تعیین وقت ظهور

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

تعیین وقت ظهور در حدیث - تعیین وقت ظهور در معارف مهدوی

معناشناسی توقیت

توقیت از نظر لغوی به معنای مشخص کردن زمان و محدود نمودن آن برای یک شیء است و در اصطلاح به تعیین زمان ظهور امام غایب گفته می‌شود. توقیت یا تعیین وقت برای ظهور، از آسیب‌هایی است که به طور جدی افراد و جوامع منتظر را تهدید می‌کند. در برخی از روایات، به‌صراحت از تعیین کردن زمان ظهور حضرت مهدی(ع) نهی شده است؛ فضیل می‌گوید: خدمت امام باقر(ع) عرض کردم: آیا ظهور مهدی وقت معینی دارد؟ حضرت در پاسخ سه مرتبه فرمود: «هرکس برای ظهور وقتی تعیین کند دروغ می‌گوید». امام صادق (ع) می‌فرماید: کسی که برای مهدی ما وقت تعیین کند، خود را در علم خدا شریک پنداشته است و ادعا کرده است که بر اسرار خدا واقف است.

تأکید و اصرار معصومین(ع) بر تکذیب کسانی که وقت ظهور را مشخص می‌‌کنند به این دلیل است که حکمت و ارادۀ الهی این چنین تعلق گرفته که این امر تا زمان ظهور حضرت بر همگان پوشیده باشد؛ در واقع همان‌گونه که اراده و خواست خداوند به‌خاطر ناسپاسی مردم سبب شد خداوند به‌طور دفعی امام را در پردۀ غیبت قرار دهد، ظهور امام نیز بر اساس ارادۀ الهی و به صورت دفعی حاصل می‌‌شود.

دلایل معلوم نبودن زمان ظهور

دلایل معلوم نبودن زمان ظهور عبارت‌اند از:

1. ایجاد سستی در تکالیف منتظران: مشخص شدن زمان ظهور، سبب می‌‌شود افراد نسبت به تکالیفی که سبب نزدیک شدن ظهور می‌‌شود بی‌تفاوت باشند و فقط منتظر زمان ظهور امام باشند؛ بدین گونه که منتظر به این نتیجه می‌‌رسد، وقتی زمان ظهور مشخص است، چرا خود را به زحمت بیاندازد و عملی را انجام دهد که هیچ فایده‌ای برای نزدیک شدن ظهور ندارد؛ در واقع فرد در خیلی از مواقع نسبت به انجام تکالیف ناامید و مأیوس می‌‌شود؛ چراکه انجام هر تکلیفی برای حاصل شدن زمان ظهور را عنصری لغو و بی اثر می‌‌بیند.
2. آزمایش الهی: ناسپاسی مردم سبب شد خداوند اراده‌اش بر این امر تعلق بگیرد که امام در پرده غیبت باشد، همین امر می‌‌تواند موجبات امتحان و آزمایش مردم را هم فراهم کند؛ زیرا با مشخص نشدن زمان ظهور تلاش و کوشش مردم برای حاصل شدن این امر (ظهور) سنجیده و مورد آزمایش قرار می‌‌گیرد.
3. احتمال بداء: در برخی از روایات آمده است که می‌‌توان از طریق حساب و جفر به طور اجمال یا تفصیل نسبت به زمان ظهور آگاهی پیدا کرد. در جواب باید گفت اولاً: این روایات از لحاظ سندی معتبر نیستند. ثانیاً: بر فرض، این روایات از لحاظ سندی معتبر باشند، اما ممکن است در زمان تعیین شده، بداء حاصل شود.
4. قساوت قلب: هنگامی که زمان برای ظهور مشخص شود، عده‌ای به خاطر دور دیدن زمان فرج، قساوت قلب نسبت به دینشان دچار می‌‌شود و ممکن است برخی از آنها مرتد شده و از دین اسلام برگردند؛ امام کاظم(ع) می‌فرماید: اگر برای این امر وقتی تعیین شود، دل‌ها را قساوت می‌گیرد و توده مردم از اسلام برمی‌گردند. بگویید: چه زود است، چقدر نزدیک است؛ تا دل مردم آرام گیرد و فرج نزدیک شود.

راه‌های مبارزه با تعیین زمان ظهور

برخی از راه‌هایی که می‌‌توان با تعیین‌کنندگان وقت ظهور مقابله کرد عبارت‌اند از:

1. تکذیب: محمد بن مسلم می‌گوید: امام صادق(ع) فرمود: «ای محمد، هر کس از جانب ما به تو خبر دهد که ما وقتی برای ظهور تعیین کرده‌ایم، بی‌مهابا و ترس او را تکذیب کن؛ زیرا ما برای هیچ کس [حتی خواص] وقتی تعیین نمی‌کنیم».
2. تسلیم ارادۀ خداوند شدن: منتظر باید هر لحظه منتظر ظهور بوده و در این حال، تسلیم اراده و امر الهی باشد.
3. معرفت و شناخت: معرفت و شناخت نسبت به امام مهدی(ع) می‌‌تواند درمان خوبی نسبت به این آفت باشد چراکه مجموعه‌ای از روایات معصومان دلالت می‌‌کند، معرفت به امام راه موثری برای درمان تشویش و نگرانی نسبت به تقدیم و تأخیر امر ظهور است.

مشخص کردن زمان ظهور فقط در قالب تعیین وقت و زمان حادث نمی‌شود، بلکه تعیین زمان برای ظهور می‌‌تواند از طریق علائم ظهور در تطبیق مصادیق آن باشد، به این صورت که بعضی از افراد، مستقیماً به تعیین وقت ظهور اشاره نمی‌کنند اما با توجه به علائمی که برای ظهور امام مهدی(ع) بیان شده است و بر اساس احتمالات خودشان این علائم را بر حادثه‌های که اتفاق می‌‌افتد تطبیق می‌‌دهند و به این نتیجه می‌‌رسند که ظهور در این زمان اتفاق می‌‌افتد؛ در حالی که می‌‌توان گفت این عمل هم نوعی توقیت و مشخص کردن زمان ظهور است.

در بعضی از روایات برای زمان ظهور به طور اجمالی وقتی معین شده است؛ در روایتی امام صادق(ع) فرمود: «به اسم قائم در شب بیست و سوّم ماه رمضان ندا داده خواهد شد و ایشان در روز عاشورا قیام خواهد کرد، همان روزی که حسین بن علی در آن روز به شهادت رسید». در این نوع از روایات زمان دقیقی از ظهور مشخص نشده است؛ از این جهت این روایات نمی‌تواند با روایاتی که از تعیین زمان ظهور نهی کرده‌اند معارضه کند.

نتیجه

تعیین زمان ظهور، می‌‌تواند از جهات گوناگون جزء محورهایی اصلی آسیب‌شناسی مهدویت باشد، چراکه اگر این تعیین زمان صحیح و مطابق واقع باشد موجب سستی منتظران در انجام تکالیفشان می‌شود و در صورتی که این تعیین زمان مطابق با واقع نباشد سبب بدبینی منتظر به اصل ظهور خواهد شد. تاکید ائمه بر این است که هرکسی که وقتی برای ظهور تعیین کرد را تکذیب شود. برخی روایات به‌طور اجمالی از روز ظهور سخن گفته‌اند اما چون روز مشخصی را تعیین نکرده‌اند، نمی‌توان با آن روایاتی که تعیین کردن وقت را نهی کرده‌اند در تعارض دانست.

پرسش مستقیم

• چرا تعیین وقت ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)

1. آسیب‌های اندیشه مهدویت چیستند؟ (پرسش)
   1. آسیب‌های تربیتی مهدویت کدامند؟ (پرسش)
   2. چرا برداشت انحرافی از انتظار را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   3. چرا افراط و تفریط در تبین کشتارهای آغاز قیام را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   4. چرا طرح مباحث غیر ضروری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   5. چرا عدم پیروی از ولایت فقیه و نواب عام را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   6. چرا مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   7. چرا عاشق‌نمایان دنیاطلب را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   8. چرا آرزوگرایان بی‌عمل را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   9. چرا ملاقات‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   10. چرا افراط و تفریط در تبیین مفهوم غیبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   11. چرا تطبیق نشانه‌های ظهور با وقایع را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   12. چرا تعیین وقت ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   13. چرا تعجیل در امر ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   14. چرا فعالیت‌های غرب و مستشرقان را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   15. چرا خوگرفتن با شرایط موجود را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   16. چرا عافیت‌طلبی را به عنوان یکی از آسیب‌های مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   17. چرا منجی‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   18. چرا غلو در محبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   19. چرا باطن‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
2. آسیب‌های فکری و اعتقادی مهدویت کدامند؟ (پرسش)
   1. چرا عدم درک صحیح از اضطرار به حجت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   2. چرا برداشت انحرافی از مفهوم غیبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   3. اراده الهی و انسانی در مسئله انتظار به چه معناست؟ (پرسش)
   4. چرا آمیختگی نشانه‌های ظهور با شرایط ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   5. چرا زمینه‌سازی از راه گسترش ظلم و فساد را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   6. آیا برای ظهور امام مهدی باید به افزودن ظلم و ستم کمک کرد؟ (پرسش)
   7. چرا کوتاهی متولیان در ارائه معارف را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
3. آسیب‌های رفتاری مهدویت کدامند؟ (پرسش)
   1. چرا ایجاد هرج و مرج و بروز اختلافات شدید را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   2. چرا تعجیل در امر ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   3. چرا مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   4. چرا بروز کسالت و سستی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   5. چرا نمادگرایی افراطی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   6. چرا ارتباط موقت و گسسته با امام مهدی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   7. چرا عدم انسجام اجتماعی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   8. چرا کم فروغ شدن عواطف انسانی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   9. چرا شیوع ناهنجاری‌های رفتاری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   10. چرا انگیزه‌های غیر انسانی در روابط اجتماعی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   11. چرا آسیب‌های سیاسی در عصر انتظار را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   12. چرا ابهام در آثار روانی مهدویت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   13. چرا انتظار کشیدن بدون تلاش برای تغییر را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
   14. چرا بی‌تفاوتی منتظران در قبال زمینه‌سازی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
4. آسیب‌های فردی انتظار چیست؟ (پرسش)
   1. چرا ترس از امام و آرمان‌ها را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
   2. چرا گریز از امام و آرمان‌ها را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
   3. چرا ترک وظایف انتظار را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
   4. آسیب‌های اجتماعی انتظار چیست؟ (پرسش)
   5. چرا ناامیدی افراد جامعه را از آسیب‌های اجتماعی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
   6. چرا عدم پیروی از فقها را از آسیب‌های اجتماعی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
5. چرا انتظار بدون تلاش برای تغییر را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
6. چرا ترک وظایف منتظران را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)

منابع

1. میرتبار، سید محمد، آسیب‌شناسی جامعه منتظر
2. جعفری، محمد صابر، اندیشه مهدویت و آسیب‌ها
3. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است
4. رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات
5. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار
6. قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور
7. امینی، ابراهیم، دادگستر جهان