مراحل معاد

این مدخل زیرشاخهٔ بحث معاد است. مراحل معاد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مراحل معاد در حدیث - پرسش مرتبط ندارد

مرحله اول: مرگ

اقسام مرگ

به لحاظ تعلق به موجودات

مرگ انسان

1. مرگ انبیا
2. مرگ امامان
3. مرگ مؤمنان
4. مرگ کفار
5. مرگ ستمکاران
6. مرگ گنه‌کاران

مرگ غیر انسان

1. مرگ ملائکه
   1. مرگ عزرائیل
   2. مرگ سایر فرشتگان
2. مرگ اجنه
3. مرگ حیوانات
4. مرگ نباتات

به لحاظ تعلق آن به نفس و بدن

1. مرگ بدن
2. مرگ نفس

به لحاظ جنس

1. مرگ طبیعی (حتف انف)
2. مرگ به سیف (شهادت)

به لحاظ سختی و آسانی

1. مرگ آسان
2. مرگ سخت

به لحاظ طبیعت و اخترام

1. مرگ طبیعی
2. مرگ اخترامی

به لحاظ اختیار و عدم اختیار

1. مرگ اختیاری
2. مرگ غیراختیاری

احتضار

1. حقیقت احتضار
2. کیفیت احتضار
3. احتضار مؤمنان
4. احتضار کافران و گنه‌کاران

سکرات مرگ

1. کیفیت
2. راه‌کارهای کاهش سکرات
   1. عدم وابستگی به دنیا و شهوات
   2. انفاق مال
   3. پرهیز از گناه
   4. صله رحم
   5. نیکی به والدین
   6. روزه روز آخر ماه رجب
   7. انتقال محتضر به مصلی
   8. قرائت سوره‌های یاسین و صافات نزد محتضر

قبض روح

کیفیت

1. قبض روح انبیا
2. قبض روح امامان
3. قبض روح مؤمنان
4. قبض روح کافران
5. قبض روح ملائکه
6. قبض روح اجنه و شیاطین
7. قبض روح حیوانات

عوامل

1. خدای متعال
2. فرشتگان
   1. عزرائیل
   2. سابحات
   3. ناشئات
   4. نازعات
   5. سابقات

انتقال روح

شبهه تناسخ

به لحاظ سیر صعودی و نزولی

1. تناسخ صعودی
2. تناسخ نزولی
   1. رسخ
   2. فسخ
   3. مسخ
   4. نسخ (تناسخ)

به لحاظ نسخ نفوس زکیه و ردیه

1. تناسخ نفوس زکیه
2. تناسخ نفوس ردیه

بدون لحاظ

1. تناسخ مطل
2. رجوع روح به جسد جدید

مرحله دوم: برزخ

احوال برزخ

سؤال قبر

1. به لحاظ مسئول عنه
   1. سؤال از اصول دین
   2. سؤال از بدن
   3. سؤال از جوانی
   4. سؤال از عمر
   5. سؤال از عمل
   6. سؤال از فروع دین
   7. سؤال از مال
   8. سؤال از ولایت اهل بیت به صورت کلی و ولایت امیرالمؤمنین به طور ویژه
2. به لحاظ مسئول
   1. سؤال از مکلفین
      1. انبیا
      2. ائمه
      3. کفار
      4. مؤمنان
      5. مستضعفان
      6. اجنه
   2. سؤال از غیر مکلفین
3. به لحاظ سائل
   1. بشیر و مبشر
   2. نکیر و منکر

حیات برزخی

پاداش و کیفر برزخی (لذت و الم)

پاداش برزخی

وسعت قبر

کیفر برزخی

1. عذاب قبر
   1. به لحاظ معذب
      1. عذاب قبر فاسق
      2. عذاب قبر کافر
      3. عذاب قبر مؤمن
   2. به لحاظ نوع عذاب
   3. ضیق قبر
      1. فشار قبر
         1. فشار قبر کافر
         2. فشار قبر مؤمن
2. وحشت قبر

منابع

1. صاحبی، باقر، مقاله «مرگ»، دانشنامه امام خمینی ج۹