ویژگی علم اهل بیت در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = علم معصوم | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = ویژگی علم اهل بیت در حدیث - ویژگی علم اهل بیت در کلام اسلامی | پرسش مرتبط = علم معصوم (پرسش) }} == مقدمه == == نخست: گنجوران دانش خداوند == * پیامبر خدا {{صل}} ـ به نقل از خداوند عز...» ایجاد کرد) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
برخی از ویژگی‌های [[علم اهل بیت]]{{ع}} در [[روایات]] عبارت‌اند از: | |||
== نخست: [[گنجوران دانش خداوند]] == | == نخست: [[گنجوران دانش خداوند]] == | ||
# [[پیامبر خدا]]{{صل}} ـ به نقل از [[خداوند]] عز و جل، در توصیف [[ویژگی‌های اهل بیت]]{{عم}} ـ: و آنها پس از تو، گنجُوران [[علم]] من‌اند<ref>{{متن حدیث|رَسُولُ اللَّه{{صل}} عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل: وَ هُمْ خُزَّانِي عَلَى عِلْمِي مِنْ بَعْدِكَ}}؛ الکافی: ج ۱، ص۱۹۳ ح ۴، و ص۲۰۹ ح ۴، بصائرالدرجات: ص۵۴، ح ۳؛ کلاهما عن أبی حمزة الثمالیّ عن الإمام الباقر{{ع}}، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۷، ح ۱۲.</ref>. | |||
# [[امام باقر]]{{ع}}: به [[خدا]] [[سوگند]]، ما گنجوران خدا در [[آسمان]] و [[زمین]] هستیم، نه بر زر و سیم، که گنجوران علم اوییم<ref>الإمام الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ إِنَّا لَخُزَّانُ اللَّهِ فِي سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ لَا عَلَى ذَهَبٍ وَ لَا عَلَى فِضَّةٍ إِلَّا عَلَى عِلْمِهِ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۱۹۲، ح۲، بصائرالدرجات: ص۱۰۴، ح ۱، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۰۹، کلّها عن سورة بن کلیب، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۵، ح ۱.</ref>. | |||
# امام باقر{{ع}}: ما، گنجوران [[علم خدا]] و بازگو کنندگان [[وحی]] خداییم<ref>الإمام الباقر{{ع}}:{{متن حدیث|نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِ اللَّهِ}}؛ الکافی: ج۱، ص۱۹۲، ح ۳، بصائر الدرجات: ص۱۰۴، ح ۶ کلاهما عن سدیر، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۳۵، عن سدیر الصیرفی عن الإمام الصادق{{ع}}، بشارة المصطفی: ص۱۵۸ عن جابر بن عبد اللّه فیه «ورثة» بدل «تراجمة»، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۰۵، ح ۴.</ref>. | |||
# امام باقر{{ع}}: [[خداوند متعال]]، علم خاصی دارد و علم عامی. [[علم خاص]] او، همان [[علمی]] است که حتّی [[فرشتگان مقرّب]] و پیامبرانِ فرستاده او، بر آن، [[آگاهی]] ندارند و علم عامّ او، همان علمی است که فرشتگان مقرّب و [[پیامبران]] فرستاده او، بر آن، آگاهی دارند و از پیامبر خدا به ما رسیده است<ref>عن الإمام الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَ لِلَّهِ تَعَالَى عِلْماً خَاصّاً وَ عِلْماً عَامّاً فَأَمَّا الْعِلْمُ الْخَاصُ فَالْعِلْمُ الَّذِي لَمْ يُطْلِعْ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ وَ أَمَّا عِلْمُهُ الْعَامُّ فَإِنَّهُ عِلْمُهُ الَّذِي أَطْلَعَ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ وَ قَدْ وَقَعَ إِلَيْنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}}}؛ التوحید: ص۱۳۸ ح ۱۴ عن ابن سنان عن الإمام الصادق{{ع}}، بصائر الدرجات: ص۱۱۱ ح ۱۲ عن حنّان الکندی عن أبیه و ص۱۰۹ ح ۱ عن حنّان بن سدیر کلاهما عن الإمام الصادق{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۴ ص۸۵ ح ۱۹.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: ما از [[پیامبران]] [[ارث]] می‌بریم. [[عصای حضرت موسی]]، نزد ماست و ما گنجوران [[خدا]] در [[زمین]] هستیم، نه گنجوران زر و سیم<ref>الإمام الصادق{{ع}}: {{متن حدیث|نَحْنُ وَرِثْنَا النَّبِيِّينَ وَ عِنْدَنَا عَصَا مُوسَى وَ إِنَّا لَخُزَّانُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ لَسْنَا بِخُزَّانٍ عَلَى ذَهَبٍ وَ لَا فِضَّةٍ}}؛ تفسیر فرات: ص۱۰۷ ح ۱۰۱ عن إبراهیم، تفسیر العیّاشی: ج ۲ ص۲۸ عن أبی حمزة الثمالی وفیه صدره إلی «موسی» نحوه وراجع: شرح الأخبار: ج ۳ ص۴۰۲ ح ۱۲۸۷، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۹۹ ح ۵۰.</ref>. | |||
# امام صادق{{ع}}: ما شجره [[علم]] و [[اهل بیت پیامبر]] هستیم. جایگاه فرود [[جبرئیل]]، در [[خانه]] ماست و ما گنجوران [[علم خدا]] و [[معادن]] [[وحی]] خدا هستیم. هر که از ما [[پیروی]] کند، [[رهایی]] می‌یابد و هر که از ما باز ماند، نابود می‌گردد و [[حق]] خداست که چنین کند<ref>«عن الإمام الصادق{{ع}}: {{متن حدیث|نَحْنُ شَجَرَةُ الْعِلْمِ وَ نَحْنُ أَهْلُ بَيْتِ النَّبِيِ وَ فِي دَارِنَا مَهْبِطُ جَبْرَئِيلَ وَ نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ نَحْنُ مَعَادِنُ وَحْيِ اللَّهِ مَنْ تَبِعَنَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنَّا هَلَكَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ الأمالی للصدوق: ص۳۸۳ ح ۴۹۰، بشارة المصطفی: ص۵۴ کلاهما عن أبی بصیر، روضة الواعظین: ص۲۹۹، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۰ ح ۱، وراجع: إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== دوم: [[ظرف دانش خداوند]] == | == دوم: [[ظرف دانش خداوند]] == | ||
# [[امام زین العابدین]]{{ع}}: ما، درهای خداییم. ما راه راستیم. ما ظرف علم اوییم. ما بازگوکننده وحی اوییم. ما پایه‌های [[توحید]] اوییم. ما جایگاه [[راز]] اوییم<ref>«الإمام زین العابدین{{ع}}: {{متن حدیث|نَحْنُ أَبْوَابُ اللَّهِ وَ نَحْنُ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ وَ نَحْنُ عَيْبَةُ عِلْمِهِ وَ نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِهِ وَ نَحْنُ أَرْكَانُ تَوْحِيدِهِ وَ نَحْنُ مَوْضِعُ سِرِّهِ}}؛ معانی الأخبار: ص۳۵ ح ۵ عن أبی حمزة الثمالی، بحار الأنوار: ج ۲۴ ص۱۲ ح ۵.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: ما، [[والیان امر]] [[الهی]] و گنجوران [[دانش خدا]] و ظرف [[وحی]] خداوندیم<ref>«الإمام الصادق{{ع}}: {{متن حدیث|نَحْنُ وُلَاةُ أَمْرِ اللَّهِ وَ خَزَنَةُ عِلْمِ اللَّهِ وَ عَيْبَةُ وَحْيِ اللَّهِ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۱۹۲ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۶۱ ح ۳ کلاهما عن عبد الرحمن بن کثیر، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴، ص۲۰۶ عن جابر عن الإمام الباقر{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۰۶ ح ۹.</ref>. | |||
# امام صادق{{ع}}: [[خداوند]] ـ تبارک و تعالی ـ ما را برای خود برگزید و سپس ما را برگزیده [[مردمان]] و معتمدان بر وحی و گنجوران [[زمین]] و جایگاه [[راز]] و ظرف [[علم]] خود قرار داد<ref>«عن الإمام الصادق{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى انْتَجَبَنَا لِنَفْسِهِ فَجَعَلَنَا صَفْوَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ وَ أُمَنَاءَهُ عَلَى وَحْيِهِ وَ خُزَّانَهُ فِي أَرْضِهِ وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ عَيْبَةَ عِلْمِهِ}}؛ بصائر الدرجات: ص۶۲ ح ۷ عن عبّاد بن سلیمان عن أبیه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۷ ح ۱۶.</ref>. | |||
# مقتضب الأثر ـ به نقل از وهب بن منبّه، در یادکرد آنچه به [[حضرت موسی]]{{ع}} وحی شد ـ: به ذکر ایشان ([[محمّد]] و اوصیای پس از او) متوسّل شو؛ چراکه آنها گنجوران علم من و ظرف [[حکمت]] من و کان پرتو من‌اند<ref>مقتضب الأثر عن وهب بن منبّه ـ فی ذِکرِ ما اُوحِیَ إلی موسی{{ع}} ـ: {{متن حدیث|تَمَسَّكْ بِذِكْرِهِمْ فَإِنَّهُمْ خَزَنَةُ عِلْمِي وَ عَيْبَةُ حِكْمَتِي؛ وَ مَعْدِنُ نُورِي}}؛ مقتضب الأثر: ص۷۶ ح ۲۴، بحار الأنوار: ج ۵۱ ص۱۴۹ ح ۲۴.</ref>. | |||
# [[الاحتجاج]] ـ به نقل از [[فاطمه صغرا]] که پس از رویداد [[کربلا]] و آنچه بر [[اهل بیت]] گذشت، به [[اهل کوفه]] چنین خطاب کرد ـ:امّا پس از [[سپاس]] خداوند، ای [[کوفیان]]! ای [[اهل]] [[نیرنگ]] و دغل و [[خودپسندی]]! ما خاندانی هستیم که [[خداوند]]، ما را با شما و شما را با ما آزمود. پس [[آزمون]] ما را خوب قرار داد و [[علم]] خود را در میان ما گذاشت و فهمش را نزد ما نهاد. ما ظرف [[دانش]] و [[فهم]] و [[حکمت]] اوییم و [[حجّت]] اوییم در [[زمین]] در بلاد او برای بندگانش. خداوند، ما را به سبب [[کرامت]] خود، ارجمند داشته و به سبب پیامبرش ما را بر بسیاری از خلایقش [[برتری]] داده است<ref>«الاحتجاج عن فاطمة الصّغری ـ لِأَهلِ الکوفَةِ بَعدَ وَقعَةِ کَربَلاءَ وما جَری عَلی أهلِ البَیتِ ـ: {{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ يَا أَهْلَ الْكُوفَةِ يَا أَهْلَ الْمَكْرِ وَ الْغَدْرِ وَ الْخُيَلَاءِ إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ ابْتَلَانَا اللَّهُ بِكُمْ وَ ابْتَلَاكُمْ بِنَا فَجَعَلَ بَلَاءَنَا حَسَناً وَ جَعَلَ عِلْمَهُ عِنْدَنَا وَ فَهْمَهُ لَدَيْنَا فَنَحْنُ عَيْبَةُ عِلْمِهِ وَ وِعَاءُ فَهْمِهِ وَ حِكْمَتِهِ وَ حُجَّتُهُ فِي الْأَرْضِ فِي بِلَادِهِ لِعِبَادِهِ أَكْرَمَنَا اللَّهُ بِكَرَامَتِهِ وَ فَضَّلَنَا بِنَبِيِّهِ{{صل}} عَلَى كَثِيرٍ مِنْ خَلْقِهِ تَفْضِيلًا}}؛ الاحتجاج: ج ۲ ص۱۰۶ ح ۱۶۹ عن زید ـ بن موسی بن جعفر ـ عن الإمام الکاظم عن آبائه{{عم}}، الملهوف: ص۱۹۵ عن زید عن الإمام الکاظم عن الإمام الصادق{{عم}}، مثیر الأحزان: ص۸۷ نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۵ ص۱۱۰ ح ۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== سوم: [[وارثان دانش پیامبران]] == | == سوم: [[وارثان دانش پیامبران]] == | ||
# [[امام باقر]]{{ع}}: [[پیامبر خدا]]{{صل}}فرمود: "نخستین [[جانشینی]] که بر زمین بود، هِبَةُ [[اللّه]] پسرِ [[حضرت آدم]]{{ع}} بود و [[پیامبری]] [[رحلت]] نکرده است، مگر آنکه جانشینی داشته است. شمارِ همه [[پیامبران]]، صد و بیست هزار [[پیامبر]] بوده که [[پنج تن]] از ایشان: نوح، ابراهیم، [[موسی]]، [[عیسی]] و محمد{{عم}}، [[اولو العزم]] بوده‌اند. [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}، به منزله [[هبة اللّه]] برای [[محمّد]] است و دانش همه [[اوصیا]] و دانش کسانی را که پیش از او بوده‌اند، به [[ارث]] برده است و محمّد، دانش پیامبران و [[رسولان]] پیش از خود را به [[ارث]] برده است"<ref>«الإمام الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِنَ أَوَّلَ وَصِيٍ كَانَ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ هِبَةُ اللَّهِ بْنُ آدَمَ وَ مَا مِنْ نَبِيٍ مَضَى إِلَّا وَ لَهُ وَصِيٌّ كَانَ عَدَدُ جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ مِائَةَ أَلْفِ نَبِيٍّ وَ أَرْبَعَةً وَ عِشْرِينَ أَلْفَ نَبِيٍّ خَمْسَةٌ مِنْهُمْ أُولُو الْعَزْمِ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ مُوسَى وَ عِيسَى وَ مُحَمَّدٌ{{صل}} وَ إِنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} هِبَةُ اللَّهِ لِمُحَمَّدٍ{{صل}} وَرِثَ عِلْمَ الْأَوْصِيَاءِ وَ عِلْمَ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ أَمَا إِنَّ مُحَمَّداً{{صل}} وَرِثَ عِلْمَ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْمُرْسَلِينَ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۴ ح ۲ عن عبد الرحمن بن کثیر عن الإمام الباقر{{ع}}، بصائر الدرجات: ص۱۲۱ ح ۱ عن عبدالرحمن بن بکیر الهجریّ عن الإمام الباقر{{ع}}، أعلام الدین: ص۴۶۴ عن عبد اللّه بن بکیر عن الإمام الباقر{{ع}}، وفیهما {{متن حدیث|مِئَةَ أَلفَ نَبيٍ وَ أَربَعَةَ وَ عِشرين}} بدل {{متن حدیث|مِائَةَ أَلْفِ نَبِيٍّ وَ عِشْرِينَ أَلْفَ نَبِيٍ}}، بحار الأنوار: ج ۱۱ ص۴۱ ح ۴۳.</ref>. | |||
# [[امام علی]]{{ع}}: ای [[مردم]]! به [[اطاعت]] و [[شناخت]] کسانی رو آورید که [[عذر]]"بی‌اطّلاعی از آنان"، پذیرفته نیست. [[آگاه]] باشید [[علمی]] که [[آدم]]، آن را فرود آورد و هر آنچه [[پیامبران]] تا خاتم الأنبیا، بدان [[فضیلت]] داده شده‌اند، در [[خاندان]] [[محمّد]]{{صل}}است. پس به کدام [[کژ راهه]] می‌روید؟ بلکه به کدام سو روانید؟<ref>الإمام علیّ{{ع}}: {{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ عَلَيْكُمْ بِالطَّاعَةِ وَ الْمَعْرِفَةِ بِمَنْ لَا تُعْذَرُونَ بِجَهَالَتِهِ فَإِنَّ الْعِلْمَ الَّذِي هَبَطَ بِهِ آدَمُ وَ جَمِيعَ مَا فُضِّلَتْ بِهِ النَّبِيُّونَ إِلَى خَاتَمِ النَّبِيِّينَ فِي عِتْرَةِ مُحَمَّدٍ صفَأَيْنَ يُتَاهُ بِكُمْ بَلْ أَيْنَ تَذْهَبُون}}؛ الإرشاد: ج ۱ ص۲۳۲ عن إسماعیل بن زیاد، کشف الیقین: ص۸۹ ح ۸۷، الغیبة للنعمانی: ص۴۴ نحوه، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۰۲ ح ۳۰۰ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه{{عم}}، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۳۶۷ عن ابن اُذینة عن الإمام الصادق{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۰۰ ح ۵۹.</ref>. | |||
# [[الخصال]] ـ به نقل از [[ذریح بن محمد محاربی]] ـ: از [[امام صادق]]{{ع}} شنیدم که می‌فرمود: "ما [[وارثان]] پیامبرانیم. [[پیامبر]]{{صل}} بر علی{{ع}} جامه‌ای پوشاند و سپس هزار کلمه به او آموخت که هر کلمه، آغازگر هزار کلمه بود"<ref>الخصال عن [[ذریح بن محمّد المحاربی]]: {{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ: نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ ثُمَّ قَالَ: جَلَّلَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} عَلِيّاً{{ع}}ثَوْباً، ثُمَ عَلَّمَهُ أَلْفَ كَلِمَةٍ، كُلُّ كَلِمَةٍ تَفْتَحُ أَلْفَ كَلِمَةٍ}}؛ الخصال: ص۶۵۱ ح ۴۹، بصائر الدرجات: ص۳۰۹ ح ۴، الاختصاص: ص۲۸۵ عن إسماعیل بن جابر، شرح الأخبار: ج ۲ ص۲۸۶ ح ۵۹۹ ولیس فیهما صدره إلی «رسول اللّه{{صل}}» نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۰ ص۱۳۳ ح ۱۶؛ کنز العمّال: ج ۱۳ ص۱۶۵ ح ۳۶۵۰۰، وراجع: الاُصول الستّة عشر: ص۲۶۲ ح ۳۶۱.</ref>. | |||
# [[امام باقر]]{{ع}}: [[علمی]] که با [[حضرت آدم]]{{ع}} فرود آمد، دیگر بالا نرفت و [[علم]]، به [[ارث]] برده می‌شود و علی{{ع}} عالِم این [[امّت]] است و هرگز در میان ما عالِمی [[رحلت]] نکرده، مگر آنکه از [[خاندان]] خود، کسی را به [[جانشینی]] [[نهد]] که علمی همچون او یا آنچه [[خدا]] بخواهد را بداند<ref>الإمام الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَ الْعِلْمَ الَّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ{{ع}} لَمْ يُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ وَ كَانَ عَلِيٌّ{{ع}} عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ يَهْلِكْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۲ ح ۲، بصائر الدرجات: ص۱۱۵ ح ۴ نحوه وکلاهما عن زرارة و ص۱۱۶ ح ۱۰ عن الفضیل، علل الشرائع: ص۵۹۱ ح ۴۰ عن محمّد بن مسلم، کمال الدین: ص۲۲۳ ح ۱۴ عن الفضیل بن یسار عن الإمام الصادق والإمام الباقر{{عم}} وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۳۹ ح ۷۰، وراجع: المحاسن: ج ۱ ص۳۶۶ ح ۷۹۶.</ref>. | |||
# امام باقر{{ع}}: ای [[مردم]]! [[خداوند]]، [[خاندان پیامبر]] شما را به [[کرامت]] خود، [[ارجمندی]] بخشیده و به [[هدایت]] خود، [[عزیز]] داشته و به [[دین]] خود، اختصاص داده و به علم خود، [[فضیلت]] بخشیده و [[دانش]] خود را بدیشان سپرده و از آنها خواهان [[پاسداری]] آن شده است.... آنان [[امامان]] دعوت‌گر و جلوداران [[هدایت‌گر]] و داوران [[حاکم]] و اخگران [[راهنما]] و الگوی [[نیکو]] و [[خاندان]] [[پاک]] و [[امت]] میانه و مشخص‌ترین نشانه و راست‌ترین راه و [[آرایش]] [[مردم]] نژاده و [[وارثان]] پیامبران‌اند<ref>عن الإمام الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ شَرَّفَهُمُ اللَّهُ بِكَرَامَتِهِ وَ أَعَزَّهُمْ بِهُدَاهُ وَ اخْتَصَّهُمْ لِدِينِهِ وَ فَضَّلَهُمْ بِعِلْمِهِ وَ اسْتَحْفَظَهُمْ وَ أَوْدَعَهُمْ عِلْمَهُ... ِ فَهُمُ الْأَئِمَّةُ الدُّعَاةُ وَ الْقَادَةُ الْهَادِيَةُ وَ الْقُضَاةُ الْحُكَّامُ وَ النُّجُومُ الْأَعْلَامُ وَ الْأُسْرَةُ الْمُتَخَيَّرَةُ وَ الْعِتْرَةُ الْمُطَهَّرَةُ وَ الْأُمَّةُ الْوُسْطَى وَ الصِّرَاطُ الْأَعْلَمُ وَ السَّبِيلُ الْأَقْوَمُ زِينَةُ النُّجَبَاءِ وَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ}}؛ تفسیر فرات: ص۳۳۷ ح ۴۶۰ عن الفضل بن یوسف القصبانیّ، بشارة المصطفی: ص۱۶۱، الدرّ النظیم: ص۷۶۹ عن جابر وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۵۳ ح ۲۷.</ref>. | |||
# به نقل از [[ابو بصیر]]: بر [[امام باقر]]{{ع}} وارد شدم. گفتم: " شما، وارثان [[پیامبر]] خدایید؟ فرمود: آری. گفتم: [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[وارث پیامبران]] بود و هر چه آنها می‌دانستند، می‌دانست؟ به من فرمود: آری"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} فَقُلْتُ لَهُ أَنْتُمْ وَرَثَةُ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} قَالَ نَعَمْ قُلْتُ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} وَارِثُ الْأَنْبِيَاءِ عَلِمَ كُلَ مَا عَلِمُوا قَالَ لِي نَعَمْ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۴۷۰ ح ۳، بصائر الدرجات: ص۲۶۹ ح ۱، دلائل الإمامة: ص۲۲۶ ح ۱۵۳، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۱۸۴، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۷۱۱ ح ۸ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص۲۳۷ ح ۱۳.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: علی{{ع}} عالِم بود و [[علم]]، [[ارث]] برده می‌شود و عالِم هرگز نمی‌میرد، مگر این که پس از او کسی بماند که علم او یا آنچه را [[خدا]] بخواهد، بداند<ref>{{متن حدیث|إِنَّ عَلِيّاً{{ع}} كَانَ عَالِماً، وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ، وَ لَنْ يَهْلِكَ عَالِمٌ إِلَّا بَقِيَ مِنْ بَعْدِهِ مَنْ يَعْلَمُ عِلْمَهُ، أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، علل الشرائع: ص۵۹۱ ح ۴۰، بصائرالدرجات: ص۱۱۸ ح ۲، الإمامة والتبصرة: ص۲۲۵ ح ۷۵ کلّها عن محمد بن مسلم، کمال الدین: ص۲۲۳ ح ۱۳ عن محمد بن مسلم عن الإمام الباقر{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۶۹ ح ۳۳.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: [[علمی]] که با [[حضرت آدم]]{{ع}} فرود آمد، دیگر بالا نرفت و عالِمی در نگذشت، مگر آنکه علمش را به [[ارث]] نهاد. [[زمین]]، بدون عالِم، باقی نمی‌ماند<ref>{{متن حدیث|إِنَ الْعِلْمَ الَّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ لَمْ يُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ إِلَّا وَ قَدْ وَرَّثَ عِلْمَهُ إِنَ الْأَرْضَ لَا تَبْقَى بِغَيْرِ عَالِمٍ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۳ ح ۸، کمال الدین: ص۲۲۴ ح ۱۹، بصائر الدرجات: ص۱۱۶ ح ۹ کلّها عن الحارث بن المغیرة، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۴۰ ح ۷۵.</ref>. | |||
# امام صادق{{ع}}: ما، [[وارثان انبیا]] و میراث‌بران [[کتاب خدا]] و [[برگزیدگان]] اوییم<ref>{{متن حدیث|نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ وَ وَرَثَةُ كِتَابِ اللَّهِ وَ نَحْنُ صَفْوَتُهُ}}؛ مختصر بصائر الدرجات: ص۶۳ عن عبد الغفّار الجازیّ، بحار الأنوار: ج ۹۲ ص۱۰۰ ح ۷۰، وراجع: الهدایة الکبری: ص۲۴۳.</ref>. | |||
# به نقل از [[ضریس]] کُناسی: نزد امام صادق{{ع}} بودم و [[ابو بصیر]] نیز در [[خدمت]] ایشان بود. امام صادق{{ع}} فرمود: "داوود، [[علم پیامبران]] را به ارث برد و سلیمان، [[علم]] داوود را و محمد، علم سلیمان را و ما علم [[محمّد]] را به ارث برده‌ایم. نزد ماست [[صحف ابراهیم]] و [[ده فرمان]] [[موسی]]. ابو بصیر گفت: این، همان علم است. فرمود: ای ابومحمد! این، همان علم نیست. علم، آن است که شب و [[روز]] و روز به روز و [[ساعت]] به ساعت رخ می‌دهد"<ref>{{متن حدیث|عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} وَ عِنْدَهُ أَبُو بَصِيرٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} إِنَ دَاوُدَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَنْبِيَاءِ وَ إِنَّ سُلَيْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنَّ مُحَمَّداً صوَرِثَ سُلَيْمَانَ وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً{{صل}} وَ إِنَّ عِنْدَنَا صُحُفَ إِبْرَاهِيمَ وَ أَلْوَاحَ مُوسَى فَقَالَ أَبُو بَصِيرٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَيْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنَّمَا الْعِلْمُ مَا يَحْدُثُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَوْماً بِيَوْمٍ وَ سَاعَةً بِسَاعَةٍ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۵ ح ۴، بصائر الدرجات: ص۱۳۵ ح ۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۷ ص۱۳۲ ح ۸.</ref> | |||
# [[امام هادی]]{{ع}} ـ در [[زیارت جامعه]] که [[امامان]]{{عم}} را با آن، [[زیارت]] می‌کنند ـ: [[سلام بر امامان]] [[هدایت]] و چراغ‌های [[تاریکی]] و نشانه‌های [[تقوا]] و صاحبان [[خرد]] و [[فرزانگان]] و [[پناهگاه]] [[مردم]] و [[وارثان]] [[پیامبران]] و الگوهای والا و صاحبان [[دعوت]] [[نیکو]] و [[حجت‌های خدا]] بر [[اهل]] [[دنیا]] و [[آخرت]] و نخستینیان، و [[رحمت]] و [[برکات]] [[خدا]] بر ایشان باد!<ref>الإمام الهادی{{ع}} ـ فِی الزِّیارَةِ الجامِعَةِ الَّتی یُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ{{عم}} ـ:{{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَى أَئِمَّةِ الْهُدَى وَ مَصَابِيحِ الدُّجَى وَ أَعْلَامِ التُّقَى وَ ذَوِي النُّهَى وَ أُولِي الْحِجَى وَ كَهْفِ الْوَرَى وَ وَرَثَةِ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْمَثَلِ الْأَعْلَى وَ الدَّعْوَةِ الْحُسْنَى وَ حُجَجِ اللَّهِ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولَى وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ}}؛ تهذیب الأحکام: ج ۶ ص۹۶ ح ۱۷۷، وراجع: ص۲۱۷ ح ۶۴۹۵ من کتابنا هذا.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== چهارم: [[ | == چهارم: همترازی با [[حدیث نبوی]]== | ||
# [[امام باقر]]{{ع}} ـ وقتی از ایشان پرسیدند که: چرا ایشان [[حدیث]] را مرسل می‌گوید و اِسناد نمی‌دهد؟ ـ:هر گاه من [[حدیثی]] گفتم و آن را [[اسناد]] ندادم، سند من در آن، پدرم است به نقل از جدّم به نقل از پدرش به نقل از جدّش [[پیامبر خدا]]{{صل}}به نقل از [[جبرئیل]] به نقل از [[خداوند]] عز و جل<ref>الإمام الباقر{{ع}} ـ لَمّا سُئِلَ عَنِ الحَدیثِ یُرسِلُهُ ولا یُسنِدُهُ ـ:{{متن حدیث|أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْحَدِيثِ تُرْسِلُهُ وَ لَا تُسْنِدُهُ فَقَالَ إِذَا حَدَّثْتُ الْحَدِيثَ فَلَمْ أُسْنِدْهُ فَسَنَدِي فِيهِ أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} عَنْ جَبْرَئِيلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ الإرشاد: ج ۲ ص۱۶۷، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۳، روضة الواعظین: ص۲۲۶، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۹، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص۲۸۸ ح ۱۱.</ref>. | |||
# امام باقر{{ع}}: اگر ما بر اساس [[رأی]] و نظر خود حدیث بگوییم، [[گمراه]] شده‌ایم، همچون کسانی که پیش از ما بودند؛ لکن ما از روی بیّنه‌ای از سوی خدایمان [[حدیث]] می‌گوییم که [[خداوند]]، آن را برای پیامبرش و او نیز برای ما تبیین کرده است<ref>{{متن حدیث|لَوْ أَنَّا حَدَّثْنَا بِرَأْيِنَا ضَلَلْنَا كَمَا ضَلَ مَنْ كَانَ قَبْلَنَا وَ لَكِنَّا حَدَّثْنَا بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّنَا بَيَّنَهَا لِنَبِيِّهِ فَبَيَّنَهَا لَنَا}}؛ بصائر الدرجات: ص۲۹۹ ح ۲، الاختصاص: ص۲۸۱ نحوه، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸ کلّها عن الفضیل عن الفضیل بن یسار، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۲ ح ۲.</ref>. | |||
# به نقل از جابر: به [[امام باقر]]{{ع}} گفتم: هر گاه [[حدیثی]] برای من می‌گویی، سند آن را نیز برای من باز گو. فرمود: پدرم به نقل از جدّم به نقل از [[پیامبر خدا]]{{صل}} به نقل از [[جبرئیل]] به نقل از خداوند عز و جل به من حدیث کرده است. هر آنچه من به تو حدیث کنم، این گونه اِسنادی دارد"<ref>{{متن حدیث|عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ{{عم}} إِذَا حَدَّثْتَنِي بِحَدِيثٍ فَأَسْنِدْهُ لِي فَقَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} عَنْ جَبْرَئِيلَ{{ع}} عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كُلُّ مَا أُحَدِّثُكَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ وَ قَالَ يَا جَابِرُ لَحَدِيثٌ وَاحِدٌ تَأْخُذُهُ عَنْ صَادِقٍ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا}}؛ الأمالی للمفید: ص۴۲ ح ۱۰، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۸ ح ۲۷.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: [[حدیث]] من حدیث پدرم و حدیث پدرم حدیث نِیایم و حدیث نِیایم، حدیث حسین{{ع}} و حدیث حسین{{ع}} [[حدیث حسن]]{{ع}} و حدیث حسن{{ع}} حدیث [[امیر مؤمنان]]{{ع}} و حدیث امیر مؤمنان{{ع}} [[حدیث پیامبر]] [[خدا]]{{صل}} و حدیث پیامبر خدا{{صل}} حدیث خداوند عز و جلاست<ref>{{متن حدیث|سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ حَدِيثِي حَدِيثُ أَبِي وَ حَدِيثُ أَبِي حَدِيثُ جَدِّي وَ حَدِيثُ جَدِّي حَدِيثُ الْحُسَيْنِ وَ حَدِيثُ الْحُسَيْنِ حَدِيثُ الْحَسَنِ وَ حَدِيثُ الْحَسَنِ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} وَ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَدِيثُ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} وَ حَدِيثُ رَسُولِ اللَّهِ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۵۳ ح ۱۴، منیة المرید: ص۳۷۳ کلاهما عن حمّاد بن عثمان، الإرشاد: ج ۲ ص۱۸۶، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۵، روضة الواعظین: ص۲۳۳ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۹ ح ۲۸.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: [[خداوند]]، [[ولایت]] ما و [[دوستی]] ما را [[واجب]] ساخته است. به [[خدا]] [[سوگند]]، ما از روی هوسِ خود، [[سخن]] نمی‌گوییم و بر طبق آرای خود، عمل نمی‌کنیم، و نمی‌گوییم مگر آنچه را که خداوند عز و جل فرموده است<ref>{{متن حدیث|إِنَ اللَّهَ فَرَضَ وَلَايَتَنَا وَ أَوْجَبَ مَوَدَّتَنَا وَ اللَّهِ مَا نَقُولُ بِأَهْوَائِنَا وَ لَا نَعْمَلُ بِآرَائِنَا وَ لَا نَقُولُ إِلَّا مَا قَالَ رَبُّنَا عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ الأمالی للمفید: ص۶۰ ح ۴، بصائر الدرجات: ص۳۰۰ ح ۵، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۳۷ کلاهما نحوه وکلّها عن محمّد بن شریح، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص۱۰۲ ح ۶۵.</ref>. | |||
# [[امام کاظم]]{{ع}} ـ در پاسخ خَلَف بن حمّاد [[کوفی]] که سؤال [[دشواری]] از ایشان پرسید ـ: به خدا سوگند، من تو را [[آگاه]] نمی‌کنم، مگر به نقل از [[پیامبر خدا]]{{صل}} به نقل از [[جبرئیل]] به نقل از خداوند عز و جل<ref>الإمام الکاظم{{ع}} ـ فی جَوابِ خَلَفِ بنِ حَمّادٍ الکوفِیِّ لَمّا سَأَلَهُ عَن مَسأَلَةٍ مُشکِلَةٍ ـ:{{متن حدیث|وَ اللَّهِ إِنِّي مَا أُخْبِرُكَ إِلَّا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} عَنْ جَبْرَئِيلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ الکافی: ج ۳ ص۹۴ ح ۱، المحاسن: ج ۲ ص۲۱ ح ۱۰۹۳، منتقی الجمان: ج ۱ ص۱۹۷ کلها عن خلف بن حمّاد، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۳۱۱، بحار الأنوار: ج ۴۸ ص۱۱۳ ح ۲۲.</ref>. | |||
# [[امام رضا]]{{ع}}: ما از سوی خدا و [[پیامبر]] او [[حدیث]] می‌گوییم<ref>الإمام الرضا{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَّا عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ نُحَدِّثُ}}؛ رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۹۰ ح ۴۰۱ عن یونس بن عبد الرحمن، بحار الأنوار: ج ۲ ص۲۵۰ ح ۶۲.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== پنجم: [[آگاه‌ترین مردم]] == | == پنجم: [[آگاه‌ترین مردم]] == | ||
# پیامبر خدا{{صل}}: من دو چیز در میان شما می‌نهم که اگر به آن دو چنگ زنید، هرگز [[گمراه]] نمی‌شوید: [[کتاب خداوند]] عز و جل و [[اهل]] بیتم که همان [[عترت]] من‌اند. ای [[مردم]]! گوش کنید. به من خبر رسیده است که در کنار [[حوض کوثر]] بر من وارد خواهید شد و من در باره این که با این دو چیز گران سنگ چه کردید، از شما [[پرسش]] خواهم کرد. این دو چیز گران سنگ، کتاب خداوندِ والانام و [[اهل بیت]] من‌اند. پس، از آنها پیشی نگیرید که نابود می‌شوید و به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند"<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّه{{صل}}: إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ أَمْرَيْنِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا- كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَهْلَ بَيْتِي عِتْرَتِي أَيُّهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَّغْتُ إِنَّكُمْ سَتَرِدُونَ عَلَيَّ الْحَوْضَ فَأَسْأَلُكُمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِي الثَّقَلَيْنِ وَ الثَّقَلَانِ كِتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ وَ أَهْلُ بَيْتِي فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَهْلِكُوا وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۹۴ ح ۳ عن عبدالحمید بن أبی الدیلم عن الإمام الصادق{{ع}}، عیون أخبار الرضا{{ع}}: ج ۱ ص۲۲۹، الأمالی للصدوق: ص۶۱۶، تحف العقول: ص۴۲۶، کلّها عن الریّان بن الصّلت عن الإمام الرضا{{ع}} عنه{{صل}}، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۲۵۰ ح ۱۶۹ عن أبی بصیر عن الإمام الباقر{{ع}} عنه{{صل}}وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۵۲ ح ۱۱۴.</ref>. | |||
# [[پیامبر خدا]]{{صل}}: [[آگاه]] باشید که [[نیکان]] [[خاندان]] من و پاک‌ترین‌های تبار من، در خردسالی، خردمندترین مردم و در [[بزرگ‌سالی]]، [[داناترین]] ایشان‌اند. پس به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند. آنها شما را از درِ [[هدایت]] بیرون نمی‌برند و به درِ [[گمراهی]] واردتان نمی‌سازند<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّه{{صل}}: أَلَا إِنَ أَبْرَارَ عِتْرَتِي وَ أَطَائِبَ أَرُومَتِي أَحْلَمُ النَّاسِ صِغَاراً وَ أَعْلَمُ النَّاسِ كِبَاراً فَلَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ لَا يُخْرِجُونَكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَ لَا يُدْخِلُونَكُمْ فِي بَابِ ضَلَالَةٍ}}؛ عیون أخبار الرضا{{ع}}: ج ۱ ص۲۰۴ ح ۱، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۳۶ ح ۳۰۸، کلاهما عن علیّ بن محمّد بن الجهم عن الإمام الرضا{{ع}}.</ref>. | |||
# [[امام علی]]{{ع}}: [[اصحاب]] سر از [[اصحاب محمد]]{{صل}} می‌دانند که ایشان فرموده است: من و خاندانم [[پاک]] هستیم. پس، از آنها پیشی نگیرید که [[گمراه]] می‌شوید و از آنها عقب نمانید که می‌لغزید و با آنها به [[مخالفت]] بر نخیزید که [[نادانی]] می‌یابید و به آنها نیاموزید که آنها از شما داناترند. آنها داناترینِ مردم‌اند در [[بزرگ‌سالی]] و خردمندترینِ آنها در خردسالی"<ref>{{متن حدیث|قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}}: وَ لَقَدْ عَلِمَ الْمُسْتَحْفَظُونَ مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ{{صل}} أَنَّهُ قَالَ إِنِّي وَ أَهْلَ بَيْتِي مُطَهَّرُونَ فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا- وَ لَا تَتَخَلَّفُوا عَنْهُمْ فَتَزِلُّوا- وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ فَتَجْهَلُوا- وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ هُمْ أَعْلَمُ النَّاسِ كِبَاراً وَ أَحْلَمُ النَّاسِ صِغَاراً- فَاتَّبِعُوا الْحَقَّ وَ أَهْلَهُ حَيْثُ كَان}}؛ تفسیر القمّی: ج ۱ ص۴، الغیبة للنعمانی: ص۴۴؛ بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۳۰ ح ۶۲.</ref>. | |||
# [[کمال الدین]] ـ در [[حدیثی]] طولانی ـ: [[جابر بن عبد]] [[اللّه]] [[انصاری]] بر [[امام زین العابدین]]{{ع}} وارد شد. در حالی که امام{{ع}} با جابر بن عبد اللّه[[سخن]] می‌گفت، ناگاه [[محمد بن علی]]{{ع}} از نزد خانواده‌اش بیرون آمد و زلف امام ـ که هنوز [[جوان]] بود ـ، به چشم می‌خورد. هنگامی که جابر او را دید، پیکرش به لرزه افتاد و موی بر بدنش راست گردید و اندکی بدو نگریست. سپس به او گفت: رو به من کن، جوان! و او، رو به جابر کرد. جابر، سپس به او گفت: بر گرد. او بر گشت. جابر گفت: به خدای [[کعبه]] [[سوگند]]، شکل و [[شمایل پیامبر]]{{صل}}را دارد. سپس جابر برخاست و به او نزدیک شد و گفت: نام تو چیست، ای جوان؟ فرمود: [[محمّد]]. جابر پرسید: پسر که هستی؟ فرمود: پسر [[علی بن الحسین]]. جابر گفت: فرزندم! جانم فدایت باد! بنا بر این تو باید [[باقر]] باشی. پاسخ داد: آری. و سپس فرمود: به من بگو [[پیامبر خدا]]{{صل}} چه مسئولیتی بر دوش تو نهاده است؟. جابر گفت: سَرورم! [[پیامبر]]{{صل}} به من [[بشارت]] زنده ماندن داد تا تو را [[ملاقات]] کنم و به من فرمود: هر گاه او را دیدی، [[سلام]] مرا به او برسان. سَرورم! [[پیامبر خدا]]{{صل}} به تو [[سلام]] می‌رساند. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: ای جابر! سلام و [[درود بر پیامبر]] [[خدا]]، تا زمانی که [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] بر قرارند و بر تو ـ ای جابر ـ سلامی باد، به گونه‌ای که [[ابلاغ]] کردی!. جابر از این پس نزد [[امام]]{{ع}} می‌رفت و از ایشان [[آموزش]] می‌گرفت. یک بار امام باقر{{ع}} درباره چیزی از او [[پرسش]] کرد. جابر در پاسخ گفت: به خدا [[سوگند]]، من بر خلاف [[نهی]] پیامبر خدا{{صل}} [[رفتار]] نمی‌کنم. او به من فرموده است که شما، [[امامان]] هدایتگرِ از خاندانش پس از او هستید که در خردسالی، خردمندترین [[مردم]] و در [[بزرگ‌سالی]]، [[داناترین]] مردم هستید و نیز فرمود: به آنها چیزی نیاموزید، که آنها از شما داناترند. امام باقر{{ع}} فرمود: جدّم پیامبر خدا{{صل}} راست گفت. من در آنچه از تو پرسیدم، [[آگاه]] ترم و از [[کودکی]]، [[حکمت]] را دریافته ام و همه اینها در پرتو [[فضل خدا]] و [[رحمت]] او به ما [[اهل بیت]] است"<ref>{{متن حدیث|فَدَخَلَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيُّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ{{ع}} فَبَيْنَمَا هُوَ يُحَدِّثُهُ إِذْ خَرَجَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍ الْبَاقِرُ{{ع}} مِنْ عِنْدِ نِسَائِهِ وَ عَلَى رَأْسِهِ ذُؤَابَةٌ وَ هُوَ غُلَامٌ فَلَمَّا بَصُرَ بِهِ جَابِرٌ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ وَ قَامَتْ كُلُّ شَعْرَةٍ عَلَى بَدَنِهِ وَ نَظَرَ إِلَيْهِ مَلِيّاً ثُمَّ قَالَ لَهُ يَا غُلَامُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ فَقَالَ جَابِرُ شَمَائِلُ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ ثُمَّ قَامَ فَدَنَا مِنْهُ فَقَالَ لَهُ مَا اسْمُكَ يَا غُلَامُ فَقَالَ مُحَمَّدٌ قَالَ ابْنُ مَنْ قَالَ ابْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ يَا بُنَيَّ فَدَتْكَ نَفْسِي فَأَنْتَ إِذاً الْبَاقِرُ فَقَالَ نَعَمْ ثُمَّ قَالَ فَأَبْلِغْنِي مَا حَمَلَكَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} فَقَالَ جَابِرٌ يَا مَوْلَايَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} بَشَّرَنِي بِالْبَقَاءِ إِلَى أَنْ أَلْقَاكَ وَ قَالَ لِي إِذَا لَقِيتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّي السَّلَامَ فَرَسُولُ اللَّهِ يَا مَوْلَايَ يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ{{ع}} يَا جَابِرُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ مَا قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ عَلَيْكَ يَا جَابِرُ كَمَا بَلَّغْتَ السَّلَامَ فَكَانَ جَابِرٌ بَعْدَ ذَلِكَ يَخْتَلِفُ إِلَيْهِ وَ يَتَعَلَّمُ مِنْهُ فَسَأَلَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ{{ع}} عَنْ شَيْءٍ فَقَالَ لَهُ جَابِرٌ وَ اللَّهِ مَا دَخَلْتُ فِي نَهْيِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} فَقَدْ أَخْبَرَنِي أَنَّكُمْ أَئِمَّةُ الْهُدَاةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ مِنْ بَعْدِهِ أَحْلَمُ النَّاسِ صِغَاراً وَ أَعْلَمُ النَّاسِ كِبَاراً وَ قَالَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ{{ع}} صَدَقَ جَدِّي رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِنِّي لَأَعْلَمُ مِنْكَ بِمَا سَأَلْتُكَ عَنْهُ وَ لَقَدْ أُوتِيتُ الْحُكْمَ صَبِيّاً كُلُّ ذَلِكَ بِفَضْلِ اللَّهِ عَلَيْنَا وَ رَحْمَتِهِ لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ}}؛ کمال الدین: ص۲۵۳ ح ۳، کفایة الأثر: ص۵۵، الکافی: ج ۱ ص۴۶۹ ح ۲، الاختصاص: ص۶۲ کلاهما عن أبان بن تغلب، روضة الواعظین: ص۲۲۷ والثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۶ ص۲۵۰ ح ۶۷.</ref>. | |||
# به نقل از [[جبله]] دختر مصفّح، از پدرش ـ: علی{{ع}} به من گفت: "ای مرد بنی عامری! درباره آنچه [[خدا]] و پیامبرش فرموده‌اند، از من [[پرسش]] کن که ما [[اهل بیت]]{{عم}} به آنچه خدا و پیامبرش فرموده‌اند، آگاه‌ترینیم"<ref>{{متن حدیث|قَالَ لِي عَلِيٌّ{{ع}}: يَا أَخَا بَنِي عَامِرٍ سَلْنِي عَمَّا قَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَإِنَّا نَحْنُ أَهْلَ الْبَيْتِ أَعْلَمُ بِمَا قَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ}}؛ الطبقات الکبری: ج ۶ ص۲۴۰.</ref>. | |||
# [[امام علی]]{{ع}} ـ در سخنان [[حکیمانه]] منسوب به ایشان ـ: [[غایت]] هر ژرف‌اندیش در [[دانش]] ما، آن است که نداند. <ref>الإمام علیّ{{ع}} ـ فِی الحِکَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ: {{متن حدیث|غایَةُ کُلِّ مُتَعَمِّقٍ فی عِلمِنا أن یَجهَلَ}}؛ شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید: ج ۲۰ ص۳۰۷ ح ۵۱۵.</ref>. | |||
# [[امام باقر]]{{ع}} ـ به [[سلمة]] بن کُهَیل و [[حَکَم]] بن عُتَیبه ـ: "نه در شرق و نه در غرب، دانش صحیحی را نمی‌یابید، مگر آنکه از نزد ما اهل بیت بیرون آمده باشد"<ref>{{متن حدیث|قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ{{ع}} لِسَلَمَةَ بْنِ كُهَيْلٍ وَ الْحَكَمِ بْنِ عُتَيْبَةَ شَرِّقَا وَ غَرِّبَا فَلَا تَجِدَانِ عِلْماً صَحِيحاً إِلَّا شَيْئاً خَرَجَ مِنْ عِنْدِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۳، بصائر الدرجات: ص۱۰ ح ۴، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۶۹ کلّها عن أبی مریم الأنصاری، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۲ ح ۲۰.</ref>. | |||
# [[امام باقر]]{{ع}}: "هیچ یک از [[مردم]]، به [[حق]] و صوابی دست‌نیافته و هیچ کس داوریِ حقّی نکرده است، مگر از آنچه از سوی ما [[اهل بیت]] صادر شده باشد و هر گاه امور آنها شاخه شاخه گردد، [[خطا]] از آنِ ایشان و صواب، از آنِ علی{{ع}} خواهد بود"<ref>{{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}} يَقُولُ لَيْسَ عِنْدَ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ حَقٌ وَ لَا صَوَابٌ وَ لَا أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ يَقْضِي بِقَضَاءِ حَقٍ إِلَّا مَا خَرَجَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِذَا تَشَعَّبَتْ بِهِمُ الْأُمُورُ كَانَ الْخَطَاءُ مِنْهُمْ وَ الصَّوَابُ مِنْ قِبَلِ عَلِيٍّ{{ع}}}}؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۱، الأمالی للمفید: صص ۹۶ ح ۶، بصائر الدرجات: ص۵۱۹ ح ۲، المحاسن: ج ۱ ص۲۴۳ ح ۴۴۸، مختصر بصائر الدرجات: ص۱۰ کلّها عن محمّد بن مسلم نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۵ ح ۳۵.</ref>. | |||
# به نقل از [[زراره]]: نزد امام باقر{{ع}} بودم. مردی از [[اهل کوفه]] از ایشان در باره این سخن [[امیر مؤمنان]]{{ع}} که: درباره هر چه می‌خواهید، از من بپرسید. شما در باره نکته‌ای از من نخواهید پرسید، مگر آنکه شما را از آن [[آگاه]] می‌کنم. [[پرسش]] کرد. فرمود: هیچ کس به [[علمی]] دست نیافته است، مگر این که آن علمْ از سوی امیر مؤمنان{{ع}} صادر شده باشد. مردم هر کجا می‌خواهند بروند. به [[خدا]] [[سوگند]]، [[امر]] نیست، مگر از این جا و با دست به خانه‌اش اشاره کرد<ref>{{متن حدیث|عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ يَسْأَلُهُ عَنْ قَوْلِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} سَلُونِي عَمَّا شِئْتُمْ فَلَا تَسْأَلُونِّي عَنْ شَيْءٍ إِلَّا أَنْبَأْتُكُمْ بِهِ قَالَ إِنَّهُ لَيْسَ أَحَدٌ عِنْدَهُ عِلْمُ شَيْءٍ إِلَّا خَرَجَ مِنْ عِنْدِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} فَلْيَذْهَبِ النَّاسُ حَيْثُ شَاءُوا فَوَ اللَّهِ لَيْسَ الْأَمْرُ إِلَّا مِنْ هَاهُنَا وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى بَيْتِهِ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۲، بصائر الدرجات: ص۱۲ ح ۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۴ ح ۳۴.</ref>. | |||
# [[امام باقر]]{{ع}}: "هر چه از این [[خانه]] صادر نشده باشد، [[باطل]] است"<ref>الإمام الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|كُلُ مَا لَمْ يَخْرُجْ مِنْ هَذَا الْبَيْتِ فَهُوَ بَاطِلٌ}}؛ بصائر الدرجات: ص۵۱۱ ح ۲۱، مختصر بصائر الدرجات: ص۶۲، کلاهما عن فضیل بن یسار، مستدرک الوسائل: ج ۱۷ ص۳۰۹ ح ۲۱۴۳۲ نقلاً عن الاختصاص نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۴ ح ۳۲.</ref> | |||
# به نقل از عبد [[اللّه]] بن سلیمان: "مردی از [[بصریان]] به نام عثمانِ اعمی در [[خدمت]] امام باقر{{ع}} بود و شنیدم که می‌گفت: [[حسن بصری]] [[گمان]] می‌کند کسانی که [[دانش]] خود را پنهان می‌دارند، [[دوزخیان]] از باد شکم آنها در [[آزار]] خواهند بود. امام باقر{{ع}} فرمود: بنا بر این، [[مؤمن خاندان فرعون]]، نابود شده است؛ زیرا از هنگامی که [[خداوند]]، [[حضرت نوح]]{{ع}} را بر انگیخت، دانش، پنهان بوده است. به [[خدا]] [[سوگند]]، حَسَن چه به شمال برود چه به جنوب، دانشی جز در این جا یافت نمی‌شود"<ref>{{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}} يَقُولُ وَعِنْدَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ يُقَالُ لَهُ: عُثْمَانُ الْأَعْمى، وَهُوَ يَقُولُ: إِنَّ الْحَسَنَ الْبَصْرِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ الْعِلْمَ يُؤْذِي رِيحُ بُطُونِهِمْ أَهْلَ النَّارِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ{{ع}}: فَهَلَكَ إِذَنْ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ، مَا زَالَ الْعِلْمُ مَكْتُوماً مُنْذُ بَعَثَ اللَّهُ نُوحاً، فَلْيَذْهَبِ الْحَسَنُ يَمِيناً وَشِمَالًا، فَوَ اللَّهِ مَا يُوجَدُ الْعِلْمُ إِلَّا هاهُنَا}}؛ الکافی: ج ۱ ص۵۱ ح ۱۵، الاحتجاج: ج ۲ ص۱۹۳ ح ۲۱۲ نحوه، بصائر الدرجات: ص۹ ح ۱، منیة المرید: ص۱۸۸، بحار الأنوار: ج ۲ ص۶۵ ح ۳.</ref>. | |||
# به نقل از [[ابو بصیر]]: "از امام باقر{{ع}} در باره [[شهادت]] دادن زنازاده [[پرسش]] کردم که: آیا جایز است؟ فرمود: [[خیر]]. گفتم: [[حَکَم]] بن [[عتیبه]] می‌گوید جایز است. فرمود: خدایا! از [[گناه]] او در مگذر. خداوند به حَکَم نفرموده است: و این [[قرآن]] برای تو و قومت تذکّری است. حَکَم، چه به راست برود و چه به چپ، به [[خدا]] [[سوگند]]، [[علم]] به دست نمی‌آید، مگر از [[اهل بیتی]] که [[جبرئیل]] بر آنها نازل شده است"<ref>{{متن حدیث|سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}}- عَنْ شَهَادَةِ وَلَدِ الزِّنَا تَجُوزُ فَقَالَ لَا فَقُلْتُ إِنَّ الْحَكَمَ بْنَ عُتَيْبَةَ يَزْعُمُ أَنَّهَا تَجُوزُ فَقَالَ اللَّهُمَّ لَا تَغْفِرْ ذَنْبَهُ مَا قَالَ اللَّهُ لِلْحَكَمِ- {{متن قرآن|إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ}} فَلْيَذْهَبِ الْحَكَمُ يَمِيناً وَ شِمَالًا فَوَ اللَّهِ لَا يُؤْخَذُ الْعِلْمُ إِلَّا مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ نَزَلَ عَلَيْهِمْ جَبْرَئِيلُ{{ع}}}}؛ الکافی: ج ۱ ص۴۰۰ ح ۵، بصائر الدرجات: ص۹ ح ۳، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۷۰، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۱ ح ۱۹.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}} ـ به ابو بصیرـ: [[حکم بن عتیبه]]، از کسانی است که [[خداوند]] در باره آنها فرموده است: برخی از [[مردم]] می‌گویند که به خدا و [[روز واپسین]] [[ایمان]] آورده ایم، در حالی که [[ایمان]] ندارند. [[حَکَم]]، چه به شرق برود چه به غرب، به خدا سوگند، به [[علمی]] دست نمی‌یابد، مگر از اهل بیتی که جبرئیل بر آنان نازل شده است<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْحَكَمَ بْنَ عُتَيْبَةَ مِمَّنْ قَالَ اللَّهُ {{متن قرآن|وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِينَ}} فَلْيُشَرِّقِ الْحَكَمُ وَ لْيُغَرِّبْ أَمَا وَ اللَّهِ لَا يُصِيبُ الْعِلْمَ إِلَّا مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ نَزَلَ عَلَيْهِمْ جَبْرَئِيلُ{{ع}}}}؛ بصائر الدرجات: ص۹ ح ۲ عن أبی بصیر، الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۴ مضمرًا، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۷۰ عن أبی بصیر عن الإمام الباقر{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۱ ح ۱۸.</ref>. | |||
# امام صادق{{ع}}: ای [[یونس]]! هر گاه طالب علمِ صحیح بودی، آن را از [[اهل بیت]] بستان؛ زیرا آن برای ما [[روایت]] شده است و به ما شرح [[حکمت]] و سخنِ فصل داده‌اند. خداوند، ما را برگزیده است و به ما آن داده که به هیچ یک از جهانیان نداده است<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}أَنَّهُ قَالَ لَهُ يَا يُونُسُ إِذَا أَرَدْتَ الْعِلْمَ الصَّحِيحَ فَخُذْ عَنْ أَهْلِ الْبَيْتِ فَإِنَّا رَوَيْنَاهُ وَ أُوتِينَا شَرْحَ الْحِكْمَةِ وَ فَصْلَ الْخِطَابِ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَانَا وَ آتَانَا {{متن قرآن|ما لَمْ يُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعالَمِينَ}}}}؛ بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۵۸ ح ۵ نقلاً عن کتاب المحتضر، مختصر بصائر الدرجات: ص۱۲۲، کفایة الأثر: ص۲۵۴، الصراط المستقیم: ج ۲ ص۱۵۷ کلّها عن یونس بن ظبیان والثلاثة الأخیرة نحوه.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}} ـ در حالی که گروهی از [[کوفیان]] در [[خدمت]] ایشان بودند ـ: شگفت از مردمی که همه [[علم]] خود را از [[پیامبر خدا]]{{صل}} ستاندند و بدان عمل کردند و ره یافتند و [[گمان]] می‌کنند [[اهل بیت]]{{عم}} او علمش را نستانده‌اند، در حالی که ما، اهل بیت و ذرّیه او هستیم؛ [[وحی]] در خانه‌های ما فرود آمد و علم از سوی ما بدیشان صادر شد. آیا آنها گمان می‌کنند که [[آگاه]] شده‌اند و ره‌یافته‌اند؛ ولی ما نمی‌دانیم و [[گمراه]] شده ایم؟! این، محال است"<ref>{{متن حدیث|وَ عِنْدَهُ نَاسٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ عَجَباً لِلنَّاسِ إِنَّهُمْ أَخَذُوا عِلْمَهُمْ كُلَّهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} فَعَمِلُوا بِهِ وَ اهْتَدَوْا وَ يَرَوْا فإنا أَنَّا أَهْلَ بَيْتِهِ وَ ذُرِّيَّتَهُ لَمْ نَأْخُذْ عِلْمَهُ وَ نَحْنُ أَهْلُ بَيْتِهِ وَ ذُرِّيَّتُهُ فِي مَنَازِلِنَا نَزَلَ الْوَحْيُ وَ مِنْ عِنْدِنَا خَرَجَ الْعِلْمُ إِلَيْهِمْ أَ فَيَرَوْنَ أَنَّهُمْ عَلِمُوا وَ اهْتَدَوْا وَ جَهِلْنَا نَحْنُ وَ ضَلَلْنَا إِنَّ هَذَا لَمُحَالٌ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۸ ح ۱، الأمالی للمفید: ص۱۲۲ ح ۶ نحوه، بصائر الدرجات: ص۱۲ ح ۳ کلّها عن یحیی بن عبداللّه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۹ ح ۲.</ref>. | |||
# [[امام رضا]]{{ع}}: [[خداوند]]، [[پیامبران]] و [[امامان]] را ـ که درودهای خداوند بر آنان باد ـ [[توفیق]] داده است و بدیشان از [[گنجینه علم]] و [[حکمت]] خود، آن بخشیده که به دیگران نبخشیده است. علم آنها، [[برتر]] از علم [[مردم]] زمانشان است در این سخن [[خداوند متعال]]: آیا آنکه به سوی [[حق]] [[هدایت]] می‌کند، برای [[پیروی]]، سزاوارتر است یا کسی که هدایت نمی‌کند، مگر خود هدایت شود؟ پس شما را چه شده؟! چگونه [[داوری]] می‌کنید و این سخن خدای ـ تبارک و تعالی ـ: هر که حکمتْ داده شده، [[خیر]] فراوانی بدو داده شده است و سخن او درباره [[طالوت]]: [[خداوند]]، او را بر شما برگزیده و به [[دانش]] و توان او افزوده است و خداوند، [[مُلک]] خویش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد و خداوند، گشایشگری داناست"<ref>الإمام الرضا{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْأَئِمَّةَ{{عم}} يُوَفِّقُهُمُ اللَّهُ وَ يُؤْتِيهِمْ مِنْ مَخْزُونِ عِلْمِهِ وَ حِكَمِهِ مَا لَا يُؤْتِيهِ غَيْرَهُمْ فَيَكُونُ عِلْمُهُمْ فَوْقَ عِلْمِ أَهْلِ الزَّمَانِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى {{متن قرآن| أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ}} وَ قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- {{متن قرآن| وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً}} وَ قَوْلِهِ فِي طَالُوتَ {{متن قرآن| إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ }}}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۰۲ ح ۱، کمال الدین: ص۶۸۰ ح ۳۱، عیون أخبار الرضا{{ع}}: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، تحف العقول: ص۴۴۱ نحوه، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۴۵ ح ۳۱۰ کلّها عن عبد العزیز بن مسلم، بحار الأنوار: ج ۲۵ ص۱۲۷ ح ۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== ششم: [[راسخان در دانش]] == | == ششم: [[راسخان در دانش]] == | ||
# [[امام علی]]{{ع}}: کجایند کسانی که [[گمان]] کرده‌اند که راسخان در دانش، آنهایند، نه ما؟ آنان [[دروغ]] می‌گویند و به [[حق]] ما [[تجاوز]] می‌کنند. خداوند، ما را بالا برده و آنها را [[پست]] کرده است و به ما بخشیده و آنها را [[محروم]] ساخته است و ما را داخل کرده و آنها را بیرون برده است. در پرتو وجود ماست که [[هدایت]]، اعطا می‌شود و پرده از [[نابینایی]] برگرفته می‌شود<ref>{{متن حدیث|أَيْنَ الَّذِينَ زَعَمُوا أَنَّهُمُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ دُونَنَا كَذِباً وَ بَغْياً عَلَيْنَا أَنْ رَفَعَنَا اللَّهُ وَ وَضَعَهُمْ وَ أَعْطَانَا وَ حَرَمَهُمْ وَ أَدْخَلَنَا وَ أَخْرَجَهُمْ بِنَا يُسْتَعْطَى الْهُدَى وَ يُسْتَجْلَى الْعَمَى}}؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۴، غرر الحکم: ج ۲ ص۳۶۵ ح ۲۸۲۶، عیون الحکم والمواعظ: ص۱۳۰ ح ۲۹۴۸، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۱ ص۲۸۵؛ بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۵ ح ۵۳.</ref>. | |||
# [[امام علی]]{{ع}}: "[[خداوند]]، [[فرمانبری]] از [[والیان امر]] خود را که به [[دین]] او می‌پردازند، [[واجب]] ساخته است، چنان که فرمانبری از [[پیامبر خدا]]{{صل}}را بر آنها واجب کرده است. خداوند می‌فرماید: [[خدا]] را [[اطاعت]] کنید و [[پیامبر]] و اولو الأمرتان را اطاعت کنید. سپس خداوند، جایگاه [[والیان]] امرش را که به [[تأویل]] کتابش [[علم]] و [[آگاهی]] دارند، روشن کرده و می‌فرماید: و اگر آن را به پیامبر و [[اولو الأمر]] خود ارجاع دهند، قطعا از میان آنان، کسانی‌اند که [[حقیقت]] آن را در می‌یابند. همه [[مردم]]، جز ایشان از [[شناخت]] کتاب او ناتوان‌اند؛ زیرا آنان [[راسخان]] در دانش‌اند و در [[تأویل قرآن]]، از [[خطا]] ایمن قرار داده شده‌اند. خداوند می‌فرماید: و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و [[راسخان در دانش]]"<ref>{{متن حدیث|ثُمَّ فَرَضَ عَلَى الْأُمَّةِ طَاعَةَ وُلَاةِ أَمْرِهِ الْقُوَّامِ بِدِينِهِ كَمَا فَرَضَ عَلَيْهِمْ طَاعَةَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} فَقَالَ {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} ثُمَّ بَيَّنَ مَحَلَّ وُلَاةِ أَمْرِهِ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ بِتَأْوِيلِ كِتَابِهِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ {{متن قرآن|وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ}} وَ عَجَزَ كُلُّ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ عَنْ مَعْرِفَةِ تَأْوِيلِ كِتَابِهِ غَيْرَهُمْ لِأَنَّهُمْ هُمُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ الْمَأْمُونُونَ عَلَى تَأْوِيلِ التَّنْزِيلِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى {{متن قرآن|وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْم}}}}؛ بحار الأنوار: ج ۶۹ ص۷۹ ح ۲۹ و ج ۹۳ ص۵۵ کلاهما نقلاً عن تفسیر النعمانی.</ref>. | |||
# به نقل از [[برید بن معاویه]]: "از [[امام باقر]]{{ع}} مفهوم این سخن خداوند را که: و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش جویا شدم. فرمود: یعنی: تأویل همه [[قرآن]] را نمی‌داند، مگر [[خدا]] و [[راسخان در دانش]]. پس [[پیامبر خدا]]{{صل}}، بالاترینِ [[راسخان]] است که [[خداوند متعال]]، هر [[تنزیل]] و تأویلی را که بر او نازل کرده، بدو آموخته است و [[خداوند]]، چیزی بر او نازل نفرموده که [[تأویل]] آن را بدو نیاموخته باشد و جانشینانِ پس از او، همه آن را می‌دانند. آنهایی که نمی‌دانند، گفتند: اینک که تأویل آن را نمی‌دانیم، چه بگوییم؟ خداوند به آنها پاسخ داد: [[راسخان در علم]] می‌گویند: ما به آن [[ایمان]] آوردیم. همه آن، از جانب [[پروردگار]] ماست. [[قرآن]]، خاص دارد و عامّی و [[ناسخ]] و منسوخی و محکم و متشابهی و راسخان در دانش، آن را می‌دانند"<ref>{{متن حدیث|عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَوْلُ اللَّهِ {{متن قرآن| وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ}} قَالَ يَعْنِي تَأْوِيلَ الْقُرْآنِ كُلِّهِ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فَرَسُولُ اللَّهِ أَفْضَلُ الرَّاسِخِينَ قَدْ عَلَّمَهُ اللَّهُ جَمِيعَ مَا أَنْزَلَ عَلَيْهِ مِنَ التَّنْزِيلِ وَ التَّأْوِيلِ وَ مَا كَانَ اللَّهُ مُنْزِلًا عَلَيْهِ شَيْئاً لَمْ يُعَلِّمْهُ تَأْوِيلَهُ وَ أَوْصِيَاؤُهُ مِنْ بَعْدِهِ يَعْلَمُونَهُ كُلَّهُ فَقَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ مَا نَقُولُ إِذَا لَمْ نَعْلَمْ تَأْوِيلَهُ فَأَجَابَهُمُ اللَّهُ {{متن قرآن|يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا}} وَ الْقُرْآنُ لَهُ خَاصٌّ وَ عَامٌّ وَ نَاسِخٌ وَ مَنْسُوخٌ وَ مُحْكَمٌ وَ مُتَشَابِهٌ فَالرَّاسِخُونُ فِي الْعِلْمِ يَعْلَمُونَهُ}}؛ تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۶۴ ح ۶، الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۲، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۳ ولیس فیه ذیله من «فقال الذین»، بصائر الدرجات: ص۲۰۴ ح ۸ کلّها عن برید العجلی عن أحدهما{{عم}}، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۹۶ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۹۹ ح ۳۳.]</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: ما، راسخان در دانش هستیم و ما [[تأویل قرآن]] را می‌دانیم<ref>{{متن حدیث|نَحْنُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۲۰۴ ح ۵، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۶۴ ح ۸، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۲ کلّها عن أبی بصیر، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۹۹ ح ۳۱.</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: [[راسخان در دانش]]، [[امیر مؤمنان]]{{ع}} و [[امامان]] پس از او هستند<ref>{{متن حدیث|الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِهِ{{عم}}}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۳، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۴۲۱ کلاهما عن عبد الرحمن بن کثیر، الصراط المستقیم: ج ۱ ص۲۹۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۸ ح ۱۲، و راجع: تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== هفتم: [[معدن دانش]] == | == هفتم: [[معدن]] [[دانش]] == | ||
# [[پیامبر خدا]]{{صل}}: ما، [[اهل بیت]] [[رحمت]] و [[درخت نبوت]] و [[جایگاه رسالت]] و محلّ آمد و شدِ [[فرشتگان]] و کان دانش هستیم<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ أَهْلُ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ}}؛ بصائر الدرجات: ص۵۶ ح ۱ عن الضحّاک بن مزاحم و ص۵۸ ح ۸ عن علیّ بن جعفر عن الإمام الکاظم عن أبیه{{عم}} عنه{{صل}}نحوه، الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۲ عن إسماعیل بن أبی زیاد عن الإمام الصادق عن أبیه عن الإمام علیّ{{عم}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۵ ح ۸؛ الدرّ المنثور: ج ۶ ص۶۰۶ عن الضحّاک بن مزاحم نحوه.</ref>. | |||
# به نقل از [[حمید بن عبد]] [[اللّه]] بن یزید [[مدنی]]: "نزد [[پیامبر]]{{صل}} درباره یکی از داوری‌های [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} [[سخن]] به میان آمد. پیامبر{{صل}} به شگفت آمد و فرمود: [[ستایش]]، خدایی را که [[حکمت]] را در میان ما اهل بیت نهاد"<ref>{{متن حدیث|عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَزِيدَ الْمَدَنِيِ أَنَّهُ ذَكَرَ عِنْدَ النَّبِيِّ{{صل}} قَضَاءً قَضَى بِهِ عَلِيُ بْنُ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} فَأَعْجَبَ النَّبِيَّ صفَقَالَ الْحَمْدُ اللَّهِ الَّذِي جَعَلَ فِينَا الْحِكْمَةَ أَهْلَ الْبَيْتِ}}؛ العمدة: ص۲۵۴ ح ۳۹۲، الصراط المستقیم: ج ۲ ص۱۰ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۰۱ ص۴۱۲ ح ۱۹؛ فضائل الصحابة لابن حنبل: ج ۲ ص۶۵۴ ح ۱۱۱۳، تفسیر ابن أبی حاتم: ج ۲ ص۵۳۳ ح ۲۸۳۰ کلاهما نحوه، ذخائر العقبی: ص۱۵۴.</ref>. | |||
# [[امام علی]]{{ع}}: ما، [[درخت نبوت]] و فرودگاه [[رسالت]] و مکان آمد و شدِ [[فرشتگان]] و کان‌های [[دانش]] و سرچشمه‌های حکمتیم. [[یار]] و [[دوستدار]] ما، [[رحمت]] را [[انتظار]] می‌کشد و [[دشمن]] و [[کینه‌توز]] ما، [[یورش]] را انتظار می‌بَرد<ref>{{متن حدیث|نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَحَطُّ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ يَنَابِيعُ الْحِكْمَةِ وَ مَعَادِنُ الْعِلْمِ، نَاصِرُنَا وَ مُحِبُّنَا يَنْتَظِرُ الرَّحْمَةَ وَ عَدُوُّنَا وَ مُبْغِضُنَا يَنْتَظِرُ السَّطْوَةَ}}؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۰۹، الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۲ وفیه صدره إلی «معادن العلم»، غرر الحکم: ج ۶ ص۱۸۷ ح ۱۰۰۰۵، عیون الحکم والمواعظ: ص۴۹۹ ح ۹۲۰۸، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۶۵ ح ۵۲.</ref>. | |||
# امام علی{{ع}} در [[سخنرانی]] برای [[مردم مدینه]]: "[[آگاه]] باشید! [[سوگند]] به خدایی که دانه را شکافت و [[انسان]] را آفرید، اگر دانش را از کانش برگیرید و آب را با گوارایی‌اش بنوشید و خیر را از جایگاهش بیندوزید و راه روشن را در پیش گیرید و در پیمودن [[حق]]، مسیر آن را بپیمایید، راه‌ها بر شما هویدا می‌شوند و [[نشانه‌ها]] بر شما رخ می‌نمایند و [[اسلام]] برای شما پرتوافشانی می‌کند"<ref>{{متن حدیث|وَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَوِ اقْتَبَسْتُمُ الْعِلْمَ مِنْ مَعْدِنِهِ وَ شَرِبْتُمُ الْمَاءَ بِعُذُوبَتِهِ وَ ادَّخَرْتُمُ الْخَيْرَ مِنْ مَوْضِعِهِ وَ أَخَذْتُمُ الطَّرِيقَ مِنْ وَاضِحِهِ وَ سَلَكْتُمْ مِنَ الْحَقِّ نَهْجَهُ لَنَهَجَتْ بِكُمُ السُّبُلُ وَ بَدَتْ لَكُمُ الْأَعْلَامُ وَ أَضَاءَ لَكُمُ الْإِسْلَامُ }}؛ الکافی: ج ۸ ص۳۲ ح ۵ عن أبی الهیثم بن التیّهان، بحار الأنوار: ج ۲۸ ص۲۴۰ ح ۲۷.</ref>. | |||
# [[امام حسین]]{{ع}}: "ما نمی‌دانیم چرا [[مردم]]، [[کینه]] ما را می‌جویند، در حالی که ما [[خانه]] رحمت و درخت نبوت و کان دانش و معرفتیم!"<ref>{{متن حدیث|مَا نَدْرِي مَا تَنْقِمُ النَّاسُ مِنَّا، إِنَّا لَبَيْتُ الرَّحْمَةِ، وَ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ}}؛ نزهة الناظر: ص۸۵ ح ۲۱.</ref>. | |||
# [[امام زین العابدین]]{{ع}}: "چرا مردم، کینه ما را می‌جویند، در حالی که ـ به [[خدا]] سوگند ـ ما [[درخت نبوت]] و [[خانه]] [[رحمت]] و کان [[دانش]] و [[معرفت]]، و مکان آمد و شد فرشتگانیم"<ref>{{متن حدیث|مَا يَنْقِمُ النَّاسُ مِنَّا فَنَحْنُ وَ اللَّهِ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ بَيْتُ الرَّحْمَةِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ}}؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۵۶ ح ۲ نحوه و ص۵۸ ح ۹ کلّها عن أبی الجارود، الإرشاد: ج ۲ ص۱۶۸، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۲ کلاهما عن الإمام الباقر{{ع}}، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸ عن عبد الرحمن بن الحجّاج عن الإمام الصادق عن أبیه{{عم}} وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۶ ح ۱۰.</ref>. | |||
# [[امام باقر]]{{ع}}: "[[آگاهی]] از [[کتاب خداوند]] عز و جل و [[سنّت پیامبر]] او در [[دل]] [[مهدی]] ما می‌روید، چنان که کشت به بهترین شکل آن می‌روید. پس اگر کسی از شما ماند تا او را دید، باید هنگام دیدن او بگوید: [[سلام]] بر شما، ای [[اهل]] خانه رحمت و [[نبوت]] و کان دانش و [[جایگاه رسالت]]"<ref>{{متن حدیث|إِنَ الْعِلْمَ بِكِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّهِ{{صل}} لَيَنْبُتُ فِي قَلْبِ مَهْدِيِّنَا كَمَا يَنْبُتُ الزَّرْعُ عَلَى أَحْسَنِ نَبَاتِهِ فَمَنْ بَقِيَ مِنْكُمْ حَتَّى يَرَاهُ فَلْيَقُلْ حِينَ يَرَاهُ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنَ الْعِلْمِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ}}؛ کمال الدین: ص۶۵۳ ح ۱۸ عن جابر، العدد القویّة: ص۶۵ ح ۹۰، بحار الأنوار: ج ۵۱ ص۳۶ ح ۵.</ref>. | |||
# امام باقر{{ع}}: "درختی که ریشه آن، [[پیامبر خدا]] و شاخه آن، [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} و نوشاخه‌های آن، [[فاطمه]] دخت محمد{{صل}}است و میوه‌های آن، حسن و حسین‌اند، درخت نبوت است که روییده رحمت و کلید [[حکمت]] و کان معرفت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شدِ [[فرشتگان]] و موضع سر و سپرده [[خداوند]] و امانتی است که بر [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] عرضه شده و [[حرم]] بزرگ [[خدا]] و [[بیت]] و حرم قدیم اوست"<ref>{{متن حدیث|نَحْنُ شَجَرَةٌ أَصْلُهَا رَسُولُ اللَّهِ وَ فَرْعُهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌ وَ أَغْصَانُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ ثَمَرَتُهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ{{ع}} فَإِنَّهَا شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ بَيْتُ الرَّحْمَةِ وَ مِفْتَاحُ الْحِكْمَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَوْضِعُ سِرِّ اللَّهِ وَ وَدِيعَتُهُ وَ الْأَمَانَةُ الَّتِي عُرِضَتْ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ حَرَمُ اللَّهِ الْأَكْبَرُ وَ بَيْتُ اللَّهِ الْعَتِيقُ}}؛ الیقین: ص۳۱۸، تفسیر فرات: ص۳۹۵ ح ۵۲۷ کلاهما عن زیاد بن المنذر نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۴۵ ح ۱۶.]</ref>. | |||
# [[امام صادق]]{{ع}}: چون ظهر می‌شد، [[علی بن الحسین]]{{ع}} [[نماز]] می‌گزارْد و [[دعا]] می‌کرد و پس از آن بر [[پیامبر]]{{صل}}چنین [[درود]] می‌فرستاد:خدایا! [[درود]] فرست بر [[محمّد]] و [[خاندان]] محمّد که درخت [[نبوّت]] و [[جایگاه رسالت]] و مکان آمد و شدِ [[فرشتگان]] و کان [[دانش]] و [[معرفت]] و [[اهل بیت]] وحی‌اند"<ref>{{متن حدیث|كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ{{ع}} إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ صَلَّى وَ دَعَا ثُمَ صَلَّى عَلَى النَّبِيِّ{{صل}} فَقَالَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ أَهْلِ بَيْتِ الْوَحْي}}؛ مصباح المتهجّد: ص۳۶۱ ح ۴۸۵، المزار الکبیر: ص۴۰۰ ح ۱ عن العبّاس بن مجاهد نحوه، جمال الاُسبوع: ص۲۵۰، بحار الأنوار: ج ۹۰ ص۱۹ ذیل ح ۳، وراجع: الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== هشتم: [[ | == هشتم: زنده‌دارندگان [[علم]] و دانش == | ||
# [[امام علی]]{{ع}} در سخنرانی‌ای در توصیف [[خاندان محمد]]{{صل}}: "آنان، [[حیات]] دانش و [[مرگ]] نادانی‌اند. [[خردمندی]] ایشان، خبر از علم آنان می‌دهد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد و سکوتشان پرده از [[حکمت]] گفتارشان بر می‌گیرد. آنها مخالف[[حق]] نیستند و در آن با یکدیگر [[اختلاف]] نمی‌کنند<ref>{{متن حدیث|هُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ وَ مَوْتُ الْجَهْلِ يُخْبِرُكُمْ حِلْمُهُمْ عَنْ عِلْمِهِمْ وَ صَمْتُهُمْ عَنْ مَنْطِقِهِمْ لَا يُخَالِفُونَ الْحَقَّ وَ لَا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ فَهُوَ بَيْنَهُمْ صَامَتٌ نَاطِقٌ وَ شَاهِدٌ صَادِقٌ }}؛ نهج البلاغة: الخطبة ۲۳۹، تحف العقول: ص۲۲۷، عیون الحکم والمواعظ: ص۵۱۴ ح ۹۳۵۹ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۶۶ ح ۵۴.</ref>. | |||
# [[امام علی]]{{ع}}: "بدانید هرگز به [[راه راست]] پی نخواهید برد تا کسی را که آن را واگذاشته، بشناسید و هرگز به [[پیمان]] [[قرآن]] [[وفا]] نمی‌کنید تا کسی را که [[نقض پیمان]] کرده، بشناسید و هرگز به [[کتاب خدا]] چنگ نمی‌زنید تا کسی را که آن را دور انداخته، بشناسید. پس آن "راه راست و [[وفا به پیمان]] و چنگ زدن به قرآن" را از [[اهل]] آن درخواست نمایید؛ زیرا ایشان [[حیات]] [[دانش]] و [[مرگ]] نادانی‌اند. آنان کسانی‌اند که حکمتشان خبر از علمشان می‌دهد و سکوتشان پرده از گفتارشان برمی‌گیرد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد. آنها مخالف[[حق]] نیستند و در آن با یکدیگر [[اختلاف]] ندارند. پس [[دین]] در باره آنان [[گواهی]] است [[راستگو]] و [[خاموشی]] است گویا"<ref>{{متن حدیث|اعْلَمُوا أَنَّكُمْ لَنْ تَعْرِفُوا الرُّشْدَ حَتَّى تَعْرِفُوا الَّذِي تَرَكَهُ وَ لَنْ تَأْخُذُوا بِمِيثَاقِ الْكِتَابِ حَتَّى تَعْرِفُوا الَّذِي نَقَضَهُ وَ لَنْ تَمَسَّكُوا بِهِ حَتَّى تَعْرِفُوا الَّذِي نَبَذَهُ فَالْتَمِسُوا ذَلِكَ مِنْ عِنْدِ أَهْلِهِ فَإِنَّهُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ وَ مَوْتُ الْجَهْلِ هُمُ الَّذِينَ يُخْبِرُكُمْ حُكْمُهُمْ عَنْ عِلْمِهِمْ وَ صَمْتُهُمْ عَنْ مَنْطِقِهِمْ وَ ظَاهِرُهُمْ عَنْ بَاطِنِهِمْ لَا يُخَالِفُونَ الدِّينَ وَ لَا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ فَهُوَ بَيْنَهُمْ شَاهِدٌ صَادِقٌ وَ صَامِتٌ نَاطِقٌ }}؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۷، الکافی: ج ۸ ص۳۹۰ ح ۵۸۶ عن محمّد بن الحسین عن أبیه عن جدّه عن أبیه نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۴ ص۲۳۳ ح ۹۹۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۱۶ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۴۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. ویژگی علم اهل بیت در حدیث از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ویژگی علم اهل بیت در حدیث - ویژگی علم اهل بیت در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
برخی از ویژگی‌های علم اهل بیت(ع) در روایات عبارت‌اند از:
نخست: گنجوران دانش خداوند
- پیامبر خدا(ص) ـ به نقل از خداوند عز و جل، در توصیف ویژگی‌های اهل بیت(ع) ـ: و آنها پس از تو، گنجُوران علم من‌اند[۱].
- امام باقر(ع): به خدا سوگند، ما گنجوران خدا در آسمان و زمین هستیم، نه بر زر و سیم، که گنجوران علم اوییم[۲].
- امام باقر(ع): ما، گنجوران علم خدا و بازگو کنندگان وحی خداییم[۳].
- امام باقر(ع): خداوند متعال، علم خاصی دارد و علم عامی. علم خاص او، همان علمی است که حتّی فرشتگان مقرّب و پیامبرانِ فرستاده او، بر آن، آگاهی ندارند و علم عامّ او، همان علمی است که فرشتگان مقرّب و پیامبران فرستاده او، بر آن، آگاهی دارند و از پیامبر خدا به ما رسیده است[۴].
- امام صادق(ع): ما از پیامبران ارث می‌بریم. عصای حضرت موسی، نزد ماست و ما گنجوران خدا در زمین هستیم، نه گنجوران زر و سیم[۵].
- امام صادق(ع): ما شجره علم و اهل بیت پیامبر هستیم. جایگاه فرود جبرئیل، در خانه ماست و ما گنجوران علم خدا و معادن وحی خدا هستیم. هر که از ما پیروی کند، رهایی می‌یابد و هر که از ما باز ماند، نابود می‌گردد و حق خداست که چنین کند[۶].[۷]
دوم: ظرف دانش خداوند
- امام زین العابدین(ع): ما، درهای خداییم. ما راه راستیم. ما ظرف علم اوییم. ما بازگوکننده وحی اوییم. ما پایه‌های توحید اوییم. ما جایگاه راز اوییم[۸].
- امام صادق(ع): ما، والیان امر الهی و گنجوران دانش خدا و ظرف وحی خداوندیم[۹].
- امام صادق(ع): خداوند ـ تبارک و تعالی ـ ما را برای خود برگزید و سپس ما را برگزیده مردمان و معتمدان بر وحی و گنجوران زمین و جایگاه راز و ظرف علم خود قرار داد[۱۰].
- مقتضب الأثر ـ به نقل از وهب بن منبّه، در یادکرد آنچه به حضرت موسی(ع) وحی شد ـ: به ذکر ایشان (محمّد و اوصیای پس از او) متوسّل شو؛ چراکه آنها گنجوران علم من و ظرف حکمت من و کان پرتو من‌اند[۱۱].
- الاحتجاج ـ به نقل از فاطمه صغرا که پس از رویداد کربلا و آنچه بر اهل بیت گذشت، به اهل کوفه چنین خطاب کرد ـ:امّا پس از سپاس خداوند، ای کوفیان! ای اهل نیرنگ و دغل و خودپسندی! ما خاندانی هستیم که خداوند، ما را با شما و شما را با ما آزمود. پس آزمون ما را خوب قرار داد و علم خود را در میان ما گذاشت و فهمش را نزد ما نهاد. ما ظرف دانش و فهم و حکمت اوییم و حجّت اوییم در زمین در بلاد او برای بندگانش. خداوند، ما را به سبب کرامت خود، ارجمند داشته و به سبب پیامبرش ما را بر بسیاری از خلایقش برتری داده است[۱۲].[۱۳]
سوم: وارثان دانش پیامبران
- امام باقر(ع): پیامبر خدا(ص)فرمود: "نخستین جانشینی که بر زمین بود، هِبَةُ اللّه پسرِ حضرت آدم(ع) بود و پیامبری رحلت نکرده است، مگر آنکه جانشینی داشته است. شمارِ همه پیامبران، صد و بیست هزار پیامبر بوده که پنج تن از ایشان: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد(ع)، اولو العزم بوده‌اند. علی بن ابی طالب(ع)، به منزله هبة اللّه برای محمّد است و دانش همه اوصیا و دانش کسانی را که پیش از او بوده‌اند، به ارث برده است و محمّد، دانش پیامبران و رسولان پیش از خود را به ارث برده است"[۱۴].
- امام علی(ع): ای مردم! به اطاعت و شناخت کسانی رو آورید که عذر"بی‌اطّلاعی از آنان"، پذیرفته نیست. آگاه باشید علمی که آدم، آن را فرود آورد و هر آنچه پیامبران تا خاتم الأنبیا، بدان فضیلت داده شده‌اند، در خاندان محمّد(ص)است. پس به کدام کژ راهه می‌روید؟ بلکه به کدام سو روانید؟[۱۵].
- الخصال ـ به نقل از ذریح بن محمد محاربی ـ: از امام صادق(ع) شنیدم که می‌فرمود: "ما وارثان پیامبرانیم. پیامبر(ص) بر علی(ع) جامه‌ای پوشاند و سپس هزار کلمه به او آموخت که هر کلمه، آغازگر هزار کلمه بود"[۱۶].
- امام باقر(ع): علمی که با حضرت آدم(ع) فرود آمد، دیگر بالا نرفت و علم، به ارث برده می‌شود و علی(ع) عالِم این امّت است و هرگز در میان ما عالِمی رحلت نکرده، مگر آنکه از خاندان خود، کسی را به جانشینی نهد که علمی همچون او یا آنچه خدا بخواهد را بداند[۱۷].
- امام باقر(ع): ای مردم! خداوند، خاندان پیامبر شما را به کرامت خود، ارجمندی بخشیده و به هدایت خود، عزیز داشته و به دین خود، اختصاص داده و به علم خود، فضیلت بخشیده و دانش خود را بدیشان سپرده و از آنها خواهان پاسداری آن شده است.... آنان امامان دعوت‌گر و جلوداران هدایت‌گر و داوران حاکم و اخگران راهنما و الگوی نیکو و خاندان پاک و امت میانه و مشخص‌ترین نشانه و راست‌ترین راه و آرایش مردم نژاده و وارثان پیامبران‌اند[۱۸].
- به نقل از ابو بصیر: بر امام باقر(ع) وارد شدم. گفتم: " شما، وارثان پیامبر خدایید؟ فرمود: آری. گفتم: پیامبر خدا(ص) وارث پیامبران بود و هر چه آنها می‌دانستند، می‌دانست؟ به من فرمود: آری"[۱۹].
- امام صادق(ع): علی(ع) عالِم بود و علم، ارث برده می‌شود و عالِم هرگز نمی‌میرد، مگر این که پس از او کسی بماند که علم او یا آنچه را خدا بخواهد، بداند[۲۰].
- امام صادق(ع): علمی که با حضرت آدم(ع) فرود آمد، دیگر بالا نرفت و عالِمی در نگذشت، مگر آنکه علمش را به ارث نهاد. زمین، بدون عالِم، باقی نمی‌ماند[۲۱].
- امام صادق(ع): ما، وارثان انبیا و میراث‌بران کتاب خدا و برگزیدگان اوییم[۲۲].
- به نقل از ضریس کُناسی: نزد امام صادق(ع) بودم و ابو بصیر نیز در خدمت ایشان بود. امام صادق(ع) فرمود: "داوود، علم پیامبران را به ارث برد و سلیمان، علم داوود را و محمد، علم سلیمان را و ما علم محمّد را به ارث برده‌ایم. نزد ماست صحف ابراهیم و ده فرمان موسی. ابو بصیر گفت: این، همان علم است. فرمود: ای ابومحمد! این، همان علم نیست. علم، آن است که شب و روز و روز به روز و ساعت به ساعت رخ می‌دهد"[۲۳]
- امام هادی(ع) ـ در زیارت جامعه که امامان(ع) را با آن، زیارت می‌کنند ـ: سلام بر امامان هدایت و چراغ‌های تاریکی و نشانه‌های تقوا و صاحبان خرد و فرزانگان و پناهگاه مردم و وارثان پیامبران و الگوهای والا و صاحبان دعوت نیکو و حجت‌های خدا بر اهل دنیا و آخرت و نخستینیان، و رحمت و برکات خدا بر ایشان باد![۲۴].[۲۵]
چهارم: همترازی با حدیث نبوی
- امام باقر(ع) ـ وقتی از ایشان پرسیدند که: چرا ایشان حدیث را مرسل می‌گوید و اِسناد نمی‌دهد؟ ـ:هر گاه من حدیثی گفتم و آن را اسناد ندادم، سند من در آن، پدرم است به نقل از جدّم به نقل از پدرش به نقل از جدّش پیامبر خدا(ص)به نقل از جبرئیل به نقل از خداوند عز و جل[۲۶].
- امام باقر(ع): اگر ما بر اساس رأی و نظر خود حدیث بگوییم، گمراه شده‌ایم، همچون کسانی که پیش از ما بودند؛ لکن ما از روی بیّنه‌ای از سوی خدایمان حدیث می‌گوییم که خداوند، آن را برای پیامبرش و او نیز برای ما تبیین کرده است[۲۷].
- به نقل از جابر: به امام باقر(ع) گفتم: هر گاه حدیثی برای من می‌گویی، سند آن را نیز برای من باز گو. فرمود: پدرم به نقل از جدّم به نقل از پیامبر خدا(ص) به نقل از جبرئیل به نقل از خداوند عز و جل به من حدیث کرده است. هر آنچه من به تو حدیث کنم، این گونه اِسنادی دارد"[۲۸].
- امام صادق(ع): حدیث من حدیث پدرم و حدیث پدرم حدیث نِیایم و حدیث نِیایم، حدیث حسین(ع) و حدیث حسین(ع) حدیث حسن(ع) و حدیث حسن(ع) حدیث امیر مؤمنان(ع) و حدیث امیر مؤمنان(ع) حدیث پیامبر خدا(ص) و حدیث پیامبر خدا(ص) حدیث خداوند عز و جلاست[۲۹].
- امام صادق(ع): خداوند، ولایت ما و دوستی ما را واجب ساخته است. به خدا سوگند، ما از روی هوسِ خود، سخن نمی‌گوییم و بر طبق آرای خود، عمل نمی‌کنیم، و نمی‌گوییم مگر آنچه را که خداوند عز و جل فرموده است[۳۰].
- امام کاظم(ع) ـ در پاسخ خَلَف بن حمّاد کوفی که سؤال دشواری از ایشان پرسید ـ: به خدا سوگند، من تو را آگاه نمی‌کنم، مگر به نقل از پیامبر خدا(ص) به نقل از جبرئیل به نقل از خداوند عز و جل[۳۱].
- امام رضا(ع): ما از سوی خدا و پیامبر او حدیث می‌گوییم[۳۲].[۳۳]
پنجم: آگاه‌ترین مردم
- پیامبر خدا(ص): من دو چیز در میان شما می‌نهم که اگر به آن دو چنگ زنید، هرگز گمراه نمی‌شوید: کتاب خداوند عز و جل و اهل بیتم که همان عترت من‌اند. ای مردم! گوش کنید. به من خبر رسیده است که در کنار حوض کوثر بر من وارد خواهید شد و من در باره این که با این دو چیز گران سنگ چه کردید، از شما پرسش خواهم کرد. این دو چیز گران سنگ، کتاب خداوندِ والانام و اهل بیت من‌اند. پس، از آنها پیشی نگیرید که نابود می‌شوید و به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند"[۳۴].
- پیامبر خدا(ص): آگاه باشید که نیکان خاندان من و پاک‌ترین‌های تبار من، در خردسالی، خردمندترین مردم و در بزرگ‌سالی، داناترین ایشان‌اند. پس به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند. آنها شما را از درِ هدایت بیرون نمی‌برند و به درِ گمراهی واردتان نمی‌سازند[۳۵].
- امام علی(ع): اصحاب سر از اصحاب محمد(ص) می‌دانند که ایشان فرموده است: من و خاندانم پاک هستیم. پس، از آنها پیشی نگیرید که گمراه می‌شوید و از آنها عقب نمانید که می‌لغزید و با آنها به مخالفت بر نخیزید که نادانی می‌یابید و به آنها نیاموزید که آنها از شما داناترند. آنها داناترینِ مردم‌اند در بزرگ‌سالی و خردمندترینِ آنها در خردسالی"[۳۶].
- کمال الدین ـ در حدیثی طولانی ـ: جابر بن عبد اللّه انصاری بر امام زین العابدین(ع) وارد شد. در حالی که امام(ع) با جابر بن عبد اللّهسخن می‌گفت، ناگاه محمد بن علی(ع) از نزد خانواده‌اش بیرون آمد و زلف امام ـ که هنوز جوان بود ـ، به چشم می‌خورد. هنگامی که جابر او را دید، پیکرش به لرزه افتاد و موی بر بدنش راست گردید و اندکی بدو نگریست. سپس به او گفت: رو به من کن، جوان! و او، رو به جابر کرد. جابر، سپس به او گفت: بر گرد. او بر گشت. جابر گفت: به خدای کعبه سوگند، شکل و شمایل پیامبر(ص)را دارد. سپس جابر برخاست و به او نزدیک شد و گفت: نام تو چیست، ای جوان؟ فرمود: محمّد. جابر پرسید: پسر که هستی؟ فرمود: پسر علی بن الحسین. جابر گفت: فرزندم! جانم فدایت باد! بنا بر این تو باید باقر باشی. پاسخ داد: آری. و سپس فرمود: به من بگو پیامبر خدا(ص) چه مسئولیتی بر دوش تو نهاده است؟. جابر گفت: سَرورم! پیامبر(ص) به من بشارت زنده ماندن داد تا تو را ملاقات کنم و به من فرمود: هر گاه او را دیدی، سلام مرا به او برسان. سَرورم! پیامبر خدا(ص) به تو سلام می‌رساند. امام باقر(ع) فرمود: ای جابر! سلام و درود بر پیامبر خدا، تا زمانی که آسمان‌ها و زمین بر قرارند و بر تو ـ ای جابر ـ سلامی باد، به گونه‌ای که ابلاغ کردی!. جابر از این پس نزد امام(ع) می‌رفت و از ایشان آموزش می‌گرفت. یک بار امام باقر(ع) درباره چیزی از او پرسش کرد. جابر در پاسخ گفت: به خدا سوگند، من بر خلاف نهی پیامبر خدا(ص) رفتار نمی‌کنم. او به من فرموده است که شما، امامان هدایتگرِ از خاندانش پس از او هستید که در خردسالی، خردمندترین مردم و در بزرگ‌سالی، داناترین مردم هستید و نیز فرمود: به آنها چیزی نیاموزید، که آنها از شما داناترند. امام باقر(ع) فرمود: جدّم پیامبر خدا(ص) راست گفت. من در آنچه از تو پرسیدم، آگاه ترم و از کودکی، حکمت را دریافته ام و همه اینها در پرتو فضل خدا و رحمت او به ما اهل بیت است"[۳۷].
- به نقل از جبله دختر مصفّح، از پدرش ـ: علی(ع) به من گفت: "ای مرد بنی عامری! درباره آنچه خدا و پیامبرش فرموده‌اند، از من پرسش کن که ما اهل بیت(ع) به آنچه خدا و پیامبرش فرموده‌اند، آگاه‌ترینیم"[۳۸].
- امام علی(ع) ـ در سخنان حکیمانه منسوب به ایشان ـ: غایت هر ژرف‌اندیش در دانش ما، آن است که نداند. [۳۹].
- امام باقر(ع) ـ به سلمة بن کُهَیل و حَکَم بن عُتَیبه ـ: "نه در شرق و نه در غرب، دانش صحیحی را نمی‌یابید، مگر آنکه از نزد ما اهل بیت بیرون آمده باشد"[۴۰].
- امام باقر(ع): "هیچ یک از مردم، به حق و صوابی دست‌نیافته و هیچ کس داوریِ حقّی نکرده است، مگر از آنچه از سوی ما اهل بیت صادر شده باشد و هر گاه امور آنها شاخه شاخه گردد، خطا از آنِ ایشان و صواب، از آنِ علی(ع) خواهد بود"[۴۱].
- به نقل از زراره: نزد امام باقر(ع) بودم. مردی از اهل کوفه از ایشان در باره این سخن امیر مؤمنان(ع) که: درباره هر چه می‌خواهید، از من بپرسید. شما در باره نکته‌ای از من نخواهید پرسید، مگر آنکه شما را از آن آگاه می‌کنم. پرسش کرد. فرمود: هیچ کس به علمی دست نیافته است، مگر این که آن علمْ از سوی امیر مؤمنان(ع) صادر شده باشد. مردم هر کجا می‌خواهند بروند. به خدا سوگند، امر نیست، مگر از این جا و با دست به خانه‌اش اشاره کرد[۴۲].
- امام باقر(ع): "هر چه از این خانه صادر نشده باشد، باطل است"[۴۳]
- به نقل از عبد اللّه بن سلیمان: "مردی از بصریان به نام عثمانِ اعمی در خدمت امام باقر(ع) بود و شنیدم که می‌گفت: حسن بصری گمان می‌کند کسانی که دانش خود را پنهان می‌دارند، دوزخیان از باد شکم آنها در آزار خواهند بود. امام باقر(ع) فرمود: بنا بر این، مؤمن خاندان فرعون، نابود شده است؛ زیرا از هنگامی که خداوند، حضرت نوح(ع) را بر انگیخت، دانش، پنهان بوده است. به خدا سوگند، حَسَن چه به شمال برود چه به جنوب، دانشی جز در این جا یافت نمی‌شود"[۴۴].
- به نقل از ابو بصیر: "از امام باقر(ع) در باره شهادت دادن زنازاده پرسش کردم که: آیا جایز است؟ فرمود: خیر. گفتم: حَکَم بن عتیبه می‌گوید جایز است. فرمود: خدایا! از گناه او در مگذر. خداوند به حَکَم نفرموده است: و این قرآن برای تو و قومت تذکّری است. حَکَم، چه به راست برود و چه به چپ، به خدا سوگند، علم به دست نمی‌آید، مگر از اهل بیتی که جبرئیل بر آنها نازل شده است"[۴۵].
- امام صادق(ع) ـ به ابو بصیرـ: حکم بن عتیبه، از کسانی است که خداوند در باره آنها فرموده است: برخی از مردم می‌گویند که به خدا و روز واپسین ایمان آورده ایم، در حالی که ایمان ندارند. حَکَم، چه به شرق برود چه به غرب، به خدا سوگند، به علمی دست نمی‌یابد، مگر از اهل بیتی که جبرئیل بر آنان نازل شده است[۴۶].
- امام صادق(ع): ای یونس! هر گاه طالب علمِ صحیح بودی، آن را از اهل بیت بستان؛ زیرا آن برای ما روایت شده است و به ما شرح حکمت و سخنِ فصل داده‌اند. خداوند، ما را برگزیده است و به ما آن داده که به هیچ یک از جهانیان نداده است[۴۷].
- امام صادق(ع) ـ در حالی که گروهی از کوفیان در خدمت ایشان بودند ـ: شگفت از مردمی که همه علم خود را از پیامبر خدا(ص) ستاندند و بدان عمل کردند و ره یافتند و گمان می‌کنند اهل بیت(ع) او علمش را نستانده‌اند، در حالی که ما، اهل بیت و ذرّیه او هستیم؛ وحی در خانه‌های ما فرود آمد و علم از سوی ما بدیشان صادر شد. آیا آنها گمان می‌کنند که آگاه شده‌اند و ره‌یافته‌اند؛ ولی ما نمی‌دانیم و گمراه شده ایم؟! این، محال است"[۴۸].
- امام رضا(ع): خداوند، پیامبران و امامان را ـ که درودهای خداوند بر آنان باد ـ توفیق داده است و بدیشان از گنجینه علم و حکمت خود، آن بخشیده که به دیگران نبخشیده است. علم آنها، برتر از علم مردم زمانشان است در این سخن خداوند متعال: آیا آنکه به سوی حق هدایت می‌کند، برای پیروی، سزاوارتر است یا کسی که هدایت نمی‌کند، مگر خود هدایت شود؟ پس شما را چه شده؟! چگونه داوری می‌کنید و این سخن خدای ـ تبارک و تعالی ـ: هر که حکمتْ داده شده، خیر فراوانی بدو داده شده است و سخن او درباره طالوت: خداوند، او را بر شما برگزیده و به دانش و توان او افزوده است و خداوند، مُلک خویش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد و خداوند، گشایشگری داناست"[۴۹].[۵۰]
ششم: راسخان در دانش
- امام علی(ع): کجایند کسانی که گمان کرده‌اند که راسخان در دانش، آنهایند، نه ما؟ آنان دروغ می‌گویند و به حق ما تجاوز می‌کنند. خداوند، ما را بالا برده و آنها را پست کرده است و به ما بخشیده و آنها را محروم ساخته است و ما را داخل کرده و آنها را بیرون برده است. در پرتو وجود ماست که هدایت، اعطا می‌شود و پرده از نابینایی برگرفته می‌شود[۵۱].
- امام علی(ع): "خداوند، فرمانبری از والیان امر خود را که به دین او می‌پردازند، واجب ساخته است، چنان که فرمانبری از پیامبر خدا(ص)را بر آنها واجب کرده است. خداوند می‌فرماید: خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولو الأمرتان را اطاعت کنید. سپس خداوند، جایگاه والیان امرش را که به تأویل کتابش علم و آگاهی دارند، روشن کرده و می‌فرماید: و اگر آن را به پیامبر و اولو الأمر خود ارجاع دهند، قطعا از میان آنان، کسانی‌اند که حقیقت آن را در می‌یابند. همه مردم، جز ایشان از شناخت کتاب او ناتوان‌اند؛ زیرا آنان راسخان در دانش‌اند و در تأویل قرآن، از خطا ایمن قرار داده شده‌اند. خداوند می‌فرماید: و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش"[۵۲].
- به نقل از برید بن معاویه: "از امام باقر(ع) مفهوم این سخن خداوند را که: و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش جویا شدم. فرمود: یعنی: تأویل همه قرآن را نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش. پس پیامبر خدا(ص)، بالاترینِ راسخان است که خداوند متعال، هر تنزیل و تأویلی را که بر او نازل کرده، بدو آموخته است و خداوند، چیزی بر او نازل نفرموده که تأویل آن را بدو نیاموخته باشد و جانشینانِ پس از او، همه آن را می‌دانند. آنهایی که نمی‌دانند، گفتند: اینک که تأویل آن را نمی‌دانیم، چه بگوییم؟ خداوند به آنها پاسخ داد: راسخان در علم می‌گویند: ما به آن ایمان آوردیم. همه آن، از جانب پروردگار ماست. قرآن، خاص دارد و عامّی و ناسخ و منسوخی و محکم و متشابهی و راسخان در دانش، آن را می‌دانند"[۵۳].
- امام صادق(ع): ما، راسخان در دانش هستیم و ما تأویل قرآن را می‌دانیم[۵۴].
- امام صادق(ع): راسخان در دانش، امیر مؤمنان(ع) و امامان پس از او هستند[۵۵].[۵۶]
هفتم: معدن دانش
- پیامبر خدا(ص): ما، اهل بیت رحمت و درخت نبوت و جایگاه رسالت و محلّ آمد و شدِ فرشتگان و کان دانش هستیم[۵۷].
- به نقل از حمید بن عبد اللّه بن یزید مدنی: "نزد پیامبر(ص) درباره یکی از داوری‌های علی بن ابی طالب(ع) سخن به میان آمد. پیامبر(ص) به شگفت آمد و فرمود: ستایش، خدایی را که حکمت را در میان ما اهل بیت نهاد"[۵۸].
- امام علی(ع): ما، درخت نبوت و فرودگاه رسالت و مکان آمد و شدِ فرشتگان و کان‌های دانش و سرچشمه‌های حکمتیم. یار و دوستدار ما، رحمت را انتظار می‌کشد و دشمن و کینه‌توز ما، یورش را انتظار می‌بَرد[۵۹].
- امام علی(ع) در سخنرانی برای مردم مدینه: "آگاه باشید! سوگند به خدایی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، اگر دانش را از کانش برگیرید و آب را با گوارایی‌اش بنوشید و خیر را از جایگاهش بیندوزید و راه روشن را در پیش گیرید و در پیمودن حق، مسیر آن را بپیمایید، راه‌ها بر شما هویدا می‌شوند و نشانه‌ها بر شما رخ می‌نمایند و اسلام برای شما پرتوافشانی می‌کند"[۶۰].
- امام حسین(ع): "ما نمی‌دانیم چرا مردم، کینه ما را می‌جویند، در حالی که ما خانه رحمت و درخت نبوت و کان دانش و معرفتیم!"[۶۱].
- امام زین العابدین(ع): "چرا مردم، کینه ما را می‌جویند، در حالی که ـ به خدا سوگند ـ ما درخت نبوت و خانه رحمت و کان دانش و معرفت، و مکان آمد و شد فرشتگانیم"[۶۲].
- امام باقر(ع): "آگاهی از کتاب خداوند عز و جل و سنّت پیامبر او در دل مهدی ما می‌روید، چنان که کشت به بهترین شکل آن می‌روید. پس اگر کسی از شما ماند تا او را دید، باید هنگام دیدن او بگوید: سلام بر شما، ای اهل خانه رحمت و نبوت و کان دانش و جایگاه رسالت"[۶۳].
- امام باقر(ع): "درختی که ریشه آن، پیامبر خدا و شاخه آن، امیر مؤمنان علی(ع) و نوشاخه‌های آن، فاطمه دخت محمد(ص)است و میوه‌های آن، حسن و حسین‌اند، درخت نبوت است که روییده رحمت و کلید حکمت و کان معرفت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شدِ فرشتگان و موضع سر و سپرده خداوند و امانتی است که بر آسمان‌ها و زمین عرضه شده و حرم بزرگ خدا و بیت و حرم قدیم اوست"[۶۴].
- امام صادق(ع): چون ظهر می‌شد، علی بن الحسین(ع) نماز می‌گزارْد و دعا می‌کرد و پس از آن بر پیامبر(ص)چنین درود می‌فرستاد:خدایا! درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد که درخت نبوّت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شدِ فرشتگان و کان دانش و معرفت و اهل بیت وحی‌اند"[۶۵].[۶۶]
هشتم: زنده‌دارندگان علم و دانش
- امام علی(ع) در سخنرانی‌ای در توصیف خاندان محمد(ص): "آنان، حیات دانش و مرگ نادانی‌اند. خردمندی ایشان، خبر از علم آنان می‌دهد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد و سکوتشان پرده از حکمت گفتارشان بر می‌گیرد. آنها مخالفحق نیستند و در آن با یکدیگر اختلاف نمی‌کنند[۶۷].
- امام علی(ع): "بدانید هرگز به راه راست پی نخواهید برد تا کسی را که آن را واگذاشته، بشناسید و هرگز به پیمان قرآن وفا نمی‌کنید تا کسی را که نقض پیمان کرده، بشناسید و هرگز به کتاب خدا چنگ نمی‌زنید تا کسی را که آن را دور انداخته، بشناسید. پس آن "راه راست و وفا به پیمان و چنگ زدن به قرآن" را از اهل آن درخواست نمایید؛ زیرا ایشان حیات دانش و مرگ نادانی‌اند. آنان کسانی‌اند که حکمتشان خبر از علمشان می‌دهد و سکوتشان پرده از گفتارشان برمی‌گیرد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد. آنها مخالفحق نیستند و در آن با یکدیگر اختلاف ندارند. پس دین در باره آنان گواهی است راستگو و خاموشی است گویا"[۶۸].[۶۹]
منابع
پانویس
- ↑ «رَسُولُ اللَّه(ص) عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل: وَ هُمْ خُزَّانِي عَلَى عِلْمِي مِنْ بَعْدِكَ»؛ الکافی: ج ۱، ص۱۹۳ ح ۴، و ص۲۰۹ ح ۴، بصائرالدرجات: ص۵۴، ح ۳؛ کلاهما عن أبی حمزة الثمالیّ عن الإمام الباقر(ع)، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۷، ح ۱۲.
- ↑ الإمام الباقر(ع): «وَ اللَّهِ إِنَّا لَخُزَّانُ اللَّهِ فِي سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ لَا عَلَى ذَهَبٍ وَ لَا عَلَى فِضَّةٍ إِلَّا عَلَى عِلْمِهِ»؛ الکافی: ج ۱ ص۱۹۲، ح۲، بصائرالدرجات: ص۱۰۴، ح ۱، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۰۹، کلّها عن سورة بن کلیب، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۵، ح ۱.
- ↑ الإمام الباقر(ع):«نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِ اللَّهِ»؛ الکافی: ج۱، ص۱۹۲، ح ۳، بصائر الدرجات: ص۱۰۴، ح ۶ کلاهما عن سدیر، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۳۵، عن سدیر الصیرفی عن الإمام الصادق(ع)، بشارة المصطفی: ص۱۵۸ عن جابر بن عبد اللّه فیه «ورثة» بدل «تراجمة»، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۰۵، ح ۴.
- ↑ عن الإمام الباقر(ع): «إِنَ لِلَّهِ تَعَالَى عِلْماً خَاصّاً وَ عِلْماً عَامّاً فَأَمَّا الْعِلْمُ الْخَاصُ فَالْعِلْمُ الَّذِي لَمْ يُطْلِعْ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ وَ أَمَّا عِلْمُهُ الْعَامُّ فَإِنَّهُ عِلْمُهُ الَّذِي أَطْلَعَ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ وَ قَدْ وَقَعَ إِلَيْنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص)»؛ التوحید: ص۱۳۸ ح ۱۴ عن ابن سنان عن الإمام الصادق(ع)، بصائر الدرجات: ص۱۱۱ ح ۱۲ عن حنّان الکندی عن أبیه و ص۱۰۹ ح ۱ عن حنّان بن سدیر کلاهما عن الإمام الصادق(ع) نحوه، بحار الأنوار: ج ۴ ص۸۵ ح ۱۹.
- ↑ الإمام الصادق(ع): «نَحْنُ وَرِثْنَا النَّبِيِّينَ وَ عِنْدَنَا عَصَا مُوسَى وَ إِنَّا لَخُزَّانُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ لَسْنَا بِخُزَّانٍ عَلَى ذَهَبٍ وَ لَا فِضَّةٍ»؛ تفسیر فرات: ص۱۰۷ ح ۱۰۱ عن إبراهیم، تفسیر العیّاشی: ج ۲ ص۲۸ عن أبی حمزة الثمالی وفیه صدره إلی «موسی» نحوه وراجع: شرح الأخبار: ج ۳ ص۴۰۲ ح ۱۲۸۷، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۹۹ ح ۵۰.
- ↑ «عن الإمام الصادق(ع): «نَحْنُ شَجَرَةُ الْعِلْمِ وَ نَحْنُ أَهْلُ بَيْتِ النَّبِيِ وَ فِي دَارِنَا مَهْبِطُ جَبْرَئِيلَ وَ نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ نَحْنُ مَعَادِنُ وَحْيِ اللَّهِ مَنْ تَبِعَنَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنَّا هَلَكَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ الأمالی للصدوق: ص۳۸۳ ح ۴۹۰، بشارة المصطفی: ص۵۴ کلاهما عن أبی بصیر، روضة الواعظین: ص۲۹۹، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۰ ح ۱، وراجع: إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
- ↑ «الإمام زین العابدین(ع): «نَحْنُ أَبْوَابُ اللَّهِ وَ نَحْنُ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ وَ نَحْنُ عَيْبَةُ عِلْمِهِ وَ نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِهِ وَ نَحْنُ أَرْكَانُ تَوْحِيدِهِ وَ نَحْنُ مَوْضِعُ سِرِّهِ»؛ معانی الأخبار: ص۳۵ ح ۵ عن أبی حمزة الثمالی، بحار الأنوار: ج ۲۴ ص۱۲ ح ۵.
- ↑ «الإمام الصادق(ع): «نَحْنُ وُلَاةُ أَمْرِ اللَّهِ وَ خَزَنَةُ عِلْمِ اللَّهِ وَ عَيْبَةُ وَحْيِ اللَّهِ»؛ الکافی: ج ۱ ص۱۹۲ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۶۱ ح ۳ کلاهما عن عبد الرحمن بن کثیر، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴، ص۲۰۶ عن جابر عن الإمام الباقر(ع) نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۰۶ ح ۹.
- ↑ «عن الإمام الصادق(ع): «إِنَ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى انْتَجَبَنَا لِنَفْسِهِ فَجَعَلَنَا صَفْوَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ وَ أُمَنَاءَهُ عَلَى وَحْيِهِ وَ خُزَّانَهُ فِي أَرْضِهِ وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ عَيْبَةَ عِلْمِهِ»؛ بصائر الدرجات: ص۶۲ ح ۷ عن عبّاد بن سلیمان عن أبیه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۷ ح ۱۶.
- ↑ مقتضب الأثر عن وهب بن منبّه ـ فی ذِکرِ ما اُوحِیَ إلی موسی(ع) ـ: «تَمَسَّكْ بِذِكْرِهِمْ فَإِنَّهُمْ خَزَنَةُ عِلْمِي وَ عَيْبَةُ حِكْمَتِي؛ وَ مَعْدِنُ نُورِي»؛ مقتضب الأثر: ص۷۶ ح ۲۴، بحار الأنوار: ج ۵۱ ص۱۴۹ ح ۲۴.
- ↑ «الاحتجاج عن فاطمة الصّغری ـ لِأَهلِ الکوفَةِ بَعدَ وَقعَةِ کَربَلاءَ وما جَری عَلی أهلِ البَیتِ ـ: «أَمَّا بَعْدُ يَا أَهْلَ الْكُوفَةِ يَا أَهْلَ الْمَكْرِ وَ الْغَدْرِ وَ الْخُيَلَاءِ إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ ابْتَلَانَا اللَّهُ بِكُمْ وَ ابْتَلَاكُمْ بِنَا فَجَعَلَ بَلَاءَنَا حَسَناً وَ جَعَلَ عِلْمَهُ عِنْدَنَا وَ فَهْمَهُ لَدَيْنَا فَنَحْنُ عَيْبَةُ عِلْمِهِ وَ وِعَاءُ فَهْمِهِ وَ حِكْمَتِهِ وَ حُجَّتُهُ فِي الْأَرْضِ فِي بِلَادِهِ لِعِبَادِهِ أَكْرَمَنَا اللَّهُ بِكَرَامَتِهِ وَ فَضَّلَنَا بِنَبِيِّهِ(ص) عَلَى كَثِيرٍ مِنْ خَلْقِهِ تَفْضِيلًا»؛ الاحتجاج: ج ۲ ص۱۰۶ ح ۱۶۹ عن زید ـ بن موسی بن جعفر ـ عن الإمام الکاظم عن آبائه(ع)، الملهوف: ص۱۹۵ عن زید عن الإمام الکاظم عن الإمام الصادق(ع)، مثیر الأحزان: ص۸۷ نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۵ ص۱۱۰ ح ۱.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
- ↑ «الإمام الباقر(ع): «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) إِنَ أَوَّلَ وَصِيٍ كَانَ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ هِبَةُ اللَّهِ بْنُ آدَمَ وَ مَا مِنْ نَبِيٍ مَضَى إِلَّا وَ لَهُ وَصِيٌّ كَانَ عَدَدُ جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ مِائَةَ أَلْفِ نَبِيٍّ وَ أَرْبَعَةً وَ عِشْرِينَ أَلْفَ نَبِيٍّ خَمْسَةٌ مِنْهُمْ أُولُو الْعَزْمِ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ مُوسَى وَ عِيسَى وَ مُحَمَّدٌ(ص) وَ إِنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ(ع) هِبَةُ اللَّهِ لِمُحَمَّدٍ(ص) وَرِثَ عِلْمَ الْأَوْصِيَاءِ وَ عِلْمَ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ أَمَا إِنَّ مُحَمَّداً(ص) وَرِثَ عِلْمَ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْمُرْسَلِينَ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۴ ح ۲ عن عبد الرحمن بن کثیر عن الإمام الباقر(ع)، بصائر الدرجات: ص۱۲۱ ح ۱ عن عبدالرحمن بن بکیر الهجریّ عن الإمام الباقر(ع)، أعلام الدین: ص۴۶۴ عن عبد اللّه بن بکیر عن الإمام الباقر(ع)، وفیهما «مِئَةَ أَلفَ نَبيٍ وَ أَربَعَةَ وَ عِشرين» بدل «مِائَةَ أَلْفِ نَبِيٍّ وَ عِشْرِينَ أَلْفَ نَبِيٍ»، بحار الأنوار: ج ۱۱ ص۴۱ ح ۴۳.
- ↑ الإمام علیّ(ع): «أَيُّهَا النَّاسُ عَلَيْكُمْ بِالطَّاعَةِ وَ الْمَعْرِفَةِ بِمَنْ لَا تُعْذَرُونَ بِجَهَالَتِهِ فَإِنَّ الْعِلْمَ الَّذِي هَبَطَ بِهِ آدَمُ وَ جَمِيعَ مَا فُضِّلَتْ بِهِ النَّبِيُّونَ إِلَى خَاتَمِ النَّبِيِّينَ فِي عِتْرَةِ مُحَمَّدٍ صفَأَيْنَ يُتَاهُ بِكُمْ بَلْ أَيْنَ تَذْهَبُون»؛ الإرشاد: ج ۱ ص۲۳۲ عن إسماعیل بن زیاد، کشف الیقین: ص۸۹ ح ۸۷، الغیبة للنعمانی: ص۴۴ نحوه، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۰۲ ح ۳۰۰ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه(ع)، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۳۶۷ عن ابن اُذینة عن الإمام الصادق(ع) نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۰۰ ح ۵۹.
- ↑ الخصال عن ذریح بن محمّد المحاربی: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) يَقُولُ: نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ ثُمَّ قَالَ: جَلَّلَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) عَلِيّاً(ع)ثَوْباً، ثُمَ عَلَّمَهُ أَلْفَ كَلِمَةٍ، كُلُّ كَلِمَةٍ تَفْتَحُ أَلْفَ كَلِمَةٍ»؛ الخصال: ص۶۵۱ ح ۴۹، بصائر الدرجات: ص۳۰۹ ح ۴، الاختصاص: ص۲۸۵ عن إسماعیل بن جابر، شرح الأخبار: ج ۲ ص۲۸۶ ح ۵۹۹ ولیس فیهما صدره إلی «رسول اللّه(ص)» نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۰ ص۱۳۳ ح ۱۶؛ کنز العمّال: ج ۱۳ ص۱۶۵ ح ۳۶۵۰۰، وراجع: الاُصول الستّة عشر: ص۲۶۲ ح ۳۶۱.
- ↑ الإمام الباقر(ع): «إِنَ الْعِلْمَ الَّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ(ع) لَمْ يُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ وَ كَانَ عَلِيٌّ(ع) عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ يَهْلِكْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۲ ح ۲، بصائر الدرجات: ص۱۱۵ ح ۴ نحوه وکلاهما عن زرارة و ص۱۱۶ ح ۱۰ عن الفضیل، علل الشرائع: ص۵۹۱ ح ۴۰ عن محمّد بن مسلم، کمال الدین: ص۲۲۳ ح ۱۴ عن الفضیل بن یسار عن الإمام الصادق والإمام الباقر(ع) وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۳۹ ح ۷۰، وراجع: المحاسن: ج ۱ ص۳۶۶ ح ۷۹۶.
- ↑ عن الإمام الباقر(ع): «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ شَرَّفَهُمُ اللَّهُ بِكَرَامَتِهِ وَ أَعَزَّهُمْ بِهُدَاهُ وَ اخْتَصَّهُمْ لِدِينِهِ وَ فَضَّلَهُمْ بِعِلْمِهِ وَ اسْتَحْفَظَهُمْ وَ أَوْدَعَهُمْ عِلْمَهُ... ِ فَهُمُ الْأَئِمَّةُ الدُّعَاةُ وَ الْقَادَةُ الْهَادِيَةُ وَ الْقُضَاةُ الْحُكَّامُ وَ النُّجُومُ الْأَعْلَامُ وَ الْأُسْرَةُ الْمُتَخَيَّرَةُ وَ الْعِتْرَةُ الْمُطَهَّرَةُ وَ الْأُمَّةُ الْوُسْطَى وَ الصِّرَاطُ الْأَعْلَمُ وَ السَّبِيلُ الْأَقْوَمُ زِينَةُ النُّجَبَاءِ وَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ»؛ تفسیر فرات: ص۳۳۷ ح ۴۶۰ عن الفضل بن یوسف القصبانیّ، بشارة المصطفی: ص۱۶۱، الدرّ النظیم: ص۷۶۹ عن جابر وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۵۳ ح ۲۷.
- ↑ «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍ(ع) فَقُلْتُ لَهُ أَنْتُمْ وَرَثَةُ رَسُولِ اللَّهِ(ص) قَالَ نَعَمْ قُلْتُ رَسُولُ اللَّهِ(ص) وَارِثُ الْأَنْبِيَاءِ عَلِمَ كُلَ مَا عَلِمُوا قَالَ لِي نَعَمْ»؛ الکافی: ج ۱ ص۴۷۰ ح ۳، بصائر الدرجات: ص۲۶۹ ح ۱، دلائل الإمامة: ص۲۲۶ ح ۱۵۳، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۱۸۴، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۷۱۱ ح ۸ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص۲۳۷ ح ۱۳.
- ↑ «إِنَّ عَلِيّاً(ع) كَانَ عَالِماً، وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ، وَ لَنْ يَهْلِكَ عَالِمٌ إِلَّا بَقِيَ مِنْ بَعْدِهِ مَنْ يَعْلَمُ عِلْمَهُ، أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، علل الشرائع: ص۵۹۱ ح ۴۰، بصائرالدرجات: ص۱۱۸ ح ۲، الإمامة والتبصرة: ص۲۲۵ ح ۷۵ کلّها عن محمد بن مسلم، کمال الدین: ص۲۲۳ ح ۱۳ عن محمد بن مسلم عن الإمام الباقر(ع) نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۶۹ ح ۳۳.
- ↑ «إِنَ الْعِلْمَ الَّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ لَمْ يُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ إِلَّا وَ قَدْ وَرَّثَ عِلْمَهُ إِنَ الْأَرْضَ لَا تَبْقَى بِغَيْرِ عَالِمٍ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۳ ح ۸، کمال الدین: ص۲۲۴ ح ۱۹، بصائر الدرجات: ص۱۱۶ ح ۹ کلّها عن الحارث بن المغیرة، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۴۰ ح ۷۵.
- ↑ «نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ وَ وَرَثَةُ كِتَابِ اللَّهِ وَ نَحْنُ صَفْوَتُهُ»؛ مختصر بصائر الدرجات: ص۶۳ عن عبد الغفّار الجازیّ، بحار الأنوار: ج ۹۲ ص۱۰۰ ح ۷۰، وراجع: الهدایة الکبری: ص۲۴۳.
- ↑ «عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) وَ عِنْدَهُ أَبُو بَصِيرٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(ع) إِنَ دَاوُدَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَنْبِيَاءِ وَ إِنَّ سُلَيْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنَّ مُحَمَّداً صوَرِثَ سُلَيْمَانَ وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً(ص) وَ إِنَّ عِنْدَنَا صُحُفَ إِبْرَاهِيمَ وَ أَلْوَاحَ مُوسَى فَقَالَ أَبُو بَصِيرٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَيْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنَّمَا الْعِلْمُ مَا يَحْدُثُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَوْماً بِيَوْمٍ وَ سَاعَةً بِسَاعَةٍ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۵ ح ۴، بصائر الدرجات: ص۱۳۵ ح ۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۷ ص۱۳۲ ح ۸.
- ↑ الإمام الهادی(ع) ـ فِی الزِّیارَةِ الجامِعَةِ الَّتی یُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ(ع) ـ:«السَّلَامُ عَلَى أَئِمَّةِ الْهُدَى وَ مَصَابِيحِ الدُّجَى وَ أَعْلَامِ التُّقَى وَ ذَوِي النُّهَى وَ أُولِي الْحِجَى وَ كَهْفِ الْوَرَى وَ وَرَثَةِ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْمَثَلِ الْأَعْلَى وَ الدَّعْوَةِ الْحُسْنَى وَ حُجَجِ اللَّهِ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولَى وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ»؛ تهذیب الأحکام: ج ۶ ص۹۶ ح ۱۷۷، وراجع: ص۲۱۷ ح ۶۴۹۵ من کتابنا هذا.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
- ↑ الإمام الباقر(ع) ـ لَمّا سُئِلَ عَنِ الحَدیثِ یُرسِلُهُ ولا یُسنِدُهُ ـ:«أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْحَدِيثِ تُرْسِلُهُ وَ لَا تُسْنِدُهُ فَقَالَ إِذَا حَدَّثْتُ الْحَدِيثَ فَلَمْ أُسْنِدْهُ فَسَنَدِي فِيهِ أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) عَنْ جَبْرَئِيلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ الإرشاد: ج ۲ ص۱۶۷، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۳، روضة الواعظین: ص۲۲۶، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۹، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص۲۸۸ ح ۱۱.
- ↑ «لَوْ أَنَّا حَدَّثْنَا بِرَأْيِنَا ضَلَلْنَا كَمَا ضَلَ مَنْ كَانَ قَبْلَنَا وَ لَكِنَّا حَدَّثْنَا بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّنَا بَيَّنَهَا لِنَبِيِّهِ فَبَيَّنَهَا لَنَا»؛ بصائر الدرجات: ص۲۹۹ ح ۲، الاختصاص: ص۲۸۱ نحوه، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸ کلّها عن الفضیل عن الفضیل بن یسار، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۲ ح ۲.
- ↑ «عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ(ع) إِذَا حَدَّثْتَنِي بِحَدِيثٍ فَأَسْنِدْهُ لِي فَقَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) عَنْ جَبْرَئِيلَ(ع) عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كُلُّ مَا أُحَدِّثُكَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ وَ قَالَ يَا جَابِرُ لَحَدِيثٌ وَاحِدٌ تَأْخُذُهُ عَنْ صَادِقٍ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا»؛ الأمالی للمفید: ص۴۲ ح ۱۰، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۸ ح ۲۷.
- ↑ «سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) يَقُولُ حَدِيثِي حَدِيثُ أَبِي وَ حَدِيثُ أَبِي حَدِيثُ جَدِّي وَ حَدِيثُ جَدِّي حَدِيثُ الْحُسَيْنِ وَ حَدِيثُ الْحُسَيْنِ حَدِيثُ الْحَسَنِ وَ حَدِيثُ الْحَسَنِ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع) وَ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَدِيثُ رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ حَدِيثُ رَسُولِ اللَّهِ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ الکافی: ج ۱ ص۵۳ ح ۱۴، منیة المرید: ص۳۷۳ کلاهما عن حمّاد بن عثمان، الإرشاد: ج ۲ ص۱۸۶، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۵، روضة الواعظین: ص۲۳۳ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۹ ح ۲۸.
- ↑ «إِنَ اللَّهَ فَرَضَ وَلَايَتَنَا وَ أَوْجَبَ مَوَدَّتَنَا وَ اللَّهِ مَا نَقُولُ بِأَهْوَائِنَا وَ لَا نَعْمَلُ بِآرَائِنَا وَ لَا نَقُولُ إِلَّا مَا قَالَ رَبُّنَا عَزَّ وَ جَلَّ»؛ الأمالی للمفید: ص۶۰ ح ۴، بصائر الدرجات: ص۳۰۰ ح ۵، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۳۷ کلاهما نحوه وکلّها عن محمّد بن شریح، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص۱۰۲ ح ۶۵.
- ↑ الإمام الکاظم(ع) ـ فی جَوابِ خَلَفِ بنِ حَمّادٍ الکوفِیِّ لَمّا سَأَلَهُ عَن مَسأَلَةٍ مُشکِلَةٍ ـ:«وَ اللَّهِ إِنِّي مَا أُخْبِرُكَ إِلَّا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) عَنْ جَبْرَئِيلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ الکافی: ج ۳ ص۹۴ ح ۱، المحاسن: ج ۲ ص۲۱ ح ۱۰۹۳، منتقی الجمان: ج ۱ ص۱۹۷ کلها عن خلف بن حمّاد، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۳۱۱، بحار الأنوار: ج ۴۸ ص۱۱۳ ح ۲۲.
- ↑ الإمام الرضا(ع): «إِنَّا عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ نُحَدِّثُ»؛ رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۹۰ ح ۴۰۱ عن یونس بن عبد الرحمن، بحار الأنوار: ج ۲ ص۲۵۰ ح ۶۲.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
- ↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّه(ص): إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ أَمْرَيْنِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا- كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَهْلَ بَيْتِي عِتْرَتِي أَيُّهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَّغْتُ إِنَّكُمْ سَتَرِدُونَ عَلَيَّ الْحَوْضَ فَأَسْأَلُكُمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِي الثَّقَلَيْنِ وَ الثَّقَلَانِ كِتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ وَ أَهْلُ بَيْتِي فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَهْلِكُوا وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۹۴ ح ۳ عن عبدالحمید بن أبی الدیلم عن الإمام الصادق(ع)، عیون أخبار الرضا(ع): ج ۱ ص۲۲۹، الأمالی للصدوق: ص۶۱۶، تحف العقول: ص۴۲۶، کلّها عن الریّان بن الصّلت عن الإمام الرضا(ع) عنه(ص)، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۲۵۰ ح ۱۶۹ عن أبی بصیر عن الإمام الباقر(ع) عنه(ص)وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۵۲ ح ۱۱۴.
- ↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّه(ص): أَلَا إِنَ أَبْرَارَ عِتْرَتِي وَ أَطَائِبَ أَرُومَتِي أَحْلَمُ النَّاسِ صِغَاراً وَ أَعْلَمُ النَّاسِ كِبَاراً فَلَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ لَا يُخْرِجُونَكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَ لَا يُدْخِلُونَكُمْ فِي بَابِ ضَلَالَةٍ»؛ عیون أخبار الرضا(ع): ج ۱ ص۲۰۴ ح ۱، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۳۶ ح ۳۰۸، کلاهما عن علیّ بن محمّد بن الجهم عن الإمام الرضا(ع).
- ↑ «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع): وَ لَقَدْ عَلِمَ الْمُسْتَحْفَظُونَ مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ(ص) أَنَّهُ قَالَ إِنِّي وَ أَهْلَ بَيْتِي مُطَهَّرُونَ فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا- وَ لَا تَتَخَلَّفُوا عَنْهُمْ فَتَزِلُّوا- وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ فَتَجْهَلُوا- وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ هُمْ أَعْلَمُ النَّاسِ كِبَاراً وَ أَحْلَمُ النَّاسِ صِغَاراً- فَاتَّبِعُوا الْحَقَّ وَ أَهْلَهُ حَيْثُ كَان»؛ تفسیر القمّی: ج ۱ ص۴، الغیبة للنعمانی: ص۴۴؛ بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۳۰ ح ۶۲.
- ↑ «فَدَخَلَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيُّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ(ع) فَبَيْنَمَا هُوَ يُحَدِّثُهُ إِذْ خَرَجَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍ الْبَاقِرُ(ع) مِنْ عِنْدِ نِسَائِهِ وَ عَلَى رَأْسِهِ ذُؤَابَةٌ وَ هُوَ غُلَامٌ فَلَمَّا بَصُرَ بِهِ جَابِرٌ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ وَ قَامَتْ كُلُّ شَعْرَةٍ عَلَى بَدَنِهِ وَ نَظَرَ إِلَيْهِ مَلِيّاً ثُمَّ قَالَ لَهُ يَا غُلَامُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ فَقَالَ جَابِرُ شَمَائِلُ رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ ثُمَّ قَامَ فَدَنَا مِنْهُ فَقَالَ لَهُ مَا اسْمُكَ يَا غُلَامُ فَقَالَ مُحَمَّدٌ قَالَ ابْنُ مَنْ قَالَ ابْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ يَا بُنَيَّ فَدَتْكَ نَفْسِي فَأَنْتَ إِذاً الْبَاقِرُ فَقَالَ نَعَمْ ثُمَّ قَالَ فَأَبْلِغْنِي مَا حَمَلَكَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) فَقَالَ جَابِرٌ يَا مَوْلَايَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ(ص) بَشَّرَنِي بِالْبَقَاءِ إِلَى أَنْ أَلْقَاكَ وَ قَالَ لِي إِذَا لَقِيتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّي السَّلَامَ فَرَسُولُ اللَّهِ يَا مَوْلَايَ يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) يَا جَابِرُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ مَا قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ عَلَيْكَ يَا جَابِرُ كَمَا بَلَّغْتَ السَّلَامَ فَكَانَ جَابِرٌ بَعْدَ ذَلِكَ يَخْتَلِفُ إِلَيْهِ وَ يَتَعَلَّمُ مِنْهُ فَسَأَلَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ(ع) عَنْ شَيْءٍ فَقَالَ لَهُ جَابِرٌ وَ اللَّهِ مَا دَخَلْتُ فِي نَهْيِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) فَقَدْ أَخْبَرَنِي أَنَّكُمْ أَئِمَّةُ الْهُدَاةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ مِنْ بَعْدِهِ أَحْلَمُ النَّاسِ صِغَاراً وَ أَعْلَمُ النَّاسِ كِبَاراً وَ قَالَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) صَدَقَ جَدِّي رَسُولُ اللَّهِ(ص) إِنِّي لَأَعْلَمُ مِنْكَ بِمَا سَأَلْتُكَ عَنْهُ وَ لَقَدْ أُوتِيتُ الْحُكْمَ صَبِيّاً كُلُّ ذَلِكَ بِفَضْلِ اللَّهِ عَلَيْنَا وَ رَحْمَتِهِ لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ»؛ کمال الدین: ص۲۵۳ ح ۳، کفایة الأثر: ص۵۵، الکافی: ج ۱ ص۴۶۹ ح ۲، الاختصاص: ص۶۲ کلاهما عن أبان بن تغلب، روضة الواعظین: ص۲۲۷ والثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۶ ص۲۵۰ ح ۶۷.
- ↑ «قَالَ لِي عَلِيٌّ(ع): يَا أَخَا بَنِي عَامِرٍ سَلْنِي عَمَّا قَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَإِنَّا نَحْنُ أَهْلَ الْبَيْتِ أَعْلَمُ بِمَا قَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ»؛ الطبقات الکبری: ج ۶ ص۲۴۰.
- ↑ الإمام علیّ(ع) ـ فِی الحِکَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ: «غایَةُ کُلِّ مُتَعَمِّقٍ فی عِلمِنا أن یَجهَلَ»؛ شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید: ج ۲۰ ص۳۰۷ ح ۵۱۵.
- ↑ «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) لِسَلَمَةَ بْنِ كُهَيْلٍ وَ الْحَكَمِ بْنِ عُتَيْبَةَ شَرِّقَا وَ غَرِّبَا فَلَا تَجِدَانِ عِلْماً صَحِيحاً إِلَّا شَيْئاً خَرَجَ مِنْ عِنْدِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ»؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۳، بصائر الدرجات: ص۱۰ ح ۴، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۶۹ کلّها عن أبی مریم الأنصاری، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۲ ح ۲۰.
- ↑ «سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع) يَقُولُ لَيْسَ عِنْدَ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ حَقٌ وَ لَا صَوَابٌ وَ لَا أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ يَقْضِي بِقَضَاءِ حَقٍ إِلَّا مَا خَرَجَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِذَا تَشَعَّبَتْ بِهِمُ الْأُمُورُ كَانَ الْخَطَاءُ مِنْهُمْ وَ الصَّوَابُ مِنْ قِبَلِ عَلِيٍّ(ع)»؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۱، الأمالی للمفید: صص ۹۶ ح ۶، بصائر الدرجات: ص۵۱۹ ح ۲، المحاسن: ج ۱ ص۲۴۳ ح ۴۴۸، مختصر بصائر الدرجات: ص۱۰ کلّها عن محمّد بن مسلم نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۵ ح ۳۵.
- ↑ «عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ يَسْأَلُهُ عَنْ قَوْلِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع) سَلُونِي عَمَّا شِئْتُمْ فَلَا تَسْأَلُونِّي عَنْ شَيْءٍ إِلَّا أَنْبَأْتُكُمْ بِهِ قَالَ إِنَّهُ لَيْسَ أَحَدٌ عِنْدَهُ عِلْمُ شَيْءٍ إِلَّا خَرَجَ مِنْ عِنْدِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع) فَلْيَذْهَبِ النَّاسُ حَيْثُ شَاءُوا فَوَ اللَّهِ لَيْسَ الْأَمْرُ إِلَّا مِنْ هَاهُنَا وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى بَيْتِهِ»؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۲، بصائر الدرجات: ص۱۲ ح ۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۴ ح ۳۴.
- ↑ الإمام الباقر(ع): «كُلُ مَا لَمْ يَخْرُجْ مِنْ هَذَا الْبَيْتِ فَهُوَ بَاطِلٌ»؛ بصائر الدرجات: ص۵۱۱ ح ۲۱، مختصر بصائر الدرجات: ص۶۲، کلاهما عن فضیل بن یسار، مستدرک الوسائل: ج ۱۷ ص۳۰۹ ح ۲۱۴۳۲ نقلاً عن الاختصاص نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۴ ح ۳۲.
- ↑ «سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع) يَقُولُ وَعِنْدَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ يُقَالُ لَهُ: عُثْمَانُ الْأَعْمى، وَهُوَ يَقُولُ: إِنَّ الْحَسَنَ الْبَصْرِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ الْعِلْمَ يُؤْذِي رِيحُ بُطُونِهِمْ أَهْلَ النَّارِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع): فَهَلَكَ إِذَنْ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ، مَا زَالَ الْعِلْمُ مَكْتُوماً مُنْذُ بَعَثَ اللَّهُ نُوحاً، فَلْيَذْهَبِ الْحَسَنُ يَمِيناً وَشِمَالًا، فَوَ اللَّهِ مَا يُوجَدُ الْعِلْمُ إِلَّا هاهُنَا»؛ الکافی: ج ۱ ص۵۱ ح ۱۵، الاحتجاج: ج ۲ ص۱۹۳ ح ۲۱۲ نحوه، بصائر الدرجات: ص۹ ح ۱، منیة المرید: ص۱۸۸، بحار الأنوار: ج ۲ ص۶۵ ح ۳.
- ↑ «سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع)- عَنْ شَهَادَةِ وَلَدِ الزِّنَا تَجُوزُ فَقَالَ لَا فَقُلْتُ إِنَّ الْحَكَمَ بْنَ عُتَيْبَةَ يَزْعُمُ أَنَّهَا تَجُوزُ فَقَالَ اللَّهُمَّ لَا تَغْفِرْ ذَنْبَهُ مَا قَالَ اللَّهُ لِلْحَكَمِ- ﴿إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ﴾ فَلْيَذْهَبِ الْحَكَمُ يَمِيناً وَ شِمَالًا فَوَ اللَّهِ لَا يُؤْخَذُ الْعِلْمُ إِلَّا مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ نَزَلَ عَلَيْهِمْ جَبْرَئِيلُ(ع)»؛ الکافی: ج ۱ ص۴۰۰ ح ۵، بصائر الدرجات: ص۹ ح ۳، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۷۰، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۱ ح ۱۹.
- ↑ «إِنَّ الْحَكَمَ بْنَ عُتَيْبَةَ مِمَّنْ قَالَ اللَّهُ ﴿وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِينَ﴾ فَلْيُشَرِّقِ الْحَكَمُ وَ لْيُغَرِّبْ أَمَا وَ اللَّهِ لَا يُصِيبُ الْعِلْمَ إِلَّا مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ نَزَلَ عَلَيْهِمْ جَبْرَئِيلُ(ع)»؛ بصائر الدرجات: ص۹ ح ۲ عن أبی بصیر، الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۴ مضمرًا، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۷۰ عن أبی بصیر عن الإمام الباقر(ع) نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۱ ح ۱۸.
- ↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع)أَنَّهُ قَالَ لَهُ يَا يُونُسُ إِذَا أَرَدْتَ الْعِلْمَ الصَّحِيحَ فَخُذْ عَنْ أَهْلِ الْبَيْتِ فَإِنَّا رَوَيْنَاهُ وَ أُوتِينَا شَرْحَ الْحِكْمَةِ وَ فَصْلَ الْخِطَابِ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَانَا وَ آتَانَا ﴿ما لَمْ يُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعالَمِينَ﴾»؛ بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۵۸ ح ۵ نقلاً عن کتاب المحتضر، مختصر بصائر الدرجات: ص۱۲۲، کفایة الأثر: ص۲۵۴، الصراط المستقیم: ج ۲ ص۱۵۷ کلّها عن یونس بن ظبیان والثلاثة الأخیرة نحوه.
- ↑ «وَ عِنْدَهُ نَاسٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ عَجَباً لِلنَّاسِ إِنَّهُمْ أَخَذُوا عِلْمَهُمْ كُلَّهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) فَعَمِلُوا بِهِ وَ اهْتَدَوْا وَ يَرَوْا فإنا أَنَّا أَهْلَ بَيْتِهِ وَ ذُرِّيَّتَهُ لَمْ نَأْخُذْ عِلْمَهُ وَ نَحْنُ أَهْلُ بَيْتِهِ وَ ذُرِّيَّتُهُ فِي مَنَازِلِنَا نَزَلَ الْوَحْيُ وَ مِنْ عِنْدِنَا خَرَجَ الْعِلْمُ إِلَيْهِمْ أَ فَيَرَوْنَ أَنَّهُمْ عَلِمُوا وَ اهْتَدَوْا وَ جَهِلْنَا نَحْنُ وَ ضَلَلْنَا إِنَّ هَذَا لَمُحَالٌ»؛ الکافی: ج ۱ ص۳۹۸ ح ۱، الأمالی للمفید: ص۱۲۲ ح ۶ نحوه، بصائر الدرجات: ص۱۲ ح ۳ کلّها عن یحیی بن عبداللّه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۹ ح ۲.
- ↑ الإمام الرضا(ع): «إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْأَئِمَّةَ(ع) يُوَفِّقُهُمُ اللَّهُ وَ يُؤْتِيهِمْ مِنْ مَخْزُونِ عِلْمِهِ وَ حِكَمِهِ مَا لَا يُؤْتِيهِ غَيْرَهُمْ فَيَكُونُ عِلْمُهُمْ فَوْقَ عِلْمِ أَهْلِ الزَّمَانِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى ﴿ أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ﴾ وَ قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- ﴿ وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً﴾ وَ قَوْلِهِ فِي طَالُوتَ ﴿ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ ﴾»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۰۲ ح ۱، کمال الدین: ص۶۸۰ ح ۳۱، عیون أخبار الرضا(ع): ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، تحف العقول: ص۴۴۱ نحوه، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۴۵ ح ۳۱۰ کلّها عن عبد العزیز بن مسلم، بحار الأنوار: ج ۲۵ ص۱۲۷ ح ۴.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
- ↑ «أَيْنَ الَّذِينَ زَعَمُوا أَنَّهُمُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ دُونَنَا كَذِباً وَ بَغْياً عَلَيْنَا أَنْ رَفَعَنَا اللَّهُ وَ وَضَعَهُمْ وَ أَعْطَانَا وَ حَرَمَهُمْ وَ أَدْخَلَنَا وَ أَخْرَجَهُمْ بِنَا يُسْتَعْطَى الْهُدَى وَ يُسْتَجْلَى الْعَمَى»؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۴، غرر الحکم: ج ۲ ص۳۶۵ ح ۲۸۲۶، عیون الحکم والمواعظ: ص۱۳۰ ح ۲۹۴۸، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۱ ص۲۸۵؛ بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۵ ح ۵۳.
- ↑ «ثُمَّ فَرَضَ عَلَى الْأُمَّةِ طَاعَةَ وُلَاةِ أَمْرِهِ الْقُوَّامِ بِدِينِهِ كَمَا فَرَضَ عَلَيْهِمْ طَاعَةَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) فَقَالَ ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾ ثُمَّ بَيَّنَ مَحَلَّ وُلَاةِ أَمْرِهِ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ بِتَأْوِيلِ كِتَابِهِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ ﴿وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ﴾ وَ عَجَزَ كُلُّ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ عَنْ مَعْرِفَةِ تَأْوِيلِ كِتَابِهِ غَيْرَهُمْ لِأَنَّهُمْ هُمُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ الْمَأْمُونُونَ عَلَى تَأْوِيلِ التَّنْزِيلِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى ﴿وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْم﴾»؛ بحار الأنوار: ج ۶۹ ص۷۹ ح ۲۹ و ج ۹۳ ص۵۵ کلاهما نقلاً عن تفسیر النعمانی.
- ↑ «عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَوْلُ اللَّهِ ﴿ وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ﴾ قَالَ يَعْنِي تَأْوِيلَ الْقُرْآنِ كُلِّهِ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فَرَسُولُ اللَّهِ أَفْضَلُ الرَّاسِخِينَ قَدْ عَلَّمَهُ اللَّهُ جَمِيعَ مَا أَنْزَلَ عَلَيْهِ مِنَ التَّنْزِيلِ وَ التَّأْوِيلِ وَ مَا كَانَ اللَّهُ مُنْزِلًا عَلَيْهِ شَيْئاً لَمْ يُعَلِّمْهُ تَأْوِيلَهُ وَ أَوْصِيَاؤُهُ مِنْ بَعْدِهِ يَعْلَمُونَهُ كُلَّهُ فَقَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ مَا نَقُولُ إِذَا لَمْ نَعْلَمْ تَأْوِيلَهُ فَأَجَابَهُمُ اللَّهُ ﴿يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا﴾ وَ الْقُرْآنُ لَهُ خَاصٌّ وَ عَامٌّ وَ نَاسِخٌ وَ مَنْسُوخٌ وَ مُحْكَمٌ وَ مُتَشَابِهٌ فَالرَّاسِخُونُ فِي الْعِلْمِ يَعْلَمُونَهُ»؛ تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۶۴ ح ۶، الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۲، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۳ ولیس فیه ذیله من «فقال الذین»، بصائر الدرجات: ص۲۰۴ ح ۸ کلّها عن برید العجلی عن أحدهما(ع)، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۹۶ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۹۹ ح ۳۳.]
- ↑ «نَحْنُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۲۰۴ ح ۵، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۶۴ ح ۸، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۲ کلّها عن أبی بصیر، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۹۹ ح ۳۱.
- ↑ «الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع) وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِهِ(ع)»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۳، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۴۲۱ کلاهما عن عبد الرحمن بن کثیر، الصراط المستقیم: ج ۱ ص۲۹۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۸ ح ۱۲، و راجع: تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۱.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
- ↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) إِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ أَهْلُ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ»؛ بصائر الدرجات: ص۵۶ ح ۱ عن الضحّاک بن مزاحم و ص۵۸ ح ۸ عن علیّ بن جعفر عن الإمام الکاظم عن أبیه(ع) عنه(ص)نحوه، الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۲ عن إسماعیل بن أبی زیاد عن الإمام الصادق عن أبیه عن الإمام علیّ(ع) نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۵ ح ۸؛ الدرّ المنثور: ج ۶ ص۶۰۶ عن الضحّاک بن مزاحم نحوه.
- ↑ «عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَزِيدَ الْمَدَنِيِ أَنَّهُ ذَكَرَ عِنْدَ النَّبِيِّ(ص) قَضَاءً قَضَى بِهِ عَلِيُ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(ع) فَأَعْجَبَ النَّبِيَّ صفَقَالَ الْحَمْدُ اللَّهِ الَّذِي جَعَلَ فِينَا الْحِكْمَةَ أَهْلَ الْبَيْتِ»؛ العمدة: ص۲۵۴ ح ۳۹۲، الصراط المستقیم: ج ۲ ص۱۰ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۰۱ ص۴۱۲ ح ۱۹؛ فضائل الصحابة لابن حنبل: ج ۲ ص۶۵۴ ح ۱۱۱۳، تفسیر ابن أبی حاتم: ج ۲ ص۵۳۳ ح ۲۸۳۰ کلاهما نحوه، ذخائر العقبی: ص۱۵۴.
- ↑ «نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَحَطُّ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ يَنَابِيعُ الْحِكْمَةِ وَ مَعَادِنُ الْعِلْمِ، نَاصِرُنَا وَ مُحِبُّنَا يَنْتَظِرُ الرَّحْمَةَ وَ عَدُوُّنَا وَ مُبْغِضُنَا يَنْتَظِرُ السَّطْوَةَ»؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۰۹، الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۲ وفیه صدره إلی «معادن العلم»، غرر الحکم: ج ۶ ص۱۸۷ ح ۱۰۰۰۵، عیون الحکم والمواعظ: ص۴۹۹ ح ۹۲۰۸، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۶۵ ح ۵۲.
- ↑ «وَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَوِ اقْتَبَسْتُمُ الْعِلْمَ مِنْ مَعْدِنِهِ وَ شَرِبْتُمُ الْمَاءَ بِعُذُوبَتِهِ وَ ادَّخَرْتُمُ الْخَيْرَ مِنْ مَوْضِعِهِ وَ أَخَذْتُمُ الطَّرِيقَ مِنْ وَاضِحِهِ وَ سَلَكْتُمْ مِنَ الْحَقِّ نَهْجَهُ لَنَهَجَتْ بِكُمُ السُّبُلُ وَ بَدَتْ لَكُمُ الْأَعْلَامُ وَ أَضَاءَ لَكُمُ الْإِسْلَامُ »؛ الکافی: ج ۸ ص۳۲ ح ۵ عن أبی الهیثم بن التیّهان، بحار الأنوار: ج ۲۸ ص۲۴۰ ح ۲۷.
- ↑ «مَا نَدْرِي مَا تَنْقِمُ النَّاسُ مِنَّا، إِنَّا لَبَيْتُ الرَّحْمَةِ، وَ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ»؛ نزهة الناظر: ص۸۵ ح ۲۱.
- ↑ «مَا يَنْقِمُ النَّاسُ مِنَّا فَنَحْنُ وَ اللَّهِ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ بَيْتُ الرَّحْمَةِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ»؛ الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۵۶ ح ۲ نحوه و ص۵۸ ح ۹ کلّها عن أبی الجارود، الإرشاد: ج ۲ ص۱۶۸، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۲ کلاهما عن الإمام الباقر(ع)، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸ عن عبد الرحمن بن الحجّاج عن الإمام الصادق عن أبیه(ع) وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۶ ح ۱۰.
- ↑ «إِنَ الْعِلْمَ بِكِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّهِ(ص) لَيَنْبُتُ فِي قَلْبِ مَهْدِيِّنَا كَمَا يَنْبُتُ الزَّرْعُ عَلَى أَحْسَنِ نَبَاتِهِ فَمَنْ بَقِيَ مِنْكُمْ حَتَّى يَرَاهُ فَلْيَقُلْ حِينَ يَرَاهُ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنَ الْعِلْمِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ»؛ کمال الدین: ص۶۵۳ ح ۱۸ عن جابر، العدد القویّة: ص۶۵ ح ۹۰، بحار الأنوار: ج ۵۱ ص۳۶ ح ۵.
- ↑ «نَحْنُ شَجَرَةٌ أَصْلُهَا رَسُولُ اللَّهِ وَ فَرْعُهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌ وَ أَغْصَانُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ ثَمَرَتُهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ(ع) فَإِنَّهَا شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ بَيْتُ الرَّحْمَةِ وَ مِفْتَاحُ الْحِكْمَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَوْضِعُ سِرِّ اللَّهِ وَ وَدِيعَتُهُ وَ الْأَمَانَةُ الَّتِي عُرِضَتْ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ حَرَمُ اللَّهِ الْأَكْبَرُ وَ بَيْتُ اللَّهِ الْعَتِيقُ»؛ الیقین: ص۳۱۸، تفسیر فرات: ص۳۹۵ ح ۵۲۷ کلاهما عن زیاد بن المنذر نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۴۵ ح ۱۶.]
- ↑ «كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ(ع) إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ صَلَّى وَ دَعَا ثُمَ صَلَّى عَلَى النَّبِيِّ(ص) فَقَالَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ أَهْلِ بَيْتِ الْوَحْي»؛ مصباح المتهجّد: ص۳۶۱ ح ۴۸۵، المزار الکبیر: ص۴۰۰ ح ۱ عن العبّاس بن مجاهد نحوه، جمال الاُسبوع: ص۲۵۰، بحار الأنوار: ج ۹۰ ص۱۹ ذیل ح ۳، وراجع: الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۳.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
- ↑ «هُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ وَ مَوْتُ الْجَهْلِ يُخْبِرُكُمْ حِلْمُهُمْ عَنْ عِلْمِهِمْ وَ صَمْتُهُمْ عَنْ مَنْطِقِهِمْ لَا يُخَالِفُونَ الْحَقَّ وَ لَا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ فَهُوَ بَيْنَهُمْ صَامَتٌ نَاطِقٌ وَ شَاهِدٌ صَادِقٌ »؛ نهج البلاغة: الخطبة ۲۳۹، تحف العقول: ص۲۲۷، عیون الحکم والمواعظ: ص۵۱۴ ح ۹۳۵۹ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۶۶ ح ۵۴.
- ↑ «اعْلَمُوا أَنَّكُمْ لَنْ تَعْرِفُوا الرُّشْدَ حَتَّى تَعْرِفُوا الَّذِي تَرَكَهُ وَ لَنْ تَأْخُذُوا بِمِيثَاقِ الْكِتَابِ حَتَّى تَعْرِفُوا الَّذِي نَقَضَهُ وَ لَنْ تَمَسَّكُوا بِهِ حَتَّى تَعْرِفُوا الَّذِي نَبَذَهُ فَالْتَمِسُوا ذَلِكَ مِنْ عِنْدِ أَهْلِهِ فَإِنَّهُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ وَ مَوْتُ الْجَهْلِ هُمُ الَّذِينَ يُخْبِرُكُمْ حُكْمُهُمْ عَنْ عِلْمِهِمْ وَ صَمْتُهُمْ عَنْ مَنْطِقِهِمْ وَ ظَاهِرُهُمْ عَنْ بَاطِنِهِمْ لَا يُخَالِفُونَ الدِّينَ وَ لَا يَخْتَلِفُونَ فِيهِ فَهُوَ بَيْنَهُمْ شَاهِدٌ صَادِقٌ وَ صَامِتٌ نَاطِقٌ »؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۷، الکافی: ج ۸ ص۳۹۰ ح ۵۸۶ عن محمّد بن الحسین عن أبیه عن جدّه عن أبیه نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۴ ص۲۳۳ ح ۹۹۷.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.