سعد بن الحارث الخزاعی

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سعد بن الحارث الخزاعی در تاریخ اسلامی | سعد بن الحارث الخزاعی در تراجم و رجال

مقدمه

نام او سعد بن حرث بن ساریة خزاعی است که غلام امیرالمؤمنین(ع)^[۱] و از شجاعان کوفه بود؛ البته محقق شوشتری درباره اینکه وی هم خزاعی و هم آزاد شده امیرالمؤمنین(ع) بوده، تردید کرده است^[۲]. بنابر برخی نقلها سعد خزاعی زمان پیامبر اسلام(ص) را هم درک کرده، ولی اسم او در کتاب‌هایی که به شرح حال صحابه پرداخته‌اند، نیامده است^[۳]. وی در زمان حکومت امیرالمؤمنین(ع) مدتی والی آذربایجان و در کوفه، عضو شرطه الخمیس بود^[۴]؛ البته مشخص نیست در چه زمانی این مسئولیت را بر عهده داشته است ولی از منابع چنین برداشت می‌شود که او نیز مانند قنبر از ملازمان امیرالمؤمنین(ع) بوده و ایشان سعد را در امور حکومتی به کار می‌گرفته است؛ مثلاً، سعد خزاعی در مقام بازرس به منطقه تحت فرمان زیاد بن ابیه، یعنی بصره رفته و با وی درگیری لفظی هم داشته است. همچنین در ماجرای خیانت یزید بن حجیه، والی ری که خراج را اختلاس کرده بود، امام علی(ع) وی را زندانی و سعد خزاعی را مأمور مراقبت از وی کرده بود^[۵]. وقتی سعد خزاعی در خواب بود، یزید بن حجیه با نقشه‌ای از پیش طراحی شده به سوی معاویه گریخت.
وی منادی حضرت(ع) در بین مردم کوفه بود و هنگامی که سربازان معاویه خبر غارت الانبار، را اعلام کردند؛ خطبه‌ای از امیرالمؤمنین(ع) را به علت کسالت آن حضرت در مسجد سدة و در حضور آن حضرت و حسنین(ع) و عبدالله بن جعفر، در تشویق مردم به جهاد خواند^[۶]. نام سعد در کتب رجال با عنوان راوی امیرالمؤمنین(ع) آمده است^[۷].
وی پس از شهادت امیرالمؤمنین(ع)، از ملازمان امام حسن(ع) بود^[۸]. همچنین سعد بن الحارث الخزاعی در مقاتل، نخستین شهدای کربلا دانسته شده است^[۹]. وی از مدینه همراه امام حسین(ع) بود و در روز عاشورا با رشادت جنگید و در حمله اول سپاه عمر سعد به شهادت رسید^[۱۰]. در برخی مقاتل آمده است که او در جنگ تن به تن که پس از حمله اول در گرفت، حاضر بود و امام حسین(ع) پیکر نیمه جان او را به خیمه مخصوص منتقل کردند^[۱۱].^[۱۲]

سعد بن الحارث بن سلمه انصاری عجلانی خزرجی

در منابع نام سعد بن الحارث بن سلمه انصاری عجلانی نیز آمده است؛ او از اهالی کوفه بود و در محلّه محکّمه کوفه می‌زیست و به خوارج گرایش داشت و به شعار لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ‌ قائل بود. وی نخست به همراه لشکر عمر بن سعد از کوفه برای نبرد با حسین بن علی(ع) راهی کربلا شد، امّا او در عصر عاشورا در حالی که همه یاران امام حسین(ع) جز دو نفر به نام‌های سوید بن عمر و بشر بن عمرو به شهادت رسیده بودند و امام ندای «ألا ناصر فينصرنا؟ أَ مَا مِنْ ذَابٍّ يَذُبُّ عَنْ حَرَمِ رَسُولِ اَللَّهِ ؟» را سر می‌داد و زنان و کودکان درون خیمه‌ها به زاری و شیون پرداخته بودند، به خود آمد و به برادرش، ابوالحتوف که همراه او در کربلا بودند، رو کرد و گفت: "ما به حکم خداوند رفتار نمی‌کنیم و این، حسین(ع) ذریّه رسول الله است که مظلوم و تنها واقع شده است"؛ و شاید به یاد عهدی که انصار و اهالی مدینه در دفاع از رسول الله و خانواده ایشان با رسول الله بسته بودند، افتادند؛ پس لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ‌ گفتند و به کمک و یاری امام حسین(ع) شتافتند و در دفاع از ایشان و حرم رسول الله(ص) جنگیدند و پس از کشتن سه نفر از لشکر عمر بن سعد به شهادت رسیدند^[۱۳].^[۱۴]

جستارهای وابسته

منابع

مقیسه، محمد حسن، سعد بن الحارث الخزاعی، اصحاب امام حسن مجتبی

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ رجال البرقی، برقی، ص۵؛ رجال الطوسی، اسماء من روی عن امیرالمؤمنین، ص۶۶.
↑ قاموس الرجال، شوشتری، ج۵، ص۲۷-۲۸.
↑ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج۷، ص۲۲۱؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۵، ص۲۷.
↑ تنقیح المقال، مامقانی، ج۲، ص۱۲؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۵، ص۲۷؛ اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۲۱.
↑ الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۵۲۶؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۵۱ و الکامل، ابن اثیر، ج۳، ص۲۸۸؛ بحارالانوار، مجلسی، ج۸، ص۷۳۴.
↑ الغارات، ج۲، ص۴۷۳؛ موسوعة التاریخ الاسلامی، یوسفی غروی، ج۵، ص۳۶۹.
↑ رجال البرقی، برقی، ص۵، رجال الطوسی، طوسی، اسماء من روی عن امیرالمؤمنین(ع)، ص۶۶؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، حاکم حسکانی، ج۳، ص۲۱۹.
↑ تنقیح المقال، ج۲، ص۱۲؛ اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۲۱؛ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص۴۷۶.
↑ تسمیة من قتل مع الحسین(ع)، فضیل بن رسان، ص۱۵۳.
↑ مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۱۱۳ و ابصار العین فی انصار الحسین(ع) سماوی، ص۹۶.
↑ ابصار العین فی انصار الحسین(ع) ص۹۶ و ۹۷.
↑ عسکری، عبدالرضا، رفاعه بن شداد بجلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۵۵-۳۵۶.
↑ الحدائق الوردیة، یمانی، ص۱۲۲؛ ابصار العین فی انصار الحسین(ع)، سماوی، ص۹۴؛ الکنی و الالقاب، شیخ عباس قمی، ج۱، ص۴۵، اعیان الشیعة، ج۲۰، ص۳۱۹ و مقتل الحسین(ع)، مقرم، ص۲۴۰.
↑ عسکری، عبدالرضا، رفاعه بن شداد بجلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۵۷.

[1] رجال البرقی، برقی، ص۵؛ رجال الطوسی، اسماء من روی عن امیرالمؤمنین، ص۶۶.

[2] قاموس الرجال، شوشتری، ج۵، ص۲۷-۲۸.

[3] اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج۷، ص۲۲۱؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۵، ص۲۷.

[4] تنقیح المقال، مامقانی، ج۲، ص۱۲؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۵، ص۲۷؛ اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۲۱.

[5] الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۵۲۶؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۵۱ و الکامل، ابن اثیر، ج۳، ص۲۸۸؛ بحارالانوار، مجلسی، ج۸، ص۷۳۴.

[6] الغارات، ج۲، ص۴۷۳؛ موسوعة التاریخ الاسلامی، یوسفی غروی، ج۵، ص۳۶۹.

[7] رجال البرقی، برقی، ص۵، رجال الطوسی، طوسی، اسماء من روی عن امیرالمؤمنین(ع)، ص۶۶؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، حاکم حسکانی، ج۳، ص۲۱۹.

[8] تنقیح المقال، ج۲، ص۱۲؛ اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۲۱؛ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص۴۷۶.

[9] تسمیة من قتل مع الحسین(ع)، فضیل بن رسان، ص۱۵۳.

[10] مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۱۱۳ و ابصار العین فی انصار الحسین(ع) سماوی، ص۹۶.

[11] ابصار العین فی انصار الحسین(ع) ص۹۶ و ۹۷.

[12] عسکری، عبدالرضا، رفاعه بن شداد بجلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۵۵-۳۵۶.

[13] الحدائق الوردیة، یمانی، ص۱۲۲؛ ابصار العین فی انصار الحسین(ع)، سماوی، ص۹۴؛ الکنی و الالقاب، شیخ عباس قمی، ج۱، ص۴۵، اعیان الشیعة، ج۲۰، ص۳۱۹ و مقتل الحسین(ع)، مقرم، ص۲۴۰.

[14] عسکری، عبدالرضا، رفاعه بن شداد بجلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۵۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]