سیره اخلاقی امام حسین: تفاوت میان نسخه‌ها
(←شجاعت) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = سیره امام حسین | |||
| عنوان مدخل = [[سیره اخلاقی امام حسین]] | |||
| مداخل مرتبط = [[سیره اخلاقی امام حسین در معارف و سیره حسینی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''[[امام حسین]] {{ع}}''' در خانواده‌ای متولد شد که محل فرود [[فرشتگان]] و جایگاه [[نزول قرآن]] بود، در جمع شخصیت‌های ارجمندی که با [[آیات]] الهی شکوه و عظمت یافته بودند و ساختار شخصیتی ایشان را [[پیامبر]] با [[فضایل اخلاقی]] بنا نهاد. برخی از ویژگی‌های اخلاقی آن حضرت عبارت‌اند از: [[تواضع امام حسین|فروتنی]]؛ [[بردباری امام حسین|بردباری و گذشت]]؛ بخشش و سخاوت؛ [[شجاعت امام حسین|شجاعت]]؛ [[ذلت‌ناپذیری امام حسین|ذلت‌ناپذیری]]؛ رسیدگی به بینوایان؛ انفاق در آشکار و نهان؛ [[جوانمردی]] و ... . | |||
[[امام | |||
== مقدمه == | |||
[[امام]] [[حسین بن علی]] {{ع}} در خانواده‌ای که محل فرود [[فرشتگان]] و جایگاه [[نزول قرآن]] و در سرزمین [[پاکی]] که همواره [[روز]] و شب با [[خدا]] ارتباطی ناگسستنی داشت، دیده به [[جهان]] گشود. با انفاس پاکش [[آیات قرآنی]] را که در تمام ساعات شب و روز [[تلاوت]] می‌شد، زمزمه می‌کرد. در جمع شخصیت‌های والا و [[ارجمندی]] که با [[آیات]] و [[نشانه‌های الهی]] شکوه و [[عظمت]] یافته بودند، بالنده شد و از سرچشمه زلال [[رسالت]]، طعم گوارای [[ارتباط]] با [[آفریدگار]] خویش را چشید. ساختار شخصیتش را [[پیامبر]] [[رحمت]] با [[فضایل اخلاقی]] وافر و [[روح]] بلند خود، بنا نهاد. | |||
بنابراین، [[حسین]] {{ع}} نمایی از [[رسول خدا]] میان [[امّت]] او به شمار آمده و در جمع آنان بر مبنای [[دستورات]] [[قرآن]] حرکت می‌کرد و با اندیشه‌ای برخاسته از رسالت، سخن می‌گفت و در جهت تبیین فضایل اخلاقی از جد بزرگوارش [[رسول اکرم]] {{صل}} [[الگو]] می‌گرفت و امور [[مردم]] را [[رهبری]] و [[هدایت]] و از [[ارشاد]] و [[پند]] و [[موعظه]] و [[یاری]] آنان، [[غفلت]] نمی‌ورزید و از خویشتن نمونه‌ای زنده و گویا آن‌گونه که رسالت و پیامبر [[انتظار]] داشتند ارائه داد. او [[نور]] روشنی‌بخشی بود که [[گمراهان]] در پرتو آن هدایت می‌یافتند و سرچشمه‌ای زلال برای شیفتگانش و پشتوانه [[استوار]] [[مؤمنان]] و [[حجّت]] و [[برهان]] مورد [[اعتماد]] شایستگان تلقی می‌شد و در کشاکش [[اختلافات]] [[مسلمانان]]، سخنش [[فصل الخطاب]] بود و به [[نزاع]] پایان می‌داد. [[شمشیر]] عدالتی بود که برای خدا به [[خشم]] می‌آمد و برای [[رضای خدا]] می‌خروشید و آنگاه که حضرتش دست به [[قیام]] زد، مشعل فروزان [[رسالت الهی]] را که جدّ بزرگوارش [[نبیّ]] اکرم {{صل}} با خود داشت، در دست و از [[دین]] و رسالت بزرگ [[پیامبر خدا]]، [[دفاع]] می‌نمود<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۴۵-۴۷.</ref>. | |||
== | == خصوصیات اخلاقی و سیره رفتاری [[امام حسین]] {{ع}} == | ||
با نگرشی ژرف در [[شخصیت]] بی‌مانند [[امام حسین]] {{ع}} ویژگی‌هایی را بدین شرح درمی‌یابیم: | |||
===[[ | === [[تواضع امام حسین|فروتنی]] === | ||
[[امام حسین | [[فروتنی]] و [[تواضع]] و دوری از [[خودپسندی]] جزء [[سرشت]] امام حسین {{ع}} بود. آن بزرگوار خود میان [[مردم]] می‌زیست و از [[زندگی]] در کنار [[مستمندان]] [[عار]] نداشت و خود را از [[ضعفا]] و [[بیچارگان]] [[برتر]] نمی‌شمرد و بر کسی [[تکبّر]] نمی‌فروخت. نقل شده روزی [[حضرت ابا عبدالله الحسین]] {{ع}} به مستمندان موجود در صفّه (جایگاه ویژه [[مهاجران]] اولیه در [[مسجد پیامبر]]) درحالی‌که مشغول [[غذا خوردن]] بودند گذارش افتاد، عرضه داشتند: بفرمایید [[نهار]]. حضرت فرمود: [[خداوند]] [[متکبران]] را [[دوست]] ندارد، نزد آنان نشست و همراه با آنها [[غذا]] تناول کرد و سپس به آنان فرمود: اکنون که من دعوت شما را پذیرا شدم، شما نیز دعوت مرا بپذیرید. آنان نیز پذیرفته و آن جمع را به [[منزل]] خویش برد و به همسرش فرمود: هر اندازه [[پول]] پس‌انداز کرده‌ای بیاور تا بین این افراد تقسیم کنم<ref>اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۸۰؛ تاریخ ابن عساکر، در حالات امام حسین {{ع}}، حدیث ۱۹۶؛ تفسیر برهان، ج۲، ص۳۶۳.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۴۵-۴۷؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref> | ||
=== [[بردباری امام حسین|بردباری و گذشت]]=== | |||
[[امام حسین]] {{ع}} همچون [[رسول اکرم]] {{صل}} دارای روحی بلند مرتبه و قلبی پرمهر بود و پذیرای همه [[مردم]] و به [[ارشاد]] و [[هدایت]] مردم سخت علاقمند. هیچ‌گاه کسی را که به وی [[ناسزا]] روا می‌داشت به ناسزا پاسخ نمی‌داد بلکه با او [[مهربانی]] می‌کرد و به [[راه راست]] رهنمون می‌شد و از [[گمراهی]] [[نجات]] و رهایی‌اش می‌بخشید. | |||
===[[بخشش امام حسین|بخشش و سخاوت]]=== | از [[ابا عبدالله الحسین]] {{ع}} [[روایت]] شده که فرمود: اگر فردی در این گوش به من ناسزا بگوید ـ و اشاره به گوش راست خود کرد ـ و در گوش چپم از من [[پوزش]] بخواهد، عذرش را خواهم پذیرفت؛ زیرا [[امیر المؤمنین علی]] بن أبی طالب {{ع}} برایم نقل کرد که از جدّم رسول خدا {{صل}} شنیده است که می‌فرمود: آن‌کس که پوزش فردی را چه به [[حق]] سخن بگوید چه به غیر حق، پذیرا نشود، بر [[حوض کوثر]] وارد نخواهد شد<ref>احقاق الحق، ج۱۱، ص۴۳۱.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۴۷؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref> | ||
=== [[بخشش امام حسین|بخشش و سخاوت]]=== | |||
سیره امام حسین {{ع}} چنان بود که به [[یاری]] [[نیازمندان]] می‌شتافت و به [[زنان]] بی‌سرپرست و [[یتیمان]] رسیدگی می‌کرد. رحم و [[شفقت]] او پایانی نداشت. ایشان در [[تاریکی]] شب، انبانی پر از [[غذا]] همراه با [[پول]] به خانه‌های زنان بی‌سرپرست و یتیمان می‌برد. | سیره امام حسین {{ع}} چنان بود که به [[یاری]] [[نیازمندان]] می‌شتافت و به [[زنان]] بی‌سرپرست و [[یتیمان]] رسیدگی می‌کرد. رحم و [[شفقت]] او پایانی نداشت. ایشان در [[تاریکی]] شب، انبانی پر از [[غذا]] همراه با [[پول]] به خانه‌های زنان بی‌سرپرست و یتیمان می‌برد. | ||
[[انس]] [[روایت]] کرده و می‌گوید: نزد امام حسین{{ع}} شرفیاب بودم، کنیزکی که دسته گلی در دست داشت بر آن حضرت وارد شد و آن را به امام [[هدیه]] کرد حضرت بدو فرمود: تو در راه خدا آزادی. انس از دیدن این جریان مبهوت شد و به حضرت عرضه داشت: [اماما!] کنیزکی را تنها در قبال دسته گلی که به شما [[هدیه]] نمود [[آزاد]] کردی؟ حضرت در پاسخ وی فرمود: {{متن حدیث|كَذَا أَدَّبَنَا اللَّهُ، قَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: {{متن قرآن|وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا}}<ref>«و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» سوره نساء، آیه ۸۶.</ref> وَ كَانَ أَحْسَنَ مِنْهَا عِتْقُهَا}}<ref>کشف الغمة، ج۲، ص۳۱؛ فصول المهمة، ص۱۶۷.</ref>؛ [[خدای متعال]] ما را چنین [[تربیت]] کرده آنجا که فرموده: هرگاه به شما تحیّتی گفته شود، بهتر از آن را به صاحبش برگردانید و یا به همان‌گونه پاسخ گوئید دهید اینک هدیه بهتر از دسته گل، [[آزادی]] این کنیزک است<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۴۹؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | [[انس]] [[روایت]] کرده و می‌گوید: نزد امام حسین {{ع}} شرفیاب بودم، کنیزکی که دسته گلی در دست داشت بر آن حضرت وارد شد و آن را به امام [[هدیه]] کرد حضرت بدو فرمود: تو در راه خدا آزادی. انس از دیدن این جریان مبهوت شد و به حضرت عرضه داشت: [اماما!] کنیزکی را تنها در قبال دسته گلی که به شما [[هدیه]] نمود [[آزاد]] کردی؟ حضرت در پاسخ وی فرمود: {{متن حدیث|كَذَا أَدَّبَنَا اللَّهُ، قَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: {{متن قرآن|وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا}}<ref>«و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» سوره نساء، آیه ۸۶.</ref> وَ كَانَ أَحْسَنَ مِنْهَا عِتْقُهَا}}<ref>کشف الغمة، ج۲، ص۳۱؛ فصول المهمة، ص۱۶۷.</ref>؛ [[خدای متعال]] ما را چنین [[تربیت]] کرده آنجا که فرموده: هرگاه به شما تحیّتی گفته شود، بهتر از آن را به صاحبش برگردانید و یا به همان‌گونه پاسخ گوئید دهید اینک هدیه بهتر از دسته گل، [[آزادی]] این کنیزک است<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۴۹؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | ||
===[[شجاعت امام حسین|شجاعت]]=== | === [[شجاعت امام حسین|شجاعت]]=== | ||
[[شجاعت امام حسین]]{{ع}} فضیلتی به [[ارث]] رسیده از [[پدران]] خویش است. آن [[حضرت]] از [[کودکی]] [[شجاع]] بود و [[شهامت]] آن حضرت منحصر به [[روز عاشورا]] نبود. [[شجاعت]] و شهامت [[اباعبدالله]]{{ع}} در [[دوران کودکی]] و [[نوجوانی]] در برخورد با [[ابابکر]] و [[عمر]] در [[دفاع از حریم ولایت]] و [[امامت]] بی‌نظیر است. در برخورد با [[معاویه]] سرسخت و شجاع بود و در افشای [[چهره منافقانه یزید]] شهامت به [[خرج]] داد و شجاعت خویش را در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] و [[نهروان]] و در انتها در روز عاشورا به نمایش گذاشت. | [[شجاعت امام حسین]] {{ع}} فضیلتی به [[ارث]] رسیده از [[پدران]] خویش است. آن [[حضرت]] از [[کودکی]] [[شجاع]] بود و [[شهامت]] آن حضرت منحصر به [[روز عاشورا]] نبود. [[شجاعت]] و شهامت [[اباعبدالله]] {{ع}} در [[دوران کودکی]] و [[نوجوانی]] در برخورد با [[ابابکر]] و [[عمر]] در [[دفاع از حریم ولایت]] و [[امامت]] بی‌نظیر است. در برخورد با [[معاویه]] سرسخت و شجاع بود و در افشای [[چهره منافقانه یزید]] شهامت به [[خرج]] داد و شجاعت خویش را در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] و [[نهروان]] و در انتها در روز عاشورا به نمایش گذاشت. | ||
"عبدالله بن عمار بن یغوث" گفت: «[[قسم به خدا]] ندیدم هیچ [[مرد]] [[جوان]] کشته و حادثه زده‌ای مانند حسین{{ع}} که فرزندان و اصحاب و [[جوانان]] [[اهل]] بیتش را کشته باشند و مانند او شجاعت و جرئت و [[قدرت]] بر جنگ داشته باشد، همان طور که شمشیر میزد و پیش می‌رفت، از صولت و [[هیبت]] شمشیر شرر بارش مردان شجاع زیر دست و پا می‌ریختند و فرار می‌کردند او اعتنا به احدی نداشت و گرم [[معشوق]] و مبارزه با دشمن بود. در این موقع [[عمر بن سعد]] فریاد کرد: ای [[مردم]] این پسر کسی است که پشت گردنکشان [[عرب]] را به [[خاک]] نشانده و فرزند [[قتال]] العرب است که [[چهل]] سال شمشیر زد! گفتند: چه کنیم؟ گفت: از اطراف حمله کنید. چهار هزار نفر از مردان اطراف خیام او را گرفتند و [[روابط]] او را قطع کردند و راه را بر او بستند»<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۲۵۹.</ref>.<ref>[[محمد علی کلهر|کلهر، محمد علی]]، [[شجاعت و شهامت امام حسین (مقاله)|مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص ۶۲ ـ ۷۹.</ref> | "عبدالله بن عمار بن یغوث" گفت: «[[قسم به خدا]] ندیدم هیچ [[مرد]] [[جوان]] کشته و حادثه زده‌ای مانند حسین {{ع}} که فرزندان و اصحاب و [[جوانان]] [[اهل]] بیتش را کشته باشند و مانند او شجاعت و جرئت و [[قدرت]] بر جنگ داشته باشد، همان طور که شمشیر میزد و پیش می‌رفت، از صولت و [[هیبت]] شمشیر شرر بارش مردان شجاع زیر دست و پا می‌ریختند و فرار می‌کردند او اعتنا به احدی نداشت و گرم [[معشوق]] و مبارزه با دشمن بود. در این موقع [[عمر بن سعد]] فریاد کرد: ای [[مردم]] این پسر کسی است که پشت گردنکشان [[عرب]] را به [[خاک]] نشانده و فرزند [[قتال]] العرب است که [[چهل]] سال شمشیر زد! گفتند: چه کنیم؟ گفت: از اطراف حمله کنید. چهار هزار نفر از مردان اطراف خیام او را گرفتند و [[روابط]] او را قطع کردند و راه را بر او بستند»<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۲۵۹.</ref>.<ref>[[محمد علی کلهر|کلهر، محمد علی]]، [[شجاعت و شهامت امام حسین (مقاله)|مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص ۶۲ ـ ۷۹.</ref> | ||
===[[ذلت‌ناپذیری امام حسین|ذلت‌ناپذیری]]=== | === [[ذلت‌ناپذیری امام حسین|ذلت‌ناپذیری]]=== | ||
تابناک‌ترین و [[کامل‌ترین]] چهره [[مسلمانی]] پرخروش و انقلابی، در ذلّت‌ناپذیری [[امام حسین]]{{ع}} و [[ناشکیبایی]] و عدم [[سکوت]] او در برابر [[ظلم و ستم]] و [[بیداد]]، متجلّی گشت. ایشان [[سنّت]] ذلّت‌ناپذیری و [[از خودگذشتگی]] در راه [[آرمان]] و [[عقیده]] را برای نسل‌های بعد به یادگار نهاد. [[امام]]{{ع}} این‌گونه [[ذلت‌ناپذیری]] را آنگاه که با برادرش [[محمد حنفیّه]] به [[صراحت]] [[سخن]] می‌گوید، با این عبارت تجسم می‌بخشد: {{متن حدیث|يَا أَخِي! وَ اللَّهِ لَوْ لَمْ يَكُنْ فِي الدُّنْيَا مَلْجَأٌ وَ لَا مَأْوًى لَمَا بَايَعْتُ يَزِيدَ بْنَ مُعَاوِيَةَ}}<ref>«برادر! به خدا سوگند! حتی اگر در دنیا جا و پناهی نیابم، هرگز با یزید بن معاویه بیعت نخواهم کرد» فتوح ابن اعثم، ج۵، ص۲۳؛ مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸؛ بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۲۹.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۵۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | تابناک‌ترین و [[کامل‌ترین]] چهره [[مسلمانی]] پرخروش و انقلابی، در ذلّت‌ناپذیری [[امام حسین]] {{ع}} و [[ناشکیبایی]] و عدم [[سکوت]] او در برابر [[ظلم و ستم]] و [[بیداد]]، متجلّی گشت. ایشان [[سنّت]] ذلّت‌ناپذیری و [[از خودگذشتگی]] در راه [[آرمان]] و [[عقیده]] را برای نسل‌های بعد به یادگار نهاد. [[امام]] {{ع}} این‌گونه [[ذلت‌ناپذیری]] را آنگاه که با برادرش [[محمد حنفیّه]] به [[صراحت]] [[سخن]] می‌گوید، با این عبارت تجسم می‌بخشد: {{متن حدیث|يَا أَخِي! وَ اللَّهِ لَوْ لَمْ يَكُنْ فِي الدُّنْيَا مَلْجَأٌ وَ لَا مَأْوًى لَمَا بَايَعْتُ يَزِيدَ بْنَ مُعَاوِيَةَ}}<ref>«برادر! به خدا سوگند! حتی اگر در دنیا جا و پناهی نیابم، هرگز با یزید بن معاویه بیعت نخواهم کرد» فتوح ابن اعثم، ج۵، ص۲۳؛ مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸؛ بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۲۹.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۵۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | ||
===تشویق معلمان=== | === تشویق معلمان === | ||
مردی به نام [[عبدالرحمان]] به یکی از فرزندانش [[سوره حمد]] را آموخت که آن حضرت به [[پاداش]] کار فرهنگی‌اش هزار [[دینار]] و هزار [[جامه]] و انبوهی [[زر و زیور]] و وسایل [[زندگی]] به او بخشید و در برابر شگفتزدگی [[معلم]] از این همه [[بزرگواری]] و [[حق‌شناسی]] و رعایت [[حقوق]] [[معنوی]] معلم فرمود: «اینها در برابر [[عظمت]] و [[ارزش]] کار تو ناچیز است»<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | مردی به نام [[عبدالرحمان]] به یکی از فرزندانش [[سوره حمد]] را آموخت که آن حضرت به [[پاداش]] کار فرهنگی‌اش هزار [[دینار]] و هزار [[جامه]] و انبوهی [[زر و زیور]] و وسایل [[زندگی]] به او بخشید و در برابر شگفتزدگی [[معلم]] از این همه [[بزرگواری]] و [[حق‌شناسی]] و رعایت [[حقوق]] [[معنوی]] معلم فرمود: «اینها در برابر [[عظمت]] و [[ارزش]] کار تو ناچیز است»<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | ||
===رسیدگی به بینوایان=== | === رسیدگی به بینوایان === | ||
در رسیدگی به بینوایان و [[حفظ]] حیثیت و [[کرامت]] آنان، به هنگام [[دستگیری]] و حل مشکلاتشان ویژگی‌هایی [[تحسین]] برانگیز داشت. او به هنگام [[بخشایش]] و [[تأمین نیاز]] [[نیازمندان]] خود [[احساس]] [[شرمندگی]] می‌کرد و می‌کوشید تا به آنها [[روحیه]] دهد و [[شخصیت]] صدمه دیده آنان را ترمیم کند و به صورتی خواسته‌هایشان را برآورد که دچار خسارت [[روانی]] و [[شکست]] معنوی و [[اخلاقی]] و [[اجتماعی]] نشوند<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | در رسیدگی به بینوایان و [[حفظ]] حیثیت و [[کرامت]] آنان، به هنگام [[دستگیری]] و حل مشکلاتشان ویژگی‌هایی [[تحسین]] برانگیز داشت. او به هنگام [[بخشایش]] و [[تأمین نیاز]] [[نیازمندان]] خود [[احساس]] [[شرمندگی]] می‌کرد و می‌کوشید تا به آنها [[روحیه]] دهد و [[شخصیت]] صدمه دیده آنان را ترمیم کند و به صورتی خواسته‌هایشان را برآورد که دچار خسارت [[روانی]] و [[شکست]] معنوی و [[اخلاقی]] و [[اجتماعی]] نشوند<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | ||
===زدودن غم و اندوه از دل‌ها=== | === زدودن غم و اندوه از دل‌ها === | ||
از ویژگی‌های دیگر آن حضرت [[عواطف]] سرشار [[انسانی]] و دگر [[دوستی]] و نوع پروری است، بهویژه در مورد کسانی که در فراز و نشیب زندگی به [[غم]] و [[اندوه]] یا مشکلی دچار می‌شدند، یا در بنبستی قرار می‌گرفتند. آن حضرت برای [[ملاقات]] و [[عیادت]] [[اسامة بن زید]] به منزلش آمد، اما او را آشفته و پریشانخاطر دید، دلپریشانی وی را جویا شد. [[اسامه]] آهی کشید و گفت: «حقوق دیگران را به گردن دارم و بدهکارم و دوست دارم تا زندهام [[اموال]] کسانی را که به عهده دارم بدهم و با داشتن [[دین]] از [[دنیا]] نروم». آن حضرت بلافاصله [[دستور]] داد بدهکاری او را پرداختند. آنگاه او آسودهخاطر، دیده از [[جهان]] فرو بست<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | از ویژگی‌های دیگر آن حضرت [[عواطف]] سرشار [[انسانی]] و دگر [[دوستی]] و نوع پروری است، بهویژه در مورد کسانی که در فراز و نشیب زندگی به [[غم]] و [[اندوه]] یا مشکلی دچار می‌شدند، یا در بنبستی قرار می‌گرفتند. آن حضرت برای [[ملاقات]] و [[عیادت]] [[اسامة بن زید]] به منزلش آمد، اما او را آشفته و پریشانخاطر دید، دلپریشانی وی را جویا شد. [[اسامه]] آهی کشید و گفت: «حقوق دیگران را به گردن دارم و بدهکارم و دوست دارم تا زندهام [[اموال]] کسانی را که به عهده دارم بدهم و با داشتن [[دین]] از [[دنیا]] نروم». آن حضرت بلافاصله [[دستور]] داد بدهکاری او را پرداختند. آنگاه او آسودهخاطر، دیده از [[جهان]] فرو بست<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | ||
===انفاق در آشکار و نهان=== | === انفاق در آشکار و نهان === | ||
از ویژگی‌های اخلاقی‌اش [[انفاق]] خالصانه در آشکار و پنهان به آشنا و [[بیگانه]] بود. شبانگاهان مواد خوراکی و لوازم ضروری زندگی [[محرومان]] و بینوایان و [[یتیمان]] را خود به دوش می‌کشید و به در [[خانه]] آنان می‌برد. به همین جهت [[روز عاشورا]] در برخی از نقاط بدنش، آثار حمل بارهای سنگین [[مشاهده]] کردند. وقتی از [[حضرت سجاد]]{{ع}} دلیل آن را جویا شدند، فرمود: اینها آثار به دوش کشیدن [[صدقات]] و هدایای پنهانی است که پدر بزرگوارم شبها به دوش می‌کشید و برای [[یتیمان]] و [[محرومان]] [[جامعه]] می‌برد<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | از ویژگی‌های اخلاقی‌اش [[انفاق]] خالصانه در آشکار و پنهان به آشنا و [[بیگانه]] بود. شبانگاهان مواد خوراکی و لوازم ضروری زندگی [[محرومان]] و بینوایان و [[یتیمان]] را خود به دوش می‌کشید و به در [[خانه]] آنان می‌برد. به همین جهت [[روز عاشورا]] در برخی از نقاط بدنش، آثار حمل بارهای سنگین [[مشاهده]] کردند. وقتی از [[حضرت سجاد]] {{ع}} دلیل آن را جویا شدند، فرمود: اینها آثار به دوش کشیدن [[صدقات]] و هدایای پنهانی است که پدر بزرگوارم شبها به دوش می‌کشید و برای [[یتیمان]] و [[محرومان]] [[جامعه]] می‌برد<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | ||
===پروا از خدا=== | === پروا از خدا === | ||
یکی دیگر از صفات برجستهاش، شدت [[خوف از خدا]] و [[درک]] [[عظمت]] او بود؛ به گونه‌ای که هنگام [[وضو]] ساختن برای [[عبادت]] و [[نماز]] و [[تقرب به سوی پروردگار]]، رنگ چهره‌اش دگرگون می‌گشت و اعضا و اندامهایش به لرزه می‌افتاد. برخی از سر [[شگفتی]]، از شدت [[خوف]] و پروای او می‌پرسیدند که می‌فرمود: در [[روز قیامت]] تنها کسانی [[امنیت]] خواهند داشت که در [[دنیا]] از پروردگار خویش [[پروا]] داشته باشند<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | یکی دیگر از صفات برجستهاش، شدت [[خوف از خدا]] و [[درک]] [[عظمت]] او بود؛ به گونه‌ای که هنگام [[وضو]] ساختن برای [[عبادت]] و [[نماز]] و [[تقرب به سوی پروردگار]]، رنگ چهره‌اش دگرگون می‌گشت و اعضا و اندامهایش به لرزه می‌افتاد. برخی از سر [[شگفتی]]، از شدت [[خوف]] و پروای او می‌پرسیدند که می‌فرمود: در [[روز قیامت]] تنها کسانی [[امنیت]] خواهند داشت که در [[دنیا]] از پروردگار خویش [[پروا]] داشته باشند<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | ||
===[[جوانمردی]]=== | === [[جوانمردی]] === | ||
او سمبل جوانمردی و [[آزادگی]] است و جلوه‌های بارزی از این صفت [[ارزشمند]] در [[عاشورا]] از او پدیدار شد که شگفتانگیز است، از آن جمله: [[سیراب]] ساختن [[دشمن]] در آن شرایط سخت بیابان، [[رضایت]] ندادن به [[یاری]] رسانی گروه [[جن]] و اجازه ندادن به کشتن ناگهانی عنصر [[پلیدی]] چون [[شمر]]، که پیش از برخورد دو [[سپاه]] در تیررس یکی از یارانش قرار گرفته بود. [[امام]]{{ع}} فرمودند: «[[تیراندازی]] نکن که من آغاز به [[قتال]] نمیکنم»<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | او سمبل جوانمردی و [[آزادگی]] است و جلوه‌های بارزی از این صفت [[ارزشمند]] در [[عاشورا]] از او پدیدار شد که شگفتانگیز است، از آن جمله: [[سیراب]] ساختن [[دشمن]] در آن شرایط سخت بیابان، [[رضایت]] ندادن به [[یاری]] رسانی گروه [[جن]] و اجازه ندادن به کشتن ناگهانی عنصر [[پلیدی]] چون [[شمر]]، که پیش از برخورد دو [[سپاه]] در تیررس یکی از یارانش قرار گرفته بود. [[امام]] {{ع}} فرمودند: «[[تیراندازی]] نکن که من آغاز به [[قتال]] نمیکنم»<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص۸۹.</ref>. | ||
===[[غیرتمندی امام حسین|غیرتمندی و عزت نفس امام]]=== | === [[غیرتمندی امام حسین|غیرتمندی و عزت نفس امام]] === | ||
[[غیرتمندی]] یکی از صفات برجسته [[انسانی]]، است که نمونه بارز آن [[غیرتمندی امام حسین]]{{ع}} در [[روز عاشورا]] نسبت به [[شماتت]] [[دشمن]] و [[هجوم]] دشمن به خیمه‌هاست. در [[روز]] [[عاشورا]] هنگامی که [[امام حسین]] {{ع}} بر اثر شدت زخمها توان نشستن بر فراز مرکب و ادامه [[دفاع]] را از دست داد، به طرف راست چهره مقدسش بر روی [[خاک]] افتاد. با [[زحمت]] بسیار به پا خاست و این بار بر روی پای خویش به [[دفاع از حق]] برخاست. غیرتمندی و غیرتورزی او در مقابل خاندانش نیز درسآموز و شنیدنی است. او با شنیدن خبر [[هجوم]] به خیمه‌ها با همان حالت [[عطش]] برای [[دفاع]] از خیمه‌ها شتافت<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص ۹۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | [[غیرتمندی]] یکی از صفات برجسته [[انسانی]]، است که نمونه بارز آن [[غیرتمندی امام حسین]] {{ع}} در [[روز عاشورا]] نسبت به [[شماتت]] [[دشمن]] و [[هجوم]] دشمن به خیمه‌هاست. در [[روز]] [[عاشورا]] هنگامی که [[امام حسین]] {{ع}} بر اثر شدت زخمها توان نشستن بر فراز مرکب و ادامه [[دفاع]] را از دست داد، به طرف راست چهره مقدسش بر روی [[خاک]] افتاد. با [[زحمت]] بسیار به پا خاست و این بار بر روی پای خویش به [[دفاع از حق]] برخاست. غیرتمندی و غیرتورزی او در مقابل خاندانش نیز درسآموز و شنیدنی است. او با شنیدن خبر [[هجوم]] به خیمه‌ها با همان حالت [[عطش]] برای [[دفاع]] از خیمه‌ها شتافت<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص ۹۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | {{مدخل وابسته}} | ||
*[[ | * [[سبک زندگی امام حسین]] | ||
*[[سیره اخلاقی امام حسین]] | * [[سیره اخلاقی امام حسین]] | ||
*[[سیره عبادی امام حسین]] | * [[سیره عبادی امام حسین]] | ||
*[[سیره خانوادگی امام حسین]] | * [[سیره خانوادگی امام حسین]] | ||
*[[سیره تربیتی امام حسین]] | * [[سیره تربیتی امام حسین]] | ||
*[[سیره اجتماعی امام حسین]] | * [[سیره اجتماعی امام حسین]] | ||
*[[سیره علمی امام حسین]] | * [[سیره علمی امام حسین]] | ||
*[[سیره تبلیغی امام حسین]] | * [[سیره تبلیغی امام حسین]] | ||
*[[سیره سیاسی امام حسین]] | * [[سیره سیاسی امام حسین]] | ||
*[[سیره اقتصادی امام حسین]] | * [[سیره اقتصادی امام حسین]] | ||
*[[سیره فرهنگی امام حسین]] | * [[سیره فرهنگی امام حسین]] | ||
*[[سیره مدیریتی امام حسین]] | * [[سیره مدیریتی امام حسین]] | ||
*[[سیره نظامی امام حسین]] | * [[سیره نظامی امام حسین]] | ||
*[[سیره قضایی امام حسین]] | * [[سیره قضایی امام حسین]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۷: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:سیره | [[رده:سیره امام حسین]] | ||
[[رده: | [[رده:سیره اخلاقی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۴
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سیره امام حسین است. سیره اخلاقی امام حسین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سیره اخلاقی امام حسین در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط نداردامام حسین (ع) در خانواده‌ای متولد شد که محل فرود فرشتگان و جایگاه نزول قرآن بود، در جمع شخصیت‌های ارجمندی که با آیات الهی شکوه و عظمت یافته بودند و ساختار شخصیتی ایشان را پیامبر با فضایل اخلاقی بنا نهاد. برخی از ویژگی‌های اخلاقی آن حضرت عبارت‌اند از: فروتنی؛ بردباری و گذشت؛ بخشش و سخاوت؛ شجاعت؛ ذلت‌ناپذیری؛ رسیدگی به بینوایان؛ انفاق در آشکار و نهان؛ جوانمردی و ... .
مقدمه
امام حسین بن علی (ع) در خانواده‌ای که محل فرود فرشتگان و جایگاه نزول قرآن و در سرزمین پاکی که همواره روز و شب با خدا ارتباطی ناگسستنی داشت، دیده به جهان گشود. با انفاس پاکش آیات قرآنی را که در تمام ساعات شب و روز تلاوت می‌شد، زمزمه می‌کرد. در جمع شخصیت‌های والا و ارجمندی که با آیات و نشانه‌های الهی شکوه و عظمت یافته بودند، بالنده شد و از سرچشمه زلال رسالت، طعم گوارای ارتباط با آفریدگار خویش را چشید. ساختار شخصیتش را پیامبر رحمت با فضایل اخلاقی وافر و روح بلند خود، بنا نهاد.
بنابراین، حسین (ع) نمایی از رسول خدا میان امّت او به شمار آمده و در جمع آنان بر مبنای دستورات قرآن حرکت می‌کرد و با اندیشه‌ای برخاسته از رسالت، سخن می‌گفت و در جهت تبیین فضایل اخلاقی از جد بزرگوارش رسول اکرم (ص) الگو می‌گرفت و امور مردم را رهبری و هدایت و از ارشاد و پند و موعظه و یاری آنان، غفلت نمی‌ورزید و از خویشتن نمونه‌ای زنده و گویا آن‌گونه که رسالت و پیامبر انتظار داشتند ارائه داد. او نور روشنی‌بخشی بود که گمراهان در پرتو آن هدایت می‌یافتند و سرچشمه‌ای زلال برای شیفتگانش و پشتوانه استوار مؤمنان و حجّت و برهان مورد اعتماد شایستگان تلقی می‌شد و در کشاکش اختلافات مسلمانان، سخنش فصل الخطاب بود و به نزاع پایان می‌داد. شمشیر عدالتی بود که برای خدا به خشم می‌آمد و برای رضای خدا می‌خروشید و آنگاه که حضرتش دست به قیام زد، مشعل فروزان رسالت الهی را که جدّ بزرگوارش نبیّ اکرم (ص) با خود داشت، در دست و از دین و رسالت بزرگ پیامبر خدا، دفاع می‌نمود[۱].
خصوصیات اخلاقی و سیره رفتاری امام حسین (ع)
با نگرشی ژرف در شخصیت بی‌مانند امام حسین (ع) ویژگی‌هایی را بدین شرح درمی‌یابیم:
فروتنی
فروتنی و تواضع و دوری از خودپسندی جزء سرشت امام حسین (ع) بود. آن بزرگوار خود میان مردم می‌زیست و از زندگی در کنار مستمندان عار نداشت و خود را از ضعفا و بیچارگان برتر نمی‌شمرد و بر کسی تکبّر نمی‌فروخت. نقل شده روزی حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) به مستمندان موجود در صفّه (جایگاه ویژه مهاجران اولیه در مسجد پیامبر) درحالی‌که مشغول غذا خوردن بودند گذارش افتاد، عرضه داشتند: بفرمایید نهار. حضرت فرمود: خداوند متکبران را دوست ندارد، نزد آنان نشست و همراه با آنها غذا تناول کرد و سپس به آنان فرمود: اکنون که من دعوت شما را پذیرا شدم، شما نیز دعوت مرا بپذیرید. آنان نیز پذیرفته و آن جمع را به منزل خویش برد و به همسرش فرمود: هر اندازه پول پس‌انداز کرده‌ای بیاور تا بین این افراد تقسیم کنم[۲].[۳]
بردباری و گذشت
امام حسین (ع) همچون رسول اکرم (ص) دارای روحی بلند مرتبه و قلبی پرمهر بود و پذیرای همه مردم و به ارشاد و هدایت مردم سخت علاقمند. هیچ‌گاه کسی را که به وی ناسزا روا می‌داشت به ناسزا پاسخ نمی‌داد بلکه با او مهربانی می‌کرد و به راه راست رهنمون می‌شد و از گمراهی نجات و رهایی‌اش می‌بخشید.
از ابا عبدالله الحسین (ع) روایت شده که فرمود: اگر فردی در این گوش به من ناسزا بگوید ـ و اشاره به گوش راست خود کرد ـ و در گوش چپم از من پوزش بخواهد، عذرش را خواهم پذیرفت؛ زیرا امیر المؤمنین علی بن أبی طالب (ع) برایم نقل کرد که از جدّم رسول خدا (ص) شنیده است که می‌فرمود: آن‌کس که پوزش فردی را چه به حق سخن بگوید چه به غیر حق، پذیرا نشود، بر حوض کوثر وارد نخواهد شد[۴].[۵]
بخشش و سخاوت
سیره امام حسین (ع) چنان بود که به یاری نیازمندان می‌شتافت و به زنان بی‌سرپرست و یتیمان رسیدگی می‌کرد. رحم و شفقت او پایانی نداشت. ایشان در تاریکی شب، انبانی پر از غذا همراه با پول به خانه‌های زنان بی‌سرپرست و یتیمان می‌برد.
انس روایت کرده و می‌گوید: نزد امام حسین (ع) شرفیاب بودم، کنیزکی که دسته گلی در دست داشت بر آن حضرت وارد شد و آن را به امام هدیه کرد حضرت بدو فرمود: تو در راه خدا آزادی. انس از دیدن این جریان مبهوت شد و به حضرت عرضه داشت: [اماما!] کنیزکی را تنها در قبال دسته گلی که به شما هدیه نمود آزاد کردی؟ حضرت در پاسخ وی فرمود: «كَذَا أَدَّبَنَا اللَّهُ، قَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: ﴿وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا﴾[۶] وَ كَانَ أَحْسَنَ مِنْهَا عِتْقُهَا»[۷]؛ خدای متعال ما را چنین تربیت کرده آنجا که فرموده: هرگاه به شما تحیّتی گفته شود، بهتر از آن را به صاحبش برگردانید و یا به همان‌گونه پاسخ گوئید دهید اینک هدیه بهتر از دسته گل، آزادی این کنیزک است[۸].
شجاعت
شجاعت امام حسین (ع) فضیلتی به ارث رسیده از پدران خویش است. آن حضرت از کودکی شجاع بود و شهامت آن حضرت منحصر به روز عاشورا نبود. شجاعت و شهامت اباعبدالله (ع) در دوران کودکی و نوجوانی در برخورد با ابابکر و عمر در دفاع از حریم ولایت و امامت بی‌نظیر است. در برخورد با معاویه سرسخت و شجاع بود و در افشای چهره منافقانه یزید شهامت به خرج داد و شجاعت خویش را در جنگ‌های جمل و صفین و نهروان و در انتها در روز عاشورا به نمایش گذاشت.
"عبدالله بن عمار بن یغوث" گفت: «قسم به خدا ندیدم هیچ مرد جوان کشته و حادثه زده‌ای مانند حسین (ع) که فرزندان و اصحاب و جوانان اهل بیتش را کشته باشند و مانند او شجاعت و جرئت و قدرت بر جنگ داشته باشد، همان طور که شمشیر میزد و پیش می‌رفت، از صولت و هیبت شمشیر شرر بارش مردان شجاع زیر دست و پا می‌ریختند و فرار می‌کردند او اعتنا به احدی نداشت و گرم معشوق و مبارزه با دشمن بود. در این موقع عمر بن سعد فریاد کرد: ای مردم این پسر کسی است که پشت گردنکشان عرب را به خاک نشانده و فرزند قتال العرب است که چهل سال شمشیر زد! گفتند: چه کنیم؟ گفت: از اطراف حمله کنید. چهار هزار نفر از مردان اطراف خیام او را گرفتند و روابط او را قطع کردند و راه را بر او بستند»[۹].[۱۰]
ذلت‌ناپذیری
تابناک‌ترین و کامل‌ترین چهره مسلمانی پرخروش و انقلابی، در ذلّت‌ناپذیری امام حسین (ع) و ناشکیبایی و عدم سکوت او در برابر ظلم و ستم و بیداد، متجلّی گشت. ایشان سنّت ذلّت‌ناپذیری و از خودگذشتگی در راه آرمان و عقیده را برای نسل‌های بعد به یادگار نهاد. امام (ع) این‌گونه ذلت‌ناپذیری را آنگاه که با برادرش محمد حنفیّه به صراحت سخن می‌گوید، با این عبارت تجسم می‌بخشد: «يَا أَخِي! وَ اللَّهِ لَوْ لَمْ يَكُنْ فِي الدُّنْيَا مَلْجَأٌ وَ لَا مَأْوًى لَمَا بَايَعْتُ يَزِيدَ بْنَ مُعَاوِيَةَ»[۱۱].[۱۲].
تشویق معلمان
مردی به نام عبدالرحمان به یکی از فرزندانش سوره حمد را آموخت که آن حضرت به پاداش کار فرهنگی‌اش هزار دینار و هزار جامه و انبوهی زر و زیور و وسایل زندگی به او بخشید و در برابر شگفتزدگی معلم از این همه بزرگواری و حق‌شناسی و رعایت حقوق معنوی معلم فرمود: «اینها در برابر عظمت و ارزش کار تو ناچیز است»[۱۳].
رسیدگی به بینوایان
در رسیدگی به بینوایان و حفظ حیثیت و کرامت آنان، به هنگام دستگیری و حل مشکلاتشان ویژگی‌هایی تحسین برانگیز داشت. او به هنگام بخشایش و تأمین نیاز نیازمندان خود احساس شرمندگی می‌کرد و می‌کوشید تا به آنها روحیه دهد و شخصیت صدمه دیده آنان را ترمیم کند و به صورتی خواسته‌هایشان را برآورد که دچار خسارت روانی و شکست معنوی و اخلاقی و اجتماعی نشوند[۱۴].
زدودن غم و اندوه از دل‌ها
از ویژگی‌های دیگر آن حضرت عواطف سرشار انسانی و دگر دوستی و نوع پروری است، بهویژه در مورد کسانی که در فراز و نشیب زندگی به غم و اندوه یا مشکلی دچار می‌شدند، یا در بنبستی قرار می‌گرفتند. آن حضرت برای ملاقات و عیادت اسامة بن زید به منزلش آمد، اما او را آشفته و پریشانخاطر دید، دلپریشانی وی را جویا شد. اسامه آهی کشید و گفت: «حقوق دیگران را به گردن دارم و بدهکارم و دوست دارم تا زندهام اموال کسانی را که به عهده دارم بدهم و با داشتن دین از دنیا نروم». آن حضرت بلافاصله دستور داد بدهکاری او را پرداختند. آنگاه او آسودهخاطر، دیده از جهان فرو بست[۱۵].
انفاق در آشکار و نهان
از ویژگی‌های اخلاقی‌اش انفاق خالصانه در آشکار و پنهان به آشنا و بیگانه بود. شبانگاهان مواد خوراکی و لوازم ضروری زندگی محرومان و بینوایان و یتیمان را خود به دوش می‌کشید و به در خانه آنان می‌برد. به همین جهت روز عاشورا در برخی از نقاط بدنش، آثار حمل بارهای سنگین مشاهده کردند. وقتی از حضرت سجاد (ع) دلیل آن را جویا شدند، فرمود: اینها آثار به دوش کشیدن صدقات و هدایای پنهانی است که پدر بزرگوارم شبها به دوش می‌کشید و برای یتیمان و محرومان جامعه می‌برد[۱۶].
پروا از خدا
یکی دیگر از صفات برجستهاش، شدت خوف از خدا و درک عظمت او بود؛ به گونه‌ای که هنگام وضو ساختن برای عبادت و نماز و تقرب به سوی پروردگار، رنگ چهره‌اش دگرگون می‌گشت و اعضا و اندامهایش به لرزه می‌افتاد. برخی از سر شگفتی، از شدت خوف و پروای او می‌پرسیدند که می‌فرمود: در روز قیامت تنها کسانی امنیت خواهند داشت که در دنیا از پروردگار خویش پروا داشته باشند[۱۷].
جوانمردی
او سمبل جوانمردی و آزادگی است و جلوه‌های بارزی از این صفت ارزشمند در عاشورا از او پدیدار شد که شگفتانگیز است، از آن جمله: سیراب ساختن دشمن در آن شرایط سخت بیابان، رضایت ندادن به یاری رسانی گروه جن و اجازه ندادن به کشتن ناگهانی عنصر پلیدی چون شمر، که پیش از برخورد دو سپاه در تیررس یکی از یارانش قرار گرفته بود. امام (ع) فرمودند: «تیراندازی نکن که من آغاز به قتال نمیکنم»[۱۸].
غیرتمندی و عزت نفس امام
غیرتمندی یکی از صفات برجسته انسانی، است که نمونه بارز آن غیرتمندی امام حسین (ع) در روز عاشورا نسبت به شماتت دشمن و هجوم دشمن به خیمه‌هاست. در روز عاشورا هنگامی که امام حسین (ع) بر اثر شدت زخمها توان نشستن بر فراز مرکب و ادامه دفاع را از دست داد، به طرف راست چهره مقدسش بر روی خاک افتاد. با زحمت بسیار به پا خاست و این بار بر روی پای خویش به دفاع از حق برخاست. غیرتمندی و غیرتورزی او در مقابل خاندانش نیز درسآموز و شنیدنی است. او با شنیدن خبر هجوم به خیمه‌ها با همان حالت عطش برای دفاع از خیمه‌ها شتافت[۱۹].
جستارهای وابسته
- سبک زندگی امام حسین
- سیره اخلاقی امام حسین
- سیره عبادی امام حسین
- سیره خانوادگی امام حسین
- سیره تربیتی امام حسین
- سیره اجتماعی امام حسین
- سیره علمی امام حسین
- سیره تبلیغی امام حسین
- سیره سیاسی امام حسین
- سیره اقتصادی امام حسین
- سیره فرهنگی امام حسین
- سیره مدیریتی امام حسین
- سیره نظامی امام حسین
- سیره قضایی امام حسین
منابع
پانویس
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۴۵-۴۷.
- ↑ اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۸۰؛ تاریخ ابن عساکر، در حالات امام حسین (ع)، حدیث ۱۹۶؛ تفسیر برهان، ج۲، ص۳۶۳.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۴۵-۴۷؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۴.
- ↑ احقاق الحق، ج۱۱، ص۴۳۱.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۴۷؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۴.
- ↑ «و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» سوره نساء، آیه ۸۶.
- ↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۱؛ فصول المهمة، ص۱۶۷.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۴۹؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۴.
- ↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۲۵۹.
- ↑ کلهر، محمد علی، مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص ۶۲ ـ ۷۹.
- ↑ «برادر! به خدا سوگند! حتی اگر در دنیا جا و پناهی نیابم، هرگز با یزید بن معاویه بیعت نخواهم کرد» فتوح ابن اعثم، ج۵، ص۲۳؛ مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸؛ بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۲۹.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۵۴؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۴.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص۸۹.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص۸۹؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۴.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص۸۹.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص۸۹.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص۸۹.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص۸۹.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱ ص ۹۴؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۴.