نفس زکیه: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:
{{مهدویت}}
{{مهدویت}}


در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[نفس زکیه (پرسش)]]''' قابل دسترسی هستند.


==مقدمه==
==مقدمه==
*[[قتل نفس زکیه|کشته شدن نفس زکیه]]، یکی دیگر از نشانه‌های مشهور [[ظهور]] است. این علامت در احادیث فریقین وجود دارد؛ ولی در منابع [[شیعه]] به عنوان نشانه‌ای حتمی معرفی می‌شود<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۸.]</ref>.
==معنای "نفس زکیه" و احتمالات درباره آن==
 
*از جمله [[نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی]]، [[قتل نفس زکیه]] است.<ref>ر.ک. [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج ۷، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج۲، ص۵۳، ۵۴؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]] ۵، ج۲، ص۲۱۴؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۸۷؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۵۲۳؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۵۵۴؛ [[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۳۳۸ـ ۳۳۹؛ [[زهرا خیراللهی|خیراللهی، زهرا]]، [[فخری سادات موسوی شکور|موسوی شکور، فخری سادات]]، [[علائم ظهور در آیات قرآن (مقاله)|علائم ظهور در آیات قرآن]]، ص ۲۳۳ ـ ۲۳۵؛ [[مهدی اکبرنژاد|اکبرنژاد، مهدی]]، [[بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت (کتاب)|بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت]]، ص 174</ref> "نفس زکیه" به معنای [[نفس]] کامله، [[پاک]] و [[پاکیزه]] است.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۸۷؛[[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص۲۰۳-۲۰۶؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۵۵۴؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳</ref> در مورد اینکه منظور از "نفس زکیه" چیست دو احتمال وجود دارد:
==واژه‌شناسی==
# مراد شخص خاصی است که دارای این [[ویژگی]] است. هنگامی‌که چنین شخصی کشته می‌شود، طبیعی است [[شهادت]] او در [[جامعه]] موج ایجاد کرده و تاثیر می‌گذارد.<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]] ، ص۱۱، ۱۲ و درس گفتارهای مهدویت[http://thaqalain.ir/%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%B2%DA%A9%DB%8C%D9%87-1/ درس گفتارهای مهدویت]</ref>
*منظور از نفس زکیه، انسانی [[صالح]] و با تقواست<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۸.]</ref>. «نفس زکیه»؛ یعنی، فرد بی‌گناه، [[پاک]] و کسی که قتلی انجام نداده است <ref>طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۲۰۳.</ref> و جرمی ندارد. این مضمون در [[آیات]] [[قرآن]] در داستان [[حضرت موسی]]{{ع}} نیز به کار رفته است. <ref>« أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ»؛ آیا انسانی بی‌گناه را بی‌آنکه کسی را کشته باشد کشتی؟؛ سوره کهف، آیه ۷۴.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۱.]</ref>.
# احتمال داده شده است منظور از "نفس زکیه"، افراد [[پاک]] سرشت باشند که در فتنه‌های [[آخر الزمان]] به دست [[ظالمان]] کشته می‌شوند و خونشان به ناحق جاری می‌گردد.<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲ و درس گفتارهای مهدویت[http://thaqalain.ir/%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%B2%DA%A9%DB%8C%D9%87-1/ درس گفتارهای مهدویت]؛ [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۸۷</ref>
*"نفس زکیه" یعنی فرد بی‏گناه، [[پاک]]، کسی که قتلی انجام نداده است‏  و جرمی ندارد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.
*احتمال اول با [[روایات]] تناسب بیشتری دارد، چرا که [[قتل نفس زکیه]] در بین [[جامعه]] تاثیر و انعکاس ایجاد می‌کند.<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور]]، صفحه؟؟؟؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳</ref> بنابراین منظور از "نفس زکیه" یکی از اشخاص با [[اخلاص]] و [[آزمایش]] شده در [[دوران غیبت]] کبری خواهد بود که بر اثر فتنه‌های [[آخر الزمان]] و [[انحرافات]] [[حاکم]] در آن زمان به [[شهادت]] می‌‏رسد و خونشان به ناحق جاری می‌گردد. در [[قرآن کریم]] آمده است: {{متن قرآن|قَتَلْتَ نَفْسًا زَکِیَّةً بِغَیْرِ نَفْسٍ لَّقَدْ جِئْتَ شَیْئًا نُّکْرًا}}<ref>سوره کهف، آیه ۷۴</ref>»<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص ۲۰۳-۲۰۶؛ [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹</ref> "نفس زکیه" انسانی است که بر اثر شخصیت والای او قتل آن اهمیتی بسزا دارد، که جلب نظر می‌‏کند و موجب تأثر و تأسف عمیق [[مردم]] می‌‏شود. در ضمن چیزی که می‌‏خواهد نشانه شود می‌‏بایست در مورد کسی باشد که در بین [[مردم]] شناخته شده باشد، و گرنه نمی‏‌تواند دلالت بر چیزی بکند و نشانۀ [[ظهور]] قرار گیرد.<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲؛ [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۸۷</ref>
 
==نام و نسب نفس زکیه==
*وی [[محمد بن عبدالله محض|محمّد بن عبد اللّه]]، معروف به "نفس زکیه"، است. مادرش [[هند]]، دختر [[ابو عبیدة بن عبد اللّه]] بود<ref>  ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۱</ref>. برخی از [[خاندان]] او و [[فرقه]] [[جارودیه]]، وی را [[مهدی موعود]]<ref>  ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۲</ref> دانسته‌‏اند. او در سال ۱۴۵ ق<ref>  ابو حنیفه احمد بن داود، اخبار الطوال، ص ۳۸۵</ref> [[ادعای مهدویت]] کرد و به وسیله [[منصور دوانیقی]] کشته شد. جالب این‏که پدر او نیز با پسرش به عنوان [[مهدی]] [[بیعت]] کرده است<ref>  سید محمد کاظم قزوینی، امام مهدی علیه السّلام از ولادت تا ظهور، ص ۵۷۰</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۴۹.</ref>.
*نفس زکیه، نخستین کسی از [[علویان]] است که در روزگار عباسیان، [[قیام]] کرد و معاصر [[امام صادق]]{{ع}} بود<ref> حسن ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ج ۲، ص ۱۲۶</ref> وی از [[بیعت]] با [[منصور]] خودداری کرد. محمّد، میان [[خاندان]] خویش، از همه [[برتر]] و در [[علم]] و [[دانش]] [[کتاب خدا]]، از همگان داناتر بود.
*او [[محمد بن عبدالله محض|محمد بن عبد الله]]، معروف به "نفس زکیه"، است. مادرش [[هند]]، دختر [[ابو عبیدة بن عبد]] الله‌<ref>ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۱.</ref> بود. برخی از [[خاندان]] او و [[فرقه]] [[جارودیه]]، وی را [[مهدی موعود]]<ref>ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۲.</ref> دانسته‌اند. او در سال ۱۴۵ ه<ref>ابو حنیفه احمد بن داود، اخبار الطوال، ص ۳۸۵.</ref> [[ادعای مهدویت]] نمود و به وسیله [[منصور دوانیقی]] کشته شد! جالب اینکه [[پدر]] او نیز با پسرش به عنوان [[مهدی]] [[بیعت]] کرده است<ref>سید محمد کاظم قزوینی، امام مهدی {{ع}} از ولادت تا ظهور، ص ۵۷۰.</ref>. نفس زکیه اولین کسی از [[علویان]] است که در روزگار [[عباسیان]]، [[قیام]] کرد و معاصر [[امام]] صادق‌<ref>حسن ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ج ۲، ص ۱۲۶.</ref> {{ع}} بود. وی از [[بیعت]] با [[منصور]] خودداری کرد.
*'''نام‌گذاری به [[نفس زکیه‌]]:''' [[علما]] و [[دانشمندان]] [[آل ابی طالب]] او را "نفس زکیه" و مقتول "[[احجار الزیت]]" می‌دانند. [[محدث]] قمی در [[تتمة المنتهی (کتاب)|تتمة المنتهی]] می‌گوید: "[[محمد]] را از جهت کثرت [[زهد]] و [[عبادت]]، نفس زکیه [[لقب]] دادند". [[محمد]] در میان [[خاندان]] خویش، از همه [[برتر]] و نسبت به [[علم]] و [[دانش]] [[کتاب خدا]]، از همگان داناتر بود. [[شجاعت]]، [[بخشش]]، [[صلابت]] و سایر مزایای او از همگان بیشتر بود؛ ازاین‌رو پیروانش [[شک]] نداشتند که او همان [[مهدی موعود]] است. [[امام صادق]] {{ع}} خطاب به [[عبد الله بن حسن]] فرمود: "[[گمان]] می‌بری که پسرت همان [[مهدی]] است؟! چنین نیست و وقت آن نرسیده است". [[عبد الله]] به [[خشم]] آمد و گفت: من خلاف آنچه تو می‌گویی، می‌دانم. و [[الله]]! [[خداوند]] تو را بر [[غیب]] خویش [[آگاه]] نکرده است. [[حسد]] بر پسر من، تو را به این بیان واداشت. [[حضرت]] فرمود: "به [[خدا]] [[سوگند]]! [[حسد]] مرا وادار نکرد؛ ولی این مرد و برادران و فرزندانشان، برابر شما هستند (آنها به [[خلافت]] می‌رسند، نه شما)". پس دست بر شانه [[عبد الله بن حسن]] زد و فرمود: "این [[خلافت]] به شما نخواهد رسید و به زودی هردو پسرت کشته می‌شوند"<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۱۰۷، ۱۰۸.</ref>.
*برخی گمان کرده‏‌اند مراد از نفس زکیه، [[محمد بن عبد اللّه بن حسن]]، معروف به نفس زکیه است که در زمان [[امام صادق]]{{ع}} در منطقه "احجار زیت" در نزدیکی [[مدینه]] کشته شد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.
*این احتمال درست نیست، به چند [[دلیل]]<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>:
#لازمه‌‏اش این است که پیش از تولد [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}؛ بلکه پیش از آن‏که [[امامان]] از آن خبر دهند، این نشانه رخ داده باشد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.
#در [[روایات]] تصریح شده است که "نفس زکیه"، بین [[رکن و مقام]] کشته می‌‏شود؛ حال آن‏که [[محمد بن عبد اللّه بن حسن]] در منطقه "احجار زیت" "در نزدیکی [[مدینه]]" کشته شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.
#همان‏گونه که در [[روایات]] اشاره شده [[قتل نفس زکیه]] از نشانه‌‏های حتمی و متصل به [[ظهور]] است؛ حال آن‏که [[محمد بن عبد اللّه]]، سال‏ها پیش از تولد [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به قتل رسیده است. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: "بین [[قیام]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} و [[کشته شدن نفس زکیه]]، بیش از پانزده شبانه ‏روز فاصله نیست<ref> {{متن حدیث|" لَيْسَ‏ بَيْنَ‏ قِيَامِ‏ قَائِمِ‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ وَ بَيْنَ‏ قَتْلِ‏ النَّفْسِ‏ الزَّكِيَّةِ إِلَّا خَمْسَ‏ عَشْرَةَ لَيْلَةً‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}، شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۴؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۴۵، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۶۴۹</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.
*[[شجاعت]]، [[بخشش]]، [[صلابت]] و سایر مزایای او از همگان بیشتر بود؛ ازاین‏رو پیروانش [[شک]] نداشتند که او همان [[مهدی موعود]] است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۴۹.</ref>.


==نفس زکیه در روایات==
==مصادیق "نفس زکیه"==
*[[محمد بن مسلم]] می‌گوید: از [[امام باقر]]{{ع}} پرسیدم: ای [[فرزند]] [[رسول خدا]]! چه زمانی [[قائم]] شما [[قیام]] می‌کند [[امام]] در پاسخ فرمود: {{متن حدیث|«....قَتْلُ غُلَامٍ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ{{صل}} بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ اسْمُهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ النَّفْسُ الزَّكِيَّة»}}<ref>جوانی از آل محمد{{صل}} بین رکن و مقام کشته می‌شود، نام او محمد بن حسن نفس زکیه است؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۱.]</ref>. در روایتی [[جابر جعفی]] از [[امام باقر]] {{ع}} [[نقل]] کرده است:{{متن حدیث|«....وَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْن‏»}}<ref>و نفس زکیه از فرزندان حسین{{ع}} است؛ تفسیر العیاشی، ج ۱، ص ۶۴.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۲.]</ref>.
*در مورد اینکه "نفس زکیه" کیست و به چه کسی اطلاق می‌شود و به عبارت دیگر آیا [[قتل نفس زکیه]] یک واقعه در گذشته بوده که اتفاق افتاده یا اینکه هنوز به وقوع نپیوسته و از [[علائم]] نزدیک به [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} است نظرات مختلفی بیان شده است که به آنها اشاره می‌شود:<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]: ص۵۲۳؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص۲۰۳-۲۰۶؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]] ۵ ج۲، ص۲۱۴</ref>
*از ویژگی‌هایی که برای «[[کشته شدن نفس زکیه]]»، بیان شده و اهمیت این رخداد را می‌نمایاند، حتمی بودن این واقعه است. [[روایات]] متعددی با تعابیر گوناگونی چون «محتوم»، لابدّ ان یکون»، «لایخرج حتی» این مطلب را بیان می‌کنند. این حتمی بودن، در [[حدیث]] [[حمران بن اعین]] از [[امام صادق]]{{ع}} با تأکید بیشتری [[تبیین]] شده است:{{متن حدیث|« مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِي لَا بُدَّ أَنْ يَكُونَ مِنْ قَبْلِ قِيَامِ الْقَائِمِ خُرُوجُ السُّفْيَانِيِّ وَ خَسْفٌ بِالْبَيْدَاءِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ وَ الْمُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ»}}<ref>از نشانه‌های حتمی که ناگزیر پیش از قیام قائم{{ع}} خواهد بود، خروج سفیانی و فرو رفتن در سرزمین بیداء و کشته شدن نفس زکیه و منادی از آسمان است. آنچه از روایات به دست می‌آید کلیاتی دربارۀ قتل نفس زکیه و به چگونگی و اهداف او کمتر اشاره شده است؛ الغیبة للنعمانی، ص ۲۶۴، ح ۲۶.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۲.]</ref>.
#"نفس زکیه" همان [[محمد بن عبدالله محض]] ملقب به "نفس زکیه" است که در زمان [[بنی العباس]] به قتل رسید و از اولاد [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} است.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۵؛ [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]، ص ۳۴ ـ ۳۵</ref> قرائنی بر این [[دلیل]] ارائه شده است<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۵</ref> لکن این سخن و نظر را نمی‌توان پذیرفت، زیرا پس از بررسی [[روایات]] "نفس زکیه"، اشکالاتی به این دیدگاه وارد است از جمله:
*[[احادیث]] مربوط به این شخص همانند دیگر [[احادیث]] [[نشانه‌های ظهور|علائم ظهور]]، به دو دسته تقسیم می‌شوند: بخشی که در آنها سخن از [[مهدی]] و [[ظهور]] او وجود ندارد و به عنوان [[ملاحم و فتن]] و به عبارتی [[پیشگویی]] آینده ذکر شده است. در بخش دیگر، به نام [[مهدی]] تصریح شده و [[قتل نفس زکیه]]، یکی از [[نشانه‌های ظهور]] او دانسته می‌شود. نکتۀ قابل توجّه این است که قبل از [[قیام]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} انسان‌های بی‌گناه و داری درجات بالای ایمانیِ بسیاری کشته می‌شوند. علامت حتمی بودن قتل یکی از آنها، نشانگر [[موقعیت]] ممتاز اجتماعی و وظیفۀ مهمی است که بر عهدۀ او گذاشته شده است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۸.]</ref>.
##[[قتل نفس زکیه]] بین [[رکن و مقام]] است، در حالی که [[محمد بن عبدالله محض]] در نزدیکی [[مدینه]] و منطقه [[احجار الزیت]] به قتل رسیده است.<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]: ص۵۲۳؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص۲۰۳-۲۰۶؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]] ۵ ج۲، ص۲۱۴؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ و ۳۴۶</ref>
*به نظر برخی، انتساب به [[سادات حسنی]]، از ویژگی‌هایی است که برای نفس زکیه نیز برشمرده است. از این رو، نفس زکیه همان [[سید حسنی]] است؛ ولی شهرت نفس زکیه و [[روایات]] متعدّدی که دربارۀ او رسیده است، علامت بودن او را اثبات می‌کند. بنابر این می‌توان [[احادیث]] [[سید حسنی]] را بر نفس زکیه حمل کرد. حدیثی را که دربارۀ "مرد [[هاشمی]]" آمده نیز می‌توان بر [[نفس]] زکیّه حمل کرد؛ چون کشته شدن در میان رکن حجر الأسود و [[مقام ابراهیم]]، دربارۀ هر دو نفر ذکر شده است <ref>ر.ک: الإرشاد: ج۲ ص۳۶۸.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>. به این نکته هم باید توجه کرد که تعدادی از [[احادیث]] منابع [[شیعه]] و [[سنی]] دربارۀ نفس زکیه، بخصوص آنچه در الفتن [[ابن حماد]] و [[الغیبة]] [[شیخ طوسی]] آمده، مستند به [[معصوم]]{{ع}} نیستند. الته همین [[احادیث]] به واسطۀ کتبی همچون التشریف بالمنن ابن طاووس، به [[شیعه]] راه یافته و تلقّی به قبول شده‌اند<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>. بخشی از احادیثی نفس زکیه را نشانۀ [[ظهور]] می‌دانند، آن را همراه با چند نشانۀ مهم دیگر، مانند [[ندای آسمانی]] و [[سفیانی]] و خَسْف [[بیدا]] ذکر می‌کند. برخی [[احادیث]] نفس زکیه به تفصیل از [[جنگ]] و گریز وی خبر می‌دهند<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>.
##"نفس زکیه" یعنی نفسی [[پاک]] و [[طاهر]]، اما این شخص را نمی‌توان با چنین صفتی معرفی کرد و او را مورد تأیید [[اهل بیت]] دانست؛ چرا که او خود را [[مهدی]]{{ع}} می‌دانست و [[مردم]] را برابر [[اهل بیت]]، به خود [[دعوت]] می‌کرد.<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]: ص۵۲۳؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص۲۰۳-۲۰۶؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]] ۵ ج۲، ص۲۱۴؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ و ۳۴۶</ref>
با توجه به مجموعۀ متون می‌توان گفت که نفس زکیه، یکی از [[علائم]] مشهور و حتمیِ [[ظهور]] است که دربارۀ او و [[شهادت]] او، [[روایات]] معتبری وجود دارد. اگر چه همانند دیگر [[علائم]]، جزئیات مرتبط با او از ابهام برخوردار است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>.
## فاصله میان [[ظهور]] تا قتل این شخص، پانزده روزاست که به زمان [[قیام حضرت مهدی]] {{ع}} اشاره دارد؛ لذا با [[محمد بن عبدالله محض]] مطابقت نمی‌کند و این مطلب، هنوز رخ نداده است.<ref>ر.ک. [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]: ص۵۲۳؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص۲۰۳-۲۰۶؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]] ۵ ج۲، ص۲۱۴؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص ۲۲۸ و ۲۵۹؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ و ۳۴۶؛ [[مهدی اکبرنژاد|اکبرنژاد، مهدی][[بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت (کتاب)|بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت]]، ص 174</ref>
##خود "نفس زکیه" و [[پیروان]] وی تنها [[ادعای مهدی بودن]] او را داشته‌‏اند نه اینکه کشته شدن او را [[نشانه ظهور مهدی]]{{ع}} بدانند و همین ادعای کاذب، سبب می‌شود آن فرد آرمانی که کشته شدنش در [[روایات]] از [[نشانه‏‌های ظهور]] معرفی شده، بر این ادعاکننده دروغ‏گو منطبق نشود.<ref>[[مهدی اکبرنژاد|اکبرنژاد، مهدی]]، [[بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت (کتاب)|بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت]]، ص 174</ref>
#"نفس زکیه" فردی است که قبل از [[ظهور]] [[امام زمان]] {{ع}} [[قیام]] می‌کند و در کنار [[کعبه]] ما بین [[رکن و مقام]] کشته می‌شود. از [[روایات]] استفاده می‌شود در آستانه [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} در گیر و دار مبارزات زمینه‌ساز [[انقلاب]] [[مهدی]]{{ع}}، فردی [[پاک]] باخته و مخلص، در راه [[امام]]{{ع}} می‌کوشد و مظلومانه کشته می‌شود. این رخداد عظیم، طبق بیان [[روایات]] بین [[رکن و مقام]] ـ در [[بهترین]] مکان‌های [[زمین]] ـ اتفاق می‌افتد. فرد یادشده از اولاد [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} است<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶</ref>.<ref>ر.ک. [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج ۷، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹ و فرهنگنامه مهدویت، ص 345 و 346؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۵۲ ـ ۲۶۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۴؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج ۱، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۷؛ تونه ای، مجتبی، موعودنامه، ص 554</ref> و نیز گفته شده [[حسینی]] نسب است.<ref>ر.ک. [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]، ص ۳۴ ـ ۳۵</ref> [[امام باقر]] {{ع}} در حدیثی طولانی [[نقل]] فرموده‌اند:<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، ص ۸۱: «یَا قَوْمِ إِنَّ أَهْلَ مَکَّةَ لَا یُرِیدُونَنِی وَ لَکِنِّی مُرْسِلٌ إِلَیْهِمْ لِأَحْتَجَّ عَلَیْهِمْ بِمَا یَنْبَغِی لِمِثْلِی أَنْ یَحْتَجَّ عَلَیْهِمْ فَیَدْعُو رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَیَقُولُ لَهُ امْضِ إِلَی أَهْلِ مَکَّةَ فَقُلْ یَا أَهْلَ مَکَّةَ أَنَا رَسُولُ فُلَانٍ إِلَیْکُمْ وَ هُوَ یَقُولُ لَکُمْ إِنَّا أَهْلُ بَیْتِ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْخِلَافَةِ وَ نَحْنُ ذُرِّیَّةُ مُحَمَّدٍ وَ سُلَالَةُ النَّبِیِّینَ وَ إِنَّا قَدْ ظُلِمْنَا وَ اضْطُهِدْنَا وَ قُهِرْنَا وَ ابْتُزَّ مِنَّا حَقُّنَا مُنْذُ قُبِضَ نَبِیُّنَا إِلَی یَوْمِنَا هَذَا فَنَحْنُ نَسْتَنْصِرُکُمْ فَانْصُرُونَا فَإِذَا تَکَلَّمَ هَذَا الْفَتَی بِهَذَا الْکَلَامِ أَتَوْا إِلَیْهِ فَذَبَحُوهُ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ هِیَ النَّفْسُ الزَّکِیَّةُ»</ref> «[[قائم]]{{ع}} به [[اصحاب]] خود می‌فرماید: "ای [[قوم]]! [[اهل مکه]] مرا نمی‌خواهند؛ ولی من کسی را به سوی آنها می‌فرستم تا [[حجت]] را بر ایشان تمام کنم... پس مردی از [[اصحاب]] خود را می‌خواند و به او می‌فرماید: به سوی [[اهل مکه]] برو و بگو:‌ای [[اهل مکه]]! من فرستادۀ [[مهدی]] هستم. او خطاب به شما می‌گوید: ما [[اهل بیت]] [[رحمت]] و معدن [[رسالت]] و [[خلافت]] هستیم و ما فرزندان [[محمد]]{{صل}} و سلالۀ پیامبرانیم و به [[راستی]] که مورد [[ظلم]] و [[ستم]] قرار گرفتیم و از زمانی که [[پیامبر]] از [[دنیا]] رفت، تا امروز، [[حق]] ما گرفته نشده است. پس اکنون ما شما را به [[یاری]] می‌خوانیم؛ ما را [[یاری]] کنید. چون آن جوان این سخن را بگوید [[مردم]]، او را بین [[رکن و مقام]] می‌کشند. او [[نفس]] زکیّه است.»<ref>ر.ک. [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج ۱، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۷</ref> برابر بعضی از [[روایات]]<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۵۷، ح ۲، ص ۵۵۴</ref> بین کشته شدن "نفس زکیه" و [[قیام قائم آل محمد]] {{صل}} تنها پانزده شب فاصله خواهد بود.<ref>ر.ک. [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج۲، ص۵۳، ۵۴؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۸۷</ref> [[محدث قمی]] می‌گوید:<ref>قمی، عباس، منتهی الآمال، ج ۲، ص ۳۳۷؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ب ۲۲، ح ۱۶؛ مجلسی،محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۲</ref> ""نفس زکیه" پسری است از [[خاندان]] [[محمد]] {{صل}} که مابین [[رکن و مقام]] در [[مسجد الحرام]] کشته می‌شود".<ref>ر.ک. [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج۲، ص۵۳، ۵۴.</ref>
#"نفس زکیه" مجاهدی است از زمره بسترسازان [[ظهور]] که [[رهبری]] عده‌ای از عاشقان [[امام مهدی]] {{ع}} را بر عهده دارد و در راه حضرت در میان هفتاد تن از علمای زمانه در منطقه‌ای پشت شهر [[کوفه]] به [[شهادت]] می‌رسد. او غیر از [[سید]] هاشمی‌تباری است که در [[مکه]] و بین رکن [[کعبه]] و [[مقام ابراهیم]] سر از تنش جدا می‌شود و این هر دو، غیر از [[سید حسنی]] هستند که به قتل می‌رسد<ref>نظریه [[شیخ مفید]]، ر.ک: الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸</ref>.<ref>ر.ک. [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ [[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۳۳۸ ـ ۳۳۹</ref>
#"نفس زکیه" شخصی است به نام [[محمد بن الحسن]] که میان رکن [[کعبه]] و [[مقام ابراهیم]] کشته خواهد شد. از فحوای این نظریه و تعابیر قائل آن چنین [[استنباط]] می‌شود که "نفس زکیه"، از [[سادات حسنی]] و در واقع همان [[سید حسنی]] است<ref>نظر [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|آیت الله صافی گلپایگانی]]، ر.ک: منتخب الاثر، ص ۴۵۴</ref>.<ref>ر.ک. [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]، ص ۳۴ ـ؛ ۳۵؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[حبیب الله طاهری|طاهری، حبیب الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص ۲۷۸</ref>
#"نفس زکیه" سیدی والا تبار و [[حسینی‌نسب]] است و هموست که مظلومانه در ۲۵ ذی الحجه سر مبارکش در [[حرم]] امن الهی [[مکه]] مکرمه از تن جدا می‌شود و کمی پیش از ذبح شدن وی، سیدی [[هاشمی]] و [[حسنی‌تبار]] در [[کوفه]] به همراه هفتاد تن از علمای [[امت]] به دست سپاهیان [[سفیانی]] و در اثنای ورود [[سپاه]] مجاهد [[خراسانی]] از طریق شهرهای قصر شیرین و خانقین به [[شهادت]] می‌رسد. طبق این نظریه، [[رجل هاشمی]] و [[سید حسنی]] یک تن هستند<ref>نظر کامل سلیمان ر.ک: یوم الخلاص، صص ۶۳۳ ـ ۶۳۸ و صص ۶۶۱ ـ ۶۶۸</ref>.<ref>ر.ک. [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]، ص ۳۴ ـ ۳۵</ref>
*شایان ذکر است، از برخی [[اخبار]] چنین استفاده می‌شود، دو [[سید]] در [[مکه]] و دو [[سید]] در [[مدینه]] کشته می‌شوند اما دو سیدی که در [[مکه]] کشته می‌شوند یکی همان ""نفس زکیه"" است که برخی او را [[سید حسینی]] می‌دانند و ما بین [[رکن و مقام]] کشته می‌شود.<ref>ر.ک. [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ [[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۱۵۶-۱۶۰.</ref> و دیگری سیدی است که [[اهل مکه]] بر او یورش می‌برند و او را می‌کشند و سرش را به [[شام]] می‌فرستند و او [[سید حسنی]] است<ref>بشارة الاسلام، ص ۱۳۹، روضه کافی، ص ۲۲۵ ح ۶۶ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰.</ref>.و اما آن دو [[سید]] دیگر که در [[مدینه]]، کشته می‌شوند، یکی برادر "نفس زکیه" و دیگری پسر عموی اوست<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۷- ۲۰۸ ح ۴۵ و غیبت شیخ طوسی، ص ۲۷۹.</ref>. کشته شدن پسر عموی "نفس زکیه" از [[نشانه‌های ظهور]] دانسته شده است<ref>ر.ک. [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ [[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۱۵۶-۱۶۰.</ref>. و درباره شیوه قتلش در روایتی از [[امیرالمؤمنین]] این‌گونه آمده: [[سفیانی]] می‌نویسد، برای آن کسی که در [[کوفه]] است بعد از آن که [[کوفه]] را کوبیده باشد، به او [[فرمان]] می‌دهد که به طرف [[حجاز]] برود، پس او به طرف [[مدینه]] حرکت می‌کند و [[شمشیر]] کشیده چهار صد نفر از [[قریش]] و [[انصار]] را می‌کشد و شکم‌ها را دریده و بچه‌ها را به قتل می‌رساند و یک برادر و خواهر را که نام آنها ([[محمد]] و [[فاطمه]]) است می‌کشد و کشته آنها را بر در [[مسجد]] [[مدینه]] به دار می‌زند<ref>الملاحم و الفتن، ص ۵۶، باب ۱۰۷ ط- منشورات الرضی.</ref><ref>ر.ک. [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ [[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۱۵۶-۱۶۰.</ref>.


==زمان و مکان [[قتل نفس زکیه]]==
==جمع بندی==
*در آستانه [[قیام]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در گیرودار [[مبارزات]] زمینه‏‌ساز [[انقلاب]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}}، فردی پاکباخته و [[مخلص]]، در راه [[امام]]{{ع}} می‏‌کوشد و مظلومانه کشته می‌‏شود. طبق بیان [[روایات]]، این رخداد عظیم، بین رکن و مقام- در [[بهترین]] مکان‏‌های زمین- اتفاق می‌‏افتد. فرد یاد شده، از اولاد [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} است‏<ref>  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶</ref> که در [[روایات]]، گاهی از او به عنوان "نفس زکیه" و "[[سید حسنی]]" یاد کرده‏‌اند<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۴۵، ح ۴۴۰</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.
*با توجه به مجموعه متون و [[روایات]] می‌توان گفت "نفس زکیه"، یکی از [[علائم]] مشهور و حتمی [[ظهور]] است که درباره مصداق او [[روایات]] مختلفی وجود دارد؛ اما معروف این است که "نفس زکیه" فردی است که قبل از [[ظهور]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}}[[قیام]] می‌کند و در کنار [[کعبه]] ما بین [[رکن و مقام]] کشته می‌شود<ref>ر.ک [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ [[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۱۵۶-۱۶۰؛ [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، [[تأملی نو در نشانه‌های ظهور ج۲ (کتاب)|تاملی نو در نشانه‌های ظهور ]]، ص۱۱، ۱۲؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]: ص۵۲۳؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص۲۰۳-۲۰۶.</ref>. اگر چه همانند دیگر [[علائم]]، جزئیات مرتبط با او از ابهام برخوردار است.<ref> ر.ک. [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج ۷، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛  [[مهدی اکبرنژاد|اکبرنژاد، مهدی]]، [[بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت (کتاب)|بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت]]، ص۱۷۴؛ [[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ [[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۱۵۶-۱۶۰.</ref>.
*[[قتل نفس زکیه]]، از نشانه‏‌های حتمی و متصل به [[ظهور]] است. در منابع [[اهل سنت]] کمتر نامی از آن برده شده<ref>  ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۷، ص ۵۱۴، ح ۳۷۶۴۲</ref>؛  ولی در منابع [[شیعه]]، [[روایات]] آن، فراوان است؛ از این‌‏رو، در اصل تحقق چنین حادثه‌‏ای- به عنوان علامت قیام- شکی نیست؛ هر چند اثبات جزئیات آن و نیز زمان تحقق آن و ویژگی‌‏های مقتول، مشکل است<ref>  شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص ۳۰۳، ح ۸۲؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۳۵، ح ۴۲۵؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۸، ص ۳۱۰، ح ۴۸۳؛ لطف اللّه صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص ۴۵۹</ref>.
*در مدت کمتر از پانزده شبانه روز پس از این حادثه [[قیام جهانی]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} خواهد بود. [[صدوق]] با ذکر [[سند]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] کرده است:{{متن حدیث|«....لَيْسَ بَيْنَ قِيَامِ قَائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَيْنَ قَتْلِ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ إِلَّا خَمْسَ عَشْرَةَ لَيْلَة‏»}}<ref>بین قیام قائم آل محمد و کشتن نفس زکیه، پانزده شب فاصله خواهد بود؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۹، ح ۲.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۲.]</ref>.
*دربارۀ محل [[شهادت]] وی [[امام علی]]{{ع}} فرمود:{{متن حدیث|«قَتْلُ نَفْسٍ حَرَامٍ فِي يَوْمٍ حَرَامٍ فِي بَلَدٍ حَرَام‏»}}<ref>کشته شدن انسان بی‌گناه در روز حرام و در شهر حرام؛ الغیبة للنعمانی، ص ۲۵۹، ح ۱۷.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۲.]</ref>. [[صدوق]] از [[امام باقر]]{{ع}} [[نقل]] کرده است که فرمود:{{متن حدیث|«....قَتْلُ غُلَامٍ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ{{صل}} بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ اسْمُهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ النَّفْسُ الزَّكِيَّة»}}<ref>جوانی از آل محمد{{صل}} بین رکن و مقام کشته می‌شود، نام او محمد بن حسن نفس زکیه است؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۳۱، ح ۱۶.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۱.]</ref>.
==[[قتل نفس زکیه]] در موعودنامه==
*"نفس زکیه" یعنی فردی بی‌گناه و [[پاک]]، که قتلی انجام نداده است و جرمی ندارد. در آستانه [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} فردی پاک‌باخته، مخلصانه در راه [[امام]]{{ع}} می‌کوشد و مظلومانه به قتل می‌رسد. فرد یادشده، از اولاد [[امام حسن|امام حسن مجتبی]] {{ع}} است که در [[روایات]]، گاهی از او به‌عنوان "نفس زکیه" و "[[سید حسنی]]" یاد شده است<ref>برترین‌های فرهنگ مهدویت در مطبوعات، ص ۲۲۶.</ref>. "[[قتل نفس زکیه]]" از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] است<ref>منتخب الاثر، ص ۴۵۲.</ref> و در [[روایات]] تأکید شده که نفس زکیه، میان [[رکن و مقام]] کشته می‌شود<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۵۴.</ref>.
 
==نفس زکیه در موعودنامه==
*"نفس زکیه" یعنی فردی بی‌گناه و [[پاک]]، کسی که قتلی انجام نداده و جرمی ندارد. [[حضرت موسی]] {{ع}} در اعتراض به کار [[حضرت خضر]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن قرآن|أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ}}<ref>سوره کهف، ۷۴.</ref>؛ آیا [[جان]] [[پاکی]] را بی‌آن‌که قتلی انجام داده باشد می‌کشی‌؟ [[قتل نفس زکیه]] یکی از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] ذکر شده است<ref>منتخب الاثر، ص ۴۵۲.</ref>. هرچند در منابع [[عامه]]، نامی از آن برده نشده، ولی در منابع [[شیعه]] [[روایات]] آن فراوان و بلکه [[متواتر]] است<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۱.</ref>.
*[[در آستانه ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}}، در گیرودار [[مبارزات]] زمینه‌ساز [[انقلاب]] حضرت، فردی مخلصانه می‌کوشد و مظلومانه به قتل می‌رسد. این فرد از اولاد [[امام حسن]] مجتبی {{ع}} است که در [[روایات]]، گاهی از او به‌عنوان "نفس زکیه" و "[[سید حسنی]]" یاد شده است. برخی احتمال داده‌اند که مراد از نفس زکیه، "[[محمد بن عبدالله بن حسن]]" معروف به نفس زکیه است که در زمان [[امام صادق]] {{ع}} در منطقه "احجار زیت" در نزدیکی [[مدینه]] کشته شد<ref>تاریخ غیبت کبری، ص ۵۱۱.</ref>. که این احتمال به چند [[دلیل]] درست نیست:
#لازمه‌اش این است که این اتفاق پیش از تولد [[حضرت مهدی]] {{ع}} رخ داده باشد.
#در [[روایات]] تصریح شده که نفس زکیه، میان [[رکن و مقام]] کشته می‌شود<ref>منتهی الآمال، باب ۱۴، فصل ۷.</ref> نه در "احجار زیت"،
#در [[روایات]] [[قتل نفس زکیه]] از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] است، ولی [[محمد بن عبدالله]]، سال‌ها پیش از تولد [[حضرت مهدی]] {{ع}} (در زمان [[امام صادق]] {{ع}} و در سال ۱۴۵ ه‍‌.ق) به قتل رسیده است.
*[[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: "میان [[ظهور مهدی]] {{ع}} و [[کشته شدن نفس زکیه]]، بیش از پانزده شبانه روز فاصله نیست"<ref>ارشاد مفید، ج ۲، ص ۳۷۴.</ref>. به نظر می‌رسد اموری چون هم‌نامی وی و پدرش با [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و پدر گرامی ایشان، شباهت ظاهری، بودن وی از [[خاندان]] شریف [[امام حسن]] مجتبی {{ع}}، وجود برخی [[نشانه‌ها]] (داشتن خالی سیاه بر روی کتف راست، [[قیام]] وی در شرایط‍‌ سخت و در اوج [[خشونت]] [[بنی امیه]]) و از همه مهم‌تر، شیطنت و تحریف‌های [[بنی عباس]]، سبب گشته بود که [[مردم]] به اشتباه بیفتند و گروهی او را [[مهدی]] تصور کنند.
*علاوه بر این، از برخی قرائن استفاده می‌شود که خود نفس زکیه و پدرش [[عبدالله]] محض، که [[شیخ]] [[بنی هاشم]] در آن عصر به شمار می‌رفت و نیز برادرش [[ابراهیم]]، به ایجاد و تقویت این [[شبهه]] در بین [[مردم]] دامن می‌زدند و چنین وانمود می‌کردند که گویا [[مهدی]] ایشان، همان [[مهدی موعود]] است. آنان می‌خواستند از این راه در رسیدن به [[قدرت]] و [[پیروزی]] [[انقلاب]] خویش و درهم شکستن [[بنی امیه]] کمک بگیرند. [[امام صادق]] {{ع}} در همان هنگام، آنان را از این کار بازداشت<ref>بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۱۳۱.</ref>.
*در [[روایات]] از نفس زکیه، به "[[غلام]]" تعبیر شده است و این ممکن است بدان جهت باشد که او به هنگامه [[شهادت]]، نوجوان و یا [[جوان]] خواهد بود و بدان جهت "نفس زکیه" نامیده شده که بدون هیچ [[جرم]] و گناهی، تنها به خاطر رسانیدن [[پیام]] شفاهی [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[مردم]] [[مکه]]، به دست اشرار کشته می‌شود<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۵۵۹.</ref>.
*[[ابو بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] می‌کند که فرمود: حضرت [[قائم]] {{ع}} هنگامی که آماده [[قیام]] باشد به یارانش می‌گوید: [[مردم]] [[مکه]] مرا نمی‌خواهند ولی من با فرستادن [[نماینده]] خویش، [[حجت]] را بر آنان تمام می‌کنم. آن‌گاه به یکی از یارانش می‌فرماید: به [[مکه]] برو و به [[مردم]] آن بگو: من فرستاده فلانم. او می‌گوید: ما [[خاندان]] [[رحمت]] و معدن [[رسالت]] و [[صاحب]] [[مقام]] خلافتیم و ما ذریه [[محمد]] {{صل}} و سلاله پیامبرانیم، به ما [[ظلم و ستم]] فراوان شده از روز درگذشت [[پیامبر]] {{صل}} تاکنون [[حق]] ما را غصب کرده‌اند. اکنون از شما [[یاری]] می‌خواهیم، پس ما را [[یاری]] کنید. وی حسب [[دستور]] به [[مکه]] می‌رود و [[پیام]] را [[ابلاغ]] می‌کند. [[مردم]] [[مکه]] او را دستگیر می‌کنند و مابین [[رکن و مقام]] سرش را می‌برند و او "نفس زکیه" است. چون این خبر به [[حضرت قائم]] {{ع}} می‌رسد، با یارانش وارد [[قیام]] می‌شود<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۳۶.</ref>.


==پرسش مستقیم==
==پرسش مستقیم==
*[[آیا قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)]]
*[[نفس زکیه که قتلش از نشانه‌های حتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)]]


{{پرسمان نشانه‌های ظهور امام مهدی}}
{{پرسمان نفس زکیه}}


== مدخل‌های وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
* [[قتل نفس زکیه بین رکن ومقام]]
* [[قتل نفس زکیه بین رکن ومقام]]
* [[قتل نفس زکیه]]
* [[قتل نفس زکیه]]


== جستارهای وابسته ==
{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}


==منابع==
==منابع==
* [[پرونده:10119018.jpg|22px]] [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی ج۷]]
* [[پرونده:10119018.jpg|22px]] [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی ج۷]]
* [[پرونده:136865.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']].
* [[پرونده:136865.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']]
* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']].
* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
 
* [[پرونده:13681089.jpg|22px]] [[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|'''شش ماه پایانی''']]
* [[پرونده:151972.jpg|22px]] [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|'''مصلح کل''']]
* [[پرونده:13681098.jpg|22px]] [[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|'''امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور''']]
* [[پرونده:13681057.jpg|22px]] [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']]
* [[پرونده:10032344.jpg|22px]] [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|'''تاریخ غیبت کبری''']]
* [[پرونده:13681130.jpg|22px]] [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|'''بررسی نشانه‌های ظهور''']]
* [[پرونده:13681080.jpg|22px]] [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|'''نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار''']]
* [[پرونده:13681062.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵ ج۲''']]
* [[پرونده:136857.jpg|22px]] [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|'''موعودشناسی و پاسخ به شبهات''']]
* [[پرونده:1368298.jpg|22px]] [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']]
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}
خط ۸۱: خط ۶۴:
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:اتمام لینک داخلی]]
[[رده:اتمام لینک داخلی]]
[[ردخ:مدخل]]
[[رده:مدخل]]

نسخهٔ ‏۹ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۲۱


مقدمه

معنای "نفس زکیه" و احتمالات درباره آن

  1. مراد شخص خاصی است که دارای این ویژگی است. هنگامی‌که چنین شخصی کشته می‌شود، طبیعی است شهادت او در جامعه موج ایجاد کرده و تاثیر می‌گذارد.[۳]
  2. احتمال داده شده است منظور از "نفس زکیه"، افراد پاک سرشت باشند که در فتنه‌های آخر الزمان به دست ظالمان کشته می‌شوند و خونشان به ناحق جاری می‌گردد.[۴]
  • احتمال اول با روایات تناسب بیشتری دارد، چرا که قتل نفس زکیه در بین جامعه تاثیر و انعکاس ایجاد می‌کند.[۵] بنابراین منظور از "نفس زکیه" یکی از اشخاص با اخلاص و آزمایش شده در دوران غیبت کبری خواهد بود که بر اثر فتنه‌های آخر الزمان و انحرافات حاکم در آن زمان به شهادت می‌‏رسد و خونشان به ناحق جاری می‌گردد. در قرآن کریم آمده است: ﴿قَتَلْتَ نَفْسًا زَکِیَّةً بِغَیْرِ نَفْسٍ لَّقَدْ جِئْتَ شَیْئًا نُّکْرًا[۶]»[۷] "نفس زکیه" انسانی است که بر اثر شخصیت والای او قتل آن اهمیتی بسزا دارد، که جلب نظر می‌‏کند و موجب تأثر و تأسف عمیق مردم می‌‏شود. در ضمن چیزی که می‌‏خواهد نشانه شود می‌‏بایست در مورد کسی باشد که در بین مردم شناخته شده باشد، و گرنه نمی‏‌تواند دلالت بر چیزی بکند و نشانۀ ظهور قرار گیرد.[۸]

مصادیق "نفس زکیه"

  • در مورد اینکه "نفس زکیه" کیست و به چه کسی اطلاق می‌شود و به عبارت دیگر آیا قتل نفس زکیه یک واقعه در گذشته بوده که اتفاق افتاده یا اینکه هنوز به وقوع نپیوسته و از علائم نزدیک به ظهور حضرت مهدی (ع) است نظرات مختلفی بیان شده است که به آنها اشاره می‌شود:[۹]
  1. "نفس زکیه" همان محمد بن عبدالله محض ملقب به "نفس زکیه" است که در زمان بنی العباس به قتل رسید و از اولاد امام حسن مجتبی (ع) است.[۱۰] قرائنی بر این دلیل ارائه شده است[۱۱] لکن این سخن و نظر را نمی‌توان پذیرفت، زیرا پس از بررسی روایات "نفس زکیه"، اشکالاتی به این دیدگاه وارد است از جمله:
    1. قتل نفس زکیه بین رکن و مقام است، در حالی که محمد بن عبدالله محض در نزدیکی مدینه و منطقه احجار الزیت به قتل رسیده است.[۱۲]
    2. "نفس زکیه" یعنی نفسی پاک و طاهر، اما این شخص را نمی‌توان با چنین صفتی معرفی کرد و او را مورد تأیید اهل بیت دانست؛ چرا که او خود را مهدی(ع) می‌دانست و مردم را برابر اهل بیت، به خود دعوت می‌کرد.[۱۳]
    3. فاصله میان ظهور تا قتل این شخص، پانزده روزاست که به زمان قیام حضرت مهدی (ع) اشاره دارد؛ لذا با محمد بن عبدالله محض مطابقت نمی‌کند و این مطلب، هنوز رخ نداده است.[۱۴]
    4. خود "نفس زکیه" و پیروان وی تنها ادعای مهدی بودن او را داشته‌‏اند نه اینکه کشته شدن او را نشانه ظهور مهدی(ع) بدانند و همین ادعای کاذب، سبب می‌شود آن فرد آرمانی که کشته شدنش در روایات از نشانه‏‌های ظهور معرفی شده، بر این ادعاکننده دروغ‏گو منطبق نشود.[۱۵]
  2. "نفس زکیه" فردی است که قبل از ظهور امام زمان (ع) قیام می‌کند و در کنار کعبه ما بین رکن و مقام کشته می‌شود. از روایات استفاده می‌شود در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) در گیر و دار مبارزات زمینه‌ساز انقلاب مهدی(ع)، فردی پاک باخته و مخلص، در راه امام(ع) می‌کوشد و مظلومانه کشته می‌شود. این رخداد عظیم، طبق بیان روایات بین رکن و مقام ـ در بهترین مکان‌های زمین ـ اتفاق می‌افتد. فرد یادشده از اولاد امام حسن مجتبی (ع) است[۱۶].[۱۷] و نیز گفته شده حسینی نسب است.[۱۸] امام باقر (ع) در حدیثی طولانی نقل فرموده‌اند:[۱۹] «قائم(ع) به اصحاب خود می‌فرماید: "ای قوم! اهل مکه مرا نمی‌خواهند؛ ولی من کسی را به سوی آنها می‌فرستم تا حجت را بر ایشان تمام کنم... پس مردی از اصحاب خود را می‌خواند و به او می‌فرماید: به سوی اهل مکه برو و بگو:‌ای اهل مکه! من فرستادۀ مهدی هستم. او خطاب به شما می‌گوید: ما اهل بیت رحمت و معدن رسالت و خلافت هستیم و ما فرزندان محمد(ص) و سلالۀ پیامبرانیم و به راستی که مورد ظلم و ستم قرار گرفتیم و از زمانی که پیامبر از دنیا رفت، تا امروز، حق ما گرفته نشده است. پس اکنون ما شما را به یاری می‌خوانیم؛ ما را یاری کنید. چون آن جوان این سخن را بگوید مردم، او را بین رکن و مقام می‌کشند. او نفس زکیّه است.»[۲۰] برابر بعضی از روایات[۲۱] بین کشته شدن "نفس زکیه" و قیام قائم آل محمد (ص) تنها پانزده شب فاصله خواهد بود.[۲۲] محدث قمی می‌گوید:[۲۳] ""نفس زکیه" پسری است از خاندان محمد (ص) که مابین رکن و مقام در مسجد الحرام کشته می‌شود".[۲۴]
  3. "نفس زکیه" مجاهدی است از زمره بسترسازان ظهور که رهبری عده‌ای از عاشقان امام مهدی (ع) را بر عهده دارد و در راه حضرت در میان هفتاد تن از علمای زمانه در منطقه‌ای پشت شهر کوفه به شهادت می‌رسد. او غیر از سید هاشمی‌تباری است که در مکه و بین رکن کعبه و مقام ابراهیم سر از تنش جدا می‌شود و این هر دو، غیر از سید حسنی هستند که به قتل می‌رسد[۲۵].[۲۶]
  4. "نفس زکیه" شخصی است به نام محمد بن الحسن که میان رکن کعبه و مقام ابراهیم کشته خواهد شد. از فحوای این نظریه و تعابیر قائل آن چنین استنباط می‌شود که "نفس زکیه"، از سادات حسنی و در واقع همان سید حسنی است[۲۷].[۲۸]
  5. "نفس زکیه" سیدی والا تبار و حسینی‌نسب است و هموست که مظلومانه در ۲۵ ذی الحجه سر مبارکش در حرم امن الهی مکه مکرمه از تن جدا می‌شود و کمی پیش از ذبح شدن وی، سیدی هاشمی و حسنی‌تبار در کوفه به همراه هفتاد تن از علمای امت به دست سپاهیان سفیانی و در اثنای ورود سپاه مجاهد خراسانی از طریق شهرهای قصر شیرین و خانقین به شهادت می‌رسد. طبق این نظریه، رجل هاشمی و سید حسنی یک تن هستند[۲۹].[۳۰]

جمع بندی

پرسش مستقیم

جستارهای وابسته


منابع

پانویس

  1. ر.ک. م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۵۳، ۵۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲، ص۲۱۴؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۷؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۵۵۴؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۳۳۸ـ ۳۳۹؛ خیراللهی، زهرا، موسوی شکور، فخری سادات، علائم ظهور در آیات قرآن، ص ۲۳۳ ـ ۲۳۵؛ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص 174
  2. ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۷؛حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۰۳-۲۰۶؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۵۵۴؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳
  3. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲ و درس گفتارهای مهدویتدرس گفتارهای مهدویت
  4. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲ و درس گفتارهای مهدویتدرس گفتارهای مهدویت؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۷
  5. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور، صفحه؟؟؟؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳
  6. سوره کهف، آیه ۷۴
  7. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص ۲۰۳-۲۰۶؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۸، ۶۲۹
  8. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۸، ۶۲۹؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۷
  9. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۰۳-۲۰۶؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۱۴
  10. ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۵؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵
  11. ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۵
  12. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۰۳-۲۰۶؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۱۴؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۳۴۵ و ۳۴۶
  13. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۰۳-۲۰۶؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۱۴؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۳۴۵ و ۳۴۶
  14. ر.ک. طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۰۳-۲۰۶؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۱۴؛ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۲۸ و ۲۵۹؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۳۴۵ و ۳۴۶؛ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص 174
  15. اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص 174
  16. ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶
  17. ر.ک. م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹ و فرهنگنامه مهدویت، ص 345 و 346؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۵۲ ـ ۲۶۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۴؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۷؛ تونه ای، مجتبی، موعودنامه، ص 554
  18. ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵
  19. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، ص ۸۱: «یَا قَوْمِ إِنَّ أَهْلَ مَکَّةَ لَا یُرِیدُونَنِی وَ لَکِنِّی مُرْسِلٌ إِلَیْهِمْ لِأَحْتَجَّ عَلَیْهِمْ بِمَا یَنْبَغِی لِمِثْلِی أَنْ یَحْتَجَّ عَلَیْهِمْ فَیَدْعُو رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَیَقُولُ لَهُ امْضِ إِلَی أَهْلِ مَکَّةَ فَقُلْ یَا أَهْلَ مَکَّةَ أَنَا رَسُولُ فُلَانٍ إِلَیْکُمْ وَ هُوَ یَقُولُ لَکُمْ إِنَّا أَهْلُ بَیْتِ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْخِلَافَةِ وَ نَحْنُ ذُرِّیَّةُ مُحَمَّدٍ وَ سُلَالَةُ النَّبِیِّینَ وَ إِنَّا قَدْ ظُلِمْنَا وَ اضْطُهِدْنَا وَ قُهِرْنَا وَ ابْتُزَّ مِنَّا حَقُّنَا مُنْذُ قُبِضَ نَبِیُّنَا إِلَی یَوْمِنَا هَذَا فَنَحْنُ نَسْتَنْصِرُکُمْ فَانْصُرُونَا فَإِذَا تَکَلَّمَ هَذَا الْفَتَی بِهَذَا الْکَلَامِ أَتَوْا إِلَیْهِ فَذَبَحُوهُ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ هِیَ النَّفْسُ الزَّکِیَّةُ»
  20. ر.ک. یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۷
  21. ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۵۷، ح ۲، ص ۵۵۴
  22. ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۵۳، ۵۴؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۷
  23. قمی، عباس، منتهی الآمال، ج ۲، ص ۳۳۷؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ب ۲۲، ح ۱۶؛ مجلسی،محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۲
  24. ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۵۳، ۵۴.
  25. نظریه شیخ مفید، ر.ک: الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸
  26. ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۳۳۸ ـ ۳۳۹
  27. نظر آیت الله صافی گلپایگانی، ر.ک: منتخب الاثر، ص ۴۵۴
  28. ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ؛ ۳۵؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ طاهری، حبیب الله، سیمای آفتاب، ص ۲۷۸
  29. نظر کامل سلیمان ر.ک: یوم الخلاص، صص ۶۳۳ ـ ۶۳۸ و صص ۶۶۱ ـ ۶۶۸
  30. ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵
  31. ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ الساده، مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۱۵۶-۱۶۰.
  32. بشارة الاسلام، ص ۱۳۹، روضه کافی، ص ۲۲۵ ح ۶۶ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰.
  33. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۷- ۲۰۸ ح ۴۵ و غیبت شیخ طوسی، ص ۲۷۹.
  34. ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ الساده، مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۱۵۶-۱۶۰.
  35. الملاحم و الفتن، ص ۵۶، باب ۱۰۷ ط- منشورات الرضی.
  36. ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ الساده، مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۱۵۶-۱۶۰.
  37. ر.ک هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ الساده، مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۱۵۶-۱۶۰؛ طبسی، نجم الدین، تاملی نو در نشانه‌های ظهور ، ص۱۱، ۱۲؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱-۲۸۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۰۳-۲۰۶.
  38. ر.ک. م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص۱۷۴؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ الساده، مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۱۵۶-۱۶۰.

پیوند به بیرون