افضلیت امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۱۸: خط ۱۸:
== [[افضلیت امام علی بر صحابه]] ==
== [[افضلیت امام علی بر صحابه]] ==
[[روایات]] زیادی وجود دارد که [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} را برتر از صحابه دانسته است، مانند [[حدیث]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} که فرمودند: {{متن حدیث| عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِيناً وَ أَكْثَرُهُمْ يَقِيناً وَ أَكْمَلُهُمْ حِلْماً وَ أَسْمَحُهُمْ كَفّاً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي‏}}<ref>امالی صدوق، ص ۵۷</ref> که [[برتری]] آن حضرت را از نظر سابقۀ در [[اسلام]]، [[علم]]، [[دین]]، [[یقین]]، [[حلم]]، [[بخشندگی]] و [[شجاعت]] بیان فرموده و بر [[امامت]] و [[خلافت]] وی پس از خود تصریح کرده است. در میان [[متکلمان]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، در اینکه [[امام علی|علی]] {{ع}} [[افضل]] است یا دیگری، بحث‌هایی وجود دارد و برخی این [[حقیقت]] روشن‌تر از [[آفتاب]] را منکر شده‌اند. در مقابل، عالمانی از [[شیعه]] هم در ردّ نظریه آنان تألیفات مستقلی دارند<ref> از جمله رسالة تفضیل امیر المؤمنین از شیخ مفید و البیان الجلیّ فی افضلیّة مولی علیّ ابن رویش</ref>. تفضیلیّه، نام گروهی است که به [[برتری]] آن حضرت [[باور]] دارند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۴.</ref>.
[[روایات]] زیادی وجود دارد که [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} را برتر از صحابه دانسته است، مانند [[حدیث]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} که فرمودند: {{متن حدیث| عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِيناً وَ أَكْثَرُهُمْ يَقِيناً وَ أَكْمَلُهُمْ حِلْماً وَ أَسْمَحُهُمْ كَفّاً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي‏}}<ref>امالی صدوق، ص ۵۷</ref> که [[برتری]] آن حضرت را از نظر سابقۀ در [[اسلام]]، [[علم]]، [[دین]]، [[یقین]]، [[حلم]]، [[بخشندگی]] و [[شجاعت]] بیان فرموده و بر [[امامت]] و [[خلافت]] وی پس از خود تصریح کرده است. در میان [[متکلمان]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، در اینکه [[امام علی|علی]] {{ع}} [[افضل]] است یا دیگری، بحث‌هایی وجود دارد و برخی این [[حقیقت]] روشن‌تر از [[آفتاب]] را منکر شده‌اند. در مقابل، عالمانی از [[شیعه]] هم در ردّ نظریه آنان تألیفات مستقلی دارند<ref> از جمله رسالة تفضیل امیر المؤمنین از شیخ مفید و البیان الجلیّ فی افضلیّة مولی علیّ ابن رویش</ref>. تفضیلیّه، نام گروهی است که به [[برتری]] آن حضرت [[باور]] دارند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۴.</ref>.
== اثبات افضلیت امام علی ==
{{اصلی|اثبات افضلیت امام علی}}
برخی از [[دلایل افضلیت امیرالمؤمنین]] {{ع}} عبارت‌اند از:
# [[آیه مباهله]]: آیه مباهله علاوه بر دلالت بر [[برتری اهل بیت]] {{ع}}، به خصوص، دلالت بر [[افضلیت امیرالمؤمنین]] {{ع}} هم دارد: روزی [[مأمون]] به [[امام رضا]] {{ع}} گفت: بزرگ‌‎ترین [[فضیلت علی]] {{ع}} در [[قرآن]] کدام است؟ [[امام رضا]] {{ع}} فرمودند: فضیلتی که [[آیۀ مباهله]] بر آن حکایت دارد....<ref>{{متن حدیث|قَالَ الْمَأْمُونُ یَوْماً لِلرِّضَا {{ع}} أَخْبِرْنِی بِأَکْبَرِ فَضِیلَةٍ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ {{ع}} یَدُلُّ عَلَیْهَا الْقُرْآنُ قَالَ: فَقَالَ لَهُ الرِّضَا {{ع}} فَضِیلَةٌ فِی الْمُبَاهَلَةِ...}}؛ سلسله مؤلفات شیخ مفید، الفصول المختارة، ج۲، ص۳۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۲۵۷ ـ ۲۵۸.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۹۴.</ref>
# [[حدیث منزلت]]: در [[احادیث]] [[پیامبر]] {{صل}} مقام‌های [[هارون]] برای [[علی]] {{ع}} به صراحت، بیان شده است، اما باید توجه داشت حدیث منزلت عام است و همۀ شؤون [[پیامبر]] غیر از [[نبوت]] را در برمی‌گیرد و در کنار طرح [[منزلت]]، [[خلیفه]] بودن نیز مطرح شده است. بنابراین هم بر منزلت امام [[علی]] {{ع}} [[گواهی]] می‌دهد که [[برترین]] و استوارترین [[یاور]] [[پیامبر]] {{صل}} در امر [[تبلیغ]] بوده و نزد [[پیامبر]] {{صل}} جایگاهی داشته است که هیچ یک از [[صحابه]] یارای رسیدن به آن را نداشته‌اند و هم به [[عصمت]]، [[خلافت]] و [[امامت علی]] {{ع}} اشاره دارد؛ زیرا [[پیامبر]] {{صل}} همۀ [[فضایل]] و خصایص و مناصب [[هارون]] {{ع}} را برای [[امام]] {{ع}} ثابت کرده است، مگر [[نبوت]]<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۲۸.</ref>.
# [[احادیث اخوت]]: دلالت احادیث اخوت بر [[برتری]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بر دیگر صحابه آشکار است، زیرا پیامبر {{صل}} در [[مکه]] و [[مدینه]] علی {{ع}} را برای خود برگزید و تأکید کرد که او در [[دنیا]] و [[آخرت]] [[برادر پیامبر]] {{صل}} خواهد بود. این [[گزینش]] ویژه، بیانگر آن است که تنها فرد شایسته در میان [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} برای احراز اخوت با پیامبر {{صل}} علی بود<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۴۳.</ref>.
# [[حدیث طیر مشوی]]: مطابق حدیث طیر، [[پیامبر خاتم]] {{صل}} از [[خداوند]] خواست تا محبوب‌ترین [[آفریده]] خود را نزد او بیاورد. دعای [[رسول خدا]] {{صل}} [[مستجاب]] شد و [[حضرت علی]]{{ع}} نزد او آمد<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۳۸.</ref>.
# [[شباهت امام علی با پیامبران]]: از طرق متعدد، از عده‌ای از [[صحابه]] [[روایت]] شده است که [[پیامبر]] {{صل}} [[علی]] {{ع}} را به عده‌ای از پیامبران چون [[آدم]]، [[نوح]]، [[ابراهیم]]، موسی، [[عیسی]] و [[یحیی]] {{ع}} تشبیه کرده و صفات ویژه هر یک از آنان را برای او [[اثبات]] کرده مانند علم آدم، [[حکمت]] یا تقوای نوح، [[حلم]] ابراهیم، شدت و سطوت موسی، [[عبادت]] عیسی و [[زهد]] یحیی. دلالت این [[احادیث]] بر [[افضلیت امیرالمؤمنین]] {{ع}} بر دیگر [[مؤمنان]] آشکار است، زیرا آن حضرت در صفات یاد شده با [[پیامبران الهی]] برابر است و در [[برتری]] پیامبران بر مؤمنان تردیدی نیست<ref>کشف المراد، ص۵۳۴؛ اللوامع الالهیة، ص۳۸۳.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۴۶.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==

نسخهٔ ‏۱۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۲

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام علی است. افضلیت امام علی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: افضلیت امام علی در قرآن - افضلیت امام علی در حدیث - افضلیت امام علی در کلام اسلامی - افضلیت امام علی بر صحابه - اثبات افضلیت امام علی - افضلیت امام علی از دیدگاه اهل سنت - پرسش‌های مرتبط

افضلیت امام علی (ع) بر انبیاء و اوصیای الهی و نیز سایر صحابه مبتنی بر روایاتی از پیامبر خاتم (ص) است.

تصریح به افضلیت حضرت علی (ع)

در اینکه امیر المؤمنین (ع) از همۀ صحابه ـ بلکه انبیا و اوصیای الهی ـ در جهات مختلف برتر است، روایات فراوانی نقل شده و پیامبر خدا (ص) فضایل او را یک‌ به‌ یک برشمرده و افضل از دیگران دانسته است[۱].[۲] برخی از روایات دربارۀ افضلیت امیرالمؤمنین (ع) عبارت‌اند از:

  1. پیامبر (ص) خطاب به عبدالرحمن بن عوف فرمود: «" إنّكم أصحابي و علي بن أبي طالب أخي و منّي و أنا من علي، فهو باب علمي و وصيّي، و هو و فاطمة و الحسن و الحسين هم خير الأرض عنصراً و شرفاً و كرماً "»[۳]
  2. عایشه از پیامبر خاتم|پیامبر (ص) روایت می‌کند که بهترین خلق و بزرگ‌ترین آنان نزد خداوند در قیامت را خوارج خواهد کشت: "آنان، بدترينِ مردم و آفريده‌ها هستند كه بهترينِ مردم و آفريده‎ها و نزديكترين‌شان به خدا، آنان را خواهد كشت"[۴]. حضرت شخص خود و اهل بیتش را برگزیده الهی بر جمیع مخلوقات توصیف می‌کند: "خداوند تعالى مرا و اهل بيت مرا بر جميع خلق اختيار كرد... پس من و اهل بيت من از ميان خلق او برگزيده او هستيم‏"[۵]
  3. پیامبر (ص) در میان جمعی از انصار و مهاجر خطاب به حضرت علی (ع) فرمود: "ای علی! اگر احدی عبادت خدا را به کمال انجام دهد، سپس در افضلیت تو و اهل بیتت بر مردم شک و تردید نماید، در آتش خواهد بود"[۶].
  4. حدیث دیگر معروف به حدیث «أَكْلِ‏ الطَّيْر» است که برخی از اهل سنت مانند حاکم نیشابوری در مستدرک و ذهبی در تذکرة الحفاظ به صحت آن تصریح داشتند. انس بن مالک می‌گوید من پرنده‌ه‌ای بریان شده برای پیامبر (ص) تقدیم کردم، حضرت لقمه‌ای از آن را میل نمود و فرمود: "خدایا! بهترین و دوست‌داشتنی‌ترین خلقت از اولین تا آخرین را به سوی ما برسان"[۷]. أنس می‌گوید: ناگاه صدای درب به صدا درآمد و دیدم که علی (ع) است. بعد از ورود حضرت علی (ع)، پیامبر خاتم|پیامبر (ص) برای اجابت دعایش حمد و سپاس خدا را نمود.
  5. روایت صریح و شفاف که بر افضلیت امامان بر همه مردم حتی پیامبران پیشین دلالت می‌کند، روایت علی (ع) است که در کتب فریقین آمده است. آن حضرت از پیامبر پرسید که شما افضل هستنید یا جبرئیل؟ پیامبر خاتم|پیامبر (ص) با تصریح به افضلیت پیامبران بر فرشتگان فرمود: "اى علىّ! خداوند - تبارك و تعالى - پيامبران مرسل خود را بر ملائكه مقرّب خود برترى داده است و مرا بر تمام انبياء و مرسلين برترى داده است، و فضيلت، بعد از من براى تو و امامان بعد از تو می‌باشد، و ملائكه كمككار ما و دوستان ما هستند"[۸].[۹]

افضلیت امام علی بر صحابه

روایات زیادی وجود دارد که امیرالمؤمنین (ع) را برتر از صحابه دانسته است، مانند حدیث پیامبر اکرم (ص) که فرمودند: « عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِيناً وَ أَكْثَرُهُمْ يَقِيناً وَ أَكْمَلُهُمْ حِلْماً وَ أَسْمَحُهُمْ كَفّاً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي‏»[۱۰] که برتری آن حضرت را از نظر سابقۀ در اسلام، علم، دین، یقین، حلم، بخشندگی و شجاعت بیان فرموده و بر امامت و خلافت وی پس از خود تصریح کرده است. در میان متکلمان شیعه و اهل سنت، در اینکه علی (ع) افضل است یا دیگری، بحث‌هایی وجود دارد و برخی این حقیقت روشن‌تر از آفتاب را منکر شده‌اند. در مقابل، عالمانی از شیعه هم در ردّ نظریه آنان تألیفات مستقلی دارند[۱۱]. تفضیلیّه، نام گروهی است که به برتری آن حضرت باور دارند[۱۲].

اثبات افضلیت امام علی

مقالهٔ اصلی: اثبات افضلیت امام علی

برخی از دلایل افضلیت امیرالمؤمنین (ع) عبارت‌اند از:

  1. آیه مباهله: آیه مباهله علاوه بر دلالت بر برتری اهل بیت (ع)، به خصوص، دلالت بر افضلیت امیرالمؤمنین (ع) هم دارد: روزی مأمون به امام رضا (ع) گفت: بزرگ‌‎ترین فضیلت علی (ع) در قرآن کدام است؟ امام رضا (ع) فرمودند: فضیلتی که آیۀ مباهله بر آن حکایت دارد....[۱۳].[۱۴]
  2. حدیث منزلت: در احادیث پیامبر (ص) مقام‌های هارون برای علی (ع) به صراحت، بیان شده است، اما باید توجه داشت حدیث منزلت عام است و همۀ شؤون پیامبر غیر از نبوت را در برمی‌گیرد و در کنار طرح منزلت، خلیفه بودن نیز مطرح شده است. بنابراین هم بر منزلت امام علی (ع) گواهی می‌دهد که برترین و استوارترین یاور پیامبر (ص) در امر تبلیغ بوده و نزد پیامبر (ص) جایگاهی داشته است که هیچ یک از صحابه یارای رسیدن به آن را نداشته‌اند و هم به عصمت، خلافت و امامت علی (ع) اشاره دارد؛ زیرا پیامبر (ص) همۀ فضایل و خصایص و مناصب هارون (ع) را برای امام (ع) ثابت کرده است، مگر نبوت[۱۵].
  3. احادیث اخوت: دلالت احادیث اخوت بر برتری امیرالمؤمنین (ع) بر دیگر صحابه آشکار است، زیرا پیامبر (ص) در مکه و مدینه علی (ع) را برای خود برگزید و تأکید کرد که او در دنیا و آخرت برادر پیامبر (ص) خواهد بود. این گزینش ویژه، بیانگر آن است که تنها فرد شایسته در میان اصحاب پیامبر (ص) برای احراز اخوت با پیامبر (ص) علی بود[۱۶].
  4. حدیث طیر مشوی: مطابق حدیث طیر، پیامبر خاتم (ص) از خداوند خواست تا محبوب‌ترین آفریده خود را نزد او بیاورد. دعای رسول خدا (ص) مستجاب شد و حضرت علی(ع) نزد او آمد[۱۷].
  5. شباهت امام علی با پیامبران: از طرق متعدد، از عده‌ای از صحابه روایت شده است که پیامبر (ص) علی (ع) را به عده‌ای از پیامبران چون آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و یحیی (ع) تشبیه کرده و صفات ویژه هر یک از آنان را برای او اثبات کرده مانند علم آدم، حکمت یا تقوای نوح، حلم ابراهیم، شدت و سطوت موسی، عبادت عیسی و زهد یحیی. دلالت این احادیث بر افضلیت امیرالمؤمنین (ع) بر دیگر مؤمنان آشکار است، زیرا آن حضرت در صفات یاد شده با پیامبران الهی برابر است و در برتری پیامبران بر مؤمنان تردیدی نیست[۱۸].[۱۹]

جستارهای وابسته

منابع

  1. قدردان قراملکی، محمد حسن، امامت
  2. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر

پانویس

  1. ↑ از جمله ر. ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۹،۱۰ و ۱۱، بحار الأنوار، ج ۳۸،۳۹ و ۴۰
  2. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.
  3. ↑ ینابیع الموده، ج۲، ص ۳۳۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص ۶۰.
  4. ↑ «" هُمْ‏ شَرُّ الْخَلْقِ‏ وَ الْخَلِيقَةِ، يَقْتُلُهُمُ خَيْرُ الْخَلْقِ وَ الْخَلِيقَةِ وَ أَقْرَبُهُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَسِيلَةً"»؛ قاضی نعمان مغربی، شرح الأخبار، ج۱، ص ۱۴۲؛ مناقب ابن مغازلی، ص ۵۶.
  5. ↑ «إِنَ‏ اللَّهَ‏ تَعَالَى‏ اخْتَارَنِي‏ وَ أَهْلَ‏ بَيْتِي‏ عَنْ‏ جَمِيعِ‏ الْخَلْقِ‏... فَأَنَا وَ أَهْلُ بَيْتِي صَفْوَةُ اللَّهِ وَ خِيَرَتُهُ مِنْ خَلْقِه‏»؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص ۲۵۶؛ ابن طاوس، الطرائف، ص ۹۷؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۹۲.
  6. ↑ «يا علي لو أنّ أحدا عبد اللّه حق عبادته ثم يشك فيك و أهل بيتك أنكم افضل الناس كان في النار‏»؛ الموده فی القربی، ص ۱۳۲۰؛ ینابیع الموده، ج۳، ص ۲۹۸.
  7. ↑ «أللّهمَّ أئتني بأحبّ خلقك إليك من الأوّلين و الآخرين»؛ سنن ترمذی، ج۵، ص ۴۳۶،ب ۱۱؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، صص ۱۳۰ و ۱۴۲؛ المعم الکبیر، ج ۱، ص ۲۵۳، ح ۷۳۰؛ مناقب ابن مغازلی، ص ۱۶۹، ح ۲۰۱؛ فضائل الصحابه، ج۲، ص ۵۶۰، ح ۹۴۵.
  8. ↑ «يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَضَّلَ أَنْبِيَاءَهُ‏ الْمُرْسَلِينَ‏ عَلَى‏ مَلَائِكَتِهِ‏ الْمُقَرَّبِينَ‏ وَ فَضَّلَنِي عَلَى جَمِيعِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْفَضْلُ بَعْدِي لَكَ يَا عَلِيُّ وَ لِلْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِكَ وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّينَا »؛ ینابیع الموده، ج۳، ص ۳۷۷، باب ۷۳.
  9. ↑ محمد حسن قدردان قراملکی، امامت، ص۹۷ - ۱۰۶.
  10. ↑ امالی صدوق، ص ۵۷
  11. ↑ از جمله رسالة تفضیل امیر المؤمنین از شیخ مفید و البیان الجلیّ فی افضلیّة مولی علیّ ابن رویش
  12. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.
  13. ↑ «قَالَ الْمَأْمُونُ یَوْماً لِلرِّضَا (ع) أَخْبِرْنِی بِأَکْبَرِ فَضِیلَةٍ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع) یَدُلُّ عَلَیْهَا الْقُرْآنُ قَالَ: فَقَالَ لَهُ الرِّضَا (ع) فَضِیلَةٌ فِی الْمُبَاهَلَةِ...»؛ سلسله مؤلفات شیخ مفید، الفصول المختارة، ج۲، ص۳۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۲۵۷ ـ ۲۵۸.
  14. ↑ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص۹۴.
  15. ↑ فرهنگ شیعه، ص ۲۲۸.
  16. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص ۴۳.
  17. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص ۳۸.
  18. ↑ کشف المراد، ص۵۳۴؛ اللوامع الالهیة، ص۳۸۳.
  19. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص ۴۶.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=افضلیت_امام_علی&oldid=1294905»