آیه اولو الارحام

متن آیه: ﴿النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا﴾^[۱]

مقدمه

﴿وَأُوْلُوا الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ﴾^[۲]. یعنی اگر کسی از دنیا برود خویشاوندان نزدیک او وارث او خواهند بود و تا خویشاوندان نزدیک هستند نوبت به خویشاوندان مرتبه بعد نمی‌رسد. این که برتری یاد شده در چه چیز است بیان نشده است، اگر چه گفته شده است شأن نزول آن وراثت در مال است، ولی مورد مخصص نیست، بنابراین همه آن چیزهایی را که وراثت پذیر است شامل می‌شود، خواه از مقوله مال باشد یا غیر مال. مقام امامت و رهبری از اموری است که اگر فردی شرایط آن را داشته باشد می‌تواند وارث امام و رهبر پیش از خود باشد. بر این اساس، علی(ع) وارث مقام امامت پیامبر(ص) بوده است، زیرا او هم صفات امامت را داشت و هم خویشاوند پیامبر(ص) بود و از طرفی ابوبکر علاوه بر این که شرایط امامت را نداشت، خویشاوند نسبی پیامبر(ص) نیز نبود.
بر این استدلال اشکال شده که مقتضای آن این است که عباس عموی پیامبر(ص) وارث مقام امامت او باشد، زیرا وی در خویشاوندی نسبی بر علی(ع) برتری داشت، چرا که عمو برتر از پسر عمو است. در پاسخ گفته شده است:

علی(ع) پسر عموی پدری و مادری پیامبر(ص) بود، ولی عباس تنها عموی پدری پیامبر(ص) بود و پسر عموی پدری و مادری بر عموی پدری فقط مقدم است.
وراثت در امامت مشروط به داشتن صفات امامت است، که عصمت و افضلیت از آن جمله است و عباس فاقد این دو شرط بود. به همین دلیل بود که عباس از علی(ع) خواست دستش را پیش آورد تا با او به عنوان جانشین پیامبر(ص) بیعت کند. این درخواست بیانگر آن است که او علی(ع) را شایسته امامت می‌دانست، نه خود را^[۳].^[۴].

شأن نزول

منابع

ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «امامت امام علی»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱

آیات امامت و ولایت

پانویس

↑ «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او، مادران ایشانند و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در کتاب خداوند از مؤمنان و مهاجران (به ارث) سزاوارترند مگر آنکه بخواهید به وابستگان خود، نیکی ورزید، این (حکم) در کتاب (خداوند) نگاشته است» سوره احزاب، آیه ۶.
↑ «و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در کتاب خداوند از مؤمنان و مهاجران سزاوارترند» سوره احزاب، آیه ۶.
↑ حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۰۳؛ فاضل مقداد، جمال الدین، اللوامع الإلهیة، ص۳۴۰؛ مظفر، محمد حسن، دلائل الصدق، ج۲، ص۲۸۷- ۲۹۰؛ جرجانی، میرسید شریف، شرح المواقف، ج۸، ص۳۵۹؛ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص۵۳.
↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت امام علی، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۵۱.

[1] «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او، مادران ایشانند و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در کتاب خداوند از مؤمنان و مهاجران (به ارث) سزاوارترند مگر آنکه بخواهید به وابستگان خود، نیکی ورزید، این (حکم) در کتاب (خداوند) نگاشته است» سوره احزاب، آیه ۶.

[2] «و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در کتاب خداوند از مؤمنان و مهاجران سزاوارترند» سوره احزاب، آیه ۶.

[3] حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۰۳؛ فاضل مقداد، جمال الدین، اللوامع الإلهیة، ص۳۴۰؛ مظفر، محمد حسن، دلائل الصدق، ج۲، ص۲۸۷- ۲۹۰؛ جرجانی، میرسید شریف، شرح المواقف، ج۸، ص۳۵۹؛ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص۵۳.

[4] ربانی گلپایگانی، علی، امامت امام علی، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص ۴۵۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

v t e فضایل اهل بیت علیهم السلام
قرآن	سوره انسان • سوره کوثر • آیه ولایت • آیه اهل الذکر • آیه اولی الامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه مودت • آیه صادقین • آیه اشتراء • آیه خیر البریه • آیه اکمال • آیه امانت • آیه تبلیغ • آیه اطعام • آیه نور• آیه ود
روایات	حدیث باب مدینة العلم • حدیث ثقلین • حدیث رایت • حدیث سفینه • حدیث کساء • خطبه غدیر • حدیث وصایت • حدیث منزلت • حدیث یوم‌الدار • حدیث طیر • حدیث قضیب احمر • حدیث ولایت • حدیث تشبیه • حدیث نور • حدیث مناصبت • حدیث لولاک • حدیث سلسلة الذهب • حدیث دوازده خلیفه • حدیث جابر
وقایع	اولین مسلمان •لیلة المبیت • واقعه غدیر • مباهله • رد الشمس • پنج تن • اصحاب کساء • سد الابواب
کتاب‌ها	مناقب • الثاقب فی المناقب • کشف الیقین • خصائص الأئمة • الیقین • نوادر المعجزات • اثبات الهداة • مأة منقبة • تفضیل امیرالمؤمنین • تأویل الآیات الظاهرة • الرسالة العلویة • الدر النظیم • عیون المعجزات • فضائل الخمسة • الکلمة الغراء • المناقب و المثالب • ریاض الابرار • فضائل اهل بیت • الهدایة الکبری • مدینة المعاجز • غرر الاخبار • الخرائج و الجرائح • تنزیه الانبیاء • الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین • خصائص امیرالمؤمنین • نور الابصار • جواهر المطالب • کفایة الطالب • نظم درر السمطین • فرائد السمطین • تذکرة الخواص • جواهر العقدین • مناقب خوارزمی • فضائل امیرالمؤمنین • الانوار الباهرة • مناقب ابن مغازلی • مناقب آل محمد • مطالب السؤول • اتحاف السائل • المعیار و الموازنة • مناقب مرتضوی • مناقب ابن مردویه • احیاء المیت • معارج الوصول • نخب المناقب ← سایر
مرتبط	مودت اهل بیت • برتری اهل بیت • ذوی القربی • ثقل اصغر • باب حطه
درگاه: شیعه / کتاب‌های اهل‌بیت