امامت امام کاظم
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امامت امام کاظم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- امام کاظم(ع) هفتمین امام شیعیان در قریه ابواء میان مکه و مدینه در سال ۱۲۸ هجری به دنیا آمد و در شهر بغداد در زندان سندی بن شاهک در روز ششم ماه رجب سال۱۸۳ در ۵۵سالگی به شهادت رسید. مادرش ام ولد بود و حُمیده بربریه نام داشت.
- مدت امامت آن حضرت سی و پنج سال بود. کنیه‌اش ابوابراهیم، ابوالحسن و ابوعلی است و به سبب کثرت عبادت به عبد صالح معروف و به دلیل شدت حلم و بردباری و گذشت در مورد دیگران به لقب کاظم نیز مشهور هست. همچنین آن حضرت به دلیل آن که واسطه در نجات مردم و حل مشکلات ایشان نزد باری تعالی می‌باشد به باب الحوائج ملقب شده است.
- امام کاظم(ع) در طول عمر شریفش سال‌های زیادی در زندان هارون الرشید، خلیفه عباسی، به سر برد و در تمام این مدت به عبادت خدا مشغول بود و ارتباط شیعیان با حضرت در این مدت تنها از طریق بعضی از نامه‌ها بود[۱][۲].
دلایل امامت امام کاظم(ع)
- از دیدگاه شیعه امامیه عصمت و افضلیت از صفات لازم برای امام به شمار می‌رود[۳] چنان‌که نص، اساسی‌ترین راه تعیین امام است[۴] معجزه نیز در این باره نقش نص را ایفا می‌کند[۵].
با توجه به مطالب یاد شده، دلایل امامت امام کاظم(ع) به قرار زیر است:
نصوص امامت امام کاظم(ع)
- نصوص امامت حضرت دو گونه‌اند: نصوص عام و نصوص خاص.
- نصوص عام مستنداتی هستند که امامت ائمه دوازده‌گانه شیعه در آنها آمده است، مانند حدیث جابر و حدیث لوح و مانند آنها[۶].
- و نصوص خاص، مواردی است که در خصوص امامت امام کاظم(ع) وارد شده است همچون روایاتی که به تصریح امام صادق(ع) بر امامت فرزندش امام کاظم(ع) اشاره شده، که در آنها روایاتی از بزرگان اصحاب امام صادق(ع) و نزدیکان و معتمدان آن جناب به چشم می‌خورد، همچون فضل بن عمر جعفی، معاذ بن کثیر، عبدالرحمان بن حجاج، فیض بن مختار، یعقوب سراج، سلیمان بن خالد، صفوان جمال و اسحاق و علی که از برادران امام کاظم(ع) بوده‌اند و کسی در فضل و تقوای ایشان اختلاف نکرده است[۷] در ذیل به نمونه‌هایی از این روایات می‌پردازیم:
- موسی صیقل از مقتل بن عمر روایت کرده: خدمت امام صادق(ع) بودم که حضرت ابا ابراهیم موسی که کودکی بود وارد شد. حضرت صادق(ع) به من فرمود: سفارش‌های مرا درباره او بپذیر و مقامش را رعایت کن و جریان امامت او را به هر یک از اصحاب که راز نگهدار و مورد اطمینان هستند اظهار کن[۸].
- همچنین از معاذ بن کثیر روایت شده که به امام صادق(ع) عرض کردم: از آن خدایی که این مقام را به پدر شما داده که جانشینی مانند شما داشته باشد، می‌خواهم که پیش از مرگ شما نیز چنین جانشینی روزی شما گرداند. حضرت فرمود: خدا این کار را کرده است. گفتم قربانت گردم او کیست؟ پس به موسی بن جعفر که خوابیده بود اشاره کرد و فرمود: این خوابیده و موسی در آن زمان کودک بود[۹].
- ابن ابونجران از عیسی بن عبدالله روایت کرده به امام صادق(ع) عرض کردم: اگر خدای نخواسته پیش آمدی کرد [و شما از دنیا رفتید] از چه کسی پیروی کنم؟ حضرت به فرزندش موسی(ع) اشاره کرد [۱۰].
- امام صادق(ع) در پاسخ به پرسش صفوان جمال درباره دارنده منصب امامت فرمود: دارنده این مقام به لهو و لعب نمی‌پردازد. در این هنگام موسی بن جعفر که کودکی بود وارد شد، در حالی که ماده بزغاله‌ای مکی با خود داشت و به او می‌گفت: پروردگارت را سجده کن. ابوعبدالله او را گرفت و در آغوش کشید و فرمود: پدر و مادرم فدایش که اهل لهو و لعب نیست[۱۱][۱۲].
عصمت
- دلیل دیگر امامت امام کاظم(ع) عصمت آن حضرت است.
- به دلایل عقلی و نقلی امام باید از هرگونه خطا و اشتباه فکری و عملی مصون و محفوظ باشد و در عصر آن حضرت هیچ فردی ادعای عصمت نکرده است و تنها ایشان واجد مقام عصمت بودند[۱۳].
- در احادیث متعددی نیز پیامبر اکرم(ص) بر عصمت امامان دوازده‌گانه تصریح کرده است. رسول خدا(ص) خطاب به حضرت علی(ع) می‌فرماید: یا علی! تو امام و پیشوای امت بعد از من هستی و پدر یازده امامی که از صلب تو خواهند بود و همگی معصوم و مطهرند[۱۴].
- و در جای دیگر می‌فرماید: من و علی و حسن و حسین و نه امام از فرزندان حسین، مطهر و معصوم از هرگونه آلودگی و گناهیم[۱۵].
- در حدیث لوح نیز که نام امام کاظم(ع) و سایر امامان ذکر شده است، پیامبر(ص) بر پیروی مطلق از امامان دوازده‌گانه تأکید ورزیده است و این امر به اطاعت مطلق، بیانگر عصمت و خطاناپذیری آنان است[۱۶].
- بر اساس این روایات، عصمت امامان دوازده‌گانه از جمله امام کاظم(ع) اثبات می‌گردد که خود دلیلی مستقل بر امامت حضرت می‌باشد[۱۷].
افضلیت
- پیشوایی و امامت امت به حکم عقل باید به عهده کسی باشد که از نظر کمالات علمی، اخلاقی و رفتاری، افضل و برتر از دیگران است.
- امام کاظم(ع) به اعتراف مورخان و محدثان شیعه و سنی در میان شخصیت‌های علمی موجود در آن عصر، از نظر علم و تقوا و زهد و عبادت و سخاوت و کرم و دیگر صفات و سجایای اخلاقی و علمی سرآمد روزگار خویش بوده است و کسی توان برابری با ایشان را نداشته است[۱۸].
- در ذیل به شواهدی که در کتب مختلف تاریخی و روایی در این زمینه آمده است اشاره می‌نماییم:
- شیخ طبرسی می‌نویسد: آن حضرت در حفظ کتاب خدا از همه کوشاتر بود و مردم مدینه او را زینت مجتهدان می‌خواندند[۱۹].
- ابن ابوالحدید در این مورد می‌گوید: فقاهت، دیانت، عبادت و بردباری همه، در آن حضرت جمع بود[۲۰].
- یعقوبی مورخ مشهور در مورد آن حضرت می‌نویسد: موسی بن جعفر عابدترین مردم زمان خود بود[۲۱].
- و نیز گفته شده است: آن حضرت از صالحان، عابدان، سخاوتمندان و بردباران بود و شخصیتی بس بزرگ داشت[۲۲].
- ابن صباغ مالکی و قنذوزی حنفی و دیگران، آن حضرت را عابدترین، عالم‌ترین و سخاوتمندترین فرد زمان خود دانسته‌اند[۲۳].
- ابن طلحه شافعی پس از ذکر کرامت‌هایی که از امام کاظم(ع) در سفر به مکه و ملاقات شقیق بلخی با او، صادر شد گفته است: این کرامت‌های عالیقدر و خوارق عادات جز از کسی که مورد عنایت ویژه خداوند باشد و دارای مقام قدس و طهارت باشد صادر نمی‌شود[۲۴][۲۵].
- همچنین باید گفت فرقه‌های کلامی مختلفی در زمان آن حضرت وجود داشته‌اند که به نشر و تبلیغ معتقدات خود می‌پرداختند. بخشی از حیات فکری و علمی آن حضرت در برخورد با این گروه‌ها سپری شده است و امام با توانایی علمی و کلامی خود سهمی بزرگ در روشنگری مسلمانان در برابر عقاید انحرافی ایشان داشته‌اند. پاسخ‌های حضرت به شبهات و پرسش‌های اعتقادی و موضوعات کلامی عصر خویش که در کتب مختلف روایی نقل شده است نیز شاهد دیگری بر افضلیت علمی آن حضرت بر سایر مردم در عصر خویش است[۲۶].
معجزات
- دلیل دیگر بر اثبات امامت امام کاظم(ع) معجزات و کرامت‌هایی است که در موارد زیادی از آن حضرت صادر شده است و از طرفی او مدعی امامت نیز بود و معجزه همان گونه که اثبات‌کننده ادعای نبوت می‌باشد، ادعای امامت را هم اثبات می‌کند. کنده شدن و حرکت درخت به اشاره آن حضرت از جمله معجزات آن حضرت است[۲۷].
- خبر ایشان از غیب و بیان یک سلسله پیشگویی‌ها در موارد مختلف، سخن گفتن به زبان‌های مختلف بدون فراگیری از کسی و آگاهی از زبان پرندگان[۲۸] اخبار از غیب و پیشگویی از حوادث مختلف[۲۹] نمونه‌هایی از معجزات و خوارق عادات اوست[۳۰].
منابع
جستارهای وابسته
- هدایت
- ولایت (ولایت تکوینی؛ ولایت تشریعی؛ ولایت امر)
- خلافت
- شهادت
- ملک
- حکم
- وراثت (وراثت زمین؛ وراثت کتاب)
- حجت
- تمکین فی الارض
- امت وسط
- اصطفا
- اجتبا
- امامت در قرآن
- عهد امامت
- آیات امامت
- امامت در حدیث
- امامت در کلام اسلامی
- امامت در حکمت اسلامی
- امامت در عرفان اسلامی
- امامت از دیدگاه برون‌دینی
- امامت امامان دوازده‌گانه
- شؤون امام
- صفات امام
- راه تعیین امام
- امامان دوازده‌گانه
- امامت امام على
- امامت امام حسن مجتبى
- امامت امام حسين
- امامت امام سجاد
- امامت امام باقر
- امامت امام صادق
- امامت امام كاظم
- امامت امام رضا
- امامت امام جواد
- امامت امام هادى
- امامت امام حسن عسکری
- امامت امام مهدى
- امامان از اهل بیت پیامبر خاتم
منبع‌شناسی جامع امامت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۰۲۳۰۱؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۷۴۳؛ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابوطالب، ج۲، ص۳۸۲؛ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص۲۰۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۷۸، ص۳۲۹؛ وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۱۰۹.
- ↑ اصغری، محمد جواد، امامت امام کاظم، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص: ۴۵۹.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۱۳۸؛ سید مرتضی، الذخیرة فی علم الکلام، ص۳۳۴ و ۴۲۹؛ بحرانی، ابن میثم، النجاة فی القیامه، ص۵۵ و ۶۵؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۴۹۵- ۴۹۶.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، النکت الاعتقادیه، ص۴۰- ۴۴؛ سید مرتضی، الشافی، ج۲، ص۳۷؛ حلبی، ابوالصلاح، تقریب المعارف، ص۱۷۴.
- ↑ سید مرتضی، الشافی، ج۱، ص۱۹۶؛ حلبی، ابوالصلاح، تقریب المعارف، ص۱۷۴؛ حلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی العشر، ص۸۸.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۲۵۸؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۸۷؛ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الاثر، ص۱۴۵ و ۱۵۶؛ زین الدین، علی بن یونس، الصراط المستقیم، ج۲، ص۱۵۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۳۶؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۰۲؛ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ص۱۹؛ ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة والتبصره، ص۱۰۴.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۰۳؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۳، ص۲۶۸؛ حسنی، سیدهاشم معروف، سیرة الأئمة الاثنی عشر، ج۲، ص۳۰۰ به بعد؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۳۲ به بعد.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۰۳؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۸۶- ۸۷؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۳، ص۲۶۹؛ حسنی، سیدهاشم معروف، سیرة الائمة الاثنی عشر، ۲۹۰، ص۳۰۲.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۰۴؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۳، ص۲۶۸؛ حسنی، سیدهاشم معروف، سیرة الأئمة الاثنی عشر، ج۲، ص۳۰۱؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۳۳.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۰۵؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۲۹۱- ۲۹۲؛ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه، ج۴، ص۲۱۶-۲۳۱؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۳، ص۲۷۰؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۳۴.
- ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابوطالب، ج۴، ص۳۱۷.
- ↑ اصغری، محمد جواد، امامت امام کاظم، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص: ۴۶۰.
- ↑ حلبی، ابوالصلاح، تقریب المعارف، ص۱۱۶.
- ↑ زین الدین، علی بن یونس، الصراط المستقیم، ج۲، ص۱۲۴.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا(ع)، ج۲، ص۶۵؛ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابوطالب، ج۱، ص۲۵۴؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الجواهر السنیه، ص۲۸۴.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۲۵۸؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۸۷.
- ↑ اصغری، محمد جواد، امامت امام کاظم، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص: ۴۶۰-۴۶۱.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۰۱ و ۳۲۴؛ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابوطالب، ج۴، ص۳۳۲؛ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۳، ص۱۱۷ ۱۲۰؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۴۹.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ص۲۹۸.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۲۷۳.
- ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۴۱۴.
- ↑ حنبلی، ابن العماد، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۰۴؛ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۱۰، ص۳۹۴.
- ↑ مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمه، ص۲۳۷؛ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۳، ص۱۱۷؛ شبلنجی، مؤمن، نور الابصار، ص۳۰۵.
- ↑ شافعی، ابن طلحه، مطالب السئول، ص۲۹۲.
- ↑ اصغری، محمد جواد، امامت امام کاظم، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص: ۴۶۱.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۰۲، ۱۰۵ و ۱۶۹؛ ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، ص۷۶ و ۳۵۶؛ ابن بابویه، محمد بن علی، الاختصاص، ص۲۸۱؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۱۵۷.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲.
- ↑ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۱۵و ۳۲۲؛ زین الدین، علی بن یونس، الصراط المستقیم، ج۲، ص۱۹۰.
- ↑ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقه، ص۲۰۴؛ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه، ج۴، ص۲۳۲ ۲۸۶؛ زین الدین، علی بن یونس، الصراط المستقیم، ج۲، ص۱۹۴؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۳۷ و ۱۶۱؛ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲ و ۳۱۸؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۳، س ۲۷۴ به بعد؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمه، ج۲، ص۹۳۷؛ شبلنجی، مؤمن، نور الابصار، ص۳۰۲- ۳۰۵.
- ↑ اصغری، محمد جواد، امامت امام کاظم، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص: ۴۶۲.