چرا تعیین وقت ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)

چرا تعیین وقت ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / کلیاتی از مهدویت / فرهنگ مهدویت
مدخل اصلی	تعیین کردن وقت ظهور

چرا تعیین وقت ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آسیب‌های اندیشه مهدویت چیستند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

قزوینی	امینی	علی‌زاده	جعفری	صالح‌نیا	میرتبار	کریمی	باقری‌زاده اشعری	رضوانی	نویسندگان کتاب نگین آفرینش

مفهوم‌شناسی توقیت

توقیت از نظر لغوی به معنای مشخص کردن زمان و محدود نمودن آن برای یک شیء است و در اصطلاح به تعیین زمان ظهور امام غایب گفته می‌شود. توقیت یا تعیین وقت برای ظهور، از آسیب‌هایی است که به طور جدی افراد و جوامع منتظر را تهدید می‌کند. در برخی از روایات، به‌صراحت، از تعیین کردن زمان ظهور حضرت مهدی(ع) نهی شده است؛ فضیل می‌گوید: خدمت امام باقر(ع) عرض کردم: آیا ظهور مهدی وقت معینی دارد؟ حضرت در پاسخ سه مرتبه فرمود: «هرکس برای ظهور وقتی تعیین کند دروغ می‌گوید». تأکید و اصرار معصومین(ع) بر تکذیب کسانی که وقت ظهور را مشخص می‌‌کنند به این دلیل است که حکمت و ارادۀ الهی اینچنین تعلق گرفته که این امر تا زمان ظهور حضرت بر همگان پوشیده باشد؛ در واقع، همان‌گونه که اراده و خواست خداوند به‌خاطر ناسپاسی مردم سبب شد خداوند به‌طور دفعی امام را در پردۀ غیبت قرار دهد، ظهور امام نیز بر اساس ارادۀ الهی و به صورت دفعی حاصل می‌‌شود.

دلایل معلوم نبودن زمان ظهور

دلایل معلوم نبودن زمان ظهور عبارت‌اند از:

1. ایجاد سستی در تکالیف منتظران: مشخص شدن زمان ظهور، سبب می‌‌شود افراد، نسبت به تکالیفی که سبب نزدیک شدن ظهور می‌‌شود بی‌تفاوت باشند و فقط منتظر زمان ظهور امام باشند؛ بدین گونه که منتظر به این نتیجه می‌‌رسد، وقتی زمان ظهور مشخص است، چرا خود را به زحمت بیاندازد و عملی را انجام دهد که هیچ فایده‌ای برای نزدیک شدن ظهور ندارد؛ در واقع، فرد در خیلی از مواقع نسبت به انجام تکالیف ناامید و مأیوس می‌‌شود؛ چراکه انجام هر تکلیفی برای حاصل شدن زمان ظهور را عنصری لغو و بی اثر می‌‌بیند.
2. آزمایش الهی: ناسپاسی مردم سبب شد خداوند اراده‌اش بر این امر تعلق بگیرد که امام در پرده غیبت باشد، همین امر می‌‌تواند موجبات امتحان و آزمایش مردم را هم فراهم کند؛ زیرا با مشخص نشدن زمان ظهور تلاش و کوشش مردم برای حاصل شدن این امر (ظهور) سنجیده و مورد آزمایش قرار می‌‌گیرد.
3. احتمال بداء: در برخی از روایات آمده است که می‌‌توان از طریق حساب و جفر به طور اجمال یا تفصیل نسبت به زمان ظهور آگاهی پیدا کرد. در جواب باید گفت اولاً: این روایات از لحاظ سندی معتبر نیستند. ثانیاً: بر فرض، این روایات از لحاظ سندی معتبر باشند، اما ممکن است در زمان تعیین شده، بداء حاصل شود.
4. قساوت قلب: هنگامی که زمان برای ظهور مشخص شود، عده ای به خاطر دور دیدن زمان فرج، قساوت قلب نسبت به دینشان دچار می‌‌شود و ممکن است برخی از آنها مرتد شده و از دین اسلام برگردند؛ امام کاظم(ع) می‌فرماید: اگر برای این امر وقتی تعیین شود، دل‌ها را قساوت می‌گیرد و توده مردم از اسلام برمی‌گردند. بگویید: چه زود است، چقدر نزدیک است؛ تا دل مردم آرام گیرد و فرج نزدیک شود.

راه‌های مبارزه با تعیین زمان ظهور برخی از راه‌هایی که می‌‌توان با تعیین‌کنندگان وقت ظهور مقابله کرد عبارت‌اند از:

1. تکذیب: محمد بن مسلم می‌گوید: امام صادق(ع) فرمود: «ای محمد، هر کس از جانب ما به تو خبر دهد که ما وقتی برای ظهور تعیین کرده‌ایم، بی‌مهابا و ترس او را تکذیب کن؛ زیرا ما برای هیچ کس [حتی خواص] وقتی تعیین نمی‌کنیم».
2. تسلیم ارادۀ خداوند شدن: منتظر باید هر لحظه منتظر ظهور بوده و در این حال، تسلیم اراده و امر الهی باشد.
3. معرفت و شناخت: معرفت و شناخت نسبت به امام مهدی(ع) می‌‌تواند درمان خوبی نسبت به این آفت باشد چراکه مجموعه‌ای از روایات معصومان دلالت می‌‌کند، معرفت به امام راه موثری برای درمان تشویش و نگرانی نسبت به تقدیم و تأخیر امر ظهور است.

مشخص کردن زمان ظهور فقط در قالب تعیین وقت و زمان حادث نمی‌شود، بلکه تعیین زمان برای ظهور می‌‌تواند از طریق علائم ظهور در تطبیق مصادیق آن باشد، به این صورت که بعضی از افراد، مستقیماً به تعیین وقت ظهور اشاره نمی‌کنند اما با توجه به علائمی که برای ظهور امام مهدی(ع) بیان شده است و بر اساس احتمالات خودشان این علائم را بر حادثه‌های که اتفاق می‌‌افتد تطبیق می‌‌دهند و به این نتیجه می‌‌رسند که ظهور در این زمان اتفاق می‌‌افتد؛ در حالی که می‌‌توان گفت این عمل هم نوعی توقیت و مشخص کردن زمان ظهور است. در بعضی از روایات برای زمان ظهور به طور اجمالی وقتی معین شده است؛ در روایتی امام صادق(ع) فرمود: «به اسم قائم در شب بیست و سوّم ماه رمضان ندا داده خواهد شد و ایشان در روز عاشورا قیام خواهد کرد، همان روزی که حسین بن علی در آن روز به شهادت رسید». در این نوع از روایات زمان دقیقی از ظهور مشخص نشده است؛ از این جهت این روایات نمی‌تواند با روایاتی که از تعیین زمان ظهور نهی کرده‌اند معارضه کند.

نتیجه

تعیین زمان ظهور، می‌‌تواند از جهات گوناگون جزء محورهایی اصلی آسیب‌شناسی مهدویت باشد، چراکه اگر این تعیین زمان صحیح و مطابق واقع باشد موجب سستی منتظران در انجام تکالیفشان می‌شود و در صورتی که این تعیین زمان مطابق با واقع نباشد سبب بدبینی منتظر به اصل ظهور خواهد شد. تاکید ائمه بر این است که هرکسی که وقتی برای ظهور تعیین کرد را تکذیب شود. برخی روایات به‌طور اجمالی از روز ظهور سخن گفته‌اند اما چون روز مشخصی را تعیین نکرده‌اند، نمی‌توان با آن روایاتی که تعیین کردن وقت را نهی کرده‌اند در تعارض دانست.

پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

۱. حجت الاسلام و المسلمین قزوینی؛

سید محمد کاظم قزوینی آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی، در کتاب «امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور» در این‌باره گفته است: «حکمت الهی، اقتضا کرده است که وقت ظهور امام زمان (ع) برای مردم، نامعلوم و مخفی باشد. با اینکه احادیث زیادی از پیامبر (ص) و امامان پاک (ع) راجع به ابعاد مختلف زندگی امام زمان (ع) آمده، ولی به زمان ظهور در هیچ یک از آنها، تصریح نشده است؛ بلکه به عکس، احادیث شریفی از پیامبر (ص) و امامان پاک (ع) آمده است که کسی را که از وقت ظهور خبر می‌دهد، تکذیب کنید همچنین در احادیث رد شده است که یکی از معصومین، خبر از وقت ظهور داده باشد. درباره غیبت امام زمان (ع) از پیامبر (ع) آمده است: "کسانی که برای ظهور، وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند". همچنین فضیل از امام باقر(ع) پرسید: آیا زمان ظهور مشخص است؟ فرمود: "کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند؛ کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند؛ کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند". امام صادق(ع) فرمود: "کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند؛ ما اهل بیت (ع) برای این امر، درگذشته و در آینده، وقتی را مشخص نکرده‌ایم و نخواهیم کرد". همچنین ایشان فرمود: "کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند و کسانی که در این امر، عجله کنند، هلاک می‌شوند و تسلیم شدگان، نجات می‌یابند". منظور از "معین کردن وقت"، مشخص کردن سال ظهور آن حضرت (ع) به صورت دقیق است. چون احادیثی راجع به نشانه‌های حتمی ظهور آمده، که نشان دهنده این است که به ظهور آن حضرت نزدیک شده‌ایم».

۲. آیت الله امینی؛

ابراهیم امینی آیت الله ابراهیم امینی، در کتاب «دادگستر جهان» در این‌باره گفته است: «برای ظهور وقتی تعیین نشده بلکه ائمه اطهار (ع) تعیین کننده وقت ظهور را تکذیب کرده‌اند. از باب نمونه: فضیل می‌گوید: خدمت امام باقر (ع) عرض کردم: آیا ظهور مهدی وقت معینی دارد؟ حضرت در پاسخ سه مرتبه فرمود: هرکس برای ظهور وقتی تعیین کند دروغ می‌گوید. عبد الرحمن بن کثیر می‌گوید: خدمت امام صادق (ع) بودم که مهزم اسدی وارد شده عرض کرد: فدایت شوم، ظهور قائم آل محمد و تشکیل دولت حق که در انتظارش هستید طول کشید پس کی واقع می‌شود؟ حضرت پاسخ داد: تعیین‌کنندگان وقت ظهور دروغ می‌گویند، تعجیل‌کنندگان هلاک می‌گردند و تسلیم‌شوندگان نجات می‌یابند و به سوی ما بازگشت می‌کنند. محمد بن مسلم می‌گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: هرکس وقت ظهور را برایت تعیین کرد از تکذیب نمودنش باک نداشته باش، زیرا ما برای ظهور وقتی تعیین نمی‌کنیم‌ و ده حدیث دیگر. از این احادیث کثیره استفاده می‌شود که: نه پیغمبر اکرم (ص) و نه هیچ‌ امامی وقت ظهور را تعیین نکرده‌اند و راه هرگونه سوءاستفاده‌ای را بسته‌اند. پس اگر حدیثی نسبت به امامی داده شده که وقت ظهور در آن، تعیین گشته اگر قابل تأویل و توجیه باشد باید تأویلش نمود و الا یا باید مسکوت عنه بماند یا تکذیب شود. مانند حدیث ضعیف و مجمل ابو لبید مخزومی که مطالبی را بامام نسبت داده و در ضمن آنها می‌گوید: قائم مادر "الر" قیام می‌کند».

۳. حجت الاسلام و المسلمین علی‌زاده؛

مهدی علی‌زاده حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی علی‌زاده، در کتاب «نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار» در این‌باره گفته است: «می‌دانیم که "توقیت" - تعیین وقت مشخص برای ظهور - عملی است که ائمه هدی (ع) به شدت از آن نهی کرده و آن را ممنوع اعلام کرده‌اند. در روایات وارد شده که از امام رضا (ع) سؤال شد: قائم (ع)] چه وقتی ظهور می‌کند؟ امام پاسخ فرمودند: "پاسخ گفتن به کی ظهور می‌کند؟ خبر دادن از وقت است. پدرم از پدرش از پدرانش از علی (ع) روایت کرد که به رسول خدا (ص) گفته شد: قائم شما چه وقتی خروج می‌کند؟ حضرت پاسخ فرمود: مَثَل قیام و ظهور او مَثَل قیامت است؛ ﴿لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً﴾ از تو درباره قیامت می‌پرسند که وقوع آن چه وقت است؟ بگو: علم آن تنها نزد پروردگار من است؛ جز او هیچ کس آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند، این حادثه بر آسمان‌ها و زمین گران است. جز ناگهان به شما نمی‌رسد. نیز از امام صادق (ع) نقل است در پاسخ مفضل که سؤال کرد: آیا می‌توان برای ظهور حجت (ع) وقتی تعیین کرد؟ فرمودند: "ای مفضل! من برای این امر زمانی را تعیین نمی‌کنم و اساساً نمی‌توان برای آن وقتی مشخص نمود. هرکس برای قیام مهدی ما زمانی تعیین کند، در علم، انباز خدا شده است و در واقع مدعی دست یافتن بر سر الهی گشته و...". نهی از این عمل تعبدی نیست، بلکه به علت ترتب مفاسد نفس الأمریست که منع به آن تعلق گرفته است؛ باید این نکته را گوشزد کنیم که تطبیق غیر متعهدانه نشانه‌های ظهور بر حوادث جاری پیرامونی و مصداق یابی غیر کارشناسی شده برای آن‌ها نیز به نوبه خود شعبه‌ای از توقیت و به احتمال قوی، محکوم به همان حکم است. زیرا تبعاً و خواه ناخواه منتهی به توقیت می‌گردد.

۴. حجت الاسلام و المسلمین جعفری؛

محمد صابر جعفری حجت الاسلام و المسلمین محمد صابر جعفری، در کتاب «اندیشه مهدویت و آسیب‌ها» در این‌باره گفته است: «یکی دیگر از آسیب‌ها، تعیین وقت ظهور است. چرا که حکمت الهی بر این است که بماند ظهور لذا امام زمان(ع) بر بندگان مخفی. احدی نمی‌تواند زمانی برای ظهور تعیین کند. مفضل بن عمر گوید: از مولایم امام صادق(ع) پرسیدم: «"هَلْ لِلْمَأْمُورِ الْمُنْتَظَرِ الْمَهْدِيِّ(ع) مِنْ وَقْتٍ مُوَقَّتٍ يَعْلَمُهُ النَّاسُ؟ فَقَالَ: حَاشَ لِلَّهِ أَنْ يُوَقِّتَ ظُهُورَهُ بِوَقْتٍ يَعْلَمُهُ شِيعَتُنَا... فَقَالَ: يَا مُفَضَّلُ! لَا أُوَقِّتُ لَهُ وَقْتاً وَ لَا يُوَقَّتُ لَهُ وَقْتٌ، إِنَّ مَنْ وَقَّتَ لِمَهْدِيِّنَا وَقْتاً فَقَدْ شَارَكَ اللَّهَ تَعَالَى فِي عِلْمِهِ وَ ادَّعَى أَنَّهُ ظَهَرَ عَلَى سِرِّهِ..."». فضیل از امام باقر(ع) پرسید: «"هَلْ لِهَذَا الْأَمْرِ وَقْتٌ؟ فَقَالَ: كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ، كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ، كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"». ابی‌بصیر گوید: از امام صادق(ع) درباره امام زمان(ع) پرسیدم. فرمود: «"كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ، إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَا نُوَقِّتُ، ثُمَّ قَالَ: أَبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُخْلِفَ وَقْتَ الْمُوَقِّتِينَ"». در روایت دیگر فرموده‌اند: «"كَذَبَ الْمُوَقِّتُونَ، مَا وَقَّتْنَا فِيمَا مَضَى وَ لَا نُوَقِّتُ فِيمَا يَسْتَقْبِلُ"». در برخی روایات، علت عدم تعیین وقت، چنین بیان شده است: امام جواد(ع) فرمودند: «"[لَوْ عَيِّنَ لِهَذَا الاَمْرِ وَقْتٌ] لَقَسَتِ الْقُلُوبُ، و لَرَجَعَ عَامَّةُ النَّاسِ عَنِ الْإِسْلَامِ، و لكِنْ قَالُوا: مَا أَسْرَعَهُ! و مَا أَقْرَبَهُ! تَأَلُّفاً لِقُلُوبِ النَّاسِ، و تَقْرِيباً لِلْفَرَجِ"». پیامدها: این عمل - جدای از این که ادعایی است بی‌دلیل و دروغی است آشکار؛ چرا که اهل‌بیت فرموده‌اند: کسی از زمان آن آگاه نیست. - پیامدهای متفاوتی دارد که به ذکر آن می‌پردازیم: ایجاد یأس و ناامیدی به سبب عدم تحقق ظهور در وقت تعیین شده. ایجاد بدبینی نسبت به اصل ظهور. ایجاد بدبینی به شخصیت امام در اثر عدم تحقق ظهور. قساوت قلب‌ها. برگشتن مردم سست ایمان از دین. خاستگاه: تعجیل و شتاب کردن در امر فرج. عوام‌فریبی در اثر هوی و هوس. توهم و خیال‌پردازی. عدم تطبیق صحیح آثاری که براثر قدرت‌های روحی و ریاضت‌ها به دست می‌آورند. یعنی چیزهایی را در آینده پیش‌بینی می‌کنند، اما در تطبیق آنها اشتباه نموده و خیال می‌کنند ظهور است. لذا وقتی تعیین می‌کنند. مبارزه و درمان: تکذیب: محمد بن مسلم گوید: امام صادق(ع) فرمود: «"يَا مُحَمَّدُ مَنْ أَخْبَرَكَ عَنَّا تَوْقِيتاً فَلَا تَهَابَنَّ أَنْ تُكَذِّبَهُ فَإِنَّا لَا نُوَقِّتُ لِأَحَدٍ وَقْتاً"». نکته قابل توجه این است که در روایت آمده است: "بی مهابا او را تکذیب کن" از این تفسیر به خوبی بر می‌آید که نباید شخصیت زده شد. ابهت و بزرگی افراد نباید مانع تکذیب شود. هر کس با هر مقام و جایگاهی که دارد اگر برای ظهور وقتی معین کرد، بایستی تکذیب گردد. نزدیک دانستن ظهور همراه با تسلیم. راه چاره این است که انسان ظهور را نزدیک بداند، هر لحظه منتظر ظهور باشد و با این حال، تسلیم اراده و امر الهی باشد و هیچ امری، پرده صبر او را ندرد که: «"نَجَا الْمُقَرِّبُونَ"» و «"نَجَا الْمُسَلِّمُونَ"». روشنگری و تبیین علما و اندیشمندان دینی».

۵. حجت الاسلام و المسلمین صالح‌نیا؛

یحیی صالح‌نیا حجت الاسلام و المسلمین دکتر یحیی صالح‌نیا، در کتاب «تنها بر فراز» در این‌باره گفته است: «از آسیب‌های فرهنگ مهدویت آن است که بعضی به دنبال تعیین زمان برای ظهور هستند. در حالی که زمان ظهور بر مردم مخفی است و در روایات پیشوایان دینی از تعیین وقت برای ظهور به شدت نهی شده است و وقت‌گذاران، دروغگو شمرده شده‌اند. از امام باقر(ع) سؤال شد آیا برای ظهور وقت (معینی) است؟ فرمود: "آنها که برای ظهور، تعیین وقت می‌کنند دروغ می‌گویند". (و سه بار این جمله را تکرار کرد). این حال بعضی آگاهانه یا ناآگاهانه برای ظهور، تعیین وقت می‌کنند که کمترین اثر آن احساس یأس و ناامیدی برای کسانی است که این وعده‌های دروغین را باور کرده‌اند اما خلاف آن را مشاهده نموده‌اند».

۶. حجت الاسلام و المسلمین میرتبار؛

سید محمد میرتبار حجت الاسلام و المسلمین سید محمد میرتبار، در کتاب «آسیب‌شناسی جامعه منتظر» در این‌باره گفته است: «از آسیب‌هایی که به طور جدی افراد و جوامع منتظر را تهدید می‌کند و صریحاً در روایات اهل بیت(ع) به آن اشاره شده، "توقیت" است. این مفهوم از نظر لغوی به معنای مشخص کردن زمان و محدود نمودن آن برای یک شیء می‌باشد و در اصطلاح به تعیین زمان ظهور امام غایب گفته می‌شود. پیش‌تر گفتیم که زمان ظهور امام مشخص نیست و علم آن تنها در اختیار خداوند متعال است. از تفاوت‌های غیبت کبرا با غیبت صغرا، به نامحدود بودن زمان آن در مقایسه با اتمام زمان غیبت صغرا مربوط می‌شود. آسیبی که در مسأله توقیت نهفته است، همچون برداشت انحرافی از انتظار، به خلط و دخالت اراده الهی و اراده انسانی مربوط می‌شود. در واقع، همان گونه که رقم خوردن وضعیت غیبت به اراده الهی مربوط می‌شود هنگامه قیام و ظهور حضرت صاحب(ع) نیز تنها بر اساس اراده الهی مشخص شده و به صورت ناگهانی و دفعی به وقوع خواهد پیوست. بی‌زمانی و دفعی بودن زمان ظهور، به طور صریح در روایات ذکر شده است که در قالب انتظار صبح و شام از آن یاد شده است. نیز در ادعیه‌ای که در باب فرج و انتظار موعود وارد شده، به مانند هنگامه قیامت و مشابه با آن، اشاره شده است. در این راستا، واکنش صحیح این است که برابر اراده الهی تسلیم بوده و به جای سعی در دخالت و تغییر مقدرات پروردگار به وظایف خود مشغول شد و در مسیر فهم و به کار بستن اوامر و دستورات خداوند قرار گرفت. در کنار وضعیت مطلوب تسلیم برابر اراده خداوند، درباره موضوع ظهور و زمان وقوع آن، می‌توان از عکس‌العمل توقیت نام برد که در روایات به شدت از آن نهی شده است - کتاب کافی، به نام کراهیة التوقیت به وجود آمده است - و ضمن بیان اینکه اهل بیت(ع) نیز زمانی را برای ظهور مشخص نمی‌کنند، به عاملان این امر نسبت دروغ داده شده است؛ برای مثال، هنگامی که ابوبصیر از امام صادق(ع) در باره قائم سوال می‌کند، امام در پاسخ می‌فرماید: تعیین‌کنندگان وقت دروغگو هستند و ما خاندانی هستیم که تعیین وقت نمی‌کنیم. علاوه بر این، معصومان(ع) امر فرموده‌اند که هر کس چنین نسبتی به آنان روا داشت، تکذیب شود. ایشان ضمن خودداری از تعیین وقت، امر ظهور را موکول به زمانی دانسته‌اند که نشانه‌هایی پدیدار شود و از این رو باب توقیت و تحدید زمان را بسته‌اند. در نگاهی دیگر اساساً توقیت، هیچ‌گاه به نتیجه نخواهد رسید؛ چرا که تعیین‌کنندگان وقت ظهور، سعی در مشارکت در علم الهی داشته، آنچه در محدودة علم پروردگار است و دست آدمیان از آن کوتاه می‌باشد را طلب می‌کنند. از سوی دیگر، سنت‌های الهی و اصل آزمایش بندگان در جریان است و خداوند از طریق تغییر در زمان‌هایی که توسط مردم مشخص می‌شوند و توقع وقوع امر پروردگار در آنها بیشتر است، به آزمایش ایشان می‌پردازد و زمان تعیین شده را تغییر می‌دهد. در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: هنگامی که حضرت موسی(ع) برای پیغام بردن نزد پروردگار خود رفت، قوم خود را به سی روز وعده داد و چون خداوند ده روز بر این ایام افزود، قوم او گفتند: "موسی با ما خلف وعده کرد" و از این رو به انحراف‌گراییدند. پس از ذکر این مطلب، امام باقر(ع) فرمود: اگر ما به شما خبری دادیم و طبق گفته ما شد، بگویید خدا راست فرموده است و اگر به شما خبری گفتیم و برخلاف گفته ما واقع شد، بگویید خدا راست فرموده تا دو پاداش گیرید. مشاهده می‌شود که امام معصوم، ضمن این بیان به اراده الهی و نحوه رویارویی با انکشاف این اراده، اشاره فرموده‌اند. توقیت در زمان غیبت امام غایب هیچ ثمره مفیدی نخواهد داشت و در نهایت به هلاکت شخص وقت گذار منتهی می‌شود و با گذشت زمان، تکذیب آنان را همراه خواهد داشت. در روایات نیز آمده است غیبت، به حیرت جاهلان، هلاکت مبطلان و تکذیب وقّاتون می‌انجامد و تنها راه نجات از تکذیب و هلاکت و رسیدن به نجات، تسلیم برابر اراده الهی است. آسیب توقیت، علاوه بر تعیین زمان مشخص برای ظهور، در قالب تطبیق علایم ظهور بر مصداق‌های خاص نیز واقع می‌شود. برخی از افراد، مستقیماً به تعیین وقت نمی‌پردازند؛ اما با توجه به نشانه‌هایی که برای ظهور امام مهدی(ع) بیان شده است و معمولاً کیفیت دقیق و خصوصیات آنها روشن نیست، آنها را به بستری برای تحلیل‌ها و تفسیرهای شخصی و احتمالی خود بدل کرده و هر از چند گاهی، در پی تطبیق علایم ظهور بر پدیده‌های حادث شده بر می‌آیند و بدین وسیله از نزدیکی ظهور خبر می‌دهند. چنین جریانی غالباً به توقیت می‌انجامد و از آنجا که نشانه‌های ذکر شده برای ظهور در بستر زمانی مشخصی پیش‌گویی شده‌اند، تطبیق یک حادثه با نشانه‌ای از ظهور، در بستر این تقویم زمانی به توقیت می‌انجامد. جریان توقیت، از عمده‌ترین آسیب‌های جامعه منتظر است که به روشن‌ترین وجه ممکن به یأس و ناامیدی از ظهور می‌انجامد و در درازمدت به تزلزل و تردید در اعتقادات و باورهای جامعه منجر می‌شود. با این حال بعضی آگاهانه یا ناآگاهانه برای ظهور تعیین وقت می‌کنند که کمترین اثر آن بروز احساس ناامیدی برای کسانی است که این وعده‌های دروغین را باور کرده ولی خلاف آن را مشاهده کرده‌اند. آسیب توقیت برای کسانی که اهل سوءاستفاده نبوده و واقعاً مشتاق ظهور امام هستند، ناشی از نا آرامی‌ای است که با افزودن بر میزان معرفت امام، قابل درمان است. بر این اساس مجموعه‌ای از روایات معصومان وارد شده است که معرفت امام را راه درمان تشویش و نگرانی از تقدیم و تأخیر امر ظهور می‌داند. امام معصوم به منتظران دستور می‌دهند که امام خود را بشناسید؛ چرا که اگر شناختید، تقدم یا تأخر این امر به زیان شما نخواهد بود. چنین منتظرانی با دیرشدن زمان بود ظهور، چیزی از دست از نمی‌دهند و در جهاد بزرگ امام، همراه او خواهند بود».

۷. آقای کریمی (پژوهشگر معارف مهدویت)؛

محمد علی کریمی آقای محمد علی کریمی، در کتاب «آیا ظهور نزدیک است» در این‌باره گفته است: «از دیگر آسیب‌های پرداختن به علائم ظهور، بحث است. توقیت به معنای تعیین وقت برای ظهور است؛ چرا که حکمت الهی بر این است که وقت ظهور امام زمان بر بندگان مخفی بماند؛ بنابراین هیچ کس نمی‌تواند برای ظهور زمانی تعیین کند. فضیل از امام باقر(ع) پرسید: "آیا برای این امر وقتی معین است؟" آن حضرت سه مرتبه فرمودند: "آنان که وقتی برای آن تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند". ابوبصیر از امام صادق(ع) درباره امام زمان پرسید. حضرت فرمود: "آن کس که وقتی برای ظهور تعیین می‌کند، دروغ می‌گوید. ما اهل بیت زمانی تعیین نمی‌کنیم". البته در برخی روایات علت عدم تعیین وقت، چنین بیان شده است: امام کاظم(ع) فرموده‌اند: "اگر برای این امر وقتی تعیین شود، دل‌ها را قساوت میگیرد و توده مردم از اسلام برمی‌گردند. بگویید: چه زود است، چقدر نزدیک است؛ تا دل مردم آرام گیرد و فرج نزدیک شود"».

۸. آقای باقری‌زاده اشعری؛

محمد باقری‌زاده اشعری آقای محمد باقری‌زاده اشعری، در کتاب «از امام مهدی بیشتر بدانیم» در این‌باره گفته است: «با توجه به این که زمان ظهور امام مهدی (ع) در دامنه علم الهی قرار دارد و هیچ کسی از آن آگاه نیست، احادیث به دلایل زیر از تعیین وقت برای ظهور امام مهدی (ع) نهی کرده‌اند: بیان زمان ظهور، گم‌راه کردن مردم و سوق دادن آنان به نادانی است و مشمول آیاتی همچون ﴿وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ﴾ می‌شود. زمان ظهور، امری مقدس است و به گونه طبیعی، دستاویز کسانی قرار می‌گیرد که در صدد سوءاستفاده از امور مقدس برای پیشبرد مقاصد سیاسی و اجتماعی که در صدد سوءاستفاده از امور مقدس برای پیشبرد مقاصد سیاسی و اجتماعی خود هستند و لازم است که از این آسیب و خلل، پیشگیری شود. تعیین زمان‌های متعدد برای ظهور و روشن شدن نادرستیِ آنها، سبب ناامیدی توده مردمی می‌شود که با امید و آرزو، به زودی به عنوان "روز موعود" چشم دوخته‌اند».

۹. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «تعیین تاریخ ظهور امام زمان (ع) به چند نحو متصور است: اینکه تاریخ و وقت ظهور حضرت را به طور دقیق و تفصیلی معین کنیم که در فلان سال، و فلان ماه و فلان روز خواهد بود. این احتمال باطل است، زیرا در هیچ روایتی به آن اشاره نشده است و مضافاً به اینکه در برخی از احادیث تعیین کننده وقت ظهور مورد لعن قرار گرفته است. اینکه موعد ظهور به نحو اجمال تعیین گردد، به اینکه بگوییم: هر گاه خداوند اراده کند آن حضرت ظهور خواهد کرد. این احتمال به طور حتم اشکالی نداشته و صحیح است. اینکه از طریق قواعد حساب و جفر، به طور اجمال یا تفصیل به زمان ظهور حضرت علم پیدا کرده و از آن خبر دهیم. این احتمال گر چه در برخی روایات به آن اشاره شده ولی از سند معتبری برخوردار نیست. خصوصاً آنکه تاریخ ظهور، ممکن است مورد بدا واقع شود. اینکه مطابق برخی از روایات به طور کلّی و اجمال به زمان ظهور آن حضرت اشاره گردد: طبرسی از امام صادق (ع) نقل کرده که: لاَ يَخْرُجُ اَلْقَائِمُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِلاَّ فِي وَتْرٍ مِنَ اَلسِّنِينَ سَنَةِ إِحْدَى أَوْ ثَلاَثٍ أَوْ خَمْسٍ أَوْ سَبْعٍ أَوْ تِسْعٍ. و نیز به سند خود از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: به اسم قائم در شب بیست و سوّم ماه رمضان ندا داده خواهد شد و در روز عاشورا قیام خواهد کرد، و آن روزی است که حسین بن علی در آن روز به شهادت رسید. به جهاتی نباید خبر از وقت ظهور داد: در هیچ روایتی به وقت دقیق و حتی غیر دقیق ظهور اشاره نشده است. از آنجا که زمان ظهور ممکن است به جهت شرایطی تغییر پیدا کند و به تعبیری متعلق بداء واقع شود و ما از آن اطلاعی نداشته باشیم، لذا نباید از زمان ظهور خبر دهیم، گر چه انسان ممکن است از راه‌های غیر عادی به یک پرده از قضایا علم حاصل نماید. گاهی با برخی از خبرها نسبت به ظهور که در خارج هم تحقق نیافته است مردم به اصل ظهور بدبین می‌شوند و اصل واقعه از دید آنان بی اعتبار می‌گردد. برخی از روایات، از توقیت و معین کردن وقت ظهور نهی نموده‌اند».

۱۰. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛

نگین آفرینش ج۱ (کتاب) نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند: «از آسیب‌های فرهنگ مهدویت آن است که بعضی به دنبال تعیین زمان برای ظهور هستند؛ در حالی که زمان ظهور بر مردم مخفی است. در روایات پیشوایان دینی از تعیین وقت برای ظهور به شدت نهی شده است و وقت گذاران، دروغ‌گو شمرده شده‌اند. از امام باقر(ع) سؤال شد: "آیا برای ظهور وقت (معنی) است؟ حضرت فرمود: آن‌ها که برای ظهور تعیین وقت می‌کنند، دروغ می‌گویند. (و دو بار این جمله را تکرار کرد). با این حال، بعضی آگاهانه یا ناآگاهانه برای ظهور تعیین وقت می‌کنند که کمترین اثر آن احساس یأس و ناامیدی برای کسانی است که این وعده‌های دروغین را باور کرده‌اند؛ ولی خلاف آن دیده‌اند. بنابراین منتظرانِ واقعی باید خود را از دام شیّادان و نیز نادانان حفظ کنند و درباره زمان ظهور، تنها منتظر اراده پروردگار باشند».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. چرا برداشت انحرافی از انتظار را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
2. چرا افراط و تفریط در تبین کشتارهای آغاز قیام را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
3. چرا طرح مباحث غیر ضروری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
4. چرا عدم پیروی از ولایت فقیه و نواب عام را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
5. چرا مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
6. چرا عاشق‌نمایان دنیاطلب را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
7. چرا آرزوگرایان بی‌عمل را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
8. چرا ملاقات‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
9. چرا افراط و تفریط در تبیین مفهوم غیبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
10. چرا تطبیق نشانه‌های ظهور با وقایع را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
11. چرا تعیین وقت ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
12. چرا تعجیل در امر ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
13. چرا فعالیت‌های غرب و مستشرقان را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
14. چرا خوگرفتن با شرایط موجود را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
15. چرا عافیت‌طلبی را به عنوان یکی از آسیب‌های مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
16. چرا منجی‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
17. چرا غلو در محبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
18. چرا باطن‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
19. چرا عدم درک صحیح از اضطرار به حجت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
20. چرا برداشت انحرافی از مفهوم غیبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
21. اراده الهی و انسانی در مسئله انتظار به چه معناست؟ (پرسش)
22. چرا آمیختگی نشانه‌های ظهور با شرایط ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
23. چرا زمینه‌سازی از راه گسترش ظلم و فساد را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
24. آیا برای ظهور امام مهدی باید به افزودن ظلم و ستم کمک کرد؟ (پرسش)
25. چرا کوتاهی متولیان در ارائه معارف را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
26. آسیب‌های رفتاری مهدویت کدامند؟ (پرسش)
27. چرا ایجاد هرج و مرج و بروز اختلافات شدید را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
28. چرا تعجیل در امر ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
29. چرا مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
30. چرا بروز کسالت و سستی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
31. چرا نمادگرایی افراطی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
32. چرا ارتباط موقت و گسسته با امام مهدی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
33. چرا عدم انسجام اجتماعی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
34. چرا کم فروغ شدن عواطف انسانی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
35. چرا شیوع ناهنجاری‌های رفتاری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
36. چرا انگیزه‌های غیر انسانی در روابط اجتماعی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
37. چرا آسیب‌های سیاسی در عصر انتظار را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
38. چرا ابهام در آثار روانی مهدویت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
39. چرا انتظار کشیدن بدون تلاش برای تغییر را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
40. چرا بی‌تفاوتی منتظران در قبال زمینه‌سازی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
41. چرا ترس از امام و آرمان‌ها را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
42. چرا گریز از امام و آرمان‌ها را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
43. چرا ترک وظایف انتظار را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
44. چرا ناامیدی افراد جامعه را از آسیب‌های اجتماعی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
45. چرا عدم پیروی از فقها را از آسیب‌های اجتماعی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
46. چرا انتظار بدون تلاش برای تغییر را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
47. چرا ترک وظایف منتظران را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.