اثبات ضرورت انتظار

جایگاه انتظار

عقیده به ظهور مصلح جهانی و ایجاد آمادگی در کل عالم و در یک عبارت "انتظار داشتن" امر حیاتی و لازمی است که پیشوایان دینی آن را راهبردی مهم در دوران غیبت دانسته و علاوه بر امر نمودن نسبت به آن، به وجوب انتظار هم اشاره کرده‌اند^[۱]. در تفکر شیعی انتظار مهدی موعود (ع) همواره به عنوان یکی از اصول مسلّم اعتقادی مطرح و انتظار آن منجی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده و بخش عظیمی از معارف شیعی را به خود اختصاص داده است^[۲].

ضرورت انتظار

اهمیت و ضرورت دورۀ انتظار را می‌توان از زوایای مختلف بررسی کرد:

توجه به معنا و حقیقت انتظار: انتظار یک دورۀ آماده‌سازی و زمینه‌سازی است و هر انقلاب و حرکتی که این دوره را پشت سر نگذاشته باشد، ناقص و بی‌ثمر است. این خاصیت انتظار است که منتظر را وادار می‌کند تا کمبودها را حدس بزند و مانع‌ها را بشناسد و برای زدودن آنها، برنامه بریزد. بنابراین، برای هر انقلابی گذر از دورۀ انتظار ضرورت است و هر قدر اهداف انقلابی بزرگ‌تر باشد، دورۀ انتظار آن هم گسترده‌تر خواهد بود^[۳].
بررسی اوراق زرین تاریخ: ضرورت و اهمیت دورۀ انتظار را از لابه لای صفحات تاریخ نیز می‌توان به دست آورد. پس از رحلت رسول اکرم (ص) و شهادت امیرالمؤمنین (ع) و سیدالشهداء (ع) تا امروز، ریشۀ تمام حرکت‌ها و نهضت‌های شیعی علیه باطل و استثمارگران، همین فلسفۀ اجتماعی انتظار و عقیده به ادامۀ مبارزه تا پیروزی حق بوده است. این امر چنان مورد توجه بزرگان دین قرار گرفته تا آنجا که یکی از معیارهای پذیرش اعمال نامیده شده است^[۴].
بررسی مواضع دشمنان: در اهمیت دوران انتظار همین بس که دشمنان، آن را مانع تسلط خود بر مسلمانان برشمرده‌اند و دو نکته را عامل پایداری شیعه می‌دانند: "نگاه سرخ" شیعیان، یعنی عاشورا و "نگاه سبز" شان یعنی انتظار^[۵].

ضرورت عقلی انتظار

عقل حکم می‌‌کند انسان یا باید "عدل" را در جهان برقرار کند یا حداقل "فرصت عدل" را ایجاد و آن را حفظ کند و جلوی از بین رفتن زمینه‌های آن را بگیرد. «انتظار» در واقع حفظ فرصت و زمینه تحقق عدل است. همان ضرورت و لزوم عقلائی که برای حفظ و صیانت از فرصت عدل برای جلوگیری از اضمحلال جوامع انسانی مطرح است، همان ضرورت، «انتظار فعال» و «سازنده» در بُعد فردی و اجتماعی را هم به عنوان راه حفظ و «زمینه‌سازی برای فرصت عدل» که از آن جمله ظهور و حضور امام معصوم است، ضروری و الزامی می‌نماید و بدین‌سان همچنان‌که حفظ جامعه برپایه تحقق عدل یا حفظ فرصت عدل لازم بوده و ضرورت عُقلائی خواهد داشت، «انتظار فعال» و «سازنده» هم ضرورت و لزوم عقلائی خواهد داشت.

ضرورت نقلی انتظار

آیات و روایات زیادی در باب انتظار وجود دارد که مسلمانان را به انتظار ظهور منجی و موعود امم فرا می‌خوانند. در منابع دینی به اندازه‌ای بر ضرورت انتظار تأکید شده است که انکار آن موجب خروج از دایره مؤمنین و متقین می‌شود^[۶].

امام صادق (ع) خطاب به ابوبصیر فرمودند: آیا شما را خبر ندهم از چیزی که خداوند هیچ عملی را از بندگان بدون آن نمی‌پذیرد؟ عرض کردم: بله بفرمائید. حضرت فرمود: گواهی دادن بر اینکه معبودی جز الله نیست و اینکه محمد (ص) بنده و فرستاده اوست و اقرار کردن به هر آنچه خداوند به او فرمان داده است و دوستی از برای ما و بیزاری از دشمنان ما و تسلیم شدن (پیروی از ما) و کوشش و اطمینان داشتن و منتظر قائم بودن^[۷].

از طرفی قرآن کریم "ایمان به غیب" را اولین شاخص "تقوا" بر می‌شمارد: ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ﴾^[۸]. در روایات بر این نکته تأکید شده که منظور از ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ﴾ کسی است که به حقانیت و درستی قیام حضرت مهدی (ع) ایمان دارد^[۹].

در بسیاری از روایات بر لزوم و ضرورت بلکه وجوب انتظار حضرت مهدی موعود (ع) در دوران غیبت تصریح شده است^[۱۰]. امام جواد (ع) می‌‌فرماید: «همانا قیام کنندۀ از ما اهل بیت همان مهدی است که انتظار او در زمان غیبتش واجب است»^[۱۱] و در روایتی از امام صادق (ع) یکی از ملاک‌های قبولی اعمال بندگان، انتظار مهدی قائم آل محمد (ع)، عنوان شده است^[۱۲]. از این روایات روشن می‌‌شود دین‌داری و بندگی خدا جز به شرط تحقق انتظار قائم، امکان ندارد^[۱۳].

نتیجه گیری

بنابراین، انتظار به عنوان یکی از اصول مسلّم اعتقادی، امری لازم و حیاتی است که با توجه به حقیقت انتظار، بررسی تاریخ و مواضع دشمنان ضرورت آن معلوم می‌‌شود و در بسیاری از روایات بر وجوب آن تصریح شده است.

پرسش مستقیم

انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه
حیدری‌نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار
شفائی، محبوب، موعود حق
طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت
هاشمی، خدیجه، مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر
پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟

پانویس

↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص ۲۲۳؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۱۲.
↑ ر.ک: انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۶ ـ ۱۸.
↑ ر.ک: حیدری‌نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص ۲۳ ـ ۲۷.
↑ ر.ک: ابن ابی زینب، نعمانی، الغیبه، ص ۲۰۰.
↑ به نقل از: مجله بازتاب اندیشه، خرداد ۸۰، ص ۱۹۳ (مجله موعود، ش ۲۵ و ۲۶).
↑ چشم به راه مهدی (ع)، ص ۳۲۱.
↑ «أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ (ع)»؛ چشم به راه مهدی (ع)، به نقل از غیبة نعمانی، ص ۲۰۰.
↑ «همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۳.
↑ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص ۶۱ - ۶۴.
↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۸.
↑ «إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِیُّ الَّذِی یَجِبُ أَنْ یُنْتَظَرَ فِی غَیْبَتِهِ»؛ کمال الدین، ج ۲؛ ص ۲۷۷.
↑ الغیبه، نعمانی، ص ۲۰۰.
↑ ر.ک: هاشمی، خدیجه، مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر، ص ۴۰.

[1] ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص ۲۲۳؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۱۲.

[2] ر.ک: انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۶ ـ ۱۸.

[3] ر.ک: حیدری‌نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص ۲۳ ـ ۲۷.

[4] ر.ک: ابن ابی زینب، نعمانی، الغیبه، ص ۲۰۰.

[5] به نقل از: مجله بازتاب اندیشه، خرداد ۸۰، ص ۱۹۳ (مجله موعود، ش ۲۵ و ۲۶).

[6] چشم به راه مهدی (ع)، ص ۳۲۱.

[7] «أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ (ع)»؛ چشم به راه مهدی (ع)، به نقل از غیبة نعمانی، ص ۲۰۰.

[8] «همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۳.

[9] مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص ۶۱ - ۶۴.

[10] ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۸.

[11] «إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِیُّ الَّذِی یَجِبُ أَنْ یُنْتَظَرَ فِی غَیْبَتِهِ»؛ کمال الدین، ج ۲؛ ص ۲۷۷.

[12] الغیبه، نعمانی، ص ۲۰۰.

[13] ر.ک: هاشمی، خدیجه، مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر، ص ۴۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]