  • خوارج (مارقین)؛
  1. حالت‌ها و صفات خوارج؛
  2. عقاید خوارج؛
  3. فرقه‌های خوارج؛
  • خودشناسی؛
  1. انسان، زیباترین سرودۀ هستی؛
  2. شناخت، عامل پیشرفت و سعادت انسان؛
  3. شناخت، عامل کشف استعدادهای انسان؛
  4. رابطۀ خودشناسی و خداشناسی؛
  5. رابطۀ خودشناسی با شناخت دیگران؛
  6. پیوند خودشناسی با ایمان و عمل؛
  1. گزارش مجلّدات کتاب؛
  2. ویژگی‌های دانشنامه؛
  1. شناخت دشمن؛
  2. دشمنان امام علی (ع) و انگیزه‌های آن‌ها؛
  3. دشمن پنهان آدمی؛
  1. ماهیت دنیا؛
  2. شناخت دنیا؛
  3. دنیا، کوتاه و گذرا؛
  4. دنیا، وسیلۀ آزمایش الهی؛
  5. تجربه‌پذیری از دنیا؛
  6. دنیا، سرای تجربه‌های تلخ و شیرین؛
  7. سرنوشت انسان در دنیا؛
  1. شرایط و معیار دوست و دوستی؛
  2. شرایط دوستی؛
  3. حفظ رابطۀ دوستی؛

۱. مفهوم شناسی؛ ۲. پیشینۀ بحث؛ ۳. مبانی رابطۀ نهج البلاغه و قرآن؛ ۴. ساختار رابطۀ نهج البلاغه و قرآن؛

  • راز و رازداری؛
  1. منشأ رازداری؛
  2. اثر رازداری؛
  1. الف) تقوا، محصول روزه؛
  2. ب) خضوع و خشوع، رهاورد روزه؛
  3. روزه، آزمونی برای اخلاص بندگان؛
  4. روزه و سلامتی بدن؛
  5. هـ) مصونیت از عذاب جهنم، ثمرۀ اخروی روزه؛
  1. زبیر بعد از وفات رسول خدا در زمان سه خلیفه (ابوبکر، عمر و عثمان)؛
  2. زبیر در زمان خلافت امام علی (ع)؛
  3. بررسی زمینه‌های انحراف و فرجام بد زبیر؛
  4. فرجام بد زبیر؛
  1. آثار زکات؛
  2. آداب زکات‌دهنده و کارگزاران زکات؛
  • زمان؛
  1. مدیریت زمان؛
  2. اصول مدیریت زمان؛
  • زمانی، مصطفی (۱۳۱۳ – ۱۳۶۹ / مترجم نهج البلاغه)؛
  • زندگی؛
  • زهد؛
  • زیاد بن ابیه؛
  • سخن؛
  • سخن‌چینی (نمّامی)؛
  • سعید بن عاص؛
  • سعید بن نمران همدانی ناعطی (فرماندار جَنَد)؛
  • سفارش‌ها در نهج البلاغه؛
  • سقیفۀ بنی ساعده؛
  1. واقعۀ سقیفه؛
  1. اصول سیاسی امام علی (ع)؛
  2. تبیین ویژگی‌های فرد در آستانۀ پذیرش مسئولیت؛
  3. تبیین ویژگی‌های فردی کارگزار؛
  4. تبیین ویژگی‌های سیاسی؛
  1. بقای نامشروع معاویه بر حکومت شام؛
  2. فریفتگی اهل شام؛
  3. وصف حال اهل شام؛
  1. اهداف شرح؛
  2. انواع شرح؛
  3. روش‌های شرح؛
  1. منابع شریعت؛
  2. شریعت اسلام، شریعتی سهل و آسان؛
  3. مردمان در مواجهه با شریعت؛
  4. طریق امام علی (ع) در برابر شریعت الهی؛
  5. احکام الهی؛

دربارهٔ پدیدآورنده

در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.



کتاب‌های وابسته

پانویس

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ وبگاه خانه کتاب


پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=دانشنامه_نهج_البلاغه_ج۱_(کتاب)&oldid=182243»