مشخصات و اوصاف ظاهری امام مهدی چیست؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۸ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۳۱ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

الگو:پرسش غیرنهایی

مشخصات و اوصاف ظاهری امام مهدی چیست؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / صفات ظاهری و سیمای امام مهدی
مدخل اصلیاندام امام مهدی

مشخصات و اوصاف ظاهری امام مهدی(ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

پاسخ نخست

محمد جواد خراسانی
آیت‌‌الله محمد جواد خراسانی، در کتاب «مهدی منتظر» در این‌باره گفته است:
  • «قامت: جوان چهارشانه کشیده قامت، نه بلند بالا و نه کوتاه به زمین چسبیده[۱].
صورت: خوشرو و درخشنده به‌طوری‌که نور روی او بر سیاهی موی ریش و سر غالب است.
خد و خال: دو گونه او روان بدون برآمدگی و بر گونه راستش خال سیاهی است.
پیشانی: گشاده پیشانی، صاف و روشن.
ابرو: ابروگشاده و باریک و کشیده و نزدیک به هم اما نپیوسته.
چشم و مژه: چشمانش سیاه و درشت و فرورفته و پلک‌ها درخشنده، شاید فرو رفتگی چشم‌ها در اثر عبادت و بیداری شب و گریه بسیار باشد.
بینی: بینی کشیده و بالا آمده و مختصر برآمدگی در وسط دارد.
دندان: دندان‌هایش به‌خصوص دندان‌های جلو گشاده و به هم پیوسته.
رنگ چهره: سفید درخشنده، سرخ‌گون خالص و سیر در سرخی.
رنگ سائر بدن: گندم‌گون و سبزه مایل به سفیدی نه سیاهی.
مو و رنگ مو: رنگ موی ریش و سر سیاه، اما نور صورت غالب بر سیاهی موی او است. در کودکی موهای سرش درخشنده و سیاه و مجعد اما نه زیاد درهم پیچیده و تا نرمی گوش از دو طرف آویزان و بر روی دوش ریخته و از وسط دارای فرق بود.
سر مبارک: سر مبارکش گرد و مدور و علامت ریختگی مو یا موهای ریز در بعضی از مواضع سر پیداست.
سرشانه و مابین دو شانه: استخوان سرشانه نرم و بزرگ و سر دوش پایین افتاده و مابین دو شانه پهن.
علامتی در پشت شانه: مابین دو شانه آن حضرت از طرف چپ خالی است بر خلاف رنگ بدن، و در زیر دو شانه برگی است مانند برگ یاس[۲].
علامتی در پشت: در پشت مبارک دو خال است یکی به رنگ بدن و دیگری شبیه به خال پیغمبر(ص)[۳].
بازو: بر بازوی راستش این دو آیه نوشته شده: وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا [۴]، وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلاً لاَّ مُبَدِّلِ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ[۵]
کف: کف دست آن حضرت پهن و بزرگ‌
سینه و از سینه تا ناف: سینه پهن و فراخ و از گودال گلو تا ناف مانند خطی از مو کشیده شده.
شکم: شکم برآمده و بزرگ.
ران: دو ران او پهن و پرگوشت و بر ران راست خالی است برخلاف رنگ بدن‌
زانو: دو زانو رو به جلو آمده از بزرگی.
قوت: قوه او چنان باشد که اگر اراده کند بزرگ‌ترین درخت را از جا بکند و اگر در میان کوه‌ها صیحه بزند سنگ‌های کوه‌ها از جا کنده شود و از هم بپاشد[۶]»[۷].
«نوع دیگر از نشانه‌های آن حضرت علامات امامت است، به‌طور کلی هرکس امام باشد باید دارای این خصوصیات باشد که نشانه و علامت امامت او است، این علامات در اخبار متعدده ذکر شده که هر حدیثی متعرض قسمتی از آن گشته و اکثر آن اخبار در مجلد هفتم بحار الانوار باب جامع در صفات امام و شرایط او ص ۲۰۰ مسطور است. حدیثی که از همه بیش‌تر ذکر علامات کرده حدیثی است که از حضرت رضا (ع) روایت شده که مشتمل بر سی علامت است در "من لا یحضره الفقیه"[۸] و "معانی الاخبار" و "خصال"[۹] و "عیون الاخبار[۱۰] الرضا (ع)" و "احتجاج"[۱۱] طبرسی و مجلد هفتم "بحار"[۱۲] و در "اثبات الهداة" ج ۷ از همه نقل کرده مجموع علامات به‌طور تلخیص از آن حدیث و غیر او نقل می‌شود:
  1. متولد می‌شود پاک و پاکیزه.
  2. ختنه شده.
  3. چون از شکم مادر به زمین آید بر دو کف خود قرار گیرد و صدا به شهادتین بلند کند.
  4. محتلم نشود.
  5. چشم او بخوابد و دل او بیدار باشد.
  6. او را سایه نباشد[۱۳].
  7. از پشت سر ببیند چنان‌چه از پیش‌رو می‌بیند.
  8. او را خمیازه و دهن‌دره نباشد.
  9. بول و غائط او دیده نشود، زمین آن را ببلعد.
  10. بوی بول و غائط او از مشک خوشبوتر باشد- یعنی در حال قضای حاجت اگر چه عینش دیده نمی‌شود-.
  11. از همه مردم عامل‌تر باشد.
  12. از همه حلیم‌تر.
  13. از همه عابدتر.
  14. از همه حاکم‌تر یعنی حکمش از همه بهتر باشد.
  15. از همه پرهیزگارتر باشد.
  16. از همه شجاع‌تر.
  17. از همه سخی‌تر.
  18. از همه عامل‌تر به کتاب خدا باشد.
  19. از همه تواضعش برای خدا بیش‌تر باشد.
  20. از همه عالم‌تر باشد به آن‌چه امر می‌کند.
  21. از همه ترک‌کننده‌تر باشد از آن‌چه نهی می‌کند.
  22. مهربان‌تر است به مردم از خود ایشان.
  23. دارای معجزه باشد.
  24. محدث باشد تا هنگامی که از دنیا برود، یعنی ملائکه با وی حدیث گویند.
  25. مستجاب الدعوه باشد حتی این‌که اگر بر سنگی دعا کند دو نیم گردد.
  26. سلاح و شمشیر پیغمبر (ص) یعنی ذوالفقار نزد او باشد.
  27. زره پیغمبر (ص) بر تن او راست آید و چون دیگری بپوشد خواه بلند و خواه کوتاه قدر یک وجب زیاد آید.
  28. مصحف فاطمه (س) نزد او باشد.
  29. جامعه نزد او باشد و آن صحیفه‌ای است که طولش هفتاد ذراع است و در وی آن‌چه بنی آدم محتاج است مضبوط است.
  30. جفر اکبر و جفر اصغر نزد او است، یکی پوست قوچ و دیگری پوست بز است که همه علوم در این دو هست حتی دیه خراشی که در صورت و بدن واقع شود، حتی خراش تمام پوست و نصف پوست و ثلث پوست.
  31. نزد او صحیفه‌ای است که در وی اسامی شیعیان او تا روز قیامت ثبت است»[۱۴].

پاسخ‌های دیگر

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. علامات سر و صورت و اندام یا از توصیفات پیامبر (ص) و امیر المؤمنین (ع) و، حضرت باقر (ع) و، حضرت صادق (ع) است و یا از کسانی که آن، حضرت را در کودکی دیده‏اند مانند سعد بن عبد الله یا اسماعیل بن علی نوبختی، یعقوب بن منفوس، ابو هارون و مردی از اهل فارس و یا در بزرگی دیده‏اند مانند علی بن مهزیار و ابن هشام که به نیابت ابن قولویه به، حج رفته و آن، حضرت را مشاهده کرده و ابو محمد و دعلجی رجوع شود به جلد ۱۳ بحار، معجم الاحادیث الامام المهدی، ج ۱، ۱۳۰، ح ۷۲، ۱۵۹، ح ۸۸، ۳، ۹۹، ح ۵۹۲، ۴، ۲۲۹، ح ۱۲۷۱؛ اثباة الهداة، ج ۳، ۵۹۳، ح ۱۴ تا ۳۰؛ ینابیع المودة، ج ۳، ۴۰۷، ح ۲؛ النجم الثاقب ۱، ۲۷۹؛ و ...
  2. معجم الاحادیث الامام المهدی، ج ۳، ۲۳۸، ح ۷۶۶.
  3. این علامت از امیر المؤمنین (ع) است و علامت قبل، از حضرت باقر و صادق (ع). ممکن است هر دو یکی و تعبیر مختلف باشد و ممکن است دوتا باشد نیز اکثر این علامات شبیه به علامت پیغمبر (ص) است چنان‏چه از ابن عباس نقل شده که گفت: از پیغمبر شنیدم که فرمود: مهدی شبیه‏ترین مردم است به من در شمایل و در اقوال و در افعال. بحارالانوار، ج ۱۳، ۱۹۷؛ معجم الاحادیث المهدی، ج ۱، ۲۲۵، ح ۱۳۸.
  4. و بگو حقّ آمد و باطل از میان رفت؛ بی‌گمان باطل از میان رفتنی است؛ سوره اسراء، آیه:۸۱.
  5. انعام، ۱۱۵؛ آیه اول را، حکیمه خاتون و دومی از امامین عسکریین (ع) روایت شده است. معجم الاحادیث الامام المهدی، ج ۴، ۳۵۹، ح ۱۳۴۹؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ۲۵.
  6. معجم احادیث الامام المهدی، ج ۴، ۱۵۴، ح ۱۲۱۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ۳۷۶، ح ۷؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۳۲۲، ح ۳۰.
  7. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر، ص ۲۳-۲۸.
  8. من لا یحضر الفقیه، ج ۴، ۴۱۸، ح ۵۹۱۴.
  9. خصال، ص ۵۲۷ ابواب الثلاثین ۱.
  10. عیون اخبار الرضا، ج ۱، ۲۱۲ باب ۱۹، حدیث ۱.
  11. احتجاج، ج ۲، ۴۳۶.
  12. بحارالانوار، ج ۲۵، ۱۱۶ باب ۴، ح ۱.
  13. جلد ۱۳ بحارالانوار، ج از امام رضا (ع) و رد به معجم الاحادیث المهدی، ج ۵، ۳۰۰، ح ۱۷۳۰.
  14. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر، ص ۲۸-۳۰.
  15. عبای سفیدی که کرک‌هایی کوتاه دارد.
  16. «الْمَهْدِيُ‏ مِنْ‏ وُلْدِي‏ ابْنُ‏ أَرْبَعِينَ‏ سَنَةً كَأَنَ‏ وَجْهَهُ‏ كَوْكَبٌ‏ دُرِّيٌ‏ فِي‏ خَدِّهِ‏ الْأَيْمَنِ‏ خَالٌ‏ أَسْوَدُ عَلَيْهِ عَبَاءَتَانِ قَطَوَانِيَّتَانِ كَأَنَّهُ مِنْ رِجَالِ بَنِي إِسْرَائِيلَ يَسْتَخْرِجُ الْكُنُوزَ وَ يَفْتَحُ مَدَائِنَ الشِّرْكِ‏‏»؛ بیان؛ کَنجی شافعی؛ ص ۱۳۷ و حافظ ابونعیم در اربعین آن را روایت کرده است و جوینی شافعی؛ در فرائد السمطین؛ ج ۲، ص ۳۱۴ و یوسف بن یحیی شافعی مسلمی در عقدالدرر ص ۳۶.
  17. «يَخْرُجُ‏ الْمَهْدِيُ‏ وَ عَلَى‏ رَأْسِهِ‏ غَمَامَةٌ فِيهَا مُنَادٍ يُنَادِي‏ هَذَا الْمَهْدِيُّ خَلِيفَةُ اللَّهِ فَاتَّبِعُوهُ‏‏»؛ فرائد السمطین؛ جوینی شافعی؛ ج ۲، ص ۳۱۶ و بیان؛ کنجی شافعی؛ ص ۱۳۲.
  18. شیث (ع)؛ فرزند آدم (ع) است که تمام امانت‌های نبوت را از آدم (ع) تا خاتم (ص) از جمله کفش شیث به امام زمان (ع) انتقال می‌یابد.
  19. «الْمَهْدِيُّ مِنْ ذُرِّيَّتِي يَظْهَرُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ، وَ عَلَيْهِ قَمِيصُ إِبْرَاهِيمَ وَ حَلَّتْ إِسْمَاعِيلَ، وَ فِي رِجْلِهِ نَعْلُ شَيْثٍ، وَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِ قَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: عِيسَى بْنِ مَرْيَمَ يَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ، وَ يَكُونُ مَعَ الْمَهْدِيُّ مِنْ ذُرِّيَّتِي‏‏‏‏‏‏‏»؛ اثبات الهداه؛ حر عاملی؛ ج ۷، ص ۴۵ و منتخب الاثر؛ ص ۴۷۹.
  20. «هُوَ صَاحِبُ الْوَجْهِ الْأَقْمَرِ وَ الْجَبِينِ الْأَزْهَرِ وَ صَاحِبُ الْعَلَّامَةُ وَ الشَّامَةِ، الْعَالِمُ غَيْرِ الْمُعَلَّمُ وَ الْمُخْبِرِ بالكائنات قَبْلَ أَنْ تُعَلَّمَ ... أَلَا وَ إِنَّ الْمَهْدِيِّ يَطْلُبُ الْقِصَاصِ مِمَّنْ لَا يَعْرِفْ حَقَّنَا وَ هُوَ الشَّاهِدُ بِالْحَقِّ وَ خَلِيفَةَ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ، اسْمُهُ كَاسِمُ جَدِّهِ رَسُولِ اللَّهِ، ابْنَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ مِنْ ذُرِّيَّةِ الْحُسَيْنِ وُلْدِي»؛ الزام الناصب؛ ج ۲، ص ۲۰۰.
  21. «لَوْ قَامَ الْمَهْدِيِّ لَأَنْكَرَهُ النَّاسِ ، لِأَنَّهُ يَرْجِعَ إِلَيْهِمْ شَابّاً مُوَفَّقاً وَ مِنْ أَعْظَمِ الْبَلِيَّةِ أَنْ يُخْرَجُ لَهُمْ صَاحِبِهِمْ شَابّاً وَ هُمْ يحسبونه شَيْخاً كَبِيراً»؛ عقد الدرر؛ ص ۴۲ و بحار؛ مجلسی؛ ج ۵۲، ص ۲۸۷.
  22. «عَنْ أَبِي الصَّلْتِ الْهَرَوِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا (ع) مَا عَلَامَاتُ الْقَائِمِ مِنْكُمْ إِذَا خَرَجَ قَالَ عَلَامَتُهُ أَنْ‏ يَكُونَ‏ شَيْخَ‏ السِّنِ‏ شَابَ‏ الْمَنْظَرِ حَتَّى إِنَّ النَّاظِرَ إِلَيْهِ لَيَحْسَبُهُ ابْنَ أَرْبَعِينَ سَنَةً أَوْ دُونَهَا وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِهِ أَنْ لَا يَهْرَمَ بِمُرُورِ الْأَيَّامِ وَ اللَّيَالِي حَتَّى يَأْتِيَهُ أَجَلُهُ»؛ کمال الدین؛ صدوق؛ ج ۲، ص ۶۵۲ و بحار؛ مجلسی؛ ج ۵۲، ص ۲۸۵.
  23. قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۲۷۹-۲۸۱.
  24. بحار الانوار، ج ۵۱، باب ۴، حدیث ۱۹.
  25. بحار الانوار، ج ۵۱، باب ۴، حدیث ۲۰.
  26. دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۱۰۵-۱۰۷، ۶۸، ۶۹.
  27. شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۲ و علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۳۸
  28. الزام الناصب، ص ۱۰۴ و ۱۳۸
  29. بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۵۱ و حسن بن فضل طبرسی، اعلام الوری، ص ۴۳۴.
  30. الحاوی للفتاوی، ج ۲۱، ص ۱۴۷ الملاحم و ابن کثیر، الفتن، ص ۵۸.
  31. علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۳۸.
  32. محمدتقی موسوی اصفهانی، نور الأبصار، ص ۱۷۰ و علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۳۸
  33. علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۷۷ - ۲۸۰ و بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۷.
  34. بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۸۰ و ۹۰.
  35. علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۰۴و ۱۰۸ و ۱۳۸.
  36. علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۰۴و ۱۰۸ و ۱۳۸.
  37. ابن کثیر، الملاحم والفتن، ص ۵۸.
  38. علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۳۸
  39. شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۸۱ و بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۶.
  40. سلیمان قندوزی، ینابیع المودة لذوي القربی، ج ۳، ص ۱۳۱.
  41. علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۵۹ و ۲۶۹
  42. علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰ و ۲۷۶
  43. علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۳۸.
  44. حسن بن فضل طبرسی، اعلام الوری، ص ۴۰۷
  45. علی یزدی حائری، الزام الناصب، ص ۱۳۸
  46. محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۱۲۷.
  47. محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۲۶۳ ۵. قصص، آیه ۵ و ۶
  48. رضانژاد، عزالدین، حیات امام مهدی، ص ۱۱۳ - ۱۱۴.
  49. اگرچه این دسته حکایات کموبیش در دست است اما در کمتر حکایتی به روشنی به ویژگیهای آن حضرت اشاره شده است.
  50. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۴۱، ح ۱۲.
  51. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۵۷.
  52. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵.
  53. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۶۶.
  54. البته پذیرش این اوصاف منوط به این است که ما اساسا ادعای ملاقات با آن حضرت را در دوران غیبت کبرا بپذیریم. به علاوه در اغلب آن حکایات به روشنی به اوصاف حضرت اشاره‌ای نشده است.
  55. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۱۹.
  56. کافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۶؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۳۵، باب ۴۳، ح ۴.
  57. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۷۸، ح ۱؛ ر ک: کافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲.
  58. اگرچه این دسته حکایات کم و بیش در دست است؛ اما در کمتر حکایتی به روشنی از ویژگی‌های آن حضرت صحبت شده است.
  59. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۴۱، ح ۱۲.
  60. کتاب الغیبة، ص ۲۵۷.
  61. کتاب الغیبة، ص ۳۵۵.
  62. کتاب الغیبة، ص ۲۶۶.
  63. البته قبول این اوصاف منوط به این است که ما اساسا ادعای ملاقات با آن حضرت را در دوران غیبت کبرا بپذیریم. به علاوه در اغلب آن حکایات به روشنی به اوصاف حضرت اشاره‌ای نشده است.
  64. ر ک: کافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸، ح ۷.
  65. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۵۳، ح ۱۷.
  66. نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۴، ح ۲.
  67. نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۵، ح ۳.
  68. نعمانی، الغیبة، ص ۳۰۴، ح ۱۴.
  69. نعمان بن محمد بن منصور، شرح الاخبار، ج ۳، ص ۳۸۰.
  70. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۵.
  71. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۲۴۲-۲۴۴.
  72. مسند احمد، ج ۳، ص ۱۷.
  73. کشف النعمة، ج ۳، ص ۲۸۲.
  74. کشف الغمة، ج ۳، ص ۲۸۲.
  75. النعمانی، کتاب الغیبة، ص ۲۱۵.
  76. کمال الدین و تمام النعمة، ص ۶۵۳.
  77. کنز العمال، ج ۱۴، ص ۵۸۹.
  78. حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۷۹.
  79. پیامبر(ص) فرمود: مهدی(ع) از فرزندان من است. هنگامه ظهور سیمایی چهل ساله و پرتوان و شاداب دارد، چونان ستاره ای درخشان. در گونه راستش خالی سیاه است دو جامه "قطوانی" بر تن دارد. هم چون مردان بنی اسرائیل دارای قامتی برافراشته و اپرتوان و موزون است. بیست سال حکومت می‌کند. گنج‌ها را برای ساختن زمین و زمان برون می‌آورد و دروازه‌های کشورها، شهرها و قلمرو مشرکان را می‌گشاید؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۷۸.
  80. لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الأثر في الامام الثاني عشر (ع)، ص ۲۴۱
  81. شیخ حر عاملی، اثبات الهداة ج ۷، ص ۴۵
  82. شیخ صدوق ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۶۵۲ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۵۸
  83. علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۴۶-۲۴۷.
  84. ر.ک: کمال الدین و تمام النعمه، ص۴۶۸؛ ینابیع الموده، ج۴ص۳۴۳.
  85. ر.ک: کشف الغمه، ج۳، ص۲۸۹؛ غایة المرام، ج۷، ص۱۰۲.
  86. ر.ک: الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۹۱.
  87. ر.ک: کمال الدین و تمام النعمه، ص۶۵۳، جامع احادیث الشیعه، ج۱۴، ص۵۶۸.
  88. ر.ک: الکافی، ج۱، ص۳۲۹؛ کمال الدین و تمام النعمه، ص۴۳۶؛ الغیبة، طوسی، ص۲۳۳.
  89. صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۷۵ - ۷۶.
  90. کمال الدین، ص ۲۸۷، ح ۴.
  91. کمال الدین، ص ۴۰۸، ح ۷.
  92. الغیبة، طوسی، ص ۴۷۰، ح ۴۸۷.
  93. فلاح السائل، ص ۳۵۳، ح ۲۳۸.
  94. ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۲، ص ۳۵۵-۳۶۷.
  95. باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۱۹، ۲۰.
  96. تاریخ الغیبه الصغری، ص ۵۴۰
  97. الغیبه، طوسی، ص ۱۵۲
  98. همان، ص ۱۵۳
  99. همان، ص ۱۵۶
  100. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۳۷.
  101. «الْمَهْدِيُ‏ مِنِّي‏ أَجْلَى‏ الْجَبْهَةِ أَقْنَى‏ الْأَنْف‏‏‏‏‏‏‏»؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۵۹ و ۲۶۹؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۸۰ و ۹۰؛ بشارة الاسلام، ص ۲۸۲؛ الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۱۲۴؛ نور الابصار، ص ۱۶۸؛ الامام المهدی، ص ۳۳۷؛ البیان، ص ۸۰ و ۹۶؛ المحجة البیضاء، ج ۴، ص ۳۴۰؛ منتخب الاثر، ص ۱۴۳.
  102. «الْمَهْدِيُ‏ مِنْ‏ وُلْدِي‏ وَجْهُهُ‏ كَالْقَمَرِ الدُّرِّيِ‏ اللَّوْنُ‏ لَوْنٌ‏ عَرَبِيٌ‏ وَ الْجِسْمُ‏ جِسْمٌ‏ إِسْرَائِيلِيٌ‏ »؛ منتخب الاثر، ص ۱۸۵؛ بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۷۸؛ الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۱۳۶ و ۱۶۰؛ بشارة الاسلام، ص ۲۸۲ و ۲۹۴؛ نور الابصار، ص ۱۷۰؛ الامام المهدی، ص ۶۸؛ الفصول المهمه، ص ۲۷۶؛ اسعاف الراغبین، ص ۱۳۴؛ ینابیع الموده، ج ۳، ص ۹۰؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۵۹، ۲۶۹ و ۲۷۶؛ البیان، ص ۹۶؛ المحجة البیضاء، ج ۴، ص ۳۴۰؛ الزام الناصب، ص ۱۳۸ و ۲۵۶.
  103. « الْمَهْدِيُّ أَقْبَلَ أَ جَعْدٍ هُوَ صَاحِبُ الْوَجْهِ الْأَقْمَرِ وَ الْجَبِينِ الأؤهر صَاحِبُ الشَّامَةِ وَ الْعَلَّامَةُ الْعَالِمِ الغيور الْمُعَلِّمِ الْمُخْبِرِ بالاثار»؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۵۱؛ بشارة الاسلام، ص ۲۲۰؛ المهدی، ص ۵۳؛ اعلام الوری، ص ۴۳۴؛ البیان، ص ۹۵؛ منتخب الاثر، ص ۱۸۶.
  104. « ضَخْمِ الْبَطْنِ ازيل الْفَخِذَيْنِ بَرَّاقِ الثَّنَايَا عَرِيضُ مَا بَيْنَ الْمَنْكِبَيْنِ»؛ غیبت نعمانی، ص ۱۱۴؛ منتخب الاثر، ص ۱۵۰؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۳۱؛ اعلام الوری، ص ۴۳۴؛ الزام الناصب، ص ۱۳۸؛ ینابیع المودة، ج ۳، ص ۱۷۴؛ الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۱۶۵.
  105. «حَسَنُ‏ الْوَجْهِ‏ حَسَنُ‏ الشَّعْرِ يَسِيلُ شَعْرُهُ عَلَى مَنْكِبَيْهِ وَ يَعْلُو نُورُ وَجْهِهِ سَوَادَ شَعْرِ لِحْيَتِه‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶؛ الزام الناصب، ص ۱۳۸ و ۱۷۸؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۲۸۱.
  106. «وَجْهَهُ كَوْكَبُ دُرِّيُّ مَشْرَبٍ بِحُمْرَةٍ»؛ الزام الناصب، ص ۱۰۴ و ۱۳۸.
  107. «بِالْقَائِمِ عَلَامَاتٍ: دَاءِ الْحَزَازِ بِرَأْسِهِ وَ شَامَةُ تَحْتَ كَتِفِهِ الْأَيْسَرِ تَحْتَ كَتِفَيْهِ وَرَقَةٍ مِثْلَ الْآسِ»؛ غیبت نعمانی، ص ۱۱۵؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۴۰؛ الزام الناصب، ص ۱۳۹؛ منتخب الاثر، ص ۲۴۱.
  108. «إِنَّ مِنْ أَعْظَمِ الْبَلِيَّةِ أَنْ‏ يَخْرُجَ‏ إِلَيْهِمْ‏ صَاحِبُهُمْ‏ شَابّاً وَ هُمْ يَحْسَبُونَهُ شَيْخاً كَبِيراً‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ منتخب الاثر، ص ۲۵۸؛ اعلام الوری، ص ۴۰۷.
  109. «أَنَّ فِي صَاحِبِ الزَّمَانِ (ع) شَبَهاً مِنْ‏ يُونُسَ‏ رُجُوعُهُ مِنْ غَيْبَتِهِ بِشَرْخِ الشَّبَابِ»؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۲۵۹؛ اعلام الوری، ص ۴۰۳؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۷؛ منتخب الاثر، ص ۲۸۵.
  110. «هُوَ شبيهي وَ شَبِيهُ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ عَلَيْهِ جَلَابِيبُ النُّورِ تتوقد بشعاع الْقُدُسِ مَوْصُوفٍ بِاعْتِدَالِ الْخَلْقِ وَ نَضَارَةُ اللَّوْنَ يُشْبِهُ رَسُولُ اللَّهِ فِي الْخُلُقِ»؛ منتخب الاثر، ص ۴۲۲؛ بشارة الاسلام، ص ۱۶۴؛ الزام الناصب، ص ۶۸ و ۱۳۸.
  111. کامل سلیمان، روزگار رهایی، ج۱، ص ۷۲-۷۹.
  112. و همچنین، در مواردی، به استناد به گفته کسانی که آن امام را دیده‌اند.
  113. در برخی روایات چنین آمده است: موی سرش بر دوشش ریخته: «يَسِيلُ شَعْرُهُ عَلَى مَنْكِبِهِ »؛ المهدی الموعود، ج۱، ص۲۸۱.
  114. حکیمی، محمد رضا، خورشید مغرب، ص ۲۸.
  115. الزام الناصب، ص ۱۳۸.
  116. الزام الناصب، ص ۱۳۸.
  117. الزام الناصب، ص ۱۳۸.
  118. موعودنامه، ص ۵۶.
  119. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۹؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۴۴۰ و ۵۲۰.
  120. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸؛ اعلام الوری، ص ۴۰۷؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۳۱۴.
  121. ملاحم ابن طاووس، ص ۱۴۲.
  122. روزگار رهایی، ج ۱، ص ۱۲۱.
  123. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۴.
  124. کشف الغمّه، ج ۳، ص ۲۵۹ و ۲۶۹؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۸۰ و ۹۰.
  125. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۰۰.
  126. کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰ و ۲۷۶؛ منتخب الاثر، ص ۱۶۶؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۵۱.
  127. الزام الناصب، ص ۱۳۸.
  128. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۶۰.
  129. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۷۱؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۴۹۳؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۵۸.
  130. احقاق الحق، ج ۱۳، ص ۳۵۷؛ غیبة نعمانی، ص ۲۴۲؛ ارشاد، ج ۵، ص ۳۶.
  131. سوره الرحمن، ۴۱.
  132. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۲۱؛ المحجة، ص ۲۱۷؛ ینابیع الموده، ص ۴۲۹ (به نقل از چشم‌اندازی به حکومت مهدی (ع)، طبسی، ص ۸۵.).
  133. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۶۱۱.
  134. نجم الثاقب، باب سوم.
  135. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۹۱.
  136. منتخب الاثر، ص ۱۸۵؛ بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۷۸.
  137. کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۵۹ و ۲۶۹؛ منتخب الاثر، ص ۱۴۷.
  138. منتخب الاثر، ص ۱۵۷؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵.
  139. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۲۱.
  140. بحار الانوار، ج ۵۱، باب ۴، حدیث ۴.
  141. همان، حدیث ۱۹.
  142. سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری، ص ۵۵.
  143. منتخب الاثر، ص ۲۸۴.
  144. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۷.
  145. بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۷۸؛ منتخب الاثر، ص ۱۸۵.
  146. کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۵۹؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۸۰ و ۹۰.
  147. بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۷۷؛ الزام الناصب، ص ۱۳۹.
  148. کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۶۰.
  149. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۵۶.
  150. نجم الثاقب، باب سوم.
  151. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۹۱.
  152. نک: جواد جعفری، مقاله "جمال یار" مجله تخصصی انتظار، شماره ۵، پاییز ۱۳۸۱.
  153. مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۴۲ و ۴۳.
  154. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۳۶۷ و ص۴۸؛ غیبت، ص۲۱۴، و ص۳۰۴، ح۱۴.
  155. شرح الاخبار، ج۳، ص۳۰۸.
  156. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۱۵.
  157. آفتاب مهر، ج۲، ص ۱۳۹ - ۱۴۰.
  158. منتخب الاثر، فصل دوم، ص ۲۳۹ – ۳۸۳.
  159. بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۵۱.