اثبات ضرورت انتظار

جایگاه انتظار

عقیده به ظهور مصلح جهانی و ایجاد آمادگی در کل عالم و در یک عبارت "انتظار داشتن" امر حیاتی و لازمی است که پیشوایان دینی آن را راهبردی مهم در دوران غیبت دانسته و علاوه بر امر نمودن نسبت به آن، به وجوب انتظار هم اشاره کرده‌اند^[۱]. در تفکر شیعی انتظار مهدی موعود (ع) همواره به عنوان یکی از اصول مسلّم اعتقادی مطرح و انتظار آن منجی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده و بخش عظیمی از معارف شیعی را به خود اختصاص داده است^[۲].

ضرورت انتظار

اهمیت و ضرورت دورۀ انتظار را می‌توان از زوایای مختلف بررسی کرد:

توجه به معنا و حقیقت انتظار: انتظار یک دورۀ آماده‌سازی و زمینه‌سازی است و هر انقلاب و حرکتی که این دوره را پشت سر نگذاشته باشد، ناقص و بی‌ثمر است. این خاصیت انتظار است که منتظر را وادار می‌کند تا کمبودها را حدس بزند و مانع‌ها را بشناسد و برای زدودن آنها، برنامه بریزد. بنابراین، برای هر انقلابی گذر از دورۀ انتظار ضرورت است و هر قدر اهداف انقلابی بزرگ‌تر باشد، دورۀ انتظار آن هم گسترده‌تر خواهد بود^[۳].
بررسی اوراق زرین تاریخ: ضرورت و اهمیت دورۀ انتظار را از لابه لای صفحات تاریخ نیز می‌توان به دست آورد. پس از رحلت رسول اکرم (ص) و شهادت امیرالمؤمنین (ع) و سیدالشهداء (ع) تا امروز، ریشۀ تمام حرکت‌ها و نهضت‌های شیعی علیه باطل و استثمارگران، همین فلسفۀ اجتماعی انتظار و عقیده به ادامۀ مبارزه تا پیروزی حق بوده است. این امر چنان مورد توجه بزرگان دین قرار گرفته تا آنجا که یکی از معیارهای پذیرش اعمال نامیده شده است^[۴].
بررسی مواضع دشمنان: در اهمیت دوران انتظار همین بس که دشمنان، آن را مانع تسلط خود بر مسلمانان برشمرده‌اند و دو نکته را عامل پایداری شیعه می‌دانند: "نگاه سرخ" شیعیان، یعنی عاشورا و "نگاه سبز" شان یعنی انتظار^[۵].

ضرورت عقلی انتظار

عقل حکم می‌‌کند انسان یا باید "عدل" را در جهان برقرار کند یا حداقل "فرصت عدل" را ایجاد و آن را حفظ کند و جلوی از بین رفتن زمینه‌های آن را بگیرد. «انتظار» در واقع حفظ فرصت و زمینه تحقق عدل است. همان ضرورت و لزوم عقلائی که برای حفظ و صیانت از فرصت عدل برای جلوگیری از اضمحلال جوامع انسانی مطرح است، همان ضرورت، «انتظار فعال» و «سازنده» در بُعد فردی و اجتماعی را هم به عنوان راه حفظ و «زمینه‌سازی برای فرصت عدل» که از آن جمله ظهور و حضور امام معصوم است، ضروری و الزامی می‌نماید و بدین‌سان همچنان‌که حفظ جامعه برپایه تحقق عدل یا حفظ فرصت عدل لازم بوده و ضرورت عُقلائی خواهد داشت، «انتظار فعال» و «سازنده» هم ضرورت و لزوم عقلائی خواهد داشت.

ضرورت نقلی انتظار

آیات و روایات زیادی در باب انتظار وجود دارد که مسلمانان را به انتظار ظهور منجی و موعود امم فرا می‌خوانند. در منابع دینی به اندازه‌ای بر ضرورت انتظار تأکید شده است که انکار آن موجب خروج از دایره مؤمنین و متقین می‌شود^[۶].

امام صادق (ع) خطاب به ابوبصیر فرمودند: آیا شما را خبر ندهم از چیزی که خداوند هیچ عملی را از بندگان بدون آن نمی‌پذیرد؟ عرض کردم: بله بفرمائید. حضرت فرمود: گواهی دادن بر اینکه معبودی جز الله نیست و اینکه محمد (ص) بنده و فرستاده اوست و اقرار کردن به هر آنچه خداوند به او فرمان داده است و دوستی از برای ما و بیزاری از دشمنان ما و تسلیم شدن (پیروی از ما) و کوشش و اطمینان داشتن و منتظر قائم بودن^[۷].

از طرفی قرآن کریم "ایمان به غیب" را اولین شاخص "تقوا" بر می‌شمارد: ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ﴾^[۸]. در روایات بر این نکته تأکید شده که منظور از ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ﴾ کسی است که به حقانیت و درستی قیام حضرت مهدی (ع) ایمان دارد^[۹].

در بسیاری از روایات بر لزوم و ضرورت بلکه وجوب انتظار حضرت مهدی موعود (ع) در دوران غیبت تصریح شده است^[۱۰]. امام جواد (ع) می‌‌فرماید: «همانا قیام کنندۀ از ما اهل بیت همان مهدی است که انتظار او در زمان غیبتش واجب است»^[۱۱] و در روایتی از امام صادق (ع) یکی از ملاک‌های قبولی اعمال بندگان، انتظار مهدی قائم آل محمد (ع)، عنوان شده است^[۱۲]. از این روایات روشن می‌‌شود دین‌داری و بندگی خدا جز به شرط تحقق انتظار قائم، امکان ندارد^[۱۳].

نتیجه گیری

بنابراین، انتظار به عنوان یکی از اصول مسلّم اعتقادی، امری لازم و حیاتی است که با توجه به حقیقت انتظار، بررسی تاریخ و مواضع دشمنان ضرورت آن معلوم می‌‌شود و در بسیاری از روایات بر وجوب آن تصریح شده است.

پرسش مستقیم

انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص ۲۲۳؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۱۲.
↑ ر.ک: انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۶ ـ ۱۸.
↑ ر.ک: حیدری‌نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص ۲۳ ـ ۲۷.
↑ ر.ک: ابن ابی زینب، نعمانی، الغیبه، ص ۲۰۰.
↑ به نقل از: مجله بازتاب اندیشه، خرداد ۸۰، ص ۱۹۳ (مجله موعود، ش ۲۵ و ۲۶).
↑ چشم به راه مهدی (ع)، ص ۳۲۱.
↑ «أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ (ع)»؛ چشم به راه مهدی (ع)، به نقل از غیبة نعمانی، ص ۲۰۰.
↑ «همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۳.
↑ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص ۶۱ - ۶۴.
↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۸.
↑ «إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِیُّ الَّذِی یَجِبُ أَنْ یُنْتَظَرَ فِی غَیْبَتِهِ»؛ کمال الدین، ج ۲؛ ص ۲۷۷.
↑ الغیبه، نعمانی، ص ۲۰۰.
↑ ر.ک: هاشمی، خدیجه، مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر، ص ۴۰.

[1] ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص ۲۲۳؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۱۲.

[2] ر.ک: انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۶ ـ ۱۸.

[3] ر.ک: حیدری‌نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص ۲۳ ـ ۲۷.

[4] ر.ک: ابن ابی زینب، نعمانی، الغیبه، ص ۲۰۰.

[5] به نقل از: مجله بازتاب اندیشه، خرداد ۸۰، ص ۱۹۳ (مجله موعود، ش ۲۵ و ۲۶).

[6] چشم به راه مهدی (ع)، ص ۳۲۱.

[7] «أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ (ع)»؛ چشم به راه مهدی (ع)، به نقل از غیبة نعمانی، ص ۲۰۰.

[8] «همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۳.

[9] مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص ۶۱ - ۶۴.

[10] ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۸.

[11] «إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِیُّ الَّذِی یَجِبُ أَنْ یُنْتَظَرَ فِی غَیْبَتِهِ»؛ کمال الدین، ج ۲؛ ص ۲۷۷.

[12] الغیبه، نعمانی، ص ۲۰۰.

[13] ر.ک: هاشمی، خدیجه، مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر، ص ۴۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]