غزوه بدر

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام علی(ع) است. "امام علی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امام علی در قرآن | امام علی در حدیث | امام علی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام علی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

بدر، آبی و محلی معروف در حجاز، میان مکه و مدینه است. می‌گویند این محل منسوب است به "بدر بن یخلد بن نضر بن کنانه". نیز آورده‌اند: بدر، نام چاهی است که در اطراف آن، نبرد میان مسلمانان و مشرکان شعله‌ور گردید و پس از پایان نبرد، کشته‌های مشرکین در آن افکنده شدند^[۱].
در این غزوه که نخستین مقابله سپاه اسلام با کفر و نبرد اهل توحید با اهل شرک بود، مشرکان و کفار در آن، از جنبه ساز وبرگ نظامی بر مسلمانان برتری داشتند و نفرات آنان سه برابر سپاه اسلام بود. شمار اصحاب پیامبر در این غزوه سیصد و سیزده نفر بودند^[۲].^[۳].

اقدامات امام علی در جنگ بدر

جنگ بدر، دشوارترین و شکوهمندترین نبرد پیامبر خداست. امیرمؤمنان (ع) در این نبرد- که آغازین جنگ پیامبر خدا و نیز نخستین چهره‌نمایی قهرمانانه علی (ع) است-، جلوه‌ای دیدنی، ستودنی و شگفت دارد، بدین سان که:

پرچم پیروزمند سپاه اسلام در دست‌های پر توان علی (ع) بود.
پیش از رویارویی و در مرحله حساس کسب اطلاعات، برای دست یافتن به چند و چون نیروی دشمن، همراه برخی صحابیان به مأموریت رفت که موفقیتی کارآمد داشت.
در دلِ سیاهی تاریک و هولناک شب نبرد، آن گاه که پیامبر خدا طلبِ آب نمود، علی (ع) به پا خاست و ثابت و استوار به "بدر" گام نهاد و از چاهی بس ژرف و تاریک، آب برگرفت و پیامبر خدا را سیراب کرد.
علی (ع) در اولین نبرد تن به تن، ولید بن عُتبه را به خاک هلاکت افکند و سپس در کشتن عتبه، پدر ولید، هماوردِ او را یاری رسانْد. علی (ع)، این حماسه شکوهمند را در نامه‌ای به معاویه یادآوری کرده است:

من پدر حسنم! کشنده جد و برادر و دایی‌ات که در نبرد بدر، سرشان را شکافتم؛ و آن شمشیر را با خود دارم و با همان دل با دشمنم رویارو می‌شوم^[۴].

علی (ع) همچنین عاص بن سعید، رزم‌آور نیرومند قریش و نوفل بن خُوَیلِد، دشمن شرور و کینه‌توز پیامبر (ص) را به خاک افکند.
چون فرمان حمله عمومی صادر شد و نیروها در هم آمیختند و آتش نبرد، شعله‌ور گشت، این علی (ع) بود که چونان شیری خشمگین بر دشمن می‌تاخت و آرایشِ نظامی آنان را در هم می‌ریخت و از کشته، پُشته می‌ساخت، بدان‌سان که آورده‌اند ۳۵ نفر از هفتاد تن کشته‌های مشرکان، با ضربت شمشیر علی (ع) بر خاک افتادند.
او که در آن هنگام در عنفوان جوانی بود، با این شهامت‌ها، شجاعت‌ها و رزم‌آوری‌ها، مدال افتخار جاودانه "لا سیفَ إلاذوالفقارِ ولا فَتی إلاعلی"^[۵] را به دست آورد.

المستدرک علی الصحیحین‌- به نقل از ابن عباس-: پیامبر خدا، در جنگ بدر، پرچم را به علی (ع) سپرد و او در آن هنگام، بیست سال داشت^[۶].

السیرة النبویة، ابن هشام- به نقل از ابن اسحاق، در ذکر وقایع جنگ بدر-: پس از او (اسود بن عبد الأسد مخزومی که حمزه او را کشت)، عتبة بن ربیعه با برادرش شیبة بن ربیعه و پسرش ولید بن عتبه [برای جنگ‌] بیرون آمد و چون از صف جدا شد، هماورد طلبید. پس سه جوان از انصار، بیرون آمدند: عوف و معوذ، پسران حارث- که نام مادرشان عفراء بود-، و مردی دیگر که گفته می‌شود عبد الله بن رواحه بود. گفتند: شما کیستید؟ گفتند: ما گروهی از انصار هستیم. گفتند: ما به شما کاری نداریم. سپس مُنادی آنان ندا در داد: ای محمد! همتایانمان از قوم خودمان را به سوی ما گسیل دار. پیامبر خدا فرمود: "ای عبیدة بن حارث، برخیز! ای حمزه، برخیز! ای علی، برخیز!". پس چون برخاستند و به آنان نزدیک شدند، گفتند: شما کیستید؟ عبیده گفت: عبیده. و حمزه گفت: حمزه. و علی گفت: علی. گفتند: آری، همتایان ارجمندی هستید. پس عبیده- که مسن‌ترین فرد گروه بود- با عتبة بن ربیعه، و حمزه با شیبة بن ربیعه، و علی (ع) با ولید بن عُتبه رویارو شدند.

حمزه، در کشتن شیبه به وی مهلت نداد و علی (ع) نیز در کشتن ولید، و دو ضربه میان عبیده و عتبه رد و بدل شد؛ ولی هر دو در برابر هم ایستادگی می‌کردند و حمزه و علی (ع) با شمشیرهایشان به سوی عتبه بازگشتند و کارش را تمام کردند و عبیده را برداشتند و به همراهانش رساندند^[۷].

امام باقر (ع): در جنگ بدر، [فرشته‌] مُنادی‌ای به نام "رضوان"، در آسمان، ندا داد: "شمشیری جز ذوالفقار، و جوان مردی جز علی نیست"^[۸]^[۹].

یاران خاص امام مهدی به تعداد اهل بدر

امام صادق(ع) فرمودند: هنگامی که قائم(ع) قیام کند، فرشتگانی که به صورت گروه پنج هزار نفری در بدر به یاری پیامبر آمدند، فرود خواهند آمد^[۱۰]. و امام سجاد(ع) فرمود: کسی که در زمان غیبت قائم بر ولایت ما استوار بماند، خداوند به او پاداش هزاران شهید از شهیدان بدر و اُحد عطا می‌فرماید^[۱۱]. و امام باقر(ع) در تعداد یاران حضرت و محل بیعت آنان با حضرت می‌فرماید: سیصد و اندی نفر به تعداد اهل بدر، در میان رکن و مقام با قائم(ع) بیعت می‌کنند^[۱۲]. و نیز فرمود: او همراه سیصد و سیزده نفر به تعداد اهل بدر، شتابان چون قطعه‌های ابر پاییزی ظاهر می‌شود^[۱۳]^[۱۴].

پرسش‌های وابسته

نقش امام علی در جنگ بدر چه بود؟ (پرسش)

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۴.
↑ معارف و معاریف، ج ۲.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۴.
↑ نهج البلاغة، نامه ۱۰.
↑ تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۷۱.
↑ المستدرک علی‌الصحیحین، ج ۳، ص ۱۲۰، ح ۴۵۸۳.
↑ السیرة النبویة، ابن هشام، ج ۲، ص ۲۷۷.
↑ الإمام الباقر (ع): «نادی‌ مُنادٍ فِی السماءِ یومَ بَدرٍ یقالُ لَهُ رِضوانُ: لا سَیفَ إلاذُو الفَقارِ، ولا فَتی‌ إلاعَلِی» (تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۷۱).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۵۴.
↑ غیبة نعمانی، ص ۲۴۴؛ معجم الاحادیث الامام المهدی، ج ۴، ص ۱۹.
↑ کشف الغمه، ج ۳، ص ۳۱۲؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.
↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۴؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۹.
↑ الزام الناصب، ص ۲۲۶.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۴.

[1] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۴.

[2] معارف و معاریف، ج ۲.

[3] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۴.

[4] نهج البلاغة، نامه ۱۰.

[5] تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۷۱.

[6] المستدرک علی‌الصحیحین، ج ۳، ص ۱۲۰، ح ۴۵۸۳.

[7] السیرة النبویة، ابن هشام، ج ۲، ص ۲۷۷.

[8] الإمام الباقر (ع): «نادی‌ مُنادٍ فِی السماءِ یومَ بَدرٍ یقالُ لَهُ رِضوانُ: لا سَیفَ إلاذُو الفَقارِ، ولا فَتی‌ إلاعَلِی» (تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۷۱).

[9] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۵۴.

[10] غیبة نعمانی، ص ۲۴۴؛ معجم الاحادیث الامام المهدی، ج ۴، ص ۱۹.

[11] کشف الغمه، ج ۳، ص ۳۱۲؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.

[12] بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۴؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۹.

[13] الزام الناصب، ص ۲۲۶.

[14] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]