غزوه بدر

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام علی(ع) است. "امام علی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

جنگ بدر در قرآن | جنگ بدر در حدیث | جنگ بدر در تاریخ اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل بدر (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

• جنگی که در سال دوم هجرت میان مسلمانان و مشرکین پیش آمد و به پیروزی مسلمین انجامید. در این جنگ که در قرآن نیز یاد شده، مسلمانان ۳۱۳ نفر و کفّار حدود ۱۰۰۰ نفر بودند. سلاح و تجهیزات مسلمین اندک بود، ولی کافران مسلح و مجهّز بودند، با این حال، مسلمانان با ایمان و فداکاری و مقاومت و با امدادهای غیبی خداوند، به پیروزی رسیدند.
• "بدر"، نام منطقه‌ای بیرون مدینه بود که تعدادی چاه آب آنجا بود، این جنگ را به جهت وقوعش در آن منطقه، جنگ بدر نامیده‌اند. در این نبرد، چهارده مسلمان شهید شدند، امّا از کفّار، ۷۰ نفر کشته و ۷۰ نفر اسیر گشتند. برخی از سران قریش مانند ابوجهل، جزو کشته‌شدگان بودند. این پیروزی، مسلمانان را قدرتمند ساخت و در دل مشرکین هراس انداخت. شرکت‌کنندگان در جنگ بدر را که فضیلت بسیار دارند، "بدریّون" گویند.

مقدمه

• بدر، آبی و محلی معروف در حجاز، میان مکه و مدینه است. می‌گویند این محل منسوب است به "بدر بن یخلد بن نضر بن کنانه". نیز آورده‌اند: بدر، نام چاهی است که در اطراف آن، نبرد میان مسلمانان و مشرکان شعله‌ور گردید و پس از پایان نبرد، کشته‌های مشرکین در آن افکنده شدند.
• در این غزوه که نخستین مقابله سپاه اسلام با کفر و نبرد اهل توحید با اهل شرک بود، مشرکان و کفار در آن، از جنبه ساز وبرگ نظامی بر مسلمانان برتری داشتند و نفرات آنان سه برابر سپاه اسلام بود. شمار اصحاب پیامبر در این غزوه سیصد و سیزده نفر بودند..

یاران خاص امام مهدی به تعداد اهل بدر

• امام صادق(ع) فرمودند: هنگامی که قائم(ع) قیام کند، فرشتگانی که به صورت گروه پنج هزار نفری در بدر به یاری پیامبر آمدند، فرود خواهند آمد.
• امام سجاد(ع) فرمود: کسی که در زمان غیبت قائم بر ولایت ما استوار بماند، خداوند به او پاداش هزاران شهید از شهیدان بدر و اُحد عطا می‌فرماید.
• امام باقر(ع) در تعداد یاران حضرت و محل بیعت آنان با حضرت می‌فرماید: سیصد و اندی نفر به تعداد اهل بدر، در میان رکن و مقام با قائم(ع) بیعت می‌کنند. و نیز فرمود: او همراه سیصد و سیزده نفر به تعداد اهل بدر، شتابان چون قطعه‌های ابر پاییزی ظاهر می‌شود.

پیامبر و بدر در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم

• یکی از غزوات تحمیلی بر پیامبر غزوه بدر است. آن گونه که از آیات مربوط به این غزوه استفاده می‌شود و آیات آن در سوره آل عمران و انفال ذکر شده و شرایط و موقعیت این غزوه توصیف شده است، مثلا فرموده﴿وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ﴾.آیه شریفه در مقام این است تا شاهدی باشد سزاوار نبود که از شما مؤمنین آثار فشل مشاهده شود، با اینکه ولی شما خدا است، و با اینکه خدا شما را که در بدر ذلیل بودید یاری فرمود. یا در جایی دیگر می‌فرماید:" ﴿إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَنْ يَكْفِيَكُمْ أَنْ يُمِدَّكُمْ﴾
• در تاریخ نقل شده، که حضرت مطلع شد که ابوسفیان در حال انتقال اموالی از شام است، در حالی که اموال بسیار از مسلمانان را غارت کرده بود و از طرفی در خود مکه در تدارک جنگی با مسلمانان است در این موقعیت فرصتی برای ضربه زدن و پیشدستی برای جلوگیری از ضربه آنان بود. در این جا وحی رسید: حضرت خداوند تو را به حق از خانه و جایگاهت در مدینه بیرون فرستاد، در حالی که بعضی از مؤمنان کراهت داشتند: ﴿كَمَا أَخْرَجَكَ رَبُّكَ مِنْ بَيْتِكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لَكَارِهُونَ﴾. این گروه ظاهربین و کم حوصله در مسیر راه به سوی بدر مرتبا با تو مجادله و گفتگو در این فرمان حق داشتند، و با این که این واقعیت را دریافته بودند» که این فرمان خداست، ولی باز دست از اعتراض خویش برنمی‌داشتند: ﴿يُجَادِلُونَكَ فِي الْحَقِّ بَعْدَمَا تَبَيَّنَ﴾.

1. ﴿كَمَا أَخْرَجَكَ رَبُّكَ مِنْ بَيْتِكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لَكَارِهُونَ يُجَادِلُونَكَ فِي الْحَقِّ بَعْدَمَا تَبَيَّنَ كَأَنَّمَا يُسَاقُونَ إِلَى الْمَوْتِ وَهُمْ يَنْظُرُونَ﴾
2. ﴿لَوْلَا كِتَابٌ مِنَ اللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾
3. ﴿إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَلَكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ﴾
4. ﴿وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾.
5. ﴿إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَنْ يَكْفِيَكُمْ أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلَاثَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ مُنْزَلِينَ بَلَى إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ مُسَوِّمِينَ﴾.
6. ﴿إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُمْ بِأَلْفٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ مُرْدِفِينَ﴾

• نتیجه: استغاثه، به معنای درخواست یاری است. چون تطبیق آیات این سوره با آیات سوره" آل عمران "این معنا را افاده می‌کند که منظور از نزول هزار ملائکه ردیف شده نزول هزار نفر از ملائکه است، که عده دیگری را در پی دارند، بنابراین هزار ملائکه ردیف شده با سه هزار ملائکه نازل شده منطبق می‌شود.
• نکته: در این آیات این محورها مطرح شده است.
• همان گونه که به امر پروردگار پیامبر از مدینه به سوی بدر بیرون رفت، در حالی که گروهی از مؤمنان سخت ناراضی بودند. تقسیم انفال به طور مساوی پس از بدر هم برای گروهی از آنان رضایت بخش نبود. ﴿كَمَا أَخْرَجَكَ رَبُّكَ مِنْ بَيْتِكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لَكَارِهُونَ﴾
• آن گروه با پیامبر در باره حق - پس از آن که روشن شده بود - مجادله می‌کردند و از درگیری نظامی چنان بیم داشتند که گوئی به سوی مرگ رانده می‌شوند. ﴿يُجَادِلُونَكَ فِي الْحَقِّ بَعْدَمَا تَبَيَّنَ كَأَنَّمَا يُسَاقُونَ إِلَى الْمَوْتِ وَهُمْ يَنْظُرُونَ﴾
• اگر پیشتر از جانب خدا مقرر نشده بود که به عذاب گرفتار نگردید، قطعاً به سبب این که در جنگ بدر اسیر گرفتید، عذابی سخت به شما می‌رسید ﴿لَوْلَا كِتَابٌ مِنَ اللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾
• خداوند به پیامبر می‌فرماید، ما پیش از بدر در خواب نیروی مخالف را به تو کم نشان دادیم و اگر زیاد نشان داده بودیم، سست می‌شدید و دچار تفرقه می‌گردید، ولی خدا شما را سالم نگه داشت و خدا به آن چه در درون سینه‌ها می‌گذرد آگاه است: ﴿إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَلَكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ﴾
• و ظاهرا مصداق آیه شریفه: ﴿إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ﴾، واقعه روز بدر است، و البته این وعده را به شرط صبر و تقوا داده و فرموده است: ﴿إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَذَا﴾.

پرسش‌های وابسته

• نقش امام علی در جنگ بدر چه بود؟ (پرسش)

منابع

• تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه.
• فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱
• محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: