نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Saqi(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۲ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۲ توسط Saqi(بحث | مشارکت‌ها)
رشد روحیهصبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده میشود:
در معنی صبر و استقامت در بعد روحی و شخصیتی میتوان گفت صبر و استقامت پیوند تنگاتنگی با روح و روان منتظر دارد به طوری که حاصل شدن چنین صبری، مستلزم آمادگی و رشد روحی و شخصیتی منتظر است، زیرا در دوران غیبت، فشار زیادی بر منتظرانمخلص و صدیقحضرت مهدی(ع) وارد میشود و این امر مستلزم این است که منتظر از لحاظ روحی و شخصیتی در بالاترین حد آمادگی باشد تا بتواند به بالاترین درجات صبر دسترسی پیدا کند؛ صبری که رأس الایمان است[۳]. این آمادگی روحی و شخصیتی را میتوان در کلام پیامبر(ص) خطاب به اصحابش جست‌وجو کرد: «پس از شما کسانی می‌‌آیند که به هر یک از آنان، اجر پنجاه نفر از شما را خواهند داد اصحاب گفتند: ای پیامبر خدا، ما در جنگ‌های بدر، احد و حنین با شما بودیم و آیاتی از قرآن دربارۀ ما نازل شده است. حضرت پاسخ دادند: اگر آنچه آنان تحمل می‌‌کنند بر شما وارد می‌‌شد، مانند صبر آنان، صبر نمی‌کردید»[۴]. در این کلام، پیامبر(ص) رشد و آمادگی روحی و شخصیتی منتظرانعصر غیبت را بیشتر از زمان‌های دیگر می‌‌داند؛ چراکه ایشان قائلند این حد از صبر و شکیبایی فقط در زمان غیبت امام عصر و برای منتظرانش جلوه میکند[۵].
عوامل رشد روحی
اما این رشد روحی و شخصیتی برای صبر کردن در زمان غیبت، چگونه حاصل میشود؟ چندین عامل برای این امر بیان شده است:
عامل دیگری که میتوان اهرمی برای رشد روحیۀ صبر در بعد روحی و روانی منتظر در زمان انتظار باشد تحمل هدفمند مشکلات است. این مهم براساس مداومت برای به دست آوردن مؤلفه‌های اساسی انتظار حاصل میشود، به طوری که فرد کنترلش حفظ می‌‌ماند و از لحاظ روحی می‌‌تواند در برابر سختی‌ها و ناملایمات صبور باشد[۱۰].
مصادیق رشد روحی و شخصیتی
از لحاظ مصداقی، رشد روحی و شخصیتی منتظرصابر را میتوان در این آیه از قرآن جستجو کرد: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ﴾[۱۱]آمادگی روحی نسبت به امتحانات سخت مثل ترس، گرسنگی و مرگ عزیزان، می‌‌تواند از جمله شروط آمادگی برای انتظار ظهور باشد[۱۲]. به عبارتی میتوان گفت رشد روحی و روانی برای حاصل شدن صبر در زمان غیبت بدون امتحانات و ابتلائات میسر نمی‌شود، چنانکه در روایتی امام صادق(ع) فرمودند: «ظهور محقق نمی‌شود، مگر پس از یأس و ناامیدی از دیگران. به خدا سوگند، امر ظهور به وقوع نخواهند پیوست تا زمانی که در اثر ابتلائات شدید، ماهیت افراد آشکار شود و صف‌بندی‌ها مشخص گردد»[۱۳].[۱۴]
مشکلات گوناگونی که از جوانب مختلف برای انسان پیش میآید، فتنه‌ها و مصائب طاقت‌فرسایی که بر سر راه باورمندان چشم انتظار هست و احساس تنهایی، آنان را چنان می‌‌شکند که برای ناامید نشدن، استقامتی کوه‌سان می‌‌طلبد. امتحانات الهی، یکی پس از دیگری برای مؤمنین پیش میآید و میزانصبر و استقامت آنان را به بوته امتحان می‌گذارد. امام صادق (ع) میفرماید: "امر فرج بر شما نمی‌رسد، مگر پس از نابودی! نه به خداسوگند نمی‌رسد، مگر پس از آنکه در اثر آزمایش‌های گوناگون، خالص و پاک شوید"[۲۵]. اساساً انتظار با آن همه فضایل و برکتی که دارد، جز با صبر و شکیبایی حاصل نمی‌شود. پیامبراکرم (ص) فرمود: "با صبر و استقامت، منتظر فرج بودن عبادت است"[۲۶]»[۲۷].
«صبر شاه‌راه سعادت دنیا و آخرتانسانها می‌باشد و انسان‌هایی می‌توانند به موفقیت و ظفر برسند که در همه امور اعم از فردی و اجتماعیصابر باشند. صبر در فرامین دینی از جایگاه بسیار مهم و بالایی برخوردار می‌باشد در روایتی که پیرامون صبر آمده است می‌خوانیم: «رَأْسُ طَاعَةِ اللَّهِ الصَّبْرُ وَ الرِّضَا عَنِ اللَّهِ فِيمَا أَحَبَّ الْعَبْدُ أَوْ كَرِهَ». یعنی صبر سرلوحه اطاعت خداوند در محبوبات و مکروهات می‌باشد. در برخی روایات پیرامون صبر آمده است: «لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا صَبْرَ لَهُ» یا اینکه صبر برای ایمان همچون سر برای بدن می‌باشد و همان‌طور که بدن بدون سر نمی‌تواند باشد ایمان هم بدون صبر نمی‌تواند باشد»[۲۸].
«انسانمنتظر برای ادای رسالت سنگین خود، باید در برابر حوادث و سختی‌ها بایستد. استحکام و پختگی او نیز از معرفت و آگاهی و توانایی‌اش سرچشمه می‌گیرد. از این‌رو مهم‌ترین دعا و خواسته او از خداوند، فزونی شناخت نسبت به حجت حاضر و استقامت در این مسیر است: خدایا! خودت را به من بشناسان... مرا در راه دینت استوار گردان و به من صبر عطا کن!... مرا بر اطاعت او قدرت ده و بر پیروی از او پایداری عطا کن! مرا در گروه و از یاران و یاوران او و آنان که راضی به کارهای اویند قرار ده و این عقیده را در زندگی‌ام و نه در هنگام مردن از من مگیر تا آن هنگام که ما را بر این عقیده بمیرانی؛ نه شکّ داشته باشیم و نه پیمان‌شکن و نه تکذیب‌کننده باشیم. خدایا! در ظهورش شتاب کن و به یاری خود تأییدش نما و یاورش را یاری کن[۲۹].
مردم در زمان غیبت به سخت‌ترین امتحان‌ها دچار می‌گردند و زیر و رو می‌شوند و انسانمنتظر در کنار خوشی‌ها، رنج‌ها و سختی‌ها را نیز باید تحمل کند. امام صادق(ع) میفرماید: این امر تحقق نخواهد یافت، مگر پس از یأس و ناامیدی از دیگران. به خدا سوگند، امر ظهور به وقوع نخواهند پیوست تا زمانی که در اثر ابتلائات شدید، ماهیت افراد آشکار نشود و صف‌بندی‌ها مشخص نگردد[۳۰].
مفضل بن عمر نیز در این‌باره می‌گوید: خدمتامام صادق(ع) بودم. صحبت از حضرت قائم به میان آمد. به ایشان گفتم: امیدوارم کار فرج به آسانی به نتیجه برسد. حضرت در پاسخ فرمود: "به خداسوگند چنین نخواهد شد، مگر اینکه شما و طرفدارانش در عرق و خون خود غرق شوید"[۳۱]. سبک زندگیانتظار به دلیل ایجاد نگرشی مثبت نسبت به ادامه حیات و آینده بشر، موجب تقویت روحیهمقاومت فرد در برابر مشکلات میشود. از سوی دیگر، انسانِ منتظر با بهره‌گیری از منابع مذهبی خود، نسبت به وجود دشواری‌های پیش رو، آگاهی و آمادگی نسبی دارد که این امر در احساس قدرتپیشبینی و کنترل موقعیت‌های گوناگون زندگی، نقشی بسزا دارد و به نوعی سبب پرورش ویژگی سرسختی میشود»[۳۲].
«یکی از مهم‌ترین ابعاد انتظار، صبر در برابر تلخی‌ها، استقامت در برابر مشکلات، و پایداری در برابر فشارهای فراگیر دوران غیبت است. انتظار، به این معنا است که توانایی و بردباری بر تأخیرها و شکیبایی بر مشکلات ناشی از عصر غیبت را داشته باشیم. خداوند متعال میفرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ﴾[۳۳]. صبر، به امتحان با بلاهای سخت، ترس، گرسنگی و فقدان عزیزان -به ویژه بردباری بر مشکلات زمان غیبت و نزدیک ظهور- تفسیر شده[۳۴] و استقامت در این مشکلات، شرط آمادگی برای انتظار تا ظهور است[۳۵]. به بیان امام رضا(ع) نه تنها انسان‌های منتظر و صبور، بلکه خداوند نیز در انتظار تحقّق فرجام نیکوی آفرینش است: «مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ! أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»: ﴿وَارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ﴾[۳۶]﴿فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ﴾[۳۷]«فَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ»[۳۸]؛ چه نیکو است صبر و انتظار فرج، آیا سخن خدای تعالی را نشنیده‌اید که فرمود: "چشم به راه باشید که من نیز با شما چشم به راهم"، و فرمود: "منتظر باشید که من نیز با شما از منتظرانم"، "پس بر شما باد که صبر کنید"»[۳۹].
«بنابر روایت «منتظران واقعیحضرت مهدی (ع) در راه تحقق آرمان‌های جهانی امام، مشکلات و مصائب فراوانی را به جان می‌‌خرند، ولی از سر اخلاص و تواضع عمل خود را هیچ می‌‌پندارند و به جهت هجومسختیها و تحمل مشقت‌ها، بر خداوند منت نمی‌گزارند»[۴۰]. از رسول اکرم (ص) نیز روایت شده است که به اصحاب خود فرمود: گروهی بعد از شما می‌‌آیند که هر یک نفر از آنها ثوابش معادل ثواب پنجاه نفر از شماست؛ چرا که شما به مشقت‌های آنها مبتلا نشدید و به اندازه آنها صبر ننمودید[۴۱].
در روایتی از سومین پیشوای شیعه(ع) چنین روایت شده است: «مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِيّاً أَوَّلُهُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِي وَ هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ يُحْيِي اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ يُظْهِرُ بِهِ الدِّينَ يُحِقُّ الْحَقَّ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ * لَهُ غَيْبَةٌ يَرْتَدُّ فِيهَا قَوْمٌ وَ يَثْبُتُ عَلَى الدِّينِ فِيهَا آخَرُونَ فَيُؤْذَوْنَ وَ يُقَالُ لَهُمْ مَتى هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ أَمَا إِنَّ الصَّابِرَ فِي غَيْبَتِهِ عَلَى الْأَذَى وَ التَّكْذِيبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ(ص)»؛ از ما دوازده نفر مهدی هست که اول آنها علی بن ابی‌طالب و آخر آنان نهمین نفر از فرزندان من خواهد بود که به حققیام خواهد کرد، خداوندزمین را به وسیله او زنده خواهد نمود پس از این که مرده شده باشد، و به وسیله او دین را قوی و شوکت میدهد و آشکارش میکند، و حق را استوار می‌سازد اگر چه مشرکین این موضوع را مکروه می‌شمارند. وی غیبتی خواهد داشت که گروهی در اثر طول غیبتمرتد خواهند شد، و جماعتی در انتظار خواهند بود و در این راه رنج و اذیت خواهند کشید، مخالفین به این دسته میگویند: اگر شما راست میگویید پس این وعده کی انجام خواهد گرفت، کسی که بر طول غیبت او صبر کند و در این راه اذیت و آزار ببیند، مثل این است که با شمشیر در رکاب رسول خداجنگ میکند[۵۱].
↑﴿وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ﴾ «و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته میشود:
