جبرئیل: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۷۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[جبرئیل در قرآن]] - [[جبرئیل در معارف مهدویت]] - [[جبرئیل در معارف دعا و زیارات]] - [[جبرئیل در معارف و سیره سجادی]] | پرسش مرتبط = }} | ||
'''جبرئیل''' به معنای [[بنده خدا]] یکی از ۴ فرشته مقرّب [[الهی]] است. در [[آموزه‌های دینی]]، نقش این فرشته در مراحل مختلف [[زندگی]] [[بشر]] از [[زمان]] [[حضرت آدم]]{{ع}} کاملاً مشهود است. مهم‌ترین مأموریت جبرئیل نازل کردن [[وحی]] بر [[پیامبران]] و [[یاری]] ایشان بوده است. برخی از [[فضایل]] جبرئیل عبارت است از: دارا بودن مقام [[سدره المنتهی]]؛ [[ایمنی]] از [[مرگ]] عمومی؛ منسوب شدن به [[خدا]] و غیره. جبرئیل در [[زمان ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} با آن جناب [[بیعت]] می‌کند و [[مطیع]] [[فرمان]] او خواهد بود. | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
جبرئیل نام یکی از بزرگترین و مقرّب‌ترین [[فرشتگان الهی]] است. او یکی از چهار فرشته مقرّب (علاوه بر [[میکائیل]]، [[اسرافیل]] و [[عزرائیل]]) است. او رابط میان [[خداوند سبحانه و تعالی]] و [[پیامبران]] است و در کتاب‌های [[دینی]] [[یهودیت]]، [[مسیحیت]] و [[اسلام]] از نقش جبرئیل بسیار یاد شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۱۴۹ - ۱۵۰.</ref>. جبرئیل [[پیک وحی]] است<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹]]، ص۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>؛ از سوی [[خدا]] بر پیامبران فرود می‌آمد و پیام آسمانی خدا را می‌آورد. در [[قرآن کریم]]، نام او آمده و به عنوان فرشته‌ای که در [[آسمان‌ها]] [[امر]] او را [[اطاعت]] می‌کنند یاد شده است. "[[روح]] الأمین" نام دیگر جبرئیل است. در آغاز بعثت نیز، در [[غار حرا]] بر [[حضرت محمّد]]{{صل}} نازل شد و اولین [[آیات قرآن]] را آورد. [[جبرئیل امین]] پیوسته آیات قرآن را بر [[قلب]] [[رسول خدا]]{{صل}} نازل می‌کرد و بیشتر اوقات، در چهره [[جوانی]] به نام "دِحیه کلبی" ظاهر می‌شد و خدمت [[پیامبر]] می‌آمد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۶۸.</ref>. | |||
== | == معناشناسی == | ||
جبرئیل کلمه‌ای عبری<ref>واژه‌های دخیل، ص۱۶۶؛ نثر طوبی، ج ۱، ص۱۲۳؛ اعلام قرآن، ص۲۷۷.</ref> یا سریانی<ref>اعلام القرآن، ص۲۴۱.</ref> است. جبرئیل مرکب از دو کلمه "[[جبر]]" به معنای عبد<ref>المعرب، ص۱۵۴؛ لسان العرب، ج ۲، ص۱۶۶؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۳۲۴.</ref> یا به معنای قوّه و [[قدرت]]<ref>نثر طوبی، ج ۱، ص۱۲۳؛ التحریر والتنویر، ج ۱، ص۶۲۰.</ref> و "ایل" به معنای "[[اللّه]]"<ref>لسان العرب، ج ۲، ص۱۶۶؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۳۳۹، «جبر»؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۳۲۴.</ref> است، بنابراین جبرئیل به معنای [[بنده خدا]] یا قدرت خداست. جبرئیل یکی از ۴ فرشته مقرّب [[الهی]] "جبرئیل، [[میکائیل]]، [[اسرافیل]] و [[عزرائیل]]"<ref>فرشتگان، ص۱۰۱؛ معجم اعلام القرآن، ص۹۹.</ref> و به نقل [[مفسران]] و ارباب معاجم از سه [[فرشته]] دیگر [[برتر]] است<ref>اعلام قرآن، ص۲۷۸؛ اعلام القرآن، ص۲۴۱؛ کشف الاسرار، ج ۱، ص۲۹۰.</ref>. | |||
در [[آموزه‌های دینی]]، نقش این فرشته در مراحل مختلف [[زندگی]] [[بشر]] از [[زمان]] [[حضرت آدم]]{{ع}}<ref>کشف الاسرار، ج ۶، ص۱۸۲ - ۱۸۳.</ref> تا [[روز قیامت]]<ref>تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۰۸.</ref> کاملاً مشهود است. از این فرشته در [[تورات]] و [[انجیل]] نیز یاد شده است؛ در کتاب [[دانیال]]، نزول جبرئیل بر دانیال برای [[آموزش]] تعبیر [[رؤیا]] و نیز [[پیشگویی]] حوادث آینده و در انجیل در مژده تولد [[حضرت یحیی]]{{ع}} به [[حضرت زکریا]]{{ع}} و مژده تولد حضرت عیسی{{ع}} به [[حضرت مریم]]{{س}} ذکر شده است<ref>قاموس کتاب مقدس، ص۲۷۸؛ قاموس قرآن، ج ۱، ص۵؛ فرشتگان، ص۱۰۴.</ref>. | |||
==جبرئیل در [[قرآن]]== | مهم‌ترین مأموریت جبرئیل نازل کردن [[وحی]] بر [[پیامبران]] و [[یاری]] ایشان بوده است. گفته شده: جبرئیل بر [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} ۵۰ بار، بر [[حضرت موسی]]{{ع}} ۴۰۰ بار، بر [[حضرت عیسی]]{{ع}} ۱۰ بار و بر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} ۲۴۰۰۰ بار نازل شده است<ref>اعلام القرآن، ص۲۴۲؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۳۳۹.</ref>. پس از [[رحلت رسول اکرم]]{{صل}} ارتباط جبرئیل با [[زمین]] و نزول وی بر [[انسان‌های کامل]] قطع نشد<ref>کنز الدقائق، ج ۱۴، ص۳۶۶.</ref>، چنان که نقل شده پس از [[وفات پیامبر]]{{صل}} نزد [[فاطمه زهرا]]{{س}} آمده، او را در [[مرگ]] پدر تسلیت میداد و از جایگاه پیامبر{{صل}} و نیز از رخدادهای [[آینده]] به ایشان خبر میداد و [[امام علی]]{{ع}} این مطالب را می‌نوشت و این نوشته‌ها، "[[مصحف فاطمه]]" نامیده می‌شود<ref>مکاتیب الرسول، ج ۲، ص۸۸.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹]]، ص۴۹۶ - ۵۱۶.</ref> | ||
== [[جبرئیل در قرآن]] == | |||
در [[قرآن کریم]] سه بار با واژه "جِبْریل" به نام این فرشته مقرّب [[الهی]] تصریح شده<ref>سوره بقره، آیه ۹۷ ـ ۹۸؛ سوره تحریم، آیه ۴؛ </ref> و در [[آیات]] متعدد دیگری نیز با عناوین و اوصافی همچون {{متن قرآن|بِرُوحِ الْقُدُسِ}}<ref>سوره بقره، آیه ۸۷.</ref>، {{متن قرآن|الرُّوحُ الأَمِينُ}}<ref> سوره شعراء، آیه ۱۹۳.</ref>، {{متن قرآن|شَدِيدُ الْقُوَى ذُو مِرَّةٍ}}<ref>سوره نجم، آیه ۵ - ۶.</ref>.<ref>زادالمسیر، ج ۸، ص۶۴ - ۶۵؛ المیزان، ج ۱۹، ص۲۷ - ۲۸.</ref>، {{متن قرآن|رَسُولٍ كَرِيمٍ}}، {{متن قرآن|ذِي قُوَّةٍ}}، {{متن قرآن|مَكِينٍ}}، {{متن قرآن|مُطَاعٍ}}، {{متن قرآن|أَمِينٍ}}<ref> سوره تکویر، آیه ۱۹ - ۲۱.</ref>.<ref>زادالمسیر، ج ۹، ص۴۳؛ المیزان، ج ۲۰، ص۲۱۸.</ref>. به وی اشاره شده یا از مأموریت‌های او مانند نازل کردن [[قرآن]]<ref>سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref>، [[یاری]] [[مؤمنان]] <ref>سوره انفال، آیه ۹.</ref>.<ref>المیزان، ج ۹، ص۲۹؛ جامع البیان، ج ۹، ص۲۵۹.</ref> و [[عذاب]] [[کافران]]<ref>سوره هود، آیه ۸۲.</ref>.<ref>جوامع الجامع، ج ۲، ص۱۸۵؛ تفسیر قرطبی، ج ۹، ص۷۳؛ الصافی، ج ۲، ص۴۶۳.</ref> یاد شده است<ref>احمد جمالی|جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ص۴۹۶ - ۵۱۶.</ref>. | |||
== مأموریت‌های اصلی و عمومی جبرئیل == | |||
[[خداوند]] [[تدبیر]] بخشی از [[امور دنیا]] را به جبرئیل سپرده است. گفته شده: ۴ [[فرشته]] جبرئیل، [[میکائیل]]، [[عزرائیل]] و [[اسرافیل]] [[مأمور]] [[تدبیر امور]] [[زمین]] هستند که در این میان جبرئیل، موکل بر بادها و [[جنود]] است: {{متن قرآن|فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا}}<ref> آنگاه، به فرشتگان کارگزار؛ سوره نازعات، آیه ۵.</ref>. در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا}}<ref> و کار پخش (باران در سرزمین‌ها) را انجام می‌دهند؛ سوره ذاریات، آیه ۴.</ref> گفته شده: [[فرشتگان]] امور گوناگونی را می‌آورند؛ جبرئیل، امور دشوار، میکائیل، [[رحمت]] و عزرائیل، [[مرگ]] را<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص۲۱.</ref>. در [[شب قدر]] هر سال، اموری که [[خدا]] در آن سال تقدیر کرده، اعم از [[رزق]]، [[اجل]] و... به [[فرشتگان]] و جبرئیل داده می‌شود تا آن را نازل کنند<ref>سوره قدر، آیه ۴.</ref>.<ref>جامع البیان، ج ۳۰، ص۳۳۰؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۰.</ref> و در آن شب نسخه [[جنگ‌ها]]، زلزله‌ها، صاعقه‌ها و [[خسف]] (فرو رفتن در [[زمین]]) به جبرئیل داده می‌شود<ref>سوره دخان، آیه ۴.</ref>.<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۸۶.</ref> | |||
برخی از مأموریت‌های جبرئیل اصلی و عمومی و برخی دیگر فرعی و موردی است. می‌توان مأموریت‌های اصلی و عمومی جبرئیل را در ۵ محور خلاصه کرد: | |||
# '''نازل کردن [[وحی]]:''' یکی از راه‌های [[سخن گفتن]] [[خداوند]] با افرادی از جنس [[بشر]] آن است که فرشته‌ای مانند جبرئیل<ref>جامع البیان، ج ۲۵، ص۵۹؛ مجمع البیان، ج ۹، ص۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۳۶.</ref> را می‌فرستد تا آنچه را که خدا می‌خواهد، به [[اذن]] او به آنان وحی کند<ref>سوره شوری، آیه ۵۱.</ref> مهم‌ترین مأموریت جبرئیل، رساندن [[وحی الهی]] به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بود<ref>اعلام القرآن، ص۲۴۱.</ref>. | |||
# '''[[آموزش]]:''' جبرئیل [[فرشته]] [[علم]] است که علم [[خداوند متعال]] در او تجلی می‌کند<ref>فرشتگان، ص۱۰۱.</ref> و از او [[فیض]] [[علوم]] و معارف [[حقیقی]] به دیگران می‌رسد<ref>تفسیر صدرالمتالهین، ج ۶، ص۲۲۴؛ شرح توحید الصدوق، ص۳۱۸.</ref> و سبب [[حیات]] قلوبشان می‌گردد<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲، ص۲۲۶.</ref> و فراوان بودن بال‌های جبرئیل که در [[روایات]] به آن اشاره شده<ref>علم الیقین، ج ۱، ص۴۳۱.</ref> بیانگر فراوان بودن قوای جبرئیل است که سبب آن [[اختلاف]] جویندگان [[دانش]] و تفاوت [[استعداد]] آنان است<ref>شرح توحید الصدوق، ص۳۱۸.</ref>. | |||
# '''رساندن بشارت‌های خداوند به [[اولیای الهی]]:''' جبرئیل به [[زکریا]]{{ع}} در [[محراب]] در حال [[نماز]]، [[بشارت]] داد که خداوند به وی [[فرزندی]] به نام یحیی خواهد داد<ref>سوره آل عمران، آیه ۳۹.</ref>؛ همچنین جبرئیل به [[مریم]]{{س}} بشارت داد که خداوند او را برگزیده، [[پاکیزه]] گردانیده و بر [[زنان]] عالم [[برتری]] داده است<ref>سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref> سپس این [[بشارت]] [[الهی]] را به وی رساند که خداوند فرزندی به نام [[عیسی بن مریم]]{{س}} به او عطا خواهد کرد که در [[دنیا]] و [[آخرت]] [[آبرومند]] بوده، از [[مقربان]] خواهد بود<ref>سوره آل عمران، آیه ۴۵.</ref> و.... | |||
# '''[[یاری رساندن]] به [[پیامبران]] و پیروانشان:''' [[خداوند]] [[عیسی]]{{ع}} را با جبرئیل [[تأیید]] کرد<ref>سوره بقره، آیه ۸۷.</ref>. تأیید [[روح القدس]] سبب شد که عیسی{{ع}} بتواند در گهواره با [[مردم]] [[سخن]] بگوید<ref>سوره مائده، آیه ۱۰.</ref>.<ref>المیزان، ج ۶، ص۲۲۰.</ref> از مهم‌ترین کمک‌های جبرئیل، یاری رساندن به [[رسول اکرم]]{{صل}} و [[مسلمانان]] صدر اسلام در مواقع متعدد و حساس بود. نقش جبرئیل در جنگ‌های صدر اسلام بسیار مؤثر بود. برخی مقصود از تأیید [[مؤمنان]] به [[روحی]] از جانب [[خدا]] را یاری رساندنجبرئیل به مؤمنان و [[دفاع]] از آنان دانسته‌اند<ref>سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص۳۸۳.</ref> | |||
# '''[[تهدید]] [[کافران]] و [[عذاب]] کردن آنان:''' طبق [[نقلی]] در [[شب قدر]] هر سال تقدیرهای مربوط به [[خسف]] و [[مسخ]] و [[سیاسات]] و بلیات و انواع عذاب را در نسخه‌ای به جبرئیل داده، به او می‌گویند: این کار توست تا سال دیگر<ref>سوره دخان، آیه ۴.</ref>.<ref>کشف الاسرار، ج ۹، ص۱۰۲.</ref>. از جمله عذاب‌هایی که به وسیله جبرئیل صورت گرفته، عبارت است از: عذاب [[قوم لوط]]<ref>سوره قمر، آیه ۳۷.</ref>؛ عذاب [[قوم صالح]] ([[ثمود]])<ref>سوره هود، آیه ۶۷.</ref>؛ عذاب [[فرعون]]<ref>سوره یونس، آیه ۹۰.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹]]، ص۴۹۶ - ۵۱۶.</ref> | |||
== مأموریت‌های فرعی و موردی جبرئیل == | |||
# '''وساطت در وجود یافتن عیسی{{ع}}:''' جبرئیل به [[امر الهی]] واسطه [[آفرینش]] عیسی{{ع}} شد<ref>سوره مریم، آیه ۱۹.</ref>، وساطت جبرئیل بدین شکل بود که در دامن [[مریم]]{{س}} دمید و از دم او عیسی{{ع}} پدید آمد<ref>سوره تحریم، آیه ۱۲.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص۴۷۹؛ تفسیر قرطبی، ج ۴، ص۵۹.</ref> | |||
# '''نوشتن الواح تورات:''' الواح تورات را جبرئیل به امر [[حق]] نوشته است: {{متن قرآن|وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الأَلْوَاحِ مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَتَفْصِيلاً لِّكُلِّ شَيْءٍ}}<ref>و برای او در «الواح» (تورات) در هر زمینه پندی و برای هر چیز تفصیلی نوشتیم؛ سوره اعراف، آیه ۱۴۵.</ref>.<ref>تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۷۹.</ref> | |||
# '''[[گواهی دادن]] به نفع [[پیامبر اکرم]]{{صل}}: '''برخی در [[آیه]] {{متن قرآن|أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ...}}<ref>پس آیا کسی که از سوی پروردگارش برهانی دارد و گواهی از (خویشان) وی پیرو اوست...؛ سوره هود، آیه ۱۷.</ref> گفته‌اند: مقصود از شاهدِ [[پیامبر]]{{صل}}، جبرئیل است که از سوی [[خدا]] آمده و [[کلام الهی]] را [[تلاوت]] می‌کند<ref>تفسیر قرطبی، ج ۹، ص۱۳؛ روض الجنان، ج ۱۰، ص۲۴۶.</ref>. | |||
# '''گستراندن [[زمین]]:''' بنابه قولی در مراحل [[آفرینش زمین]]، ابتدا مکان [[کعبه]] [[آفریده]] شد. سپس جبرئیل [[زمین]] را از زیر [[خانه کعبه]] گستراند<ref>سوره نازعات، آیه ۳۰.</ref>.<ref>روض الجنان، ج ۲۰، ص۱۴۰.</ref> | |||
# '''ندا دادن در [[روز]] [[حشر]]:''' جبرئیل در [[محشر]]، [[انسان‌ها]] را ندا داده، به سوی حساب می‌خواند<ref>سوره ق، آیه ۴۱.</ref>.<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۱۹.</ref> | |||
# '''سنجش [[اعمال]] [[بندگان]] در [[قیامت]]:''' در قیامت، سنگینی یا سبکی [[موازین]]، ملاک [[رستگاری]] یا زیانکاری است<ref>سوره اعراف، آیه ۸- ۹.</ref>. برخی گفته‌اند: صاحب موازین در قیامت، جبرئیل است که به [[امر الهی]]، اعمال بندگان را می‌سنجد و از [[حسنات]] [[ظالم]] به [[مظلوم]] و از [[گناهان]] مظلوم به ظالم می‌دهد<ref>تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۰۸.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹]]، ص۴۹۶ - ۵۱۶.</ref> | |||
== [[فضایل]] جبرئیل == | |||
# '''دارا بودن مقام [[سدره المنتهی]]:''' جبرئیل به پیامبر اکرم{{صل}} گفت: هریک از ما [[فرشتگان]] دارای مقامی معلوم است<ref>سوره صافات، آیه ۱۶۴.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج ۸، ص۷۲۰.</ref> مقام جبرئیل [[سدرة المنتهی]] است<ref>روض الجنان، ج ۱۵، ص۳۱۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص۶۰؛ شرح فصوص الحکم، قیصری، ص۸۵۳.</ref> و آن درختی است در [[آسمان]] ششم یا هفتم<ref>تفسیر قمی، ج ۲، ص۳۴۴؛ المنیر، ج ۲۷، ص۱۰۲، ۱۰۶.</ref> یا بالای آسمان هفتم<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص۲۶۵.</ref> که عظمت آن وصف ناپذیر است<ref>المنیر، ج ۲۷، ص۱۰۶.</ref>. | |||
# '''حیات‌بخشی:''' از آنجا که مقام جبرئیل، [[سدره المنتهی]] و وی [[روحانیت]] [[آسمان‌ها]]، عناصر و مرکبات و متصرف در آنهاست، هرگاه با صورتی مثالی یا جسمی ظاهر شود و بر زمینی گام نهد، آنجا حیاتی می‌یابد که پیش از گام نهادن جبرئیل آن را نداشت<ref>شرح فصوص الحکم، قیصری، ص۸۵۳.</ref>. | |||
# '''[[ایمنی]] از [[مرگ]] عمومی:''' در [[قیامت]] [[اسرافیل]] در صور می‌دمد و همه زندگان می‌میرند<ref>جامع البیان، ج ۲۴، ص۳۷؛ کشف الاسرار، ج ۸، ص۴۳۶؛ مجمع البیان، ج ۸، ص۷۹۲.</ref>، مگر کسانی که [[خداوند]] آنان را از این مرگ عمومی‌استثنا کرده است<ref>سوره زمر، آیه ۶۸.</ref>. جبرئیل از کسانی دانسته شده که از این مرگ مستثنا هستند<ref>جامع البیان، ج ۲۴، ص۳۷ - ۳۹؛ مجمع البیان، ج ۸، ص۷۹۲؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص۳۴۸.</ref> و این بدان معنا نیست که جبرئیل هیچ گاه نمی‌میرد؛ ولی بر اساس روایاتی، جبرئیل آخرین کسی است که پس از اسرافیل و [[میکائیل]] و حتی پس از [[ملک الموت]]، خداوند مستقیما [[جان]] وی را می‌گیرد<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص۴۳۶؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص۳۴۸.</ref>. | |||
# '''[[برگزیدگی]]:''' خداوند برخی از [[فرشتگان]] از جمله جبرئیل<ref>جامع البیان، ج ۱۷، ص۲۶۶؛ مجمع البیان، ج ۷، ص۱۵۲.</ref> را برای [[رسالت]] برمیگزیند: {{متن قرآن|اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلائِكَةِ رُسُلا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ}}<ref>خداوند از فرشتگان و از مردم فرستادگانی برمیگزیند؛ به راستی خداوند شنوایی بیناست؛ سوره حج، آیه ۷۵.</ref>. | |||
# '''منسوب شدن به [[خدا]]:''' در آیاتی خداوند، جبرئیل را برای تشریف<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص۷۸۳.</ref> و [[کرامت]]<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص۶۲.</ref> وی به خود اضافه کرده است؛ مانند {{متن قرآن|فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا}}<ref>و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت؛ سوره مریم، آیه ۱۷.</ref>. | |||
برخی از [[مفسران]] [[فضایل]] دیگری را نیز برای جبرئیل ذکر کرده‌اند؛ مانند [[راضی]] بودن خدا از او و [[آگاه کردن]] وی بر [[علم غیب]]<ref>سوره جن، آیه ۲۶- ۲۷.</ref>.<ref>تفسیر قرطبی، ص۱۹.</ref>، داشتن [[علم کتاب]]<ref>سوره رعد، آیه ۴۳.</ref>، مکرَم بودن نزد خدا و خدمت کردن ابراهیم{{ع}} به وی<ref>سوره ذاریات، آیه ۲۴.</ref>.<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص۳۱.</ref> و [[مقدس]] و عالی مرتبه بودن نزد [[خداوند]]<ref>سوره بقره، آیه ۸۷.</ref>.<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳، ص۱۷۷.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹]]، ص۴۹۶ - ۵۱۶.</ref> | |||
== جبرئیل و [[امام مهدی]]{{ع}} == | |||
جبرئیل پس از [[رسول خدا]]{{صل}} همواره در خدمت [[ائمه]]{{عم}} است و در [[زمان ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} با آن جناب [[بیعت]] می‌کند و [[مطیع]] [[فرمان]] او خواهد بود. در روایتی امام صادق{{ع}} فرمود: جبرئیل{{ع}} [[پرچم]] رسول خدا{{صل}} را خدمت [[حضرت مهدی]]{{ع}} می‌آورد<ref>غیبت نمانی: ص۳۰۸.</ref>. | |||
[[امام باقر]]{{ع}} در [[حدیثی]] می‌فرماید: در [[شب جمعه]] ۲۳ [[ماه رمضان]]، در ابتدای [[روز]] صدایی خواهید شنید، در آن صدا [[شک]] نکنید (و سخن او را [[انکار]] نکنید) زیرا آن صدای جبرئیل{{ع}} است و نشانه صدای جبرئیل این است که نام [[حضرت قائم]]{{ع}} و نام پدر ایشان را می‌گوید به طوری که همه می‌شنوند، و در آخر [[روز]] صدای [[شیطان]] را خواهید شنید...<ref>غیبت نعمانی، ص۲۵۴ و یأتی ص۴۲۵.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: گویا می‌بینم که حضرت قائم{{ع}} از [[مکه]] به [[نجف]] آمده و پنج هزار [[ملائکه]] او را [[همراهی]] می‌کنند که جبرئیل از طرف راست او، [[میکائیل]] از جانب چپ و [[مؤمنین]] در پیش روی او در حرکت هستند و آن حضرت لشکریانش را به مناطق مختلف گسیل می‌دارد. | |||
[[امام صادق]]{{ع}} فرمود: زمانی که وقت ظهور حضرت قائم{{ع}} شود، نخستین کسی که با [[حضرت قائم]]{{ع}} [[بیعت]] می‌کند، جبرئیل است. او مانند پرنده سفیدی از [[آسمان]] آمده و با حضرت [[بیعت]] می‌کند، سپس یک پای خود را بر [[کعبه]] نهاده و پای دیگر را بر فراز [[بیت المقدس]] می‌گذارد و با صدایی رسا ندا می‌دهد: {{متن قرآن|أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ}}<ref>«فرمان (عذاب) خداوند در رسید، به شتاب آن را مخواهید» سوره نحل، آیه ۱.</ref> سپس حضرت قائم{{ع}} نزد [[مقام ابراهیم]] در [[مسجد الحرام]] می‌آید و دو رکعت [[نماز]] می‌خواند و پس از نماز سیصد و سیزده نفر از اصحابش گرد او جمع می‌شوند<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۸۵ و سید محمود موسوی دهسرخی، یأتی علی الناس زمان، ص۵۴۷.</ref>.<ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۹۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۲۴۱.</ref> | |||
== پرسش مستقیم == | |||
* [[اولین شخص بیعت کننده با امام مهدی چه کسی است؟ (پرسش)]] | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{پرسمان کلیات عصر ظهور}} | |||
{{ | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:000059.jpg|22px]] [[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹''']] | |||
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگنامه مهدویت''']] | |||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|'''فرهنگنامه دینی''']] | |||
# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] | |||
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:فرشتگان در قرآن]] | ||
[[رده: | [[رده:فرشتگان مقرب]] | ||
[[رده:مدخل موعودنامه]] | [[رده:مدخل موعودنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۵
جبرئیل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جبرئیل در قرآن - جبرئیل در معارف مهدویت - جبرئیل در معارف دعا و زیارات - جبرئیل در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط نداردجبرئیل به معنای بنده خدا یکی از ۴ فرشته مقرّب الهی است. در آموزه‌های دینی، نقش این فرشته در مراحل مختلف زندگی بشر از زمان حضرت آدم(ع) کاملاً مشهود است. مهم‌ترین مأموریت جبرئیل نازل کردن وحی بر پیامبران و یاری ایشان بوده است. برخی از فضایل جبرئیل عبارت است از: دارا بودن مقام سدره المنتهی؛ ایمنی از مرگ عمومی؛ منسوب شدن به خدا و غیره. جبرئیل در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) با آن جناب بیعت می‌کند و مطیع فرمان او خواهد بود.
مقدمه
جبرئیل نام یکی از بزرگترین و مقرّب‌ترین فرشتگان الهی است. او یکی از چهار فرشته مقرّب (علاوه بر میکائیل، اسرافیل و عزرائیل) است. او رابط میان خداوند سبحانه و تعالی و پیامبران است و در کتاب‌های دینی یهودیت، مسیحیت و اسلام از نقش جبرئیل بسیار یاد شده است[۱]. جبرئیل پیک وحی است[۲]؛ از سوی خدا بر پیامبران فرود می‌آمد و پیام آسمانی خدا را می‌آورد. در قرآن کریم، نام او آمده و به عنوان فرشته‌ای که در آسمان‌ها امر او را اطاعت می‌کنند یاد شده است. "روح الأمین" نام دیگر جبرئیل است. در آغاز بعثت نیز، در غار حرا بر حضرت محمّد(ص) نازل شد و اولین آیات قرآن را آورد. جبرئیل امین پیوسته آیات قرآن را بر قلب رسول خدا(ص) نازل می‌کرد و بیشتر اوقات، در چهره جوانی به نام "دِحیه کلبی" ظاهر می‌شد و خدمت پیامبر می‌آمد[۳].
معناشناسی
جبرئیل کلمه‌ای عبری[۴] یا سریانی[۵] است. جبرئیل مرکب از دو کلمه "جبر" به معنای عبد[۶] یا به معنای قوّه و قدرت[۷] و "ایل" به معنای "اللّه"[۸] است، بنابراین جبرئیل به معنای بنده خدا یا قدرت خداست. جبرئیل یکی از ۴ فرشته مقرّب الهی "جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل"[۹] و به نقل مفسران و ارباب معاجم از سه فرشته دیگر برتر است[۱۰].
در آموزه‌های دینی، نقش این فرشته در مراحل مختلف زندگی بشر از زمان حضرت آدم(ع)[۱۱] تا روز قیامت[۱۲] کاملاً مشهود است. از این فرشته در تورات و انجیل نیز یاد شده است؛ در کتاب دانیال، نزول جبرئیل بر دانیال برای آموزش تعبیر رؤیا و نیز پیشگویی حوادث آینده و در انجیل در مژده تولد حضرت یحیی(ع) به حضرت زکریا(ع) و مژده تولد حضرت عیسی(ع) به حضرت مریم(س) ذکر شده است[۱۳].
مهم‌ترین مأموریت جبرئیل نازل کردن وحی بر پیامبران و یاری ایشان بوده است. گفته شده: جبرئیل بر حضرت ابراهیم(ع) ۵۰ بار، بر حضرت موسی(ع) ۴۰۰ بار، بر حضرت عیسی(ع) ۱۰ بار و بر پیامبر اکرم(ص) ۲۴۰۰۰ بار نازل شده است[۱۴]. پس از رحلت رسول اکرم(ص) ارتباط جبرئیل با زمین و نزول وی بر انسان‌های کامل قطع نشد[۱۵]، چنان که نقل شده پس از وفات پیامبر(ص) نزد فاطمه زهرا(س) آمده، او را در مرگ پدر تسلیت میداد و از جایگاه پیامبر(ص) و نیز از رخدادهای آینده به ایشان خبر میداد و امام علی(ع) این مطالب را می‌نوشت و این نوشته‌ها، "مصحف فاطمه" نامیده می‌شود[۱۶].[۱۷]
جبرئیل در قرآن
در قرآن کریم سه بار با واژه "جِبْریل" به نام این فرشته مقرّب الهی تصریح شده[۱۸] و در آیات متعدد دیگری نیز با عناوین و اوصافی همچون ﴿بِرُوحِ الْقُدُسِ﴾[۱۹]، ﴿الرُّوحُ الأَمِينُ﴾[۲۰]، ﴿شَدِيدُ الْقُوَى ذُو مِرَّةٍ﴾[۲۱].[۲۲]، ﴿رَسُولٍ كَرِيمٍ﴾، ﴿ذِي قُوَّةٍ﴾، ﴿مَكِينٍ﴾، ﴿مُطَاعٍ﴾، ﴿أَمِينٍ﴾[۲۳].[۲۴]. به وی اشاره شده یا از مأموریت‌های او مانند نازل کردن قرآن[۲۵]، یاری مؤمنان [۲۶].[۲۷] و عذاب کافران[۲۸].[۲۹] یاد شده است[۳۰].
مأموریت‌های اصلی و عمومی جبرئیل
خداوند تدبیر بخشی از امور دنیا را به جبرئیل سپرده است. گفته شده: ۴ فرشته جبرئیل، میکائیل، عزرائیل و اسرافیل مأمور تدبیر امور زمین هستند که در این میان جبرئیل، موکل بر بادها و جنود است: ﴿فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا﴾[۳۱]. در تفسیر آیه ﴿فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا﴾[۳۲] گفته شده: فرشتگان امور گوناگونی را می‌آورند؛ جبرئیل، امور دشوار، میکائیل، رحمت و عزرائیل، مرگ را[۳۳]. در شب قدر هر سال، اموری که خدا در آن سال تقدیر کرده، اعم از رزق، اجل و... به فرشتگان و جبرئیل داده می‌شود تا آن را نازل کنند[۳۴].[۳۵] و در آن شب نسخه جنگ‌ها، زلزله‌ها، صاعقه‌ها و خسف (فرو رفتن در زمین) به جبرئیل داده می‌شود[۳۶].[۳۷]
برخی از مأموریت‌های جبرئیل اصلی و عمومی و برخی دیگر فرعی و موردی است. می‌توان مأموریت‌های اصلی و عمومی جبرئیل را در ۵ محور خلاصه کرد:
- نازل کردن وحی: یکی از راه‌های سخن گفتن خداوند با افرادی از جنس بشر آن است که فرشته‌ای مانند جبرئیل[۳۸] را می‌فرستد تا آنچه را که خدا می‌خواهد، به اذن او به آنان وحی کند[۳۹] مهم‌ترین مأموریت جبرئیل، رساندن وحی الهی به پیامبر اکرم(ص) بود[۴۰].
- آموزش: جبرئیل فرشته علم است که علم خداوند متعال در او تجلی می‌کند[۴۱] و از او فیض علوم و معارف حقیقی به دیگران می‌رسد[۴۲] و سبب حیات قلوبشان می‌گردد[۴۳] و فراوان بودن بال‌های جبرئیل که در روایات به آن اشاره شده[۴۴] بیانگر فراوان بودن قوای جبرئیل است که سبب آن اختلاف جویندگان دانش و تفاوت استعداد آنان است[۴۵].
- رساندن بشارت‌های خداوند به اولیای الهی: جبرئیل به زکریا(ع) در محراب در حال نماز، بشارت داد که خداوند به وی فرزندی به نام یحیی خواهد داد[۴۶]؛ همچنین جبرئیل به مریم(س) بشارت داد که خداوند او را برگزیده، پاکیزه گردانیده و بر زنان عالم برتری داده است[۴۷] سپس این بشارت الهی را به وی رساند که خداوند فرزندی به نام عیسی بن مریم(س) به او عطا خواهد کرد که در دنیا و آخرت آبرومند بوده، از مقربان خواهد بود[۴۸] و....
- یاری رساندن به پیامبران و پیروانشان: خداوند عیسی(ع) را با جبرئیل تأیید کرد[۴۹]. تأیید روح القدس سبب شد که عیسی(ع) بتواند در گهواره با مردم سخن بگوید[۵۰].[۵۱] از مهم‌ترین کمک‌های جبرئیل، یاری رساندن به رسول اکرم(ص) و مسلمانان صدر اسلام در مواقع متعدد و حساس بود. نقش جبرئیل در جنگ‌های صدر اسلام بسیار مؤثر بود. برخی مقصود از تأیید مؤمنان به روحی از جانب خدا را یاری رساندنجبرئیل به مؤمنان و دفاع از آنان دانسته‌اند[۵۲].[۵۳]
- تهدید کافران و عذاب کردن آنان: طبق نقلی در شب قدر هر سال تقدیرهای مربوط به خسف و مسخ و سیاسات و بلیات و انواع عذاب را در نسخه‌ای به جبرئیل داده، به او می‌گویند: این کار توست تا سال دیگر[۵۴].[۵۵]. از جمله عذاب‌هایی که به وسیله جبرئیل صورت گرفته، عبارت است از: عذاب قوم لوط[۵۶]؛ عذاب قوم صالح (ثمود)[۵۷]؛ عذاب فرعون[۵۸].[۵۹]
مأموریت‌های فرعی و موردی جبرئیل
- وساطت در وجود یافتن عیسی(ع): جبرئیل به امر الهی واسطه آفرینش عیسی(ع) شد[۶۰]، وساطت جبرئیل بدین شکل بود که در دامن مریم(س) دمید و از دم او عیسی(ع) پدید آمد[۶۱].[۶۲]
- نوشتن الواح تورات: الواح تورات را جبرئیل به امر حق نوشته است: ﴿وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الأَلْوَاحِ مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَتَفْصِيلاً لِّكُلِّ شَيْءٍ﴾[۶۳].[۶۴]
- گواهی دادن به نفع پیامبر اکرم(ص): برخی در آیه ﴿أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ...﴾[۶۵] گفته‌اند: مقصود از شاهدِ پیامبر(ص)، جبرئیل است که از سوی خدا آمده و کلام الهی را تلاوت می‌کند[۶۶].
- گستراندن زمین: بنابه قولی در مراحل آفرینش زمین، ابتدا مکان کعبه آفریده شد. سپس جبرئیل زمین را از زیر خانه کعبه گستراند[۶۷].[۶۸]
- ندا دادن در روز حشر: جبرئیل در محشر، انسان‌ها را ندا داده، به سوی حساب می‌خواند[۶۹].[۷۰]
- سنجش اعمال بندگان در قیامت: در قیامت، سنگینی یا سبکی موازین، ملاک رستگاری یا زیانکاری است[۷۱]. برخی گفته‌اند: صاحب موازین در قیامت، جبرئیل است که به امر الهی، اعمال بندگان را می‌سنجد و از حسنات ظالم به مظلوم و از گناهان مظلوم به ظالم می‌دهد[۷۲].[۷۳]
فضایل جبرئیل
- دارا بودن مقام سدره المنتهی: جبرئیل به پیامبر اکرم(ص) گفت: هریک از ما فرشتگان دارای مقامی معلوم است[۷۴].[۷۵] مقام جبرئیل سدرة المنتهی است[۷۶] و آن درختی است در آسمان ششم یا هفتم[۷۷] یا بالای آسمان هفتم[۷۸] که عظمت آن وصف ناپذیر است[۷۹].
- حیات‌بخشی: از آنجا که مقام جبرئیل، سدره المنتهی و وی روحانیت آسمان‌ها، عناصر و مرکبات و متصرف در آنهاست، هرگاه با صورتی مثالی یا جسمی ظاهر شود و بر زمینی گام نهد، آنجا حیاتی می‌یابد که پیش از گام نهادن جبرئیل آن را نداشت[۸۰].
- ایمنی از مرگ عمومی: در قیامت اسرافیل در صور می‌دمد و همه زندگان می‌میرند[۸۱]، مگر کسانی که خداوند آنان را از این مرگ عمومی‌استثنا کرده است[۸۲]. جبرئیل از کسانی دانسته شده که از این مرگ مستثنا هستند[۸۳] و این بدان معنا نیست که جبرئیل هیچ گاه نمی‌میرد؛ ولی بر اساس روایاتی، جبرئیل آخرین کسی است که پس از اسرافیل و میکائیل و حتی پس از ملک الموت، خداوند مستقیما جان وی را می‌گیرد[۸۴].
- برگزیدگی: خداوند برخی از فرشتگان از جمله جبرئیل[۸۵] را برای رسالت برمیگزیند: ﴿اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلائِكَةِ رُسُلا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ﴾[۸۶].
- منسوب شدن به خدا: در آیاتی خداوند، جبرئیل را برای تشریف[۸۷] و کرامت[۸۸] وی به خود اضافه کرده است؛ مانند ﴿فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا﴾[۸۹].
برخی از مفسران فضایل دیگری را نیز برای جبرئیل ذکر کرده‌اند؛ مانند راضی بودن خدا از او و آگاه کردن وی بر علم غیب[۹۰].[۹۱]، داشتن علم کتاب[۹۲]، مکرَم بودن نزد خدا و خدمت کردن ابراهیم(ع) به وی[۹۳].[۹۴] و مقدس و عالی مرتبه بودن نزد خداوند[۹۵].[۹۶].[۹۷]
جبرئیل و امام مهدی(ع)
جبرئیل پس از رسول خدا(ص) همواره در خدمت ائمه(ع) است و در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) با آن جناب بیعت می‌کند و مطیع فرمان او خواهد بود. در روایتی امام صادق(ع) فرمود: جبرئیل(ع) پرچم رسول خدا(ص) را خدمت حضرت مهدی(ع) می‌آورد[۹۸].
امام باقر(ع) در حدیثی می‌فرماید: در شب جمعه ۲۳ ماه رمضان، در ابتدای روز صدایی خواهید شنید، در آن صدا شک نکنید (و سخن او را انکار نکنید) زیرا آن صدای جبرئیل(ع) است و نشانه صدای جبرئیل این است که نام حضرت قائم(ع) و نام پدر ایشان را می‌گوید به طوری که همه می‌شنوند، و در آخر روز صدای شیطان را خواهید شنید...[۹۹]. امام باقر(ع) می‌فرماید: گویا می‌بینم که حضرت قائم(ع) از مکه به نجف آمده و پنج هزار ملائکه او را همراهی می‌کنند که جبرئیل از طرف راست او، میکائیل از جانب چپ و مؤمنین در پیش روی او در حرکت هستند و آن حضرت لشکریانش را به مناطق مختلف گسیل می‌دارد.
امام صادق(ع) فرمود: زمانی که وقت ظهور حضرت قائم(ع) شود، نخستین کسی که با حضرت قائم(ع) بیعت می‌کند، جبرئیل است. او مانند پرنده سفیدی از آسمان آمده و با حضرت بیعت می‌کند، سپس یک پای خود را بر کعبه نهاده و پای دیگر را بر فراز بیت المقدس می‌گذارد و با صدایی رسا ندا می‌دهد: ﴿أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ﴾[۱۰۰] سپس حضرت قائم(ع) نزد مقام ابراهیم در مسجد الحرام می‌آید و دو رکعت نماز می‌خواند و پس از نماز سیصد و سیزده نفر از اصحابش گرد او جمع می‌شوند[۱۰۱].[۱۰۲]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- در احادیث دوران نزدیک به ظهور چگونه توصیف شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های عصر ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در سال فرد ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- در روایات چه توصیف‌هایی برای سال ظهور ذکر شده است؟ (پرسش)
- حضور امام مهدی میان مردم و امرار معاش آن حضرت چگونه است؟ (پرسش)
- چه کسانی از پیامبران الهی با امام مهدی همراه می‌شوند؟ (پرسش)
- امام مهدی بعد از ظهور چه نوع لباسی می‌پوشد؟ (پرسش)
- وضعیت افتاء و مرجعیت در جهان تشیع بعد از ظهور امام مهدی چگونه خواهد شد؟ (پرسش)
- محل زندگی امام مهدی بعد از ظهورشان کجا خواهد بود؟ (پرسش)
- امام علی زمان بعد از ظهور را چگونه ترسیم کرده است؟ (پرسش)
- حادثه دهکده افیق چه ارتباطی با ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
- آیا بعد از ظهور امام مهدی نیز عالم برزخ وجود دارد یا خیر؟ (پرسش)
- آیا اجرای انقلاب جهانی توسط یک فرد (امام مهدی) ممکن است؟ (پرسش)
- آیا انگشتر حضرت سلیمان نزد امام مهدی است؟ (پرسش)
- نقش نگین انگشتر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- ایام الله چه روزهایی است؟ (پرسش)
- امام مهدی بعد از خروج در کوفه چه کارهایی انجام می‌دهد؟ (پرسش)
- آیا از زنان هنگام ظهور امام مهدی زنده می‌شوند؟ (پرسش)
- چه کسانی هنگام ظهور از همراهان امام مهدی هستند؟ (پرسش)
- سن امام مهدی هنگام ظهور چقدر است؟ (پرسش)
- در عصر ظهور امام مهدی شیعیان چه جایگاهی دارند؟ (پرسش)
- آیا هنگام ظهور جنیان امام مهدی را یاری می کنند؟ (پرسش)
- چه کسانی شاهد خروج امام مهدی هستند؟ (پرسش)
- نخستین رویارویی امام مهدی با چه کسی است؟ (پرسش)
- شیوه داوری و قضاوت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- مردمان چه سرزمین‌هایی با امام مهدی به نبرد می‌پردازند؟ (پرسش)
- امام مهدی با چه طوایفی به نبرد می‌پردازد؟ (پرسش)
- مرکبی که جبرئیل در آستانه ظهور برای امام مهدی می‌آورد چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی وقتی که می‌آید اولین کاری که می‌کند چیست؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی هنگام ظهور اموال ثروتمندان را علیرغم میل باطنی آنها بین فقرا تقسیم می‌کند؟ (پرسش)
- هنگام ظهور امام مهدی چه کسانی از پیامبران امامان و دیگر افراد ایشان را همراهی می‌کنند؟ (پرسش)
- چرا امام حسین حضرت عیسی و حضرت خضر در زمان ظهور امام مهدی میآیند؟ (پرسش)
- کشور امام مهدی کدام است؟ آیا ایران کشور امام مهدی است؟ (پرسش)
- کشور ایران تا قبل از ظهور چگونه باید باشد؟ (پرسش)
- روایتی که می‌فرماید: مردی از قم مردم را به سوی خدا دعوت می‌کند نسبت به چه کسی میباشد؟ (پرسش)
- حضور ایرانیان در دوره ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- آیا ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی نقشی دارند؟ (پرسش)
- آیا در زمان ظهور حضرت آیت الله خامنهای رهبر ایران است؟ (پرسش)
- کشور عزیزمان ایران چندمین کشوری است که امام مهدی در آن ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- چرا امام مهدی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- وضعیت شیعه در عصر امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- آس به چه معناست و چه ارتباطی به ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
- آیا ظهور امام مهدی با قیامت همراه است؟ (پرسش)
- علت اینکه ظهور امام مهدی را روز قیامت یا یوم المحشر میخوانند چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان پس از ظهور امام مهدی به مکه رفت؟ (پرسش)
- چرا امامان قبل از امام مهدی برای تشکیل حکومت قیام مسلحانه انجام ندادند ولی امام مهدی این کار را انجام می‌دهد؟ (پرسش)
- چگونه امام مهدی در عصری که فساد و تباهی همه عالم را فراگرفته و جز عده کمی بر اصول خود باقی نماندهاند ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی عصا هم دارند؟ (پرسش)
- آیا امام زمان از وسائل ارتباط جمعی استفاده می‌کنند یا به گونه‌ای دیگر پیام خود را به مردم می‌رسانند؟ (پرسش)
- امام مهدی برای برآوردن نیازهای زندگی خود و یارانش در دوران قیام چه کار خواهد کرد؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی هنگام ظهور بر سر قبر مادرش فاطمه حاضر می‌شود و آن را به مردم نشان می‌دهد؟ (پرسش)
- آیا صحیح است که مدعیان اسلام و ایمان هنگام ظهور حضرت با مشاهده اسلام راستینی که حضرت برای مسلمین می‌آورد با ایشان مخالفت می‌کنند؟ (پرسش)
- در قرآن آمده است که ابلیس از خداوند تا روز قیامت مهلت خواست اما خداوند فرمود الی یوم الوقت المعلوم منظور از آن کدام روز و وقت است؟ (پرسش)
- وضعیت کشاورزی در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- وضعیت مسکن در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- وضعیت بیکاری در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- امام مهدی در آستانه مبارزه خود از کدام یک از امدادهای الهی برخوردار است؟ (پرسش)
- آیا دین ما همان دینی است که پیامبر آورده و امام مهدی به آن معتقد است و آیا در طول زمان تحریف نشده است؟ (پرسش)
- علت ترس بعضی افراد از ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان فهمید شخص ظهور کرده امام مهدی است؟ (پرسش)
- درباره ظهور امام مهدی چه استدلال عقلی یا آیات و روایاتی وجود دارد؟ (پرسش)
- از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
- امام مهدی چگونه از زمان مناسب ظهور خود آگاهی می‌یابد؟ (پرسش)
- آیا ممکن است امام مهدی را در شکل و قیافه شخص دیگری ببینیم؟ (پرسش)
- آیا فعالیت‌های غرب در روند ظهور تأثیری دارد؟ اصولاً غربیان چه نقشی در جریان ظهور امام مهدی دارند؟ (پرسش)
- امام مهدی با چه هیئتی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- در روایت آمده است امام مهدی چهار مسجد را تخریب می‌کند آن مساجد کدامند و چرا تخریب می‌شوند؟ (پرسش)
- اولین شخص بیعت کننده با امام مهدی چه کسی است؟ (پرسش)
- بیعت جبرئیل با امام مهدی چه معنایی دارد؟ (پرسش)
- رهاورد بیعت جبرئیل هنگام ظهور با امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه بیعت امام مهدی با اصحابش چگونه است؟ (پرسش)
- شرایط بیعت با امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- در زمان ظهور آیا انسان به محض کوچک‌ترین اشتباه و خطا مجازات می‌شود؟ اصولاً امام مهدی درباره چه گناهانی اقدام به مجازات می‌کند؟ (پرسش)
- صدای حضرت در زمان ظهور چگونه به گوش همه می‌رسد؟ (پرسش)
- چه کسانی مقابل حضرت ایستاده با او به مبارزه مسلحانه بر می‌خیزند؟ (پرسش)
- آیا زمان ظهور از وسایل پیشرفته استفاده می‌شود؟ (پرسش)
- آیا با ظهور امام مهدی همه انسان‌های کافر کشته خواهند شد و فقط یاران واقعی آن حضرت باقی می‌مانند؟ (پرسش)
- آیا صحیح است که در عصر ظهور پستی و بلندی‌های زمین رفع شده بعد مسافت مانع دید نخواهد شد؟ (پرسش)
- امام مهدی هنگام ظهور با چه موانع و مشکلاتی روبه رو خواهد شد؟ (پرسش)
- ظهور امام مهدی در چه روزی است؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی سوار بر ابر می‌شود؟ (پرسش)
- نظر اهل سنت در مورد ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- در روز ظهور امام مهدی چگونه خود را به جهانیان و اطرافیان معرفی می‌کند؟ (پرسش)
- آیا در عصر ظهور حضرت حجت باید تمام جهان مسلمان باشند؟ (پرسش)
- باورهای دینی در عصر ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- کارگزاران دولت امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- برپایه روایات یکی از وقایع بعد از ظهور انتقام امام مهدی از دو خلیفه اول است؛ در ابن باره توضیح دهید؟ (پرسش)
- چرا حضرت در مکه ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- ظهور امام مهدی چه رابطهای با قیامت دارد و زندگی مردم در دوران ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- اینکه امام مهدی در نخستین اقدام از یاران خود بیعت می‌گیرد به چه معناست؟ (پرسش)
- اینکه از جبرئیل نخستین بیعت کننده امام مهدی است به چه معناست؟ (پرسش)
- چه کسانی هنگام ظهور امام مهدی زنده می‌شوند؟ (پرسش)
- ظهور صغرا و ظهور کبرای امام مهدی چگونه است و چه چیزی پیشدرآمد ظهور کبرا شمرده می‌شود؟ (پرسش)
- آیا صحیح است که می‌گویند اگر سیصد و سیزده نفر یاور حضرت داشته باشند ظهور می‌کنند؟ (پرسش)
- امام مهدی در ظاهر با چه سنی ظهور می‌کنند؟ (پرسش)
- خصوصیات جسمی امام مهدی هنگام ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- یکی از باورهای شیعه این است که در عصر ظهور امام مهدی انسان‌هایی دوباره زنده خواهند شد آیا این حقیقت دارد؟ (پرسش)
- اول کسی که با امام مهدی بیعت می‌کند چه کسی است؟ (پرسش)
- امام مهدی کجا ظهور می‌کند و آیا از همان ابتدا دست به قیام می‌زند؟ چرا و چه موقع به شهر قم و کوه خضر خواهد آمد؟ (پرسش)
- هنگام ظهور امام مهدی صدای آسمانی چگونه شنیده می‌شود؟ (پرسش)
- در عصر ظهور کدامین مذهب حاکم است؟ (پرسش)
- آیا جبرئیل بعد از وفات رسول خدا عهد کرده که بر زمین نازل نشود؟ (پرسش)
- مقصود از اصلاح امر امام مهدی در یک شب چیست؟ (پرسش)
- غلبه بر جهان با یاران اندک چگونه ممکن است؟ (پرسش)
- آیا پیروزی امام مهدی بر مخالفان و گسترش حکومتش همراه با اعجاز است؟ (پرسش)
- آیا قاتلان و کشندگان امام حسین به دست امام مهدی کشته خواهند شد؟ (پرسش)
- مطابق روایات شیعه قتلها در چه وقتی خواهد بود؟ (پرسش)
- شیوه و رفتار امام مهدی با ظالمان و دشمنان چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- آیا بیشتر قتلها که توسط امام مهدی انجام می‌گیرد از مسلمانان است؟ (پرسش)
- اینکه امام مهدی هنگام ظهور بر عرب شدید است به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در مقابله خود با منحرفان از منحرفان شیعه شروع می‌کند؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در مقابله خود با منحرفان از منحرفان شیعه شروع می‌کند؟ (پرسش)
- باورهای دینی در عصر ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- آیا در دولت امام مهدی جز مسلمان روی زمین باقی نمیماند؟ (پرسش)
- آیا در عصر ظهور زندگی بشر سامان می‌یابد؟ (پرسش)
- سرلوحه برنامههای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در تقسیم اموال چگونه رفتار خواهد کرد؟ (پرسش)
- وضعیت مردم در عصر ظهور از حیث رفاه اقتصادی چگونه است؟ (پرسش)
- کثرت اموال در عصر ظهور از چه راهی حاصل می‌شود؟ (پرسش)
- در عصر ظهور وضع مساجد چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی بعد از ظهور مسجد الحرام و مسجد النبی را تغییر خواهد داد؟ (پرسش)
- بین ظهور امام مهدی و برپایی قیامت چه مقدار فاصله است؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی بعد از ظهور تکنولوژی کنونی را گسترش می‌دهد؟ (پرسش)
- چگونه یک فرد میتواند عهدهدار یک تحول بسیار بزرگ گردد؟ (پرسش)
- از آنجایی که می دانم امام مهدی انسان های بد را به سزای اعمال شان می رساند آیا باید از ایشان بترسم چون احتمال است من هم جزو آنها باشم؟ (پرسش)
- در روز ظهور امام مهدی چگونه خود را به جهانیان و اطرافیان معرفی می‌کند؟ (پرسش)
- آیا در عصر ظهور حضرت حجت باید تمام جهان مسلمان باشند؟ (پرسش)
- آیا هنگامی که امام مهدی ظهور می‌کنند تجهیزات امروزی به همین شکل باقی می‌مانند؟ (پرسش)
- بعضی می‌گویند وقتی که امام مهدی ظهور میفرمایند خیلی از علماء به مخالفت با ایشان برمیخیزند آیا سند روایی دارد؟ (پرسش)
- ظهور امام مهدی چه رابطهای با قیامت دارد و زندگی مردم در دوران ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- ظرفیت کلی برای ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- کارگزاران دولت امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- باورهای دینی در عصر ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- خداوند متعال چه عنایتی به جهت پیروزی امام مهدی هنگام ظهور انجام خواهد داد؟ (پرسش)
- بهره مردم دوره ظهور از اجتهاد چگونه و به چه میزان خواهد بود؟ (پرسش)
- مطابق قواعد مدت حیات بشریت بعد از ظهور چه مقداری باید باشد؟ (پرسش)
- چرا هنگام شنیدن نام امام مهدی بلند می‌شوند؟ (پرسش)
- آیا درست است که پیرزنی امام مهدی را شهید می‌کند و آیا پیرزن از افراد مدینه فاضله امام است؟ (پرسش)
- چگونه یک فرد میتواند عهده دار یک تحول بسیار بزرگ گردد؟ (پرسش)
- چه کسانی در هنگام قیام امام مهدی از قبر خود برانگیخته می‌شوند؟ (پرسش)
- چه تحولاتی در زمان امام مهدی رخ می‌دهد؟ (پرسش)
- چه کسانی هنگام ظهور زنده می‌شوند؟ (پرسش)
- آیا ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی نقشی دارند؟ (پرسش)
- امام مهدی از چه کسانی انتقام می‌گیرد؟ (پرسش)
- چه نشانه‌هایی از پیامبران در امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
- آیا میراث پیامبران نزد امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
- وضعیت جهان در آستانه ظهور چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- سرنوشت حضرت عیسی در زمان ظهور امام مهدی چگونه رقم می‌خورد؟ (پرسش)
- امام مهدی هنگام ظهور به چه زبانی صحبت می‌کنند؟ (پرسش)
- امام مهدی هنگام ظهور چه میراثی از انبیاء را به همراه دارد؟ (پرسش)
- اولین ملاقات امام مهدی با یاران پس از ظهور در کجاست؟ (پرسش)
- کیفیت اعلام ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی پس از ظهور چه اصلاحاتی در مکه انجام می‌دهند؟ (پرسش)
- پس از ظهور امام مهدی چه حوادثی در کوفه اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۴۹ - ۱۵۰.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ص۴۹۶ - ۵۱۶.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۶۸.
- ↑ واژه‌های دخیل، ص۱۶۶؛ نثر طوبی، ج ۱، ص۱۲۳؛ اعلام قرآن، ص۲۷۷.
- ↑ اعلام القرآن، ص۲۴۱.
- ↑ المعرب، ص۱۵۴؛ لسان العرب، ج ۲، ص۱۶۶؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۳۲۴.
- ↑ نثر طوبی، ج ۱، ص۱۲۳؛ التحریر والتنویر، ج ۱، ص۶۲۰.
- ↑ لسان العرب، ج ۲، ص۱۶۶؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۳۳۹، «جبر»؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۳۲۴.
- ↑ فرشتگان، ص۱۰۱؛ معجم اعلام القرآن، ص۹۹.
- ↑ اعلام قرآن، ص۲۷۸؛ اعلام القرآن، ص۲۴۱؛ کشف الاسرار، ج ۱، ص۲۹۰.
- ↑ کشف الاسرار، ج ۶، ص۱۸۲ - ۱۸۳.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۰۸.
- ↑ قاموس کتاب مقدس، ص۲۷۸؛ قاموس قرآن، ج ۱، ص۵؛ فرشتگان، ص۱۰۴.
- ↑ اعلام القرآن، ص۲۴۲؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص۳۳۹.
- ↑ کنز الدقائق، ج ۱۴، ص۳۶۶.
- ↑ مکاتیب الرسول، ج ۲، ص۸۸.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ص۴۹۶ - ۵۱۶.
- ↑ سوره بقره، آیه ۹۷ ـ ۹۸؛ سوره تحریم، آیه ۴؛
- ↑ سوره بقره، آیه ۸۷.
- ↑ سوره شعراء، آیه ۱۹۳.
- ↑ سوره نجم، آیه ۵ - ۶.
- ↑ زادالمسیر، ج ۸، ص۶۴ - ۶۵؛ المیزان، ج ۱۹، ص۲۷ - ۲۸.
- ↑ سوره تکویر، آیه ۱۹ - ۲۱.
- ↑ زادالمسیر، ج ۹، ص۴۳؛ المیزان، ج ۲۰، ص۲۱۸.
- ↑ سوره نحل، آیه ۱۰۲.
- ↑ سوره انفال، آیه ۹.
- ↑ المیزان، ج ۹، ص۲۹؛ جامع البیان، ج ۹، ص۲۵۹.
- ↑ سوره هود، آیه ۸۲.
- ↑ جوامع الجامع، ج ۲، ص۱۸۵؛ تفسیر قرطبی، ج ۹، ص۷۳؛ الصافی، ج ۲، ص۴۶۳.
- ↑ احمد جمالی|جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ص۴۹۶ - ۵۱۶.
- ↑ آنگاه، به فرشتگان کارگزار؛ سوره نازعات، آیه ۵.
- ↑ و کار پخش (باران در سرزمین‌ها) را انجام می‌دهند؛ سوره ذاریات، آیه ۴.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص۲۱.
- ↑ سوره قدر، آیه ۴.
- ↑ جامع البیان، ج ۳۰، ص۳۳۰؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۰.
- ↑ سوره دخان، آیه ۴.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۸۶.
- ↑ جامع البیان، ج ۲۵، ص۵۹؛ مجمع البیان، ج ۹، ص۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۳۶.
- ↑ سوره شوری، آیه ۵۱.
- ↑ اعلام القرآن، ص۲۴۱.
- ↑ فرشتگان، ص۱۰۱.
- ↑ تفسیر صدرالمتالهین، ج ۶، ص۲۲۴؛ شرح توحید الصدوق، ص۳۱۸.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۲، ص۲۲۶.
- ↑ علم الیقین، ج ۱، ص۴۳۱.
- ↑ شرح توحید الصدوق، ص۳۱۸.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۳۹.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۴۲.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۴۵.
- ↑ سوره بقره، آیه ۸۷.
- ↑ سوره مائده، آیه ۱۰.
- ↑ المیزان، ج ۶، ص۲۲۰.
- ↑ سوره مجادله، آیه ۲۲.
- ↑ مجمع البیان، ج ۹، ص۳۸۳.
- ↑ سوره دخان، آیه ۴.
- ↑ کشف الاسرار، ج ۹، ص۱۰۲.
- ↑ سوره قمر، آیه ۳۷.
- ↑ سوره هود، آیه ۶۷.
- ↑ سوره یونس، آیه ۹۰.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ص۴۹۶ - ۵۱۶.
- ↑ سوره مریم، آیه ۱۹.
- ↑ سوره تحریم، آیه ۱۲.
- ↑ مجمع البیان، ج ۹، ص۴۷۹؛ تفسیر قرطبی، ج ۴، ص۵۹.
- ↑ و برای او در «الواح» (تورات) در هر زمینه پندی و برای هر چیز تفصیلی نوشتیم؛ سوره اعراف، آیه ۱۴۵.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۷۹.
- ↑ پس آیا کسی که از سوی پروردگارش برهانی دارد و گواهی از (خویشان) وی پیرو اوست...؛ سوره هود، آیه ۱۷.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۹، ص۱۳؛ روض الجنان، ج ۱۰، ص۲۴۶.
- ↑ سوره نازعات، آیه ۳۰.
- ↑ روض الجنان، ج ۲۰، ص۱۴۰.
- ↑ سوره ق، آیه ۴۱.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۱۹.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۸- ۹.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۰۸.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ص۴۹۶ - ۵۱۶.
- ↑ سوره صافات، آیه ۱۶۴.
- ↑ مجمع البیان، ج ۸، ص۷۲۰.
- ↑ روض الجنان، ج ۱۵، ص۳۱۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص۶۰؛ شرح فصوص الحکم، قیصری، ص۸۵۳.
- ↑ تفسیر قمی، ج ۲، ص۳۴۴؛ المنیر، ج ۲۷، ص۱۰۲، ۱۰۶.
- ↑ مجمع البیان، ج ۹، ص۲۶۵.
- ↑ المنیر، ج ۲۷، ص۱۰۶.
- ↑ شرح فصوص الحکم، قیصری، ص۸۵۳.
- ↑ جامع البیان، ج ۲۴، ص۳۷؛ کشف الاسرار، ج ۸، ص۴۳۶؛ مجمع البیان، ج ۸، ص۷۹۲.
- ↑ سوره زمر، آیه ۶۸.
- ↑ جامع البیان، ج ۲۴، ص۳۷ - ۳۹؛ مجمع البیان، ج ۸، ص۷۹۲؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص۳۴۸.
- ↑ کشف الاسرار، ج ۸، ص۴۳۶؛ روض الجنان، ج ۱۶، ص۳۴۸.
- ↑ جامع البیان، ج ۱۷، ص۲۶۶؛ مجمع البیان، ج ۷، ص۱۵۲.
- ↑ خداوند از فرشتگان و از مردم فرستادگانی برمیگزیند؛ به راستی خداوند شنوایی بیناست؛ سوره حج، آیه ۷۵.
- ↑ مجمع البیان، ج ۶، ص۷۸۳.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص۶۲.
- ↑ و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت؛ سوره مریم، آیه ۱۷.
- ↑ سوره جن، آیه ۲۶- ۲۷.
- ↑ تفسیر قرطبی، ص۱۹.
- ↑ سوره رعد، آیه ۴۳.
- ↑ سوره ذاریات، آیه ۲۴.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص۳۱.
- ↑ سوره بقره، آیه ۸۷.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۳، ص۱۷۷.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ص۴۹۶ - ۵۱۶.
- ↑ غیبت نمانی: ص۳۰۸.
- ↑ غیبت نعمانی، ص۲۵۴ و یأتی ص۴۲۵.
- ↑ «فرمان (عذاب) خداوند در رسید، به شتاب آن را مخواهید» سوره نحل، آیه ۱.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۸۵ و سید محمود موسوی دهسرخی، یأتی علی الناس زمان، ص۵۴۷.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۱۹۱؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۱.