دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)

دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی
مدخل اصلی	مهدویت از دیدگاه اهل سنت

دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

حبیب‌الله طاهری

حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:

• «اهل سنت در این که مهدی موعود از نسل پیامبر و از فرزندان زهرای اطهر است و اینکه زمین را پر عدل و داد می‌کند، پس از آنکه پر از جور و ستم شده باشد و اینکه عیسی مسیح(ع) از آسمان نازل شده و پشت سر آن حضرت نماز می‌خواند، و اینکه مردم در عصر آن حضرت در رفاه زندگی می‌کنند و اینکه مهدی حسینی بوده از نسل امام حسین است تردیدی نداشته و با تمام خصایص و خصلت‌های امام حسین، او را می‌شناسند و به دلیل روایات متواتری که در این باب از پیامبر(ص) وارد شده، ابداً نسبت به وجود آن حضرت به خود تردید راه نمی‌دهند، گرچه اکثر آنها انکار می‌کنند که آن حضرت پسر بلاواسطه امام عسکری و خلیفه دوازدهم رسول خدا(ص) باشد به دلیل شبهات واهی که دارند (از قبیل اینکه پنج‌ساله چگونه به مقام امامت می‌رسد و یک انسان چگونه این همه عمر می‌کند و...) با شیعه در شخص امام عصر هم‌عقیده نیستند، ولی در اصل مهدویت و اینکه آن موعود ملل، حضرت مهدی است، بحثی ندارند. در این مورد، روایات بسیاری را نقل کرده و بسیاری از آنها ادعای تواتر آن روایات را دارند، به عنوان مثال، حافظ ابوعبدالله گنجی شافعی متوفای سال ۶۵۸ (ه.ق) در کتاب البیان خود می‌گوید: "تَوَاتَرَتِ الأَخْبَارُ واسْتَفَاضَتْ بِكَثْرَةِ رُوَاتِهَا عَنِ الْمُصْطَفَى (ص) فِي أَمْرِ الْمَهْدِيِّ"؛ احادیث پیامبر اکرم(ص) درباره مهدی (ع) به دلیل راویان بسیاری که دارد به حد تواتر رسیده است. ابن حجر عسقلانی شافعی متوفای سال ۸۵۲ ه.ق، در کتاب "فتح الباری" که در شرح "صحیح بخاری" نوشته است، در این مورد می‌گوید: "تَوَاتَرَتِ الْأَخْبَارُ بِأَنَّ الْمَهْدِيَّ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ أَنَّ عِيسَى (ع) سَيَنْزِلُ وَ يُصَلِّي خَلْفَهُ"؛اخبار متواتر رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی (ع) از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدی نماز خواهد خواند. به دلیل همین عقیده است که قاضی محمد شوکانی یمنی، رساله خود را "التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح" نامیده است و در این باره می‌گوید: "...وَ جَمِيعُ مَا سُقْنَاهُ بَالِغٌ حَدَّ التَّوَاتُرِ، كَما لا يَخْفَى عَلى مَنْ لَهُ فَضْلُ اطِّلاعٍ فَتَقَرَّرَ بِجَمِيعِ مَا سُقْناهُ اَنَّ الْأَحَادِيثَ الْوَارِدَة فِي الْمَهْدِيِّ اَلْمُنْتَظَرِ مُتَوَاتِرَةٌ"؛ به جز اینها عالمان دیگر اهل سنت نیز اخبار وارده در مورد حضرت مهدی را متواتر معرفی کرده‌اند. مرحوم علامه مجلسی در بحار از مرحوم اربلی در کشف الغمه نقل می‌کند که او از حافظ ابونعیم اصفهانی، صاحب کتاب "حلیة الاولیاء" و "اربعین" نقل می‌کند که این عالم بزرگ سنی، چهل حدیث را با سند از پیامبر(ص) در مورد حضرت مهدی (ع) جمع و نقل کرده، کتاب "اربعین" را نوشته است که مرحوم اربلی از آنجا و مرحوم علامه مجلسی در بحار از کشف الغمه اربلی تمام چهل حدیث را نقل کرده که همگی از پیامبر(ص) و در مورد وجود و زندگی و حکومت و مشخصات فردی آن حضرت است. این موضوع، که مسأله مهدی (ع) مسأله‌ای اسلامی و قطعی است به قدری مسلّم و مشهور بود که حتی لغت‌نویسان و واژه‌شناسان اهل سنت نیز در ذیل کلمه "مهدی" آن را مطرح کرده‌اند؛ به عنوان مثال جمال الدین، ابن منظور افریقی مصری، متوفای سال ۷۱۱ ه.ق، در لغت‌نامه بزرگ و معتبر خویش "لسان العرب" چنین می‌گوید: "المَهْدِيُّ: الَّذي قَد هَداهُ اللهُ إِلَى الحَقِّ، وَ قَدِ اسْتُعْمِلَ فِي الأَسماءِ، حَتّى صارَ كَالأَسماءِ الغالِبَةّ وَ بِهِ سُمِّيَ المَهْدِيُّ، الَّذي بَشَّرَ بِهِ النَّبِيُّ (ص)، أَنَّهُ يَجِيءُ في آخِرِ الزَّمانِ". همچین محدث و ادیب واژه‌شناس معروف عرب، مجد الدین ابن اثیر شافعی متوفای ۶۰۶ ه.ق، در کتاب "النهایه" و مرتضی زبیدی حنفی متوفای سال ۱۲۰۵ ه.ق، در فرهنگ "تاج العروس" به این موضوع اشاره کرده‌اند، لکن زیبدی در آخر، این جمله دعا را نیز افزوده است که: "جَعَلَنَا اللّٰهُ مِنْ أَنْصَارِهِ"؛ یعنی خداوند ما را از جمله یاران مهدی قرار دهد.

احادیث در مورد حضرت مهدی (ع) را بسیاری از بزرگان اهل سنت در کتاب‌هایشان آورده‌اند، مانند احمد حنبل، ابی داود، ابن ماجه، ترمذی، مسلم، نسائی، بیهقی، ماوردی، طبرانی، سمعانی، رؤیانی، ابن قتیبه در کتاب غریب الحدیث و ابن عساکر و دار قطنی در مسند فاطمه زهرا(س) و کسائی در مبتداء و ابن عبد البرّ در استیعاب و.... عده‌ای از بزرگان اهل سنت کتابی مستقل درباره حضرت مهدی (ع) نوشته‌اند، از قبیل:

1. "ابراز الوهم المکنون، من کلام ابن خلدون" از احمد محمد صدیق مغربی؛
2. "اخبار المهدی" از حماد بن یعقوب؛
3. "الاذاغه، لما کان و ما یکون بین یدی الساعه" از محمد صدیق خان بخاری هندی؛
4. "اربعین"، از حافظ ابو نعیم اصفهانی؛
5. "البرهان، فی علامات مهدی آخرالزمان" از علی بن حسام الدین متقی هندی مؤلف کنز العمال؛
6. "البیان فی اخبار صاحب الزمان" از ابو عبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی؛
7. "الرد علی من حکم و قضی، ان المهدی الموعود جاء و مضی" از ملا علی قاری حنفی مکی؛
8. "العرف الوردی فی اخبار المهدی" از جلال الدین سیوطی؛
9. "العطر الوردی فی شرح القطر الشهدی فی اوصاف المهدی]]" از محمد بن محمد بلبیسی؛
10. "القطر الشهدی فی اوصاف المهدی" از شهاب الدین حلوانی؛
11. "المشرب الوردی فی اخبار المهدی" از ملا علی قاری حنفی مکی؛
12. "المهدی" از شمس الدین ابن قیم الجوزیه؛
13. "الهدیة الندیة للامة المحمدیة فی فضل الذات المهدیة" از شیخ مصطفی بکری؛
14. "تحدیق النظر، فی اخبار الامام المنتظر" از محمد بن عبدالعزیز بن مانع (از علمای نجد، قرن چهاردهم)؛
15. "تلخیص البیان، فی علامات مهدی آخرالزمان" از ابن کمال پاشای حنفی؛
16. "عقد الدرر، فی اخبار المهدی المنتظر" از یوسف بن یحیی مقدسی سلمی؛
17. "فوائد الفکر، فی المهدی المنتظر" از یوسف کرمی مقدسی؛
18. "مناقب المهدی" از حافظ ابونعیم اصفهانی؛
19. "نعت المهدی" از حافظ ابونعیم اصفهانی.

اینها و ده‌ها کتاب دیگر اختصاصاً در مورد وجود حضرت مهدی منتظر نوشته شد. برای آگاهی بیشتر به اخباری که اهل سنت در مورد وجود مهدی موعود نقل کرده‌اند، علاوه بر اینها می‌توانید به کتاب‌های: بحارلانوار، ج ۵۱ و منتخب الاثر و... مراجعه کنید که از کتب آنها نقل کرده‌اند. بنابراین، اهل سنت نیز همانند شیعه به وجود مهدی موعود معتقدند».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین صادقی؛ | تصویر = Pic2496.jpg | پاسخ‌دهنده = مصطفی صادقی | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین مصطفی صادقی، در کتاب «تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور» در این‌باره گفته است:

«سوء استفاده از عنوان مهدی و مهدویت در عصر عباسیان رواج گرفت؛ لکن برخی از خلفای اموی نیز با این نام مورد خطاب شاعران قرار گرفته یا حتی لقب داده شده‌اند. گروهی عمر بن عبدالعزیز را مهدی دانسته‌اند. مسعودی می‌گوید: سلیمان بن عبدالملک مهدی لقب داشت‌ و جریر و فرزدق هم در شعر خود او را مهدی خطاب کرده‌اند. حارث بن سریج را نیز که علیه امویان در خراسان قیام کرد مدعی مهدویت دانسته‌اند. در آستانه سقوط پادشاهی بنی امیه، فرزندان علی بن عبدالله بن عباس و دعوتگران آنان برای همراه کردن مردم با خود کاملا از عنوان مهدی بهره‌برداری کرده و مبارزه او با ظلم و ایجاد عدالت را بر خود تطبیق کرده و احادیثی نیز به نفع خود ساختند. از ابن عباس نقل کردند که مهدی و منصور و سفاح از ما هستند و همو گفته است که حسن و حسین (ع) گمان می‌کنند مهدی از نسل آنان است؛ اما بدانید که سفاح و منصور و [[امام مهدی از فرزندان من هستند. مسعودی می‌گوید: سفاح ابتدا مهدی لقب داشت‌ و یعقوبی شعری آورده که در آن سفاح، مهدی بنی هاشم خطاب شده است. هنگامی که مردم با سفاح بیعت کردند عمویش داوود بن علی بر منبر گفت: خلافت در دست ماست تا آن را به عیسی بن مریم تسلیم کنیم‌ و آن‌گاه که عمر سفاح رو به پایان بود و از فتح سند و آفریقا خبردار شد گفت: شنیده‌ام وقتی سند و آفریقا گشوده شود قائم آل محمد (ص) خواهد مرد. این از موارد نادری است که کلمه قائم آل محمد (ص) بر غیر از امام دوازدهم شیعیان اطلاق شده است. جالب‌تر آن‌که در روایات ملاحم و گاه آن‌چه به عنوان علائم ظهور رواج داده‌ می‌شود، می‌خوانیم که رسول خدا (ص) فرمود: در آخر الزمان و هنگام آشکار شدن فتنه‌ها، مردی از اهل بیت من خروج می‌کند که به او سفاح گفته می‌شود. ابو دلامه شاعر در شعری خطاب به ابو مسلم گفته است: "آیا قصد خیانت در دولت مهدی را داشتی؟!". لقب مهدی برای سومین خلیفه عباسیان نیاز به توضیح ندارد و گویا برای همو بود که سخن رسول خدا: "مهدی هم نام و هم کنیه من است" یا "نامش نام من و نام پدرش نام فرزند من است" را این‌گونه تحریف کردند که "نامش نام من و نام پدرش نام پدر من است". چون نام و نسب این مهدی "محمد بن عبدالله" بود. شاید هم بنی حسن آن را برای محمد بن عبدالله نفس زکیه ساختند. درباره پنجمین خلیفه عباسی هم تعبیر مهدی آمده و ابو العتاهیه خطاب به هارون الرشید گفته است: "برای تو دو اسم وجود دارد که از رشد و هدایت گرفته شده‌اند: یکی رشید و دیگری مهدی". از خلفا که بگذریم ادعاهایی درباره زنده بودن و مهدویت افراد دیگر وجود دارد، مانند ادعای راوندیه درباره ابو مسلم خراسانی‌ یا ادعای مردی از بادیه در سال ۳۰۲ ق و حسین بن منصور حلاج در سال ۳۰۹ ق». }}

۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «باورداشت "مهدویت" و اندیشه ظهور حضرت مهدی (ع)- برخلاف تصور عده‌ای- نه‌تنها اختصاص به شیعه ندارد؛ بلکه بخش مهمی از عقاید اسلامی به حساب می‌آید که براساس بشارت‌های پیامبر گرامی اسلام (ص)، میان تمامی فرقه‌ها و مذاهب اسلامی شکل گرفته است. در حوزه اعتقادات اسلامی، کمتر موضوعی را می‌توان یافت که تا این حد به آن اهمیت داده شده و در اصل اعتقاد به ظهور منجی، نوعی اتفاق‌نظر و وحدت فکر، شکل گرفته باشد. احادیث مربوط به حضرت مهدی (ع)، در بسیاری از کتاب‌های معروف اهل سنت نیز آمده است. در بیشتر این کتاب‌ها، از اوصاف و زندگی حضرت مهدی (ع)، نشانه‌های ظهور، محل ظهور و بیعت، تعداد یاران و دیگر موضوعات سخن به میان آمده است. مشهور میان مسلمانان در طول تاریخ، این است که در آخر الزمان، مردی از اهل بیت (ع) ظهور کرده، عدالت را آشکار می‌کند. مسلمانان از او پیروی می‌کنند و او بر کشورهای اسلامی چیره می‌شود. نام او "مهدی" است. البته عده کم‌شماری، از پذیرفتن اصل "مهدویت" سرباز زده، با دلایلی سست و واهی، به انکار آن پرداخته و آن را فکری شیعی معرفی کرده‌اند!! با مروری بر کتاب‌های روایی اهل سنت روشن می‌شود که موضوع مهدویت در این منابع‌ نیز به فراوانی مورد اشاره قرار گرفته است. علاوه بر روایات فراوانی که در منابع اهل سنت به صورت پراکنده به چشم می‌خورد، تدوین و تألیف کتاب‌های حدیثی مختص به حضرت مهدی (ع)، به وسیله دانشمندان اهل سنت، گویای جایگاه والای "مهدویت" نزد آنان است متون روایی اهل سنت را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: کتاب‌های عمومی: بی‌گمان روایات مربوط به حضرت مهدی (ع) در اغلب منابع روایی اهل سنت ذکر شده است. البته در پاره‌ای از این منابع، به روشنی به حضرت مهدی (ع) اشاره نشده؛ ولی در همان منابع نیز روایاتی وجود دارد که بر او قابل انطباق است. کتاب‌های ویژه امام مهدی (ع): در بین منابع روایی اهل سنت کتاب‌هایی چند ویژه موضوعات مربوط به آن حضرت نگارش یافته است.

۳. حجت الاسلام و المسلمین جعفری؛

جواد جعفری حجت الاسلام و المسلمین جواد جعفری در مقاله «معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین» در این‌باره گفته است: «اهل تسنن معتقد به امام مهدی‌ای که در میان مردم زندگی می‌‌کند، نیستند و اعتقاد دارند شخصی به نام مهدی از نسل پیامبر در آخرالزمان متولد خواهد شد و جهان را اصلاح خواهد نمود. ثانی آن‌ها قیام امام مهدی را از اشراط الساعه (نشانه‌های قیامت) می‌دانند؛ یعنی معتقدند در کمتر از ده سال پس از قیام امام مهدی قیامت برپا می‌‌شود و عملاً امام فرصتی برای حکومت و پرورش انسان‌ها نخواهد داشت. از این‌رو قیام ایشان تأثیر پایداری ندارد تا برای آن انتظاری قوی شکل گیرد».

۴. حجت الاسلام و المسلمین مقامی؛

مهدی مقامی حجت الاسلام و المسلمین مهدی مقامی، در کتاب «درسنامه امام‌شناسی» در این‌باره گفته است: «اعتقاد به مهدویت میان اهل سنت، رایج است. اهل سنت در مواردی چون: نام حضرت، در اینکه حضرت از اهل بیت(ع)، از فرزندان حضرت زهرا(س)، هم‌کنیه بودن با پیامبر(ص)، خال بر گونه، دندان‌های از هم جدا، حتمی‌بودن ظهور، تعداد یاران، بسیاری از علائم ظهور و ویژگی‌های عصر ظهور، با شیعه مشترک‌اند، ولی در برخی موارد مانند: نام پدر حضرت و زمان تولد ایشان. ۹۱ نفر از عالمان اهل سنت، احادیث پیرامون حضرت مهدی(ع) را نقل کرده‌اند. برخی نیز، در این‌ باره کتاب نوشته‌اند، که اشاره می‌کنیم: مناقب المهدی، نوشته ابو نعیم اصفهانی. البیان فی اخبار صاحب الزمان، نوشته کنجی شافعی. عقد الدرر فی اخبار المنتظر، نوشته یوسف بن یحیی المقدسی الشافعی. المهدی، نوشته ابن قیم جوزی. العرف‌ الوردی فی اخبار المهدی، نوشته حافظ جلال‌الدین سیوطی. القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر، نوشته ابن‌ حجر هیثمی. البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان، نوشته علی متقی هندی. علاوه بر کتاب‌های نام‌ برده، کتاب‌های دیگری نیز در عرصه مهدویت، میان اهل سنت به رشته تحریر در آمده است. همه آنچه گفته شد از مهم بودن اندیشه مهدویت در نگاه اهل سنت پرده برمی‌دارد. بیست نفر از دانشمندان اهل سنت، به تواتر احادیث تصریح کرده‌اند. حافظ ابوعبدالله گنجی شافعی در کتاب البیان می‌نویسد: احادیث پیامبر اکرم(ص) درباره حضرت مهدی(ع) به دلیل راویان بسیاری که دارد، متواتر است. ابن‌ حجر عسقلانی در کتاب فتح باری که در شرح صحیح بخاری نوشته است؛ می‌گوید: اخبار متواتر رسیده، که مهدی(ع) از این امت است و حضرت عیسی(ع) از آسمان می‌آید و پشت سر حضرت مهدی(ع) نماز خواهند خواند. ابن ابی الحدید در شرح نهج‌البلاغه می‌گوید: اتفاق همه فرقه‌های مسلمان است، که دنیا و دین و تکلیف پایان نمی‌یابد، مگر با مهدی موعود(ع). اکنون به برخی از روایات مهدویت از کتب معتبر عامه اشاره می‌کنیم: ابو داود در صحیح خود از ابی‌ طفیل و او از حضرت علی(ع) نقل می‌کند: "اگر یک روز هم از عمر دنیا باقی باشد، خداوند مردی را از اهل بیت(ع) من بر می‌انگیزد که زمین را پر از عدل و داد می‌کند، پس از آنکه از ظلم و ستم پر شده باشد". و در جایی دیگر می‌نویسد: "هر گاه به پایان دنیا فقط یک روز بماند، خداوند این روز را به قدری طولانی می‌کند، تا اینکه در این روز فردی که از فرزندان من بوده و نامش مانند من است را بر می‌انگیزد و زمین را از عدل و داد پر می‌کند بعد از آنکه از ظلم و ستم پر شده باشد". احمد در مسند خود از ابوسعید خدری نقل می‌کند:"هنگامی‌ فرا می‌رسد که زمین از ظلم و جور پر شود و در آن موقع مردی از خاندان من قیام می‌کند، هفت یا نه سال در روی زمین حکومت می‌کند و زمین را از عدل و داد پر می‌کند". از این‌رو، مهدویت از نگاه فنّ حدیث، حقیقتی مسلم و انکارناشدنی است.

۵. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «اهل سنت در این‌که مهدی موعود (ع) از نسل پیامبر (ص) و از فرزندان زهرای اطهر (س) است و این‌که زمین را از عدل و داد پر می‌کند، پس از آن‌که از جور و ستم پر شده باشد، این‌که عیسی مسیح (ع) از آسمان نازل شده و در پشت سر آن حضرت نماز می‌خواند، و این‌که مردم در عصر آن حضرت در رفاه زندگی می‌کنند و این‌که مهدی، حسینی بوده و از نسل امام حسین (ع) است، تردید نداشته و با تمام خصایص و خصلت‌های امام حسین (ع) او را می‌شناسند و به دلیل روایات متواتری که در این باب از پیامبر (ص) وارد شده، ابداً نسبت به وجود آن حضرت به خود تردید راه نمی‌دهند. اگرچه بیشتر آن‌ها انکار می‌کنند که آن حضرت پسر بلاواسطه امام حسن عسکری (ع) و خلیفه دوازدهم رسول خدا (ص) باشد، به دلیل شبهات واهی که دارند (از قبیل این‌که پنج‌ساله چگونه به مقام امامت می‌رسد و انسان چگونه می‌تواند این‌همه عمر کند) با شیعه در شخص امام عصر (ع) هم‌عقیده نیستند؛ ولی در اصل مهدویت و این‌که آن موعود ملل، حضرت مهدی (ع) است بحثی ندارند. احادیث درباره حضرت مهدی (ع) را بسیاری از بزرگان اهل سنت در کتاب‌های‌شان آورده‌اند، مانند احمد حنبل، ابی داود، ابن ماجه، ترمذی، مسلم، نسائی، بیهقی، ماوردی، طبرانی، سمعانی، رؤیانی، ابن قتیبه، در کتاب غریب الحدیث و ابن عساکر و دار قطنی در مسند فاطمه زهرا (س) و کسائی در مبتداء و ابن عبد البر در استیعاب و.... عده‌ای از بزرگان اهل سنت کتابی مستقل درباره حضرت مهدی (ع) نوشته‌اند، از قبیل: "ابراز الوهم المکنون، من کلام ابن خلدون" از احمد محمد صدیق مغربی، "اخبار المهدی" از حماد بن یعقوب، "الاربعین" از حافظ‍‌ ابو نعیم اصفهانی، "البرهان، فی علامات مهدی آخر الزمان" از علی بن حسام الدین متقی هندی، "البیان فی اخبار صاحب الزمان" از ابو عبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی، "العرف الوردی، فی اخبار المهدی" از جلال الدین سیوطی، "العطر الوردی فی شرح القطر الشهدی فی اوصاف المهدی" از محمد بن محمد بلبیسی، "القطر الشهدی، فی اوصاف المهدی" از شهاب الدین حلوانی، "المشرب الوردی، فی اخبار المهدی" از ملا علی قاری حنفی مکی، "المهدی" از شمس الدین ابن قیم الجوزیة، "تلخیص البیان فی علامات مهدی آخر الزمان" از ابن کمال پاشای حنفی، "مناقب المهدی" از حافظ‍‌ ابو نعیم اصفهانی. این‌ها و ده‌ها کتاب دیگر اختصاصا در مورد وجود حضرت مهدی (ع) نوشته شده است. برای آگاهی بیشتر به اخباری که اهل سنت درباره وجود مهدی موعود (ع) نقل کرده‌اند، علاوه بر کتاب‌های فوق می‌توانید به کتب بحار الانوار، ج ۵۱ و منتخب الاثر مراجعه کنید».

1. دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
2. دیدگاه شیعه درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
3. آیا شیعه مهدویت را نظریه‌ای مرکب از وجود امام دوازدهم و مهدی موعود بودن او می‌داند؟ (پرسش)
4. آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
5. آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ (پرسش)
6. آیا مذاهب اسلامی بر اصل ظهور امام مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
7. آیا مذاهب اسلامی بر وجوب اعتقاد به ظهور مهدی‏ اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
8. شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ (پرسش)
9. دیدگاه مذاهب اسلامی راجع به توسعه حکومت امام مهدی‏ چیست؟ (پرسش)
10. دیدگاه مذاهب اسلامی درباره لقب منجی چیست؟ (پرسش)
11. دیدگاه فریقین درباره مسأله مهدویت چیست؟ (پرسش)
12. آیا اعتقاد به آمدن منجی در آینده مخصوص مسلمانان و به ویژه شیعیان است؟ (پرسش)
13. آیا سنی‌‏ها نیز به آمدن امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
14. آیا نامی از امام مهدی در صحاح سته آمده است؟ (پرسش)
15. دیدگاه مذاهب اسلامی درباره حکومت عدل‌گستر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
16. مهدویت از دیدگاه اهل سنت با مهدویت از دیدگاه شیعه چه فرقی دارد؟ (پرسش)
17. اسماعیلیان چه کسانی هستند و در مورد مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)
18. اهل تسنن درباره مهدی چه دیدگاهی دارند و مهدویت در بین آنان از چه جایگاهی برخوردار است؟ (پرسش)
19. مهدی در نظر اهل تسنن چه ویژگی‌هایی دارد و مهدی از نسل کیست؟ (پرسش)
20. اهل تسنن درباره نزول حضرت عیسی چه نظری دارند؟ آیا این که برخی از آنان مهدی را همان عیسی می‌دانند صحیح است؟ (پرسش)
21. آیا در مذاهب دیگر نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
22. فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت چه نقاط مشترکی دارند؟ (پرسش)
23. فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت در چه مواردی اختلاف دارند؟ (پرسش)
24. در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.