تولی به امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'فراگیری' به 'فراگیری') |
|||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = تکالیف منتظران امام مهدی | |||
= | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | |||
}} | |||
[[ | == جایگاه [[تولی]] == | ||
[[تولی]] ([[پذیرش ولایت]]) نسبت به [[معصومان]] {{ع}} یکی از وظایفی است که [[اهل بیت]] {{ع}} در [[روایات]] متعددی [[مؤمنان]] را در دوران غیبت به آن سفارش کرده‌اند؛ [[امام صادق]] {{ع}} ذیل آیۀ {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> میفرماید: "{{متن قرآن|إِنَّمَا}} یعنی سزاوارتر به شما، مُحق‌تر به شما و کارهایتان و جانتان و اموالتان تا [[روز قیامت]]، [[خدا]] و رسولش است و کسانی که [[ایمان]] آوردند، یعنی [[علی]] و فرزندانش که امامند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا یَعْنِی أَوْلَی بِکُمْ أَیْ أَحَقُّ بِکُمْ وَ بِأُمُورِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ أَمْوَالِکُمُ}}، {{متن قرآن|اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا}}، {{متن حدیث|یَعْنِی عَلِیّاً وَ أَوْلَادَهُ الْأَئِمَّةَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ}}؛ کافی، ج۱، ص۲۸۸. </ref>. همچنین فرمودند: "[[خداوند]] [[دستور]] به [[پذیرش ولایت]] [[ائمه]] {{ع}} داده که در [[آیه]] {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> به آنها تصریح می‌نماید: و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به [[فرمان]] ما، [[مردم]] را [[هدایت]] می‌کردند. اینهایند که [[ولایت]] و [[اطاعت]] آنها لازم است"<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِوَلَایَةِ الْأَئِمَّةِ الَّذِینَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فِی قَوْلِهِ}} {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا}} {{متن حدیث|وَ هُمُ الَّذِینَ أَمَرَ اللَّهُ بِوَلَایَتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ}}؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۲۳.</ref>. | |||
در [[روایت]] دیگری [[امام صادق]]{{ع}} تنها فریضه‌ای را که احدی از [[مسلمین]] در هیچ حالی مجاز به ترک آن نیست را | [[امام کاظم]] {{ع}} در روایتی میفرماید: "خوشا به حال [[شیعیان]] ما که در [[زمان غیبت]] [[قائم]] ما به [[محبت]] ما تمسک می‌جویند و بر [[موالات]] نسبت به ما و [[بیزاری]] نسبت به [[دشمنان]] ما ثابت و [[استوار]] هستند. آنها از ما هستند و ما نیز از آنها هستیم"<ref>{{متن حدیث|طُوبَى لِشِیعَتِنَا الْمُتَمَسِّکِینَ بِحُبِّنَا فِی غَیْبَةِ قَائِمِنَا. الثَّابِتِینَ عَلَى مُوَالَاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا. أُولَئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ}}؛ خصال، ج۲،ص۳۶۱؛ إربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۲،ص۵۲۴.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} فرمودند: "ما را بر عهدۀ [[مردم]]، [[حق]] [[فرمانبری]] و [[ولایت]] است و برای این کار، از [[خداوند سبحان]] پاداش نیک خواهند گرفت"<ref>غررالحکم.</ref>. | ||
در [[روایت]] دیگری [[امام صادق]] {{ع}} تنها فریضه‌ای را که احدی از [[مسلمین]] در هیچ حالی مجاز به ترک آن نیست را فریضه ولایت می‌‌داند<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَی أُمَّةِ مُحَمَّدٍ {{صل}} خَمْسَ فَرَائِضَ الصَّلَاةَ وَ الزَّکَاةَ وَ الصِّیَامَ وَ الْحَجَّ وَ وَلَایَتَنَا فَرَخَّصَ لَهُمْ فِی أَشْیَاءَ مِنَ الْفَرَائِضِ الْأَرْبَعَةِ وَ لَمْ یُرَخِّصْ لِأَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ فِی تَرْکِ وَلَایَتِنَا}}؛ کافی، ج ۸، ص ۲۷۱. </ref> و [[ولایت]] در این [[روایت]] به معنای [[اعتقاد به امامت]]، داشتن [[محبت]] و اظهار آن در عمل است و این [[ولایت]] آن [[قدر]] مهم است که [[امام باقر]] {{ع}} میفرماید: "[[مردم]] از آن جهت [[مأمور]] به [[طواف]] شده‌اند که پس از آن به سوی ما بیایند و [[ولایت]] ما را اعلام کنند و [[مودت]] و [[نصرت]] خودشان را به ما عرضه بدارند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا أُمِرُوا أَنْ یَطُوفُوا بِهَا ثُمَّ یَنْفِرُوا إِلَیْنَا فَیُعْلِمُونَا وَلَایَتَهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ یَعْرِضُوا عَلَیْنَا نُصْرَتَهُمْ}}؛ کافی، ج ۱، ص ۳۹۲.</ref>. | |||
آری، بیت‌الله واقعی [[وجود امام]] است و [[طواف]] واقعی چرخیدن بر محور وجود او و عرض [[خضوع]] و [[ادب]] به آستان اکرم اوست. | آری، بیت‌الله واقعی [[وجود امام]] است و [[طواف]] واقعی چرخیدن بر محور وجود او و عرض [[خضوع]] و [[ادب]] به آستان اکرم اوست. | ||
==گونه‌های [[تولی]] به [[امام مهدی]]== | == گونه‌های [[تولی]] به [[امام مهدی]] == | ||
[[تولی]] یا | [[تولی]] یا پذیرش ولایت امام مهدی سه شاخه دارد: | ||
# [[ایمان]] به [[ولایت]] و [[امامت]]: [[ایمان]] و [[باور]] به [[ولایت]] داشتن و | # '''[[ایمان]] به [[ولایت]] و [[امامت]]:''' [[ایمان]] و [[باور]] به [[ولایت]] داشتن و مقام [[امامت امام مهدی]] [[وظیفه]] هر [[مسلمانی]] است. [[باور]] [[حقیقی]] به اینکه [[امام مهدی]] [[دوازدهمین امام]] از نسل [[پیامبر خاتم]] {{صل}} است و نیز از جانب [[خدای متعال]] بر انسان‌ها [[ولایت]] دارد تأثیر مستقیمی در [[سبک زندگی]] و [[اعمال]] و [[رفتار انسان]] دارد. به‌نوعی میتوان رکن اصلی [[سبک زندگی]] [[منتظران]] را [[اعتقاد]] و ایمانِ [[راسخ]] به [[ولایت]] و [[امامت امام مهدی]] دانست. [[امام سجاد]] {{ع}} میفرماید: «همانا کسانی که در [[زمان غیبت]] او به سر می‌‌برند و به [[امامت]] او [[اعتقاد]] داشته و [[منتظر]] ظهورش هستند از [[مردم]] هر زمانی برترند زیرا [[خداوند]] [[عقل]] و فهم و [[معرفتی]] به آنها داده است که عصر غیبت برای آنها نظیر زمان حضور و مشاهده است و آنها را در [[زمان غیبت]] به منزله کسانی قرار داده است که در پیش [[رسول خدا]] {{صل}} در [[راه خدا]] [[شمشیر]] می‌‌زنند. اینها [[مخلصان]] واقعی و شیعیان راستین و دعوت‌کنندگان پنهان و آشکار به [[دین خدا]] هستند»<ref>{{متن حدیث|"إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ وَ الْقَائِلِینَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ {{ع}}أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عَنْهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً"}}؛ بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۸۷. </ref>. | ||
# [[محبت]] و [[مودت]]: از [[وظایف]] مهم [[مسلمانان]] در هر عصر و زمان، [[محبت]] و [[ | # '''[[محبت]] و [[مودت]]:''' از [[وظایف]] مهم [[مسلمانان]] در هر عصر و زمان، [[محبت]] و دوستی با [[اهل بیت]] [[پیامبر]] {{صل}} در جایگاه [[دوستان]] [[خداوند]] است. گرچه [[شیعیان]] موظف هستند تمام [[معصومان]] {{ع}} را [[دوست]] بدارند و به آنها [[عشق]] بورزند، اما نسبت به [[دوستی]] و [[محبت]] به امام مهدی تأکید شده است؛ زیرا او صاحب و [[امام زمان]] است؛ همچنین شخصیتی است که همۀ [[ائمه]] {{ع}} دربارۀ او، به عظمت و بزرگی سخن‌ها گفته و تأکیدها کرده‌اند. [[ایمان]] با [[محبت]] و ولایت امام عصر {{ع}} کامل میشود. [[عشق]] به [[امام]] چون رشته محکمی است که به پیوند [[امت]] با [[امام]]، معنا و عمق می‌بخشد و این پیوند را از یک پیوند فرمایشی و حزبی خشک خارج می‌سازد. در [[زیارت جامعه کبیره]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|من أحبَّکم فقد احب الله}}؛ این فراز به دوستیِ همسان [[اهل بیت]] {{عم}} و [[خداوند متعال]]، اشاره دارد که موضوع دوستی خدا و [[اهل]] بیتِ او، یکی است؛ یعنی نمی‌توان به [[خدا]] [[عشق]] ورزید، امّا [[اهل بیت]] او را [[دشمن]] داشت. از [[امیر مؤمنان]] {{ع}} [[روایت]] شده که فرمود: از [[پیامبر خدا]] {{صل}} شنیدم که میفرماید: "من، سَرور فرزندان آدم هستم و تو ای [[علی]] و [[امامان]] پس از تو، سروران [[امت]] من هستید. هر کس ما را [[دوست]] بدارد، بی‌گمان، [[خدا]] را [[دوست]] داشته است و هر کس ما را [[دشمن]] داشته باشد، بی‌گمان، [[خدا]] را [[دشمن]] داشته است و هر که [[یاور]] ما شد، بی‌گمان، [[خدا]] را [[یاری]] کرده است و هر که [[دشمن]] ما شد، بی‌گمان، با [[خدا]] [[دشمنی]] ورزیده است<ref>{{متن حدیث| أَنَا سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ وَ أَنْتَ يَا عَلِيُّ وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِكَ سَادَةُ أُمَّتِي مَنْ أَحَبَّنَا فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا فَقَدْ أَبْغَضَ اللَّهَ وَ مَنْ وَالانَا فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَ مَنْ عَادَانَا فَقَدْ عَادَى اللَّهَ}}الأمالی، صدوق، ص ۵۶۳، ح ۱۶.</ref>. | ||
#[[اطاعت]] و [[نصرت]]: از مهم‌ترین ویژگی‌ها و [[وظایف مسلمانان]]، [[اطاعت]] و [[نصرت امام مهدی]] است. در واقع، [[اطاعت]] و [[نصرت]] رکن عملی از [[وظایف منتظران]] است. به عبارت دیگر، پس از [[شناخت]] و [[ایمان]] به [[ولایت]] و [[امامت امام مهدی]] و نیز [[مودت]] [[قلبی]] و [[حقیقی]] نسبت به ایشان، [[مسلمانان]] در حیطۀ عمل نیز باید تابع | # '''[[اطاعت]] و [[نصرت]]:''' از مهم‌ترین ویژگی‌ها و [[وظایف مسلمانان]]، [[اطاعت]] و [[نصرت امام مهدی]] است. در واقع، [[اطاعت]] و [[نصرت]] رکن عملی از [[وظایف منتظران]] است. به عبارت دیگر، پس از [[شناخت]] و [[ایمان]] به [[ولایت]] و [[امامت امام مهدی]] و نیز [[مودت]] [[قلبی]] و [[حقیقی]] نسبت به ایشان، [[مسلمانان]] در حیطۀ عمل نیز باید تابع دستورات امام باشند و از آنان [[پیروی]] کنند. [[قرآن کریم]] در کنار [[اطاعت خدا]] و [[پیامبر]]، به [[اطاعت از اولی الأمر]] [[فرمان]] می‌دهد: {{متن قرآن|ْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكم}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> [[اولی الامر]] به [[ائمه اهل بیت]] {{ع}} [[تفسیر]] شده است<ref>ر.ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۲ ص ۱۷۱ به نقل از تفسیر عیاشی؛ مناقب، ج ۳، ص ۱۵؛ [[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[زندگی مهدوی در سایه دعای عهد (کتاب)|زندگی مهدوی در سایه دعای عهد]]، ص۱۰۲۱۰۴.</ref> همچنین بنا به فرمایش [[حضرت علی]] {{ع}}، [[اطاعت از امام]] یک [[فریضه]] و بزرگداشت امامت است: {{متن حدیث|و الطّاعة تعظیما للإمامة}}<ref>نهج البلاغه (صبحی صالح)، حکمت ۲۵۲.</ref>. در [[حقیقت]] [[اطاعت از امامان]]، [[اطاعت]] از خداست؛ [[پیامبر خاتم]] در این باره میفرماید: «به [[فرمانبرداری از امامان]] خود تمسّک جویید و با آنان مخالفت نکنید؛ چراکه [[اطاعت]] آنان [[اطاعت]] خداست»<ref>{{متن حدیث|"تمسّکوا بِطَاعَةِ أئمّتکم وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ، فَإِنْ طَاعَتُهُمْ طَاعَةِ اللَّهِ"}}؛ اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹.</ref>. [[وظیفه]] اصلی [[انسان منتظر]] در [[اطاعت از امام مهدی]] به‌‌اختصار عبارت‌اند از: [[شناخت]] و عمل به آموزه‌های قرآنی؛ فراگیری گفتار، [[رفتار]] و [[سیره]] اهل بیت {{ع}}، [[پیروی]] از [[نایبان عام]]؛ یعنی مراجع [[دینی]] و فقهای جامع الشرایط و... . | ||
==پرسش مستقیم== | == نتیجه == | ||
یکی از مهم‌ترین [[وظایف]] هر [[مسلمانی]]، [[تولی]] داشتن به [[امام مهدی]] است. [[تولی]] داشتن به معنای [[پذیرش ولایت]] و [[امامت امام مهدی]] است که در سه شاخه نمود پیدا می‌کند؛ نخست باید به [[ولایت]] داشتن و [[امامت حضرت مهدی]] [[ایمان]] و [[باور قلبی]] داشت؛ دوم نسبت به ایشان [[محبت]] و [[مودت]] داشت. اساساً [[محبت]] و دوستیِ اهل‌بیتِ [[پیامبر خاتم]] {{صل}} امری است که بدان سفارش ویژه شده است و به تعبیر [[قرآن کریم]] مزد [[رسالت پیامبر]] خاتم است: {{متن قرآن|قُل لَّا أَسَْلُكمُْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فىِ الْقُرْبى}}؛ «بگو: برای این ([[رسالت]]) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری [[خویشاوندان]] (خود) را»<ref> سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> سوم که بُعد عملیِ تولی به [[امام مهدی]] به‌شمار می‌آید، [[اطاعت]] و [[نصرت]] ایشان است. بنابر [[قرآن]] و [[روایات]]، [[اطاعت از امامان]]، [[اطاعت]] از خداست. [[منتظران]] خود را در [[پیروی]] از آن حضرت پیش‌قدم می‌دانند و الگوی رفتاری و [[اخلاقی]] خود را [[امام]] {{ع}} قرار دهند. از آثار این [[الگو]] گرفتن این است که آنان در [[رفتار]] فردی و [[اجتماعی]] طبق خواست [[امام]] {{ع}} حرکت و مسیر [[زندگی]] خویش را بر اساس آن تنظیم می‌کنند. از طرفی چون خواست [[امام]] {{ع}} طبق خواست [[خداوند]] است و غیر از آن نیست، [[رفتار]] فردی و [[اجتماعی]] [[منتظران]] نیز متأثر از [[اوامر و نواهی الهی]] و بر محور [[رضایتمندی]] [[خداوند]] خواهد بود <ref>ر.ک: [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۴۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص ۴۲؛ [[عبدالرحمن انصاری|انصاری، عبدالرحمن]]، [[وظایف منتظران امام عصر (کتاب)|وظایف منتظران امام عصر]] ص ۵۱ ـ ۵۵؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۹ (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ج۹، ص۲۳۴، ۲۳۵؛ [[سید محمد ضیاءآبادی|ضیاءآبادی، سید محمد]]، [[حبل متین شناخت ارکان دین ج۲ (کتاب)|حبل متین شناخت ارکان دین]]، ج۲، ص ۲۰۱؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص ۱۶۳ ـ ۱۷۲؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[معرفت امام زمان و تکلیف منتظران (کتاب)|معرفت امام زمان و تکلیف منتظران]]، ص۱۲۳؛ [[عباس گوهری|گوهری، عباس]]، [[محسن دیمه کار گراب|دیمه کار گراب، محسن]]، [[رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه (مقاله)|رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه]]، ص ۹۳۹۵؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۷۲ ـ ۷۴.</ref> | |||
== پرسش مستقیم == | |||
* [[مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)]] | * [[مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)]] | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت}} | {{پرسمان وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت}} | ||
== مدخل‌های وابسته == | |||
{{مدخل وظایف منتظران}} | {{مدخل وظایف منتظران}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681160.jpg|22px]] [[عباس گوهری|گوهری، عباس]]''' و '''[[محسن دیمه کار گراب|دیمه کار گراب، محسن]]، [[رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه (مقاله)|'''رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه''']] | |||
# [[پرونده:13681160.jpg|22px]] [[عباس گوهری|گوهری، عباس]]''' و '''[[محسن دیمه کار گراب|دیمه کار گراب، محسن ]]، [[رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه (مقاله)|'''رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه''']] | |||
# [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|'''تربیت سیاسی در پرتو انتظار''']] | # [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|'''تربیت سیاسی در پرتو انتظار''']] | ||
# [[پرونده:13681202.jpg|22px]] [[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|'''نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب''']] | # [[پرونده:13681202.jpg|22px]] [[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|'''نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب''']] | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۶: | ||
# [[پرونده:48623.jpg|22px]] [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|'''چشم به راه''']] | # [[پرونده:48623.jpg|22px]] [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|'''چشم به راه''']] | ||
# [[پرونده:1298400.jpg|22px]] [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[معرفت امام زمان و تکلیف منتظران (کتاب)|'''معرفت امام زمان و تکلیف منتظران''']] | # [[پرونده:1298400.jpg|22px]] [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[معرفت امام زمان و تکلیف منتظران (کتاب)|'''معرفت امام زمان و تکلیف منتظران''']] | ||
{{پایان | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده: | [[رده:وظایف منتظران در عصر غیبت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث تکالیف منتظران امام مهدی است. مدخل مرتبط ندارد پرسش‌های مرتبط با این مدخل را ببینیدجایگاه تولی
تولی (پذیرش ولایت) نسبت به معصومان (ع) یکی از وظایفی است که اهل بیت (ع) در روایات متعددی مؤمنان را در دوران غیبت به آن سفارش کرده‌اند؛ امام صادق (ع) ذیل آیۀ ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ﴾[۱] میفرماید: "﴿إِنَّمَا﴾ یعنی سزاوارتر به شما، مُحق‌تر به شما و کارهایتان و جانتان و اموالتان تا روز قیامت، خدا و رسولش است و کسانی که ایمان آوردند، یعنی علی و فرزندانش که امامند"[۲]. همچنین فرمودند: "خداوند دستور به پذیرش ولایت ائمه (ع) داده که در آیه ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾[۳] به آنها تصریح می‌نماید: و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، مردم را هدایت می‌کردند. اینهایند که ولایت و اطاعت آنها لازم است"[۴].
امام کاظم (ع) در روایتی میفرماید: "خوشا به حال شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما به محبت ما تمسک می‌جویند و بر موالات نسبت به ما و بیزاری نسبت به دشمنان ما ثابت و استوار هستند. آنها از ما هستند و ما نیز از آنها هستیم"[۵]. امام علی (ع) فرمودند: "ما را بر عهدۀ مردم، حق فرمانبری و ولایت است و برای این کار، از خداوند سبحان پاداش نیک خواهند گرفت"[۶].
در روایت دیگری امام صادق (ع) تنها فریضه‌ای را که احدی از مسلمین در هیچ حالی مجاز به ترک آن نیست را فریضه ولایت می‌‌داند[۷] و ولایت در این روایت به معنای اعتقاد به امامت، داشتن محبت و اظهار آن در عمل است و این ولایت آن قدر مهم است که امام باقر (ع) میفرماید: "مردم از آن جهت مأمور به طواف شده‌اند که پس از آن به سوی ما بیایند و ولایت ما را اعلام کنند و مودت و نصرت خودشان را به ما عرضه بدارند"[۸].
آری، بیت‌الله واقعی وجود امام است و طواف واقعی چرخیدن بر محور وجود او و عرض خضوع و ادب به آستان اکرم اوست.
گونه‌های تولی به امام مهدی
تولی یا پذیرش ولایت امام مهدی سه شاخه دارد:
- ایمان به ولایت و امامت: ایمان و باور به ولایت داشتن و مقام امامت امام مهدی وظیفه هر مسلمانی است. باور حقیقی به اینکه امام مهدی دوازدهمین امام از نسل پیامبر خاتم (ص) است و نیز از جانب خدای متعال بر انسان‌ها ولایت دارد تأثیر مستقیمی در سبک زندگی و اعمال و رفتار انسان دارد. به‌نوعی میتوان رکن اصلی سبک زندگی منتظران را اعتقاد و ایمانِ راسخ به ولایت و امامت امام مهدی دانست. امام سجاد (ع) میفرماید: «همانا کسانی که در زمان غیبت او به سر می‌‌برند و به امامت او اعتقاد داشته و منتظر ظهورش هستند از مردم هر زمانی برترند زیرا خداوند عقل و فهم و معرفتی به آنها داده است که عصر غیبت برای آنها نظیر زمان حضور و مشاهده است و آنها را در زمان غیبت به منزله کسانی قرار داده است که در پیش رسول خدا (ص) در راه خدا شمشیر می‌‌زنند. اینها مخلصان واقعی و شیعیان راستین و دعوت‌کنندگان پنهان و آشکار به دین خدا هستند»[۹].
- محبت و مودت: از وظایف مهم مسلمانان در هر عصر و زمان، محبت و دوستی با اهل بیت پیامبر (ص) در جایگاه دوستان خداوند است. گرچه شیعیان موظف هستند تمام معصومان (ع) را دوست بدارند و به آنها عشق بورزند، اما نسبت به دوستی و محبت به امام مهدی تأکید شده است؛ زیرا او صاحب و امام زمان است؛ همچنین شخصیتی است که همۀ ائمه (ع) دربارۀ او، به عظمت و بزرگی سخن‌ها گفته و تأکیدها کرده‌اند. ایمان با محبت و ولایت امام عصر (ع) کامل میشود. عشق به امام چون رشته محکمی است که به پیوند امت با امام، معنا و عمق می‌بخشد و این پیوند را از یک پیوند فرمایشی و حزبی خشک خارج می‌سازد. در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: «من أحبَّکم فقد احب الله»؛ این فراز به دوستیِ همسان اهل بیت (ع) و خداوند متعال، اشاره دارد که موضوع دوستی خدا و اهل بیتِ او، یکی است؛ یعنی نمی‌توان به خدا عشق ورزید، امّا اهل بیت او را دشمن داشت. از امیر مؤمنان (ع) روایت شده که فرمود: از پیامبر خدا (ص) شنیدم که میفرماید: "من، سَرور فرزندان آدم هستم و تو ای علی و امامان پس از تو، سروران امت من هستید. هر کس ما را دوست بدارد، بی‌گمان، خدا را دوست داشته است و هر کس ما را دشمن داشته باشد، بی‌گمان، خدا را دشمن داشته است و هر که یاور ما شد، بی‌گمان، خدا را یاری کرده است و هر که دشمن ما شد، بی‌گمان، با خدا دشمنی ورزیده است[۱۰].
- اطاعت و نصرت: از مهم‌ترین ویژگی‌ها و وظایف مسلمانان، اطاعت و نصرت امام مهدی است. در واقع، اطاعت و نصرت رکن عملی از وظایف منتظران است. به عبارت دیگر، پس از شناخت و ایمان به ولایت و امامت امام مهدی و نیز مودت قلبی و حقیقی نسبت به ایشان، مسلمانان در حیطۀ عمل نیز باید تابع دستورات امام باشند و از آنان پیروی کنند. قرآن کریم در کنار اطاعت خدا و پیامبر، به اطاعت از اولی الأمر فرمان می‌دهد: ﴿ْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكم﴾[۱۱] اولی الامر به ائمه اهل بیت (ع) تفسیر شده است[۱۲] همچنین بنا به فرمایش حضرت علی (ع)، اطاعت از امام یک فریضه و بزرگداشت امامت است: «و الطّاعة تعظیما للإمامة»[۱۳]. در حقیقت اطاعت از امامان، اطاعت از خداست؛ پیامبر خاتم در این باره میفرماید: «به فرمانبرداری از امامان خود تمسّک جویید و با آنان مخالفت نکنید؛ چراکه اطاعت آنان اطاعت خداست»[۱۴]. وظیفه اصلی انسان منتظر در اطاعت از امام مهدی به‌‌اختصار عبارت‌اند از: شناخت و عمل به آموزه‌های قرآنی؛ فراگیری گفتار، رفتار و سیره اهل بیت (ع)، پیروی از نایبان عام؛ یعنی مراجع دینی و فقهای جامع الشرایط و... .
نتیجه
یکی از مهم‌ترین وظایف هر مسلمانی، تولی داشتن به امام مهدی است. تولی داشتن به معنای پذیرش ولایت و امامت امام مهدی است که در سه شاخه نمود پیدا می‌کند؛ نخست باید به ولایت داشتن و امامت حضرت مهدی ایمان و باور قلبی داشت؛ دوم نسبت به ایشان محبت و مودت داشت. اساساً محبت و دوستیِ اهل‌بیتِ پیامبر خاتم (ص) امری است که بدان سفارش ویژه شده است و به تعبیر قرآن کریم مزد رسالت پیامبر خاتم است: ﴿قُل لَّا أَسَْلُكمُْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فىِ الْقُرْبى﴾؛ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را»[۱۵] سوم که بُعد عملیِ تولی به امام مهدی به‌شمار می‌آید، اطاعت و نصرت ایشان است. بنابر قرآن و روایات، اطاعت از امامان، اطاعت از خداست. منتظران خود را در پیروی از آن حضرت پیش‌قدم می‌دانند و الگوی رفتاری و اخلاقی خود را امام (ع) قرار دهند. از آثار این الگو گرفتن این است که آنان در رفتار فردی و اجتماعی طبق خواست امام (ع) حرکت و مسیر زندگی خویش را بر اساس آن تنظیم می‌کنند. از طرفی چون خواست امام (ع) طبق خواست خداوند است و غیر از آن نیست، رفتار فردی و اجتماعی منتظران نیز متأثر از اوامر و نواهی الهی و بر محور رضایتمندی خداوند خواهد بود [۱۶].[۱۷]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف شیعیان برای زمینه‌سازی ظهور در غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف شخصی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف فردی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف اجتماعی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف شیعیان در حوزه امنیت اجتماعی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف علما در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف دانشجویان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف مستمعان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف کنهسالان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف جوانان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف زنان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف ثروتمندان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف اقشار آسیب‌پذیر در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف حاکمان و فرماندهان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف نیروی انتظامی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- تکالیف و وظایف توده مردم در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به شناخت امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
- مسلمانان نسبت به انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
- وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا صبر بر سختی‌های دوران غیبت از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه روحی و روانی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اخلاقی و رفتاری چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه سیاسی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اقتصادی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه نظامی و انتظامی چیست؟ و چگونه محقق میشود؟ (پرسش)
- انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
- آیا پیروی از نواب عام از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا دعا برای تعجیل فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
- آثار نزدیک شمردن ظهور چیست؟ (پرسش)
- آفات دور دانستن ظهور چیست؟ (پرسش)
- آرزوها چگونه در شخصیت منتظران امام مهدی تأثیر می‌گذارد؟ (پرسش)
- برای ایجاد ارتباط قلبی با امام مهدی به جز تکالیف شرعی و دینی چه اعمالی لازم است تا بفهمیم ایشان از ما راضی هستند؟ (پرسش)
- وظیفه جامعه اسلامی در برابر اخباری که از سوی امام مهدی می‌رسد چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی از نوجوانان جامعه امروز چه انتظاری دارند؟ (پرسش)
- دانش‌آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- چگونه میتوان برپایه خواست حقیقی امام مهدی عمل کرد؟ (پرسش)
- وظیفه مردم در عصر غیبت کبری برای برپایی عدالت چیست؟ (پرسش)
- آیا تکریم اماکن منسوب به امام مهدی از تکالیف عصر غیبت است؟ (پرسش)
- چرا رسیدگی به نیازهای مؤمنان مصداقی از برآوردن حوائج امام مهدی است؟ (پرسش)
- مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا حفظ پیوند با مقام ولایت از وظایف خاص منتظران امام مهدی است؟ (پرسش)
مدخل‌های وابسته
- وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی
- وظایف شخصی شیعیان در عصر غیبت
- وظایف شیعیان در عرصه امنیت اجتماعی
- وظایف علما در عصر غیبت
- وظایف دانشجویان در عصر غیبت
- وظایف مستمعان در عصر غیبت
- وظایف کهنسالان در عصر غیبت
- وظایف جوانان در عصر غیبت
- وظایف زنان در عصر غیبت
- وظایف حاکمان و فرماندهان در عصر غیبت
- وظایف نیروی انتظامی
- وظایف توده مردم در عصر غیبت
- وظایف اقشار آسیب‌پذیر در عصر غیبت
- وظایف عام منتظران
- وظایف خاص منتظران
- آثار نزدیک شمردن ظهور
- آفات دور دانستن ظهور
- تأثیر آرزوها در شخصیت منتظر
- ارتباط قلبی با امام مهدی
- انتظار امام مهدی از نوجوانان
- تکریم اماکن منسوب به امام مهدی
- مرابطه با امام مهدی
منابع
گوهری، عباس و دیمه کار گراب، محسن، رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه
موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار
نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب
موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان
سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت
سلیمیان، خدامراد، انتظار و منتظران
حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر
ضیاءآبادی، سید محمد، حبل متین شناخت ارکان دین
جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان
شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه
شفیعی سروستانی، ابراهیم، معرفت امام زمان و تکلیف منتظران
پانویس
- ↑ «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند» سوره مائده، آیه ۵۵.
- ↑ «إِنَّمَا یَعْنِی أَوْلَی بِکُمْ أَیْ أَحَقُّ بِکُمْ وَ بِأُمُورِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ أَمْوَالِکُمُ»، ﴿اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا﴾، «یَعْنِی عَلِیّاً وَ أَوْلَادَهُ الْأَئِمَّةَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ»؛ کافی، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ «فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِوَلَایَةِ الْأَئِمَّةِ الَّذِینَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فِی قَوْلِهِ» ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ «وَ هُمُ الَّذِینَ أَمَرَ اللَّهُ بِوَلَایَتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ»؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۲۳.
- ↑ «طُوبَى لِشِیعَتِنَا الْمُتَمَسِّکِینَ بِحُبِّنَا فِی غَیْبَةِ قَائِمِنَا. الثَّابِتِینَ عَلَى مُوَالَاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا. أُولَئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ»؛ خصال، ج۲،ص۳۶۱؛ إربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۲،ص۵۲۴.
- ↑ غررالحکم.
- ↑ «إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَی أُمَّةِ مُحَمَّدٍ (ص) خَمْسَ فَرَائِضَ الصَّلَاةَ وَ الزَّکَاةَ وَ الصِّیَامَ وَ الْحَجَّ وَ وَلَایَتَنَا فَرَخَّصَ لَهُمْ فِی أَشْیَاءَ مِنَ الْفَرَائِضِ الْأَرْبَعَةِ وَ لَمْ یُرَخِّصْ لِأَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ فِی تَرْکِ وَلَایَتِنَا»؛ کافی، ج ۸، ص ۲۷۱.
- ↑ «إِنَّمَا أُمِرُوا أَنْ یَطُوفُوا بِهَا ثُمَّ یَنْفِرُوا إِلَیْنَا فَیُعْلِمُونَا وَلَایَتَهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ یَعْرِضُوا عَلَیْنَا نُصْرَتَهُمْ»؛ کافی، ج ۱، ص ۳۹۲.
- ↑ «"إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ وَ الْقَائِلِینَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ (ع)أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عَنْهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً"»؛ بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۸۷.
- ↑ « أَنَا سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ وَ أَنْتَ يَا عَلِيُّ وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِكَ سَادَةُ أُمَّتِي مَنْ أَحَبَّنَا فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا فَقَدْ أَبْغَضَ اللَّهَ وَ مَنْ وَالانَا فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَ مَنْ عَادَانَا فَقَدْ عَادَى اللَّهَ»الأمالی، صدوق، ص ۵۶۳، ح ۱۶.
- ↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
- ↑ ر.ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۲ ص ۱۷۱ به نقل از تفسیر عیاشی؛ مناقب، ج ۳، ص ۱۵؛ قرائتی، محسن، زندگی مهدوی در سایه دعای عهد، ص۱۰۲۱۰۴.
- ↑ نهج البلاغه (صبحی صالح)، حکمت ۲۵۲.
- ↑ «"تمسّکوا بِطَاعَةِ أئمّتکم وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ، فَإِنْ طَاعَتُهُمْ طَاعَةِ اللَّهِ"»؛ اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹.
- ↑ سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ ر.ک: ملکی راد، محمود، خانواده و زمینه‌سازی ظهور، ص ۴۹.
- ↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص ۴۲؛ انصاری، عبدالرحمن، وظایف منتظران امام عصر ص ۵۱ ـ ۵۵؛ جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۲۳۴، ۲۳۵؛ ضیاءآبادی، سید محمد، حبل متین شناخت ارکان دین، ج۲، ص ۲۰۱؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص ۱۶۳ ـ ۱۷۲؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، معرفت امام زمان و تکلیف منتظران، ص۱۲۳؛ گوهری، عباس، دیمه کار گراب، محسن، رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه، ص ۹۳۹۵؛ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۷۲ ـ ۷۴.