حضرت فاطمه در معارف و سیره نبوی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث حضرت فاطمه زهرا است. "حضرت فاطمه" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حضرت فاطمه در قرآن - حضرت فاطمه در حدیث - حضرت فاطمه در نهج البلاغه - حضرت فاطمه در تاریخ اسلامی - حضرت فاطمه از دیدگاه اهل سنت - حضرت فاطمه در معارف و سیره نبوی - حضرت فاطمه در معارف و سیره رضوی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل فاطمه زهرا (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

شناخت فضایل و برتری‌های حضرت فاطمه(س) بیش از درک و فهم انسان عادی است. حضرت زهرا(س) شخصیتی است که هر اندازه فهم و دانش بشر، در شناخت حقایق جهان هستی و رازهای ناگشوده آن بیشتر شود، بزرگواری‌ها، برتری‌ها و ویژگی‌های وی بیشتر نمایان می‌شود. یکی از راه‌های شناخت آن حضرت بررسی سخنان و سبک رفتاری پیامبر اکرم(ص) با ایشان است. پیامبر خاتم فاطمه زهرا(س) را پاره تن خویش می‌داند.

مقدمه

شناخت فضایل و برتری‌های حضرت فاطمه(س) بیش از درک و فهم انسان عادی است. حضرت زهرا(س) شخصیتی است که هر اندازه فهم و دانش بشر، در شناخت حقایق جهان هستی و رازهای ناگشوده آن بیشتر شود، بزرگواری‌ها، برتری‌ها و ویژگی‌های وی بیشتر نمایان می‌شود.

فاطمه(س)؛ پاره تن پیامبر اکرم(ص)

همچنین ببینید: پاره تن پیامبر خاتم

رسول خدا(ص) به دختر گرامی‌اش، فاطمه زهرا(س) بسیار علاقه و محبت داشت. این علاقه فراتر از محبت پدر به فرزند بود. محبت حضرت رسول با احترام و اکرام به وجود آن حضرت همراه بود. فاطمه(س)، در دامان نبوت، پرورش و در پناه امامت رشد یافت و از هر گونه ناپاکی و پلیدی به دور بود. احمد بن حنبل در مسند خود به نقل از مسور از رسول خدا(ص) می‌نویسد: «فاطمه، پاره تن من است؛ هر که او را به خشم آورد، مرا به خشم آورده و هر که او را شاد کند، مرا شاد کرده است.»....

پیامبر خدا در کلام دیگری خطاب به فاطمه(س) فرمود: «إِنَّ اللَّهَ يَغْضَبُ لِغَضَبِكِ وَ يَرْضَى لِرِضَاكِ»؛ «ای فاطمه! همانا خدا به خشم تو، خشمگین و به خشنودی تو، خشنود می‌شود». ابن زبیر نیز از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «به راستی، فاطمه، پاره تن من است. آنچه او را بیازارد، مرا آزرده است و آنچه وی را رنج دهد، مرا رنج می‌دهد»..

فاطمه(س)؛ محبوب‌ترین فرد نزد پیامبر

رسول خدا(ص) به فاطمه زهرا(س) بسیار علاقه‌مند بود و آن بانوی بزرگوار، محبوب‌ترین فرد نزد پیامبر به شمار می‌رفت. ابوهریره در این باره می‌گوید: «رسول اکرم(ص) به علی(ع) فرمود: «فَاطِمَةُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْكَ وَ أَنْتَ أَعَزُّ عَلَيَّ مِنْهَا»؛ «فاطمه نزد من از تو محبوب‌تر است و تو نزد من، از فاطمه عزیز‌تر هستی». اسامة بن زید نیز در روایتی از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «أَحَبُّ أَهْلِيَّ لِي فَاطِمَةُ»؛ «محبوب‌ترین شخص در خاندانم، فاطمه است». در روایتی آمده است که از عایشه پرسیدند: چه کسی محبوب‌ترین فرد نزد پیامبر خدا بود؟ پاسخ داد: فاطمه. گفته شد: از مردان چه کسی؟ پاسخ داد: همسر فاطمه.

فاطمه(س) در کنار بستر پیامبر اعظم(ص)

آن هنگام که پیامبر خدا آخرین لحظه‌های عمر خویش را سپری می‌کرد، فاطمه(س) با دلی غم‌بار و دیدگانی اشک‌بار، گوش جان به آخرین وصیت‌های پیامبر سپرد. سلیم بن قیس هلالی، به نقل از سلمان فارسی روایت می‌کند که پیامبر اکرم(ص) در بستر بیماری - که بر اثر آن از دنیا رفت - افتاده بود. من به حضور ایشان شرف‌یاب شدم و کنار بسترش نشستم. حضرت زهرا وارد شد. چون ضعف و ناتوانی پیامبر خدا را دید، بغض گلویش را گرفت و اشک بر گونه‌هایش جاری شد. پیامبر فرمود: دخترم! چرا گریه می‌کنی؟ عرض کرد: «ای رسول خدا! پس از تو بر خودم و بر فرزندانم از بی‌اعتنایی مردم و تضییع حقوقمان بیمناکم». رسول خدا(ص) در حالی که چشمان مبارکش از اشک پر شده بود، نازدانه خود را دلداری داد و فرمود: ای فاطمه! مگر نمی‌دانی ما خاندانی هستیم که خداوند برای ما آخرت را بر دنیا ترجیح داده و به راستی، فنا را بر همه خلقش حتمی کرده است. خداوند متعال، به زمین [و آفریدگان خود] توجه و مرا از میان آنان انتخاب کرد و به پیامبری برگزید. سپس برای بار دوم، توجهی به زمین کرد و همسر تو [علی(ع)] را برگزید و به من دستور داد تا تو را به ازدواج وی در آورم و او را به عنوان ولی و سرپرست و وزیر انتخاب کنم و وصی و جانشین خود در میان امتم قرار دهم. پس پدر تو، بهترین پیامبران و رسولان خداوند است و همسر تو، بهترین اوصیا و جانشینان است و تو، نخستین فرد از خاندان من هستی که به من ملحق می‌شوی. آن‌گاه خداوند برای بار سوم، به زمین توجه کرد و تو و فرزندان تو را برگزید. پس تو سرور بانوان بهشتی و دو پسرت، حسن و حسین، دو آقای جوانان اهل بهشتند و فرزندان تو - که همگی هدایت‌گر و هدایت شده‌اند - تا روز رستاخیز جانشینان من هستند. جانشینان پس از من، برادرم علی است. سپس حسن و حسین و سپس به نفر از فرزندان حسین که همگی در بهشت، در مرتبه من خواهند بود و در بهشت، درجه و منزلی از درجه و منزل من و جانشینانم و پدرم، ابراهیم به خدا نزدیک‌تر نیست.

دخترم! آیا نمی‌دانی از جمله کرامت‌های خداوند متعال بر تو آن است که تو را به ازدواج بهترین امتم و بهترین اهل بیتم در آورده، کسی که در پذیرش اسلام از همه پیش رو‌تر، در بردباری از همه بالاتر و در دانش از همه برتر است. دل غمگین حضرت فاطمه(س) با شنیدن سخنان نورانی و دلنشین پدر بزرگوارش، تسکین یافت. آن‌گاه رسول خدا(ص) نگاهی به چهره دخترش فاطمه(س)، علی(ع) و دو فرزند معصومش کرد و خطاب به سلمان فرمود: «يَا سَلْمَانُ! أُشْهِدُ اللَّهَ أَنِّي سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَهُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَهُمْ أَمَا إِنَّهُمْ مَعِي فِي الْجَنَّةِ»؛ «ای سلمان! خدا را گواه می‌گیرم که من با کسانی که با اینان بجنگند، در جنگ و ستیزم و با کسانی که با اینان دوست باشند، در صلح و صفا هستم. آگاه باشید که اینان در بهشت، همراه من هستند».

سپس رو به امیر مؤمنان(ع) کرد و فرمود: «ای برادرم! تو به زودی پس از من، تنها و بی‌یاور خواهی ماند و از قریش و متحدان آنها به تو سختی خواهد رسید و آنها به تو ستم خواهند کرد. اگر علیه آنان یارانی یافتی، به کمک موافقانت، با مخالفان خود جنگ کن و اگر بارانی نیافتی، صبر کن و دست نگه دار و با دست خویش، خود را در هلاکت مینداز. به راستی که تو نسبت به من، به منزله هارون نسبت به موسی هستی و تو از هارون، اسوه و الگوی نیکویی خواهی داشت؛ زیرا قومش وی را ضعیف شمردند و نزدیک بود او را بکشند.

پس در برابر ستم قریش و هم‌دستی آنان بر ضد خود صبر پیشه کن؛ زیرا تو برای من، به منزله هارون برای موسی و پیروان او هستی و آنان، به منزله گوساله سامری و پیروان او هستند.

یا علی! همانا خداوند متعال [با مشیت خویش]، پراکندگی و اختلاف را بر این امت مقدر کرده است و اگر می‌خواست، آنها را چنان بر هدایت جمع می‌کرد که حتی دو نفر از این امت نیز اختلاف نداشته باشند و در هیچ چیز از امر او جدل و دشمنی نکنند و هرگز کسی که بر او بر تری دارد، برتری صاحب فضیلت را منکر نشود و اگر خداوند بخواهد، در نقمت و دگرگونی شتاب می‌کند تا ستمگر تکذیب شود و همه بدانند که مسیر و حرکت حق به کدام سوست، ولی خداوند، دنیا را سرای اعمال [و امتحان] قرار داد و آخرت را سرای قرار و آرامش تا کسانی که معصیت کرده‌اند، مجازات شوند و آنان که کارهای نیکو انجام داده‌اند، پاداش دریافت کنند»..

وقتی مولای متقیان علی(ع) این سخنان پیامبر خدا را شنید، فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ شُكْراً عَلَى نَعْمَائِهِ وَ صَبْراً عَلَى بَلَائِهِ»؛ «سپاس و حمد بر خداوند، به سبب نعمت‌هایش و بردباری به سبب بلاها و امتحانش».

گفتار پیامبر اسلام در آخرین لحظه‌های زندگی و در حضور خاندان مطهرش، صریح و گویا و از هر شبهه و ابهامی به دور و از هر گونه توضیح و تشریحی بی‌نیاز است. آخرین لحظه‌های زندگی پیامبر که با ارتحال ایشان، دفتر وحی و پیامبری برای همیشه بسته می‌شد، زمانی مهم و حساس بود. از این‌رو، یاران خاص و نزدیک آن حضرت، تا پایان عمر مبارک ایشان، در کنار بسترش بودند تا از آخرین سخنان پیامبر رحمت بهره برند و آخرین کلمات هدایت‌گرانه خاتم رسولان الهی را به گوش همه آیندگان برسانند. پیامبر در آخرین سخنان خود، به حیاتی‌ترین، مهم‌ترین و سازنده‌ترین مسائل دینی و راه‌های هدایت بشر اشاره فرمود و با دختر عزیزش فاطمه زهرا(س) به گفت‌وگو نشست. آنچه از دید خوانندگان و تشنگان فضائل اهل بیت(ع) گذشت، روایتی بود از حضرت سلمان(س)، یار با وفای خاندان عصمت و طهارت که عبارت «سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ‌» را در عرصه عشق و محبت به اهل بیت(ع) از آن خود کرد.

فاطمه(س) در روز رستاخیز

جایگاه و منزلت فاطمه زهرا(س) در روز رستاخیز دیدنی است. ابوایوب از حضرت محمد(ص) در این باره نقل می‌کند: «روز رستاخیز، منادی خدا از عرش الهی ندا سر می‌دهد: ای محشریان! سرهایتان را به پایین اندازید و چشمانتان را ببندید تا فاطمه، دختر رسول خدا(ص) از صراط بگذرد. آن‌گاه حضرت [زهرا(س)]، با هفتاد هزار کنیز از حوریان بهشتی، مانند برق از صراط می‌گذرد»..

ابوهریره در روایت دیگری از رسول گرامی اسلام نقل می‌کند: «روز رستاخیز، منادی از عرش الهی فریاد می‌زند: ای مردم! چشمانتان را ببندید تا فاطمه به سوی بهشت برود»..

نگرانی‌های پیامبر خاتم (ص) نسبت به فاطمه زهرا(س)

در جنگ موته که سپاه اسلام به فرماندهی جعفر بن ابیطالب می‌جنگیدند، پیامبر(ص) در مسجد بر بالای منبر سخن می‌گفت که دفعتاً اشکش جاری شد، اصحاب از علت گریه سوال کردند، حضرت فرمود: صحنه جنگ را می‌بینم که جعفر را شهید کردند.

چشم تیزبین نبوت حوادث را به خوبی رصد می‌کند. پیامبر(ص) در روزهای آخر عمر در بستر ارتحال افتاده، چشم حقیقت بین او آینده‌ای تاریک و پر از ظلم و جور را در حق اقربای خود مشاهده می‌کند. گویا به عینه درمی‌یابد که آن همه سفارش در باب اقربای نبی را نادیده می‌گیرند و علی و زهرا را با ناجوانمردانه‌ترین شیوه‌ها آزرده و دل غمین می‌کنند و پیامبر(ص) نه از فراق زهرا(س) بلکه از رنجی که بر زهرا(س) می‌رود در روزهای آخر عمر اشک می‌ریزد.

مطرف می‌گوید: رسول خدا(ص) برای ما خطبه خواند و فرمود: ای گروه مردم! من به زودی رحلت کنم و به سوی عالم دیگر می‌روم، شما را درباره عترتم به نیکی سفارش می‌کنم.

مرحوم مفید از ابن عباس نقل می‌کند که می‌گفت: وقتی که وفات رسول خدا فرارسید، گریه می‌کرد آن قدر که اشکش محاسن مبارکش را خیس کرد. وقتی سوال شد یا رسول الله چه چیزی باعث گریه تو شده است؟ فرمود: گریه می‌کنم برای ذریه‌ام و برخوردهای زشتی که اشرار امتم بعد از من با آنها خواهند داشت. گویا فاطمه دخترم را می‌بینم که بعد از من به او ظلم شده و ندا می‌کند: ای پدر! هیچ کس از امت او را کمک نمی‌کند. این مکالمه را فاطمه شنید و گریه کرد. پیامبر اکرم فرمود: دخترم گریه نکن. فاطمه زهرا(س) فرمود: پدرجان گریه نمی‌کنم به خاطر ظلم‌هایی که بعد از تو بر من خواهد رفت! بلکه گریه‌ام برای فراق و دوری توست یا رسول الله. پیامبر اکرم به او فرمود: بشارت باد تو را ای دختر محمد که به زودی به من ملحق می‌شوی، چونکه تو اول کسی هستی از اهل بیتم که به من ملحق می‌شوی.

ابوذر گفت: وارد شدم بر پیامبر(ص) در آن بیماری که از دنیا رحلت فرمود. پیامبر(ص) فرمود: ای اباذر دخترم فاطمه را خبر کن بیاید! ابوذر گفت: برخاستم رفتم خدمت فاطمه، گفتم: پدرت تو را فراخوانده. برخاست وارد شد بر پیامبر، همین که پدرش را دید خود را روی پدر افکند و گریست از گریه او پیامبر هم به گریه افتاد و او را به سینه چسبانید. سپس فرمود: «يَا فَاطِمَةُ لَا تَبْكِي فِدَاكِ أَبُوكِ‌» ای فاطمه پدرت به قربانت گریه مکن. «فَأَنْتِ أَوَّلُ مَنْ تَلْحَقِينَ بِي مَظْلُومَةً مَغْصُوبَةً» تو اول کسی هستی که به من ملحق می‌شوی در حالی که به تو ستم شده و حقت را غصب نموده‌اند «وَ سَوْفَ تَظْهَرُ بَعْدِي حَسِيكَةُ النِّفَاقِ وَ يَسْمُلُ جِلْبَابُ الدِّينِ» و به زودی بعد از من کینه و دشمنی منافقان آشکار و پرده دین را فرسوده کرده و می‌درند.

پیامبر(ص) فرمود: دخترم فاطمه سیده زنان عالمیان است از اولین و آخرین و او پاره جگر من است و او نور چشم من است و او میوه دل من است و او روحی است که در بدن من است و او حوراء انسیه است که چون در محراب عبادت در حضور پروردگار خود بایستد، نور او ملائکه آسمان‌ها را روشنایی دهد چنانکه نور ستارگان اهل زمین را روشنایی دهد و حق تعالی به ملائکه خود فرماید: ای ملائکه من نظر کنید به سوی کنیزک من فاطمه، سیده کنیزان من که در حضور من ایستاده و بند بند اعضای او از خوف من لرزانست و به بندگی و عبادت به من رو آورده است.

شما را گواه می‌گیرم که شیعیان او را از آتش ایمن گردانیدم. حضرت فرمود: چون فاطمه را دیدم یادم آمد بعد از من رفتار و کردار است با او، گویا به چشم خود می‌بینم که او را ذلیل کرده‌اند و هتک حرمت او نموده و حق او را به غصب از دستش گرفته‌اند و ارث او را مانع شده‌اند و پهلوی او را شکسته‌اند و طفل او را سقط کرده‌اند و او فریاد می‌کند وا محمداه و جواب نمی‌شنود و طلب فریادرسی می‌کند و کسی به فریادش نمی‌رسد و پیوسته بعد از من محزون و مهموم و گریان خواهد بود.

گاهی به یاد می‌آورد انقطاع وحی را از خانه خود و گاهی مرا به خاطر می‌آورد و چون شب می‌شود وحشت می‌کند و مضطرب گردد از اینکه آواز مرا مثل شب‌های گذشته نمی‌شنود که پیوسته او تهجد و تلاوت قرآن مرا می‌شنید و خود را ذلیل می‌بیند بعد از آنکه در ایام پدرش عزیز بود. پس در این هنگام خداوند ملائکه را انیس و مونس او گرداند و ملائکه او را ندا کنند به ندائی که مریم دختر عمران را به آن ندا کردند و می‌گویند: «يَا فَاطِمَةُ» ﴿إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ﴾.

در همین موقع است که زهراء می‌گوید: پروردگارا! من از زندگی سیر شده و از مردم دنیا بیزارم، مرا به پدرم ملحق نما! خدای توانا او را به من ملحق می‌نماید، زهراء اول کسی است از اهل بیت من که به من ملحق خواهد شد. فاطمه زهراء در حالی که محزون، غصه‌دار، مغموم، با حق غصب شده و شهید شده باشد بر من وارد خواهد شد. من در آن موقع می‌گویم: بار خدایا! هر کسی را که به فاطمه ظلم کرده باشد لعنت کن! آن کسی را که حق زهراء را غصب نموده باشد عقاب و عذاب کن! آن کسی را که فاطمه را ذلیل کرده باشد، ذلیل کن! آن کسی را که ضربه به پهلوی فاطمه زد تا بچه خود را سقط نمود او را در دوزخ جاودانه کن! ملائکه می‌گویند: آمین!.

امام صادق(ع) فرمود: ای یونس جدم رسول خدا(ص) فرمود: ملعون است ملعون، کسی که پس از من به دخترم فاطمه(س) ستم کند و حقش غصب کند و او را بکشد و آنگاه فرمود: ای فاطمه مژده باد تو را که تو را نزد خدا مقام پسندیده‌ای است که در آن برای دوستان و شیعیانت شفاعت کنی و پذیرفته شود، ای فاطمه اگر هر پیغمبری که خدا مبعوثش کرده و هر فرشته‌ای که خدا مقربش کرده شفاعت کنند درباره هر دشمنت و غاصب حقت خدایش هرگز او را از دوزخ بیرون نیاورد.

سفارش پیامبر(ص) به فاطمه

روزی پیامبر وارد خانه زهرا(س) شد؛ دید دخترش مشغول آرد کردن جو است. حضرت زهرا(س) که حامله نیز بود و کارهای خانه به وی فشار می‌آورد، از پدرش تقاضای خدمتکار کرد. پیامبر سفارش‌هایی به فاطمه(س) فرمود؛ از جمله:

1. هر زنی که با دست خود گندم آرد کند، خداوند به عدد هر دانه گندم، حسنه‌ای به او می‌دهد و گناهی از او را محو می‌کند.
2. قسم به آن خدایی که مرا برای بشارت مبعوث کرده اگر بمیری و شوهرت از تو راضی نباشد، بر جنازه‌ات نماز نمی‌خوانم.
3. خوشا به حال زنی که شوهرش، هرچند یک لحظه، از او راضی باشد.
4. هر زنی که در راه فرمانبرداری از شوهر بمیرد، بهشت بر او واجب می‌شود.
5. هر زنی که به شوهرش اُف بگوید، خداوند و فرشتگان و مردم او را لعن می‌کنند.
6. هر زنی که لباس خود را بپوشد و بدون اجازه شوهرش بیرون برود، تا موقعی که برنگشته، هر‌تر و خشکی او را لعنت می‌کند.

فاطمه(س) چنان در راه جلب رضایت شوهر زحمت می‌کشید که حتی در واپسین لحظات عمر، به شوهرش گفت: پسر عمو! تو مرا دروغ‌گو و خیانت‌پیشه نیافتی و می‌دانی که من در سراسر زندگی مشترکمان نسبت به تو نافرمانی نداشته‌ام؛ حلالم کن.

امام علی(ع) فرمود: پناه بر خدا! تو بانوی بزرگواری هستی و آگاه‌تر، پرهیزگارتر، وارسته‌تر و خدا ترس‌تر از آنی که سرزنشت کنم یا از نافرمانی‌ات آزرده شوم.

حوادث غیرمترقبه

عایشه روایت می‌کند: رسول خدا به فاطمه زهرا(س) فرمود: جبرئیل به من خبر داد، هیچ زن مسلمانی بیش از تو مصیبت نخواهد دید، پس مبادا صبرت کمتر از آنان باشد.

پیامبر به فاطمه(س) فرمود: بعد از من همسرت گرفتاری‌ها و مصائبی می‌بیند.  آن‌گاه مصائبی را که امیرالمؤمنین بعد از پیامبر خواهد دید به فاطمه(س) خبر داد. فاطمه(س) عرض کرد: ای رسول خدا آیا از خدا درخواست نمی‌کنید آن گرفتاری‌ها را از او برگرداند؟

پیامبر فرمود: آن را برای علی(ع) درخواست کردم. بعد فرمود: علی(ع) گرفتار و امتحان می‌شود و دیگران به وسیله او امتحان می‌شوند. جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد: «خداوند سخن آن کس را که درباره همسرش با تو گفتگو کرد و به خدا شکوه نمود، شنید و خداوند گفتگوی شما را می‌شنود. خداوند شنونده و بینا است». شکوه فاطمه(س) به خاطر علی(ع) بود و شکوه از علی(ع) یا بر علیه علی(ع) نبود.

می‌گویند پیامبر روزی در حال مرگ چنان گریست که محاسنش از اشک‌تر شد. علت گریه را از او پرسیدند، فرمود: «أَبْكِي لِذُرِّيَّتِي، وَ مَا تَصْنَعُ بِهِمْ شِرَارُ أُمَّتِي مِنْ بَعْدِي، كَأَنِّي بِفَاطِمَةَ ابْنَتِي وَ قَدْ ظُلِمَتْ بَعْدِي وَ هِيَ تُنَادِي" يَا أَبَتَاهْ، يَا أَبَتَاهْ" فَلَا يُعِينُهَا أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِي»؛ «برای نسل و ذریه‌ام می‌گریم که شروران امتم پس از من با آنها چه خواهند کرد. گویی فاطمه(س) را می‌بینم که مظلوم واقع شده و فریاد یا ابتاه (ای پدر) او بلند است و کسی از امتم او را یاری نمی‌کند».

پیامبر فرمود: اما دخترم فاطمه! او سرور زنان عالمیان از اولین و آخرین است و او پاره تن من و نور چشم من و میوه قلب من و روح میان دو پهلوی من و حوراء انسیه است. هرگاه در محراب در پیشگاه پروردگارش می‌ایستد، نورش برای فرشتگان آسمان می‌درخشد، چنانچه نور ستارگان برای اهل زمین می‌تابد. خداوند عزوجل به فرشتگان می‌فرماید: ای فرشتگان من، به کنیزم فاطمه(س)، سرور کنیزانم بنگرید که در برابر من ایستاده و از خوف من تار و پودش می‌لرزد و از قلب و جان به عبادت من روی آورده است. شاهد باشید که شیعیانش را از آتش امان دادم. من وقتی او را می‌بینم، آنچه پس از من برای او پیش می‌آید، یادآور می‌شوم؛ مثل اینکه می‌بینم داخل خانه‌اش شده‌اند و حرمتش هتک و حقش غصب و از ارثش منع شده و پهلویش شکسته و کودک در رحمش سقط شده و فریاد می‌زند: «یا محمداه» و جواب داده نمی‌شود و کمک می‌خواهد و کسی به دادش نمی‌رسد. بعد از من همواره محزون و غمناک و گریان است. گاهی قطع شدن وحی از خانه‌اش را به یاد می‌آورد و گاهی جدایی و هجران مرا متذکر می‌شود و در تاریکی شب از فقدان صدای من که از بیداری شب با قرآن می‌شنید، وحشت می‌کند. سپس خود را که در دوران پدر عزیز بود، خوار و ذلیل می‌بیند و در این هنگام خداوند او را با فرشتگان مأنوس می‌کند و او را با آنچه به مریم دختر عمران گفتند، ندا می‌دهند: ای فاطمه! خداوند تو را برگزید و پاک گردانید و تو را بر زنان عالم برگزید.

ای فاطمه، برای پروردگارت دست به دعا بردار و سجده کن و با رکوع کنندگان، رکوع به جا آور. آن‌گاه درد و رنج او شروع می‌شود و بیمار می‌گردد و خداوند مریم دخترعمران را می‌فرستد که از او پرستاری کند و در بیماری انیس و مونس او گردد. در این هنگام می‌گوید: پروردگارا من از زندگی خسته‌ام و از اهل دنیا ملول و ناراحتم؛ مرا به پدرم ملحق کن. خداوند هم او را به من ملحق می‌کند. او اول کس از اهل من است که به من ملحق می‌گردد و با حال حزن و ناراحتی و غم و با حق غصب شده و شهید بر من وارد می‌شود. آن‌گاه می‌گویم: بار الها! کسی که به او ستم کرده، لعنت کن و کسی که حق او را غضب کرده، عقاب کن و کسی که او را ذلیل کرده، ذلیل گردان و کسی که آن چنان به پهلوی او زده که سقط جنین کرده، در آتش جهنم مخلد ساز و فرشتگان به این دعاها آمین می‌گویند.

به اتفاق علمای خاص و عامه حضرت صدیقه(س) در حین وفات از آزارگران خشمناک بود. از «صحیح بخاری» و بعضی دیگر از کتب عامه منقول است: «ماتت فاطمه و کانت ساخطه علیهما»؛ «فاطمه(س) وفات کرد در حالی که بر ایشان (عمر و ابوبکر) خشمناک بود». حضرت در دعایی فرمودند: «اللَّهُمَّ إِنَّهُمَا ظَلَمَا ابْنَةَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ حَقَّهَا فَاشْدُدْ وَطْأَتَكَ عَلَيْهِمَا»؛ «پروردگارا! این دو نفر به حق دختر پیامبرت ستم کرده‌اند، پس غضب خود را بر آنان شدت بخش».

پس از رحلت پیامبر دیری نگذشت که اخبار رسول الله در حق اهل بیت تحقق یافت. اما ﴿وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ﴾.

امیرالمؤمنین از رسول الله روایت می‌کند که فرمود: در روز قیامت سر امام حسین(ع) در حالی که آغشته به خون است، برای حضرت فاطمه زهرا(س) ممثل می‌شود. فاطمه(س) چون این را می‌بیند فریاد می‌زند: «یا ولداه، یا ثمرة فؤداه!» از صیحه او فرشتگان مدهوش می‌شوند و اهل قیامت ندا می‌کنند: ای فاطمه! خدا بکشد کشنده فرزندت را؛ در آن وقت خدای تعالی می‌فرماید: هر کس این ظلم را بر حسین(ع) و فرزندان او کرده است او را عذابی بنمایم که احدی را چنین عذابی نکرده باشم! در آن وقت فاطمه(س) بر شتری سوار می‌شود که از ناقه‌های بهشت است و صفت او چنین است: «پهلوهای آن به وسیله حریرهای بهشتی زینت شده، صورت آن زیبا، چشمانش شهلا و میشی، سرش از طلا، گردنش از مشک و عنبر، مهارش از زبرجد سبز، جهازش از مروارید که با جواهر زینت شده باشد خواهد بود! بر پشت آن ناقه هودجی نصب شده که پرده‌اش از نور خدا، وسط آن پر از رحمت پروردگار، بلندی مهار آن به قدر یک فرسخ از فرسخ‌های دنیا خواهد بود. تعداد هفتاد هزار ملک اطراف هودج آن بانو را احاطه خواهند کرد که به تسبیح و تهلیل و تکبیر حضرت پروردگار مشغول خواهند بود. سپس منادی از طرف خدای رؤف ندا می‌کند: ای اهل قیامت! چشمان خود را ببندید تا فاطمه دختر حضرت محمد(ص) از صراط عبور نماید. آنگاه پس از آن بانوی معظمه، شیعیان و دوستانش مانند برق جهنده از صراط می‌گذرند.

پیامبر(ص) فرمود: دشمنان آن حضرت و دشمنان ذریه او به دوزخ افکنده می‌شوند».

رفتار پیامبر خاتم با حضرت فاطمه

زهرا(س) در نظر پیامبر عظیم‌الشأن از جایگاهی بلند برخوردار بود و نمی‌توان برای منزلت و قرب فاطمه(س) نزد رسول خدا حدی تعیین کرد. درست آن است که بگوییم زبان و قلم را چنان قدرتی نیست که بتواند از عهده این کار برآید. در یک سخن باید گفت: «در پهناورترین مکان قلب پدر خویش، رسول خدا جای داشته و در کشور وجود پیامبر اکرم، بهترین موقعیت از آن وی بود».

اولیای خدا از بالاترین درجات صفات انسانی برخوردار بوده‌اند و هر صفت به صورت کامل در ایشان وجود داشته است. یکی از آن صفات، عاطفه و مهرورزی است. شاید کسانی تصور کنند که مهر ورزیدن به اعضای خانواده نوعی وابستگی است و اولیای خدا که از هرگونه وابستگی به غیر خدا منزه‌اند، از این علاقه نیز مبرا و نسبت به اعضای خانواده خویش دارای گونه‌ای بی‌تفاوتی هستند. ولی چنین تصوری، نادرست و خطاست. چه اینکه در این صورت آن بزرگواران از داشتن یکی از ویژگی‌های مهم انسانی بی‌بهره هستند. دیگر اینکه گذشتن از اعضای خانواده چون فرزند و برادر در راه خدا برای ایشان هیچ مزیتی نیست؛ زیرا از چیزی گذشته‌اند که هیچ علاقه‌ای به آن ندارند.

اگر بپذیریم که پیامبران نسبت به فرزندان خویش عاطفه پدری نداشته‌اند، باید تمام تمجیدی که از حضرت ابراهیم به خاطر ذبح فرزندش می‌شود، لغو و بی‌حساب باشد.

بنابراین، اولیاء الهی نه تنها دارای عاطفه و مهر بوده‌اند، بلکه عالی‌ترین درجات آن را در وجود خویش داشته‌اند.

آنچه در این زمینه اولیاء خدا را از سایر مردم ممتاز می‌سازد، آن است که عاطفه خویش را محور انتخاب قرار نمی‌دهند. ایشان در مقام بندگی می‌توانند شدیدترین درجه عاطفه را نادیده انگاشته، فرزندی دلبند یا برادری عزیز را در راه خدا تقدیم کنند. آن چنانکه حضرت ابراهیم بر آن می‌شود که با دست خود فرزندش را سر ببرد و حضرت سیدالشهداء در کمتر از یک روز همه عزیزان خود را در پای معبود قربان می‌کند. آنان می‌توانند کسی از اعضای خانواده خویش را از خود برانند و از وجود او چشم پوشند؛ مانند حضرت نوح(ع) که از فرزند ناشایست خویش چشم پوشید.  

از طرف دیگر اگر فرزندی آن چنان که شایسته مقام بندگی است، خود را با معیارهای الهی تطبیق دهد عاطفه پدری به مهر الهی آمیخته می‌شود و اسطوره می‌آفریند. گریه‌های یعقوب پیامبر در طول سالیان متمادی و تا سر حد کوری، تنها برگرفته از عاطفه پدری برای از دست دادن فرزند نبود، بلکه چون وی پسری را از دست داده بود که تا افق وجود پدر بالا آمده و شانه به شانه او، مسیر تکامل انسانی را طی کرده بود.

یعقوب یوسف را می‌طلبید چون تنها یوسف او را می‌فهمید و بوی آشنا را از وی استشمام می‌کرد. همان بویی که چون از پیراهن یوسف متصاعد شد، از دروازه مصر کلبه احزان پدر را در کنعان معطر کرد.

با توجه به این مقدمه به ذکر پاره‌ای از اظهار علاقه‌های وجود مقدس نبوی نسبت به دخت گرانقدرش می‌پردازیم.

کوتاه‌ترین زمان دوری

پیامبر عظیم الشأن اسلام هنگامی که آهنگ سفر داشت با فاطمه زهرا(س) بعد از همه وداع می‌کرد و هنگام مراجعت، قبل از همه با او ملاقات می‌کرد.

بوسه و احترام

عایشه روایت می‌کند: هنگامی که فاطمه(س) داخل می‌شد پدرش برمی‌خاست، او را می‌بوسید و در جای خود می‌نشاند. همچنین عایشه نقل می‌کند که نبی اکرم موهای سر فاطمه(س) را بسیار می‌بوسید. نیز او می‌گوید: روزی پیامبر گلوی فاطمه زهرا(س) را بوسید، عرض کردم: ای رسول خدا، کاری کردید که پیشتر انجام نمی‌دادید! حضرت فرمود: ای عایشه، وقتی مشتاق بهشت می‌شوم گلوی فاطمه(س) را می‌بوسم.

سلام پیاپی

تا مدت‌ها پس از نزول آیه تطهیر هنگامی که پیامبر برای نمازهای پنجگانه از منزل خارج می‌شد، نخست به در خانه فاطمه(س) می‌رفت؛ دستانش را به دو طرف در می‌گرفت و با صدای بلند می‌فرمود: سلام بر شما، ای اهل بیت!.

دلسوزی بر فاطمه(س)

در روایات زیادی وارد شده که آن حضرت با مشاهده سختی حال دختر عزیزش، به شدت می‌گریست. آری، پیامبر مکرم اسلام عمیق‌ترین احساسات پدرانه خویش را نثار حضرت فاطمه(س) می‌نمود و این برخوردها ناشی از احساسات و عواطف محض نبوده است وگرنه می‌بایست با دختران دیگر خویش هم به همین شیوه برخورد می‌کرد. از همین رو در می‌یابیم که این شدت علاقه، ناشی از اوج کمال فاطمه(س) و محبوبیت او نزد خداست. در حقیقت پیامبر در این همه اظهار علاقه، از خداوند متعال متابعت می‌کرده است. گویی پیامبر وظیفه دارد موضع قرآن را در این زمینه تفسیر کند و مردم زمان خویش را به این موضع‌گیری آشنا نماید.

منابع

1. رحیمیان، محمد حسین، اهل بیت از نگاه پیامبر اعظم
2. راجی، علی، مظلومیت پیامبر
3. مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم