ذوالفقار

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ذوالفقار در حدیث | ذوالفقار در تاریخ اسلامی| ذوالفقار در معارف مهدویت

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ذوالفقار (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

ذوالفقار نام شمشیری که امیر المؤمنین(ع) با آن در جنگ احد می‌جنگید و از جان پیامبر دفاع می‌کرد و مشرکان را بر خاک می‌افکند. گویند: اصل آن شمشیر، از آن منبّه بن حجاج بود که در جنگ بدر کشته شد و شمشیر او در اختیار پیامبر قرار گرفت. روز جنگ احد، علی(ع) چنان سخت می‌جنگید که شمشیرش شکست. نزد پیامبر آمد. رسول خدا آن شمشیر را به حضرت داد و حضرت جنگی نمایان کرد. اینجا بود که ندای لا سیف إلاّ ذو الفقار و لا فتی إلاّ علیّ از زبان حضرت جبرئیل در آسمان پیچید، یعنی شمشیری جز ذوالفقار و جوانمردی جز علی(ع) نیست..

مقدمه

• در اصل و ریشۀ آن نقل‌های مختلف است: روایتی از علی(ع) نقل شده که: جبرئیل نزد پیامبر آمد و خبر داد که در یمن، بتی از سنگ است که در قابی آهنین قرار دارد، بفرست تا نزد تو آورند، پیامبر مرا به یمن فرستاد. حضرت، بت را شکست و آهن آن بت را به شمشیر سازی دادیم تا دو شمشیر از آن ساخت، یکی به نام ذوالفقار، دیگری به نام مخذم، مخذم را پیامبر برداشت و ذو الفقار را به من داد. معنای ذوالفقار، یعنی شمشیری که دارای مهره‌ها باشد گفته‌اند چون بر پشت ذو الفقار، خراش‌های پست و هموار بود، ازاین‌رو او را ذو الفقار گفته‌اند. از امام صادق(ع) پرسیدند: چرا به آن شمشیر، ذوالفقار گفته‌اند؟ فرمود: چون در وسط آن به طول شمشیر خطّی و نقشی شبیه مهره‌های پشت بود و به گمان اصمعی ۱۸ مهره داشت. در تاریخ ابویعقوب هم آمده که طول آن هفت وجب و عرض آن یک وجب بود و وسط آن مانند مهره‌ها بود. در حدیثی هم از امام صادق آمده: به این علت ذو الفقار می‌گفتند که هرکس را که علی(ع) با آن شمشیر می‌زد، در دنیا از زندگی و در آخرت از بهشت، فقیر و تهیدست می‌شد. ناگفته نماند: در برخی نقل‌ها و روایت‌ها از امام رضا(ع) هم آمده که ذوالفقار، شمشیری بود که جبرئیل آن را از آسمان برای پیامبر آورد و او هم به علی(ع) بخشید و آیۀ وَ أَنْزَلْنَا اَلْحَدِیدَ. . . اشاره به آن شمشیر است که از بهشت همراه آدم بر زمین آمد و پیامبران با آن با دشمنان خدا می‌جنگیدند، تا آنکه به حضرت امیر(ع) رسید. پس اینکه ذو الفقار، شمشیری دو سر بوده، بی‌اساس است. ذوالفقار، مانند همۀ شمشیرهای عربی قدیم دو دم بوده ولی بعدها تصوّر کرده‌اند که نوک آن دو شاخه داشته است و در تصاویر آن را به این صورت کشیده‌اند. به‌هرحال، ذوالفقار، از شمشیرهای مختص حضرت علی(ع) بود که در جنگ احد با آن حماسه آفرید و در شأن او و شمشیرش، آن جملۀ معروف بیان شده است. در ادبیات شعری هم فراوان به کار رفته است و گاهی هم کنایه از مطلق شمشیر، یا جنگاوری و شجاعت یا زبان‌آوری و سخنوری به کار می‌رود(...).

پرسش‌های وابسته

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ غدیر

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: