|
|
| خط ۱۶: |
خط ۱۶: |
| در واپسین سال [[خلافت]]، [[امام]]{{ع}} او را به [[فرماندهی]] گروهی ده هزار نفری برگماشت تا همراه [[سپاه امام]] [[حسین]]{{ع}} و [[قیس]] بن سعد، برای [[نبرد]] با [[معاویه]] عازم [[شام]] شوند؛ لیکن با [[شهادت علی]]{{ع}} [[لشکر]] از هم پاشید و [[مأموریت]] به انجام‌نرسید. | | در واپسین سال [[خلافت]]، [[امام]]{{ع}} او را به [[فرماندهی]] گروهی ده هزار نفری برگماشت تا همراه [[سپاه امام]] [[حسین]]{{ع}} و [[قیس]] بن سعد، برای [[نبرد]] با [[معاویه]] عازم [[شام]] شوند؛ لیکن با [[شهادت علی]]{{ع}} [[لشکر]] از هم پاشید و [[مأموریت]] به انجام‌نرسید. |
| ابو ایوب از صحابیانی است که [[احادیث]] فراوانی [[نقل]] کرده و در [[فضایل علی]]{{ع}} نیز بسیار [[روایت]] کرده است. او از جمله [[راویان حدیث]] "[[غدیر]]" و [[حدیث]] "[[ثقلین]]"<ref>ر.ک: اهل بیت{{عم}} در قرآن و حدیث، ج ۱ (بخش سوم: ویژگی‌های اهل بیت{{عم}}/ فصل یکم/ همتای قرآن/ کاوشی پیرامون حدیث ثقلین/ سند حدیث الثقلین).</ref> و این سخن والای [[پیامبر]] خداست که [[علی]]{{ع}} را به [[نبرد]] با [[ناکثین]] و [[قاسطین]] ومارقین، امر کرده است و ابو ایوب را نیز به [[همراهی]] با [[امام علی]]{{ع}} فرا خوانده است. ابو ایوب به سال ۵۰ هجری، در حالی که عازم [[نبرد]] با [[رومیان]] بود، در [[قسطنطنیه]] [[زندگی]] را بدرود گفت و در آن جا [[دفن]] شد<ref>این مقبره هم اکنون به زیارتگاه مسلمانان تبدیل شده است. (م)</ref><ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۲۲.</ref>. | | ابو ایوب از صحابیانی است که [[احادیث]] فراوانی [[نقل]] کرده و در [[فضایل علی]]{{ع}} نیز بسیار [[روایت]] کرده است. او از جمله [[راویان حدیث]] "[[غدیر]]" و [[حدیث]] "[[ثقلین]]"<ref>ر.ک: اهل بیت{{عم}} در قرآن و حدیث، ج ۱ (بخش سوم: ویژگی‌های اهل بیت{{عم}}/ فصل یکم/ همتای قرآن/ کاوشی پیرامون حدیث ثقلین/ سند حدیث الثقلین).</ref> و این سخن والای [[پیامبر]] خداست که [[علی]]{{ع}} را به [[نبرد]] با [[ناکثین]] و [[قاسطین]] ومارقین، امر کرده است و ابو ایوب را نیز به [[همراهی]] با [[امام علی]]{{ع}} فرا خوانده است. ابو ایوب به سال ۵۰ هجری، در حالی که عازم [[نبرد]] با [[رومیان]] بود، در [[قسطنطنیه]] [[زندگی]] را بدرود گفت و در آن جا [[دفن]] شد<ref>این مقبره هم اکنون به زیارتگاه مسلمانان تبدیل شده است. (م)</ref><ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۲۲.</ref>. |
|
| |
| ==ابوایوب انصاری در [[دائرةالمعارف قرآن کریم (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]==
| |
| *او از [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} و [[شیعیان امام علی]] {{ع}} به شمار می‌رود. [[نسب]] او به بنی نجار از تیره‌های [[قبیله]] [[خزرج]] می‌رسد. مادرش از [[نوادگان]] امرؤالقیس شاعر و یکی از همسرانش دختر «زیدبن ثابت» بود. از گذشته پیش از [[اسلام]] ابوایوب، اطلاعی دردست نیست. وی جزو هفتاد نفری بود که از یثرب به [[مکه]] آمد و در [[بیعت]] «[[عقبه]] دوم» با [[پیامبر]] [[پیمان]] بست تا ازحضرت دربرابر دشمنانش [[حمایت]] کند<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۶۹.</ref>. آن چه مایه افتخار جاودانه او و [[احترام]] [[مسلمانان]] به وی شده، میزبانی از [[رسول خدا]] در نخستین سال [[هجرت]] است که با وجود درخواست‌های فراوانِ دیگر [[مسلمانان]]، نصیب او شد<ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۸.</ref>. ابوایوب که خود را مصداق [[آیه]] {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref>می‌دانست. در همه جنگ‌های [[مسلمانان]] - به جز یک مورد که به سبب [[جوان بودن]] [[فرمانده سپاه]] (یزیدبن [[معاویه]]) از [[جنگ]] کناره گرفت - شرکت کرد<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۶۹.</ref>؛ البته جزئیات دقیق شرکت او در همه این [[جنگ‌ها]] در [[منابع تاریخی]] ذکر نشده است<ref>[[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 602.</ref>.
| |
| *نام او در غزوه‌های [[بدر]]، اُحد و خندق دیده می‌شود<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۶۹.</ref>. پس ازشکست [[مسلمانان]] در [[غزوه]] "اُحد" که [[عبدالله بن أُبی]]، [[رئیس]] [[منافقان]] [[مدینه]]، [[مسلمانان]] را شماتت می‌کرد، ابوایوب پیشاپیش کسانی بود که به [[کمک]] عبادة بن صامت، او را از [[منبر]] پایین آورده، از جای گاهش بیرون راندند. در واقعه‌ای که [[منافقان]] در [[مسجد]] [[مدینه]] به تمسخر [[مسلمانان]] پرداخته بودند، ابوایوب نخستین [[صحابی پیامبر]] {{صل}} بود که به [[فرمان]] [[حضرت]] گردن نهاد و به سراغ بعضی از [[منافقان]] هم قبیله‌اش رفته، آن‌ها را از [[مسجد]] بیرون انداخت که پس از او، [[اصحاب]] دیگر نیز با دیگر [[منافقان]] چنین کردند<ref>المغازی، ج ۱، ص ۳۱۸.</ref>. سخنان ابوایوب در [[حمایت]] از [[خلافت امام علی]] {{ع}} پس از [[رحلت پیامبر]] در جمع [[انصار]] و [[مهاجران]] در "[[سقیفه بنی ساعده]]" موجب شد تا [[ابوبکر]] برای رها کردن [[خلافت]] تصمیم بگیرد<ref>الاحتجاج، ج ۱، ص ۱۹۹.</ref>. ابوایوب به این نیز بسنده نکرد و با گروهی از [[صحابه پیامبر]] {{صل}} تصمیم گرفتند تا [[ابوبکر]] را از [[منبر]] [[رسول خدا]] به زیر آورند؛ اما چون پس از [[مشورت]] با [[امام علی]] متوجه شدند که [[حضرت]]، [[مأمور]] به [[صبر]] و [[سکوت]] است، از تصمیم خود منصرف شدند<ref>همان، ص ۱۸۶ و ۱۸۷.</ref>. از چگونگی حضور او در جنگ‌های رده در [[عهد]] [[خلافت ابوبکر]] (سال های۱۱ - ۱۳ ق) اطلاعی در دست نیست. احتمالا بعضی از [[روایات]] که از عدم [[خروج]] او از [[مدینه]] پس از [[وفات رسول خدا]] {{صل}} تا [[خلافت امام علی]] {{ع}} خبر می‌دهد، مربوط به این دوره باشد<ref>المقفی، ج ۳، ص ۷۲۶.</ref><ref>[[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 603.</ref>.
| |
| *ابوایوب، در [[عهد]] [[خلافت عمر]] در بخشی از [[فتوحات]] [[شام]] شرکت داشت<ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۵۸۸.</ref>. وی، در سال ۳۵ قمری که خانه [[عثمان]] به محاصره مخالفانش در آمد، به امر [[امام علی]] چند روزی [[امامت]] [[جماعت]] [[مدینه]] را به عهده گرفت<ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۶۹۴.</ref>. پس از [[قتل عثمان]] و طرح مسأله [[جانشینی]] او، ابوایوب مانند دیگر هواداران [[امام علی]]، با این [[استدلال]] که امر [[خلافت]] دچار [[فساد]] شده و باید [[اصلاح]] شود، از [[امام]] خواست تا [[خلافت]] را بپذیرد<ref>الجمل، ص ۱۲۸.</ref>. او [[گواهی]] داد که [[حدیث غدیر]] را درباره [[امام علی]] از [[پیامبر]] شنیده است<ref>اسدالغابه، ج ۶، ص ۱۲۶.</ref>. با آغاز [[نبرد]] "[[جمل]]" [[فرمانده]] هزار نفر از سوارانِ [[سپاه امام]] بود<ref>مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۹۶.</ref> و در "[[صفین]]" از خود رشادتی نشان داد که [[امام]] را به شگفتی واداشت<ref>الفتوح، ج ۳، ص ۳۴ و ۳۵.</ref>. در [[نهروان]]، [[فرمانده]] گروهی از [[سپاه امام]] و [[مأمور]] گفتوگو با [[خوارج]] بود تا [[پرچم]] [[امان]] را در دست گرفته، ایشان را به [[صلح]] فراخواند<ref>الکامل، ج ۳، ص ۳۴۵.</ref>.
| |
| ابوایوب، در پاسخ به این پرسش که چگونه با اهل [[قبله]] به جدال برخاسته ای، گفت: این خواسته [[پیامبر خدا]] {{صل}} بود تا همراه [[امام علی]] {{ع}} با "[[ناکثین]]"، "[[قاسطین]]" و "[[مارقین]]" بجنگم<ref>البدایة و النهایه، ج ۷، ص ۲۴۴؛ المعیار و الموازنه، ص ۳۷.</ref>. درسال ۳۸ قمری، به [[فرمان امام]] [[علی]] {{ع}} [[امیر]] [[مدینه]] شد<ref>انساب الأشراف، ج ۲، ص ۳۸۲.</ref> و امارتش تا سال ۴۰ قمری ادامه یافت. در این سال، به دنبال حمله «بُسربن ارطاة» [[فرمانده سپاه]] [[معاویه]] به [[مدینه]]، ناگزیر به ترک [[شهر]] شد و به [[کوفه]] آمد<ref>تاریخ طبری، ج ۳، ص ۱۵۳.</ref>. از سخنان او در تحریک و [[تشویق]] [[مردم]] به [[حمایت از امام]] [[علی]] {{ع}} چندروز پیش از [[شهادت]] [[حضرت]]، چنین به نظر می‌آید که تا پایان حیات [[امام]] در [[کوفه]] [[باقی]] مانده است<ref>الأمالی، ص ۱۴۶ - ۱۴۸.</ref>. از [[زندگی]] ابوایوب [[پس از شهادت امام علی]] جز روایاتی درباره حضور او در نبردهای سالانه مشهور به صایفه (تابستانی) بر ضد [[رومیان]]، [[آگاهی]] چندانی در دست نیست<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۶۹.</ref>. ابوایوب را باید در زمره [[راویان احادیث]] [[نبوی]] نیز برشمرد. کسانی چون [[ابن عباس]]، [[بُراء بن عازب]]، [[سعید بن مسیب]]، [[عروة بن زبیر]] و دیگران ازاو [[حدیث]] [[نقل]] کرده‌اند<ref>اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۲۲.</ref>. وی ذوقی شاعرانه داشت که از خلال اشعارش در [[نبرد صفین]] [[آشکار]] می‌شود<ref>وقعة صفین، ص ۳۶۸.</ref><ref>[[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 604.</ref>.
| |
| *ابوایوب یکی از پنج [[انصاری]] است که در [[عهد]] [[رسول خدا]] {{صل}} به گردآوری [[قرآن]] پرداختند<ref>التاریخ الصغیر، ج ۱، ص ۶۶.</ref>. در [[عهد]] [[خلیفه دوم]]، معلم [[قرآن]] شناخته شد<ref>التاریخ الصغیر، ج ۱، ص ۶۶.</ref> و در سال‌های پایانی عمرش هنگام محاصره [[قسطنطنیه]]، چون شنید واژه "تهلکه" در [[آیه]] ۱۹۵ سوره بقره {{متن قرآن|وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ}}<ref>«و در راه خداوند هزینه کنید و با دست خویش خود را به نابودی نیفکنید و نیکوکار باشید که خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره بقره، آیه ۱۹۵.</ref> به اشتباه بر عمل سرباز مسلمانی که به سوی [[دشمن]] حمله می‌کند تطبیق می‌شود، به [[تفسیر]] درست [[آیه]] پرداخت و [[هلاکت]] مورد اشاره در [[آیه]] را به کسانی مربوط دانست که در برابر [[زندگی]] و [[ثروت]] [[دنیا]]، از [[پیامبر]] {{صل}} و [[خدا]] دست می‌کشیدند<ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص ۲۷۹.</ref>.
| |
| *ابوایوب سرانجام هنگام محاصره دیوار [[شهر]] [[قسطنطنیه]] در سال ۴۹ یا ۵۲ قمری درگذشت و بنابر وصیتش، در پایانی‌ترین نقطه [[خاک]] [[دشمن]] که [[سپاه اسلام]] به آن جا می‌رسیدند، مدفون شد<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۷۰؛ الاصابه، ج ۲، ص ۲۰۱.</ref>. بر پایه روایتی دیگر، ابوایوب روایتی را از [[پیامبر]] [[نقل]] کرد که در آن، از مدفون شدن مردی [[صالح]] در کنار دیوارهای [[قسطنطنیه]] خبر داده شده بود و ابوایوب می‌خواست همان [[نیک]] مرد باشد<ref>العقدالفرید، ج ۴، ص ۳۳۷.</ref>. گویا [[مزار]] وی مورد [[احترام]] [[مسیحیان]] و [[مسلمانان]] بوده است<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۷۰.</ref>. با توجه به سابقه روشن [[ابوایوب انصاری]] در [[دفاع]] از [[امام علی]] {{ع}} [[عالمان شیعه]] حضور او را در سپاهی به [[فرماندهی]] یزیدبن [[معاویه]]، یا به انگیزه تقویت [[اسلام]] در برابر [[کافران]]<ref>اختیار معرفة الرجال، ص ۳۸.</ref> و یا به [[دلیل]] اجازه [[امام]] [[معصوم]] به او دانسته‌اند<ref>معجم رجال الحدیث، ج ۷، ص ۲۴.</ref><ref>[[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 604.</ref>.
| |
|
| |
| ==ابوایوب در [[شأن نزول]]==
| |
| #مضمون [[آیات]] ۱۲ و ۱۶ سوره [[نور]] {{متن قرآن|لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْكٌ مُبِينٌ}}<ref>«از چه رو چون آن را شنیدید مردان و زنان مؤمن نیک‌اندیشی نکردند و نگفتند که این دروغی آشکار است؟» سوره نور، آیه ۱۲.</ref> {{متن قرآن|وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ مَا يَكُونُ لَنَا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهَذَا سُبْحَانَكَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و چرا چون آن را شنیدید نگفتید: سزیده ما نیست که در این باره چیزی بگوییم، پاکا که تویی، این بهتانی سترگ است» سوره نور، آیه ۱۶.</ref> به ماجرای {{متن قرآن|إِفْكٌ}} مربوط است که درباره یکی از [[همسران رسول خدا]] {{صل}} نازل شده و در آن‌ها، مؤمنانی که چنین بهتان و افترایی را نپذیرفتند، [[ستایش]] شده‌اند. برخی [[مفسران]]، این دو [[آیه]] را درباره واکنشی می‌دانند که ابوایوب هنگام شنیدن ماجرای افک از خود نشان داد و آن را [[انکار]] کرد<ref>جامع البیان، مج ۱۰، ج ۱۸، ص ۱۲۸.</ref><ref>[[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 605.</ref>.
| |
| #[[آیه]] ۶۱ سوره [[نور]]: {{متن قرآن|..وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ..}}<ref>«بر نابینا و بر لنگ و بر بیمار و بر شما گناهی نیست که از (خوراک و آذوقه) خانه‌های خویش بخورید یا از خانه‌های پدرانتان یا خانه‌های مادرانتان یا خانه‌های برادرانتان یا خانه‌های خواهرانتان یا خانه‌های عموهایتان یا خانه‌های عمّه‌هایتان یا خانه‌های دایی‌هایتا» سوره نور، آیه ۶۱.</ref>بر اساس روایتی، ابوایوب در غیاب یکی از [[صحابه]] که در [[جنگ]] شرکت کرده بود، [[سرپرست]] خانواده‌اش شد و چون به خانه‌اش پاگذاشت، از طعام او خورد؛ سپس نگران شد و در پی این قضیه، [[آیه]] ۶۱ فرود آمد<ref>الاصابه، ج ۲، ص ۲۰۱.</ref>. گذشته از این که موضوع به ابوایوب اختصاص نداشته و درباره دیگران نیز گفته شده<ref>الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۲۵.</ref>، این [[روایت]] با [[نقل]] [[منابع تاریخی]] درباره حضور او در همه جنگ‌های زمان [[رسول خدا]] {{صل}} منافات دارد، مگر این که احتمال دهیم مقصود از همه [[جنگ‌ها]]، غالب آن‌ها بوده یا این که مراد از [[جنگ‌ها]] صرفاً "[[غزوه‌ها]]" بوده است و این مورد خاص را از [[سریه‌ها]] به شمار آوریم<ref>[[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 605.</ref>.
| |
| #[[آیه]] ۵ سوره [[انفال]]: {{متن قرآن|كَمَا أَخْرَجَكَ رَبُّكَ مِنْ بَيْتِكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لَكَارِهُونَ}}<ref>«چنان که پروردگارت تو را از خانه‌ات به درستی بیرون آورد با آنکه بی‌گمان دسته‌ای از مؤمنان ناخرسند بودند» سوره انفال، آیه ۵.</ref> براساس روایتی که ابوایوب [[نقل]] کرده، خود و [[انصار]] را از مؤمنانی دانسته که با شنیدن خبر ورود [[سپاهیان]] [[مشرک]] [[مکه]] در منطقه [[بدر]]، اعلام کردند که [[توان]] جنگیدن با آن‌ها را نداشته، از این رویارویی کراهت دارند<ref>الدرالمنثور، ج ۴، ص ۱۴.</ref><ref>[[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص 605.</ref>.
| |
|
| |
|
| == پرسش‌های وابسته == | | == پرسش‌های وابسته == |
| خط ۳۷: |
خط ۲۴: |
| * [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']] | | * [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']] |
| * [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | | * [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] |
| * [[پرونده:000052.jpg|22px]] [[محمد باغستانی|باغستانی، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]'''
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: