دیدگاه ادیان درباره حتمی بودن ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)

دیدگاه ادیان درباره حتمی بودن ظهور امام مهدی چیست؟
دیدگاه ادیان درباره حتمی بودن ظهور امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلی	حتمی بودن قیام امام مهدی
تعداد پاسخ	۱ پاسخ
	v; t; e;

دیدگاه ادیان درباره حتمی بودن ظهور امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

آقای دکتر علی قائمی، در کتاب «نگاهی به مسأله انتظار» در این‌باره گفته است:

«مسائل ظهور مهدی و پایان دادن به ظلم‌ها و مفاسد از مسائل از اساسی یهود، و مسلم مذاهب و ادیان است. وقوع حتمی و قطعی آن پیروان‌ از یهود، مسیحی، برهمائی، بودائی، زرتشتی، و... خبر داده‌اند. ما در این زمینه به شواهدی اشاره می‌کنیم:

ادیان قبل از اسلام: نگاهی مختصر به کتب مذهبی از عهد قدیم و جدید، و و سامی نیز به نشان اوستا و تفسیرهای آن، ملاحظه و سیری اجمالی در مذاهب هندی نشان می‌دهند که این امر در آخرالزمان، با اتکای به قدرت الهی واقع‌شدنی است.
1. درکتاب حبقوق بنی (عهد عتیق) باب دوم به صراحت می‌گوید: اگر چه تاخیر نماید، منتظر باش که او خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود. تمام قوم‌ها را برای خویشتن فراهم می‌آورد و جمیع امت را نزد خود جمع می‌کند.
2. مسیحیت هم انتظار ظهور مصلح جهانی و حکومت عادله و براساس انصاف را قطعی ذکر می‌کند.
3. زرتشتیان نیز در کتب دینی خود (اوستا، زند و پازند، یا جاماسب مدینه نامه) بحث از آمدن قطعی مصلحی جهانی و ساختن مدینه فاضله طاهره دارند.
4. مفهوم همین نظرات در نزد هندی‌ها و در کتب مقدس‌شان (کتاب دید هندوها، کتاب باسک، کتاب پاکتیل و....) می‌بینیم که بحث از ظهور مصلحی دارند که بیاید و زمام امور خلق را به دست گیرد و بر مسلک حق باشد.

بر این اساس در زمینه تحقق امر ظهور مذاهب با قاطعیت اظهار نظر می‌کنند نه با شک و تردید. بیش از آنکه حتی بحث تولد آن مظهر ظهور باشد سخن از کیفیت ظهور و کیفیت عمل او و سر و سامان دادن جهان دارند. پیروان ادیان این امر را از جانب رهبران خود نمی‌گویند بلکه آن را از جانب خدا ذکر می‌کنند، خدائی که عالم الغیب والشهاده است. از گذشته و آینده جهان خبر دارد، خود او کارگردان و نظام‌بخش حیات است. مذاهب تحقق این امر را وعده خدا و انجام آن را استفاده از امداد غیبی ذکر می‌کنند بدین‌سان امر مورد نظر را حتماً واقع‌شدنی ذکر می‌نمایند.

از نظر اسلام: مسأله اعتقاد به ظهور و حتمی‌الوقوع بودن آن در اسلام امری ذهنی و تخیلی و رویائی نیست بلکه مسأله‌ای واقعی و حتمی است. اسلام نه تنها درباره وقوعش تأکید دارد بلکه دورنمای آن واقعیت را آنچنان زیبا و قابل قبول تصویر کرده است که همگان می‌توانند بر اساس معیارهای عقلی و علمی آن را بپذیرند. ضمناً آنچه درباره ظهور مطرح می‌شود از مسائلی است که ما از طریق وحی به‌دست آوردیم و هم از نظر وعده پیامبر و معصومان که صادق مصدقند و در روزگاران اولیه و در صدر اسلام که پیامبر در منتهای سختی و دشواری بود و حتی برای کسی این امکان وجود نداشت که فکر کند او روزی به چنان درخشندگی و صفائی دست خواهد یافت، و در همان ایام که افرادی چون بلال شکنجه می‌شدند و یاسر و سمیه بی‌پناه به شهادت می‌رسیدند پیامبر وعده ظهور می‌داد و از پیروزی مذهب خود و آینده روشن جهان دم می‌زد. چه کسی می‌توانست حدس بزند که آینده چیست و چگونه است؟ که می‌توانست بگوید این عده معدود ضعیف در فاصله‌ای کمتر از ربع قرن آقائی و سروری می‌یابند؟ جز خود پیامبر؟. و حال هم او را می‌بینیم که وعده می‌دهد سرانجام دین من پیروز می‌شود و بشریت در سایه حکومت واحد جهانی، زیر پرچم الله، در عدل و صفا زندگی خواهند کرد. نویدها در این زمینه از آیات و روایات بسیارند و اگر اخبار متکی به وحی در این زمینه نمی‌بودند باز هم عمل آنان و حتی آیات مجمل قرآن هم بر این امر کافی بود و ما اینک ذیلاً به چند نمونه از آن اشاره می‌کنیم:
1. آیات قرآن: در این زمینه به آیات بسیاری از قرآن برمی‌خوریم که برخی از آنها بدین قرار است: ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ ﴾^[۱]؛ ﴿ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُواْ إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ﴾^[۲]؛ ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ﴾^[۳]؛ ﴿اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ﴾^[۴]؛ ﴿ وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ﴾^[۵]. این آیات و ده‌ها آیه از این قبیل مؤمنان را دلگرم به آینده‌ای نویدبخش کرده و وقوع حتمی مورد انتظار را نشان می‌دهد. و نیز یأس و دلسردی را در جنبه احساس عدم امکان از دل‌ها زدوده و با صراحت و روشنی از وقوع امر مورد نظر یاد می‌کند.
2. روایات: اما احادیث و روایات در این زمینه آنچنان بسیارند که کسی را در قطعیت وقوع امر شکی و ریبی باقی نمی‌ماند. ضمناً این نکته را نیز فراموش نکنیم که در عصر امامان ما شیعیان می‌کوشیدند این احادیث را پخش و نشر نکنند تا به حبس و مرگ محکوم نگردند، به ویژه که دستگاه حاکم هم کوشش داشت آنها را از نظرها مخفی دارد با این حال بیش از ۶۰۰۰ روایت در این زمینه وجود دارد که تنها ۴۰۰ تای آن از پیامبر نقل شده است (یعنی حتی ۲۵۰ سال پیش از ولادت مهدی (ع)). ما را در آن بررسی امکان آن نیست که همه آن احادیث را مرور کنیم به ناچار تنها به ذکر چند مورد آن اکتفا خواهیم کرد: پیامبر فرمود اگر از عمر جهان تنها جز یک روز هم باقی نماند خداوند آن روز را طولانی خواهد کرد تا در آن مردی از اهل بیت من که نام او نام من و کنیه‌اش کنیه من است خروج و جهان را پر از عدل و داد نماید همانگونه که از ظلم و جور پر شده است^[۶]؛ امام صادق فرمود: قطعاً برای ما دولتی است که خداوند به هر هنگام که اراده کند آن را خواهد آورد^[۷]؛ابن ابی الحدید گوید بین همه فرق مسلمین اتفاق نظر است که جهان تکلیف جز به ظهور مهدی موعود پایان نخواهد یافت^[۸]؛ ابن خلدون در مقدمه‌اش گوید: مسأله‌ای که علمای اسلامی بر آن اتفاق دارند این است که مهدی قائم در آخرالزمان است و او جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد. احادیث در ظهورش بسیار است. هم او گوید: به ناچار در آخرالزمان ظهور مردی از خاندان پیامبر است که دین را تأکید و تقویت نماید، عدالت را آشکار سازد، مسلمین تبعیت او را نمایند و او بر ممالک اسلامی غلبه کند، او را مهدی می‌نامند.

خلاصه آنکه روایات ما مشحون از اینگونه مسائل است و حتی ائمه ما در بحران اختناق‌ها که جهان را آلوده می‌دیدند به پیروان خود صلح و آرامش را وعده می‌دادند و به عنوان وظیفه‌ای امر انتظار را گوشزد مردم می‌کردند. از آنها می‌خواستند در عین کوشش و تلاش به بهسازی منتظر ظهور باشند»^[۹].

پرسش‌های وابسته

پانویس

↑ و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم؛ سوره قصص، آیه: 5.
↑ موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بخواهید و شکیبا باشید، بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره اعراف، آیه: 128.
↑ اوست که پیامبرش را با رهنمود و دین راستین فرستاد تا آن را بر همه دین‌ها برتری دهد اگر چه مشرکان نپسندند، سوره صف، آیه: 9.
↑ بدانید که خداوند زمین را پس از سترون شدن آن بارور می‌کند؛ به راستی که ما آیات را برایتان روشن بیان داشتیم باشد که خرد ورزید، سوره حدید، آیه: 17.
↑ و بگو حقّ آمد و باطل از میان رفت؛ بی‌گمان باطل از میان رفتنی است؛ سوره اسراء، آیه: 81.
↑ سنن ابی داود، ج ۲، ص ۴۲۲.
↑ منتخب الاثر.
↑ شرح، ج 2، ص ۵۳۵.
↑ قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص46-50.

[1] و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم؛ سوره قصص، آیه: 5.

[2] موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بخواهید و شکیبا باشید، بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره اعراف، آیه: 128.

[3] اوست که پیامبرش را با رهنمود و دین راستین فرستاد تا آن را بر همه دین‌ها برتری دهد اگر چه مشرکان نپسندند، سوره صف، آیه: 9.

[4] بدانید که خداوند زمین را پس از سترون شدن آن بارور می‌کند؛ به راستی که ما آیات را برایتان روشن بیان داشتیم باشد که خرد ورزید، سوره حدید، آیه: 17.

[5] و بگو حقّ آمد و باطل از میان رفت؛ بی‌گمان باطل از میان رفتنی است؛ سوره اسراء، آیه: 81.

[6] سنن ابی داود، ج ۲، ص ۴۲۲.

[7] منتخب الاثر.

[8] شرح، ج 2، ص ۵۳۵.

[9] قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص46-50.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]