امام باقر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام باقر است. امام باقر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام باقر در کلام اسلامی - امام باقر در تاریخ اسلامی - امام باقر در معارف و سیره حسینی - امام باقر در معارف و سیره سجادی - امام باقر در معارف و سیره رضوی - امام باقر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - امام باقر از دیدگاه اهل سنت - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

امام ابوجعفر محمد بن علی، ملقّب به باقر، در اول رجب، یا سوم صفر سال ۵۷ هجری در مدینه زاده شد. پدر ایشان علی بن حسین(ع) است و مادر ایشان فاطمه با کنیه امّ‌الحسن یا امّ‌عبدالله دختر امام حسن مجتبی(ع)، از بانوان بافضیلت و دارای کرامت بود. امام باقر(ع) چهار سال از زندگی جدّ خود امام حسین(ع) را درک کرد و نکته‌ای را از ایشان درباره جایگاه اصلی مقام ابراهیم(ع) در مسجدالحرام نقل کرده است. ایشان در سفر کربلا نیز با امام سجاد(ع) همراه بود و به برخی حوادث آن اشاره کرده است. ایشان ۳۵ یا ۳۹ سال با پدر خود زندگی کرد.

جایگاه و ویژگی‌ها

امام محمد بن علی(ع) همانند دیگر امامان معصوم(ع) در شمار ذریه و اهل بیت پیامبر(ص) و دارای مقام عصمت و کمالات معنوی بسیاری بود. به گزارش روایات متعدد از منابع شیعه و سنی، پیامبر اکرم(ص) پیش از تولد امام باقر(ع) از آمدن ایشان به جابر بن عبدالله انصاری از صحابه خود خبر داد و ایشان را به «باقرالعلوم» ملقّب کرد و از جابر خواست تا سلام ایشان را به باقرالعلوم برساند. بعضی از راویان حدیث از امام باقر(ع) به «وصی الاوصیاء» یاد می‌کردند.

امام باقر(ع) نزد مردم و علمای روزگار خود از نظر فضل و علم و سیادت نیز جایگاه ویژه‌ای داد. ایشان را داناترین مردم می‌شمردند و معضلات فقهی از آن حضرت پرسیده می‌شد. جابر بن یزید جعفی از علمای آن روز از امام باقر(ع) به وارث علم انبیا و ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه معتزلی از ایشان به سید فقهای اهل حجاز یاد کرده است؛ چنان‌که به نظر شمس‌الدین ذهبی جایگاه علمی و معنوی و سیادت و شرافت خانوادگی و وثاقت، امام باقر(ع) را در نگاه مردم شایسته خلافت قرار داده بود. کرامت‌ها و معجزات بسیاری به دست ایشان ظاهر شده است که از دلایل امامت و ولایت حضرت شمرده می‌شود.

امام خمینی، امام باقر(ع) را از بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخ تشیع شمرده است که مقام و جایگاه معنوی ایشان را جز خداوند و پیامبر(ع) نمی‌توانند درک کنند. ایشان مقام حضرت را فوق عقول بشر و امامت حضرت را برای پیروان اهل بیت(ع)، مایه افتخار شمرده است و از آن حضرت به عالم آل‌محمد(ص) و عاشق جمال حق‌تعالی یاد کرده؛ همچنین ایشان را دارای مقام توسل و شفاعت دانسته و شایسته شمرده است برای در امان‌ماندن از شیطان و نفس اماره به امامان معصوم(ع) از جمله آن حضرت توسل جسته شود. نیز به استناد روایات ابراز داشته امام باقر(ع) گنجینه دانش قرآن بود و اگر کسی را مناسب می‌یافت که حامل دانشی که خداوند به ایشان ارزانی کرده است باشد، توحید و اسلام و ایمان و دین و شرایع را از کلمه «صمد» در سوره توحید استخراج و در میان مردم منتشر می‌کرد.

امام باقر(ع) مانند دیگر امامان معصوم(ع) آینه تمام‌نمای همه فضایل معنوی و انسانی بود؛ از جمله ایشان در علم و دانش سرآمد همه علمای زمان خود بود و دانشمندان در نزدش کوچک می‌نمودند؛ چنان‌که حکم بن عتیبه دانشمند معروف آن روز، نزد ایشان چون کودکی در نزد آموزگار جلوه می‌کرد. امام خمینی نیز از آن حضرت به باقرالعلوم، عالم آل محمد(ص) و دارنده علم و دانش یاد کرده است.

امام باقر(ع) شیفته حق‌تعالی و لقاء‌اللّه بود و از شوق دیدار کعبه با صدای بلند می‌گریست. ایشان نرم‌دل و در آرزوی وصول به رحمت خدا بود و در وقت نماز رنگ چهره ایشان از خشیت خدا زرد می‌شد. امام خمینی شیفتگی حضرت را با این تعبیر که ایشان دارای مقام رضا بود، بیان کرده است و برای جابر بن عبدالله انصاری شعله‌ای از این شیفتگی و محبت الهی خود را اظهار کرد و بر خلاف جابر که بیماری را بهتر از سلامتی و ناداری را بهتر از بی‌نیازی دانست، ایشان خاطرنشان ساخت که هر آنچه خداوند از فقر و غنا بیماری و سلامتی بخواهد، آن را خواهان است؛ زیرا چنان‌که امام خمینی یادآورشده بلا و شادی در سنت عاشقان و مذهب محبان یکسان است. ایشان خاطرنشان کرده امام باقر(ع) شیفته دیدار جمال حق‌تعالی بود؛ چنان‌که صدقه را پس از قرارگرفتن در دست نیازمند می‌بویید و از آن رایحه جمال خدا را استشمام می‌کرد و شعله‌های شوق درونی‌اش با تقرّب به محبوب خاموش می‌شد. حضرت همواره عبادت‌ها و مناجات‌های پدر خود امام سجاد(ع) را متذکر می‌شد و می‌گریست.

امام باقر(ع) افزون بر ویژگی‌های یادشده، زاهد و ساده‌زیست، فروتن و بردبار و مردمی بود؛ چنان‌که شخصی از مخالفان خود را با فروتنی به دوستان خود تبدیل کرد و نیز در موردی مردی مسیحی متأثر از گذشت و مدارای آن حضرت مسلمان شد. ایشان گشاده‌دست و باسخاوت بود و به نیازمندان و دوستان یاری می‌رساند. در عصری که حکومت اموی، شیعیان به ویژه علویان را در تنگنای شدیدی قرار داده بود، دوستان از خوان نعمت آن حضرت برخوردار و از آنان با خوراک‌های نیکو پذیرایی می‌کرد و به آنان جامه‌های نیکو و مال می‌بخشید و سامان‌دادن به امور خانواده‌ای نیازمند را برتر از انجام ده‌ها حج می‌شمرد. حضرت به خدمتکاران خود در کارهای خانه یاری می‌رساند و کسانی را شیعه خود می‌شمرد که به همسایگان تهیدست، مستمند، بدهکار و یتیم خدمت کنند.

امام خمینی نیز از ساده‌زیستی امام باقر(ع) سخن گفته و یادآور شده است آن حضرت دنیا را به آخرت پیوند داده بود و این جهان را سرای متقین می‌شمرد و به صله ارحام و کمک به آنان توصیه می‌کرد. ایشان به استناد روایات، یادآور شده است امام باقر(ع) خدمت به خانواده حج‌گزاران را پرارزش و در ردیف ثواب زائر خانه خدا به حساب می‌آورد و به مردم توصیه می‌کرد به حج‌گزار احترام بگذارند و نیز در عین پرهیزدادن مردم از دنیاطلبی و تعلقات قلبی به دنیا، برای اداره زندگی تلاش و فعالیت داشت.

دوران امامت

مقالهٔ اصلی: امامت امام باقر

امام باقر(ع) بنا بر فرمان خدا و به نص پیامبر اکرم(ص) و به وصیت پدر خود امام علی بن حسین(ع) در سال ۹۴ یا ۹۵ هجری پس از پدرش به امامت رسید. امام سجاد(ع) در وقت وفات وسایل به یادگار مانده از پیامبر(ص) را که از نشانه‌های امامت بود، به امام باقر(ع) تحویل داد.

زندگی امام باقر(ع) از نگاه اجتماعی و سیاسی به دو بخش تقسیم می‌شود: شرایط دشوار، به ویژه در دوره سلیمان بن عبدالملک و یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک و شرایط بهتر در دوره عمر بن عبدالعزیز (۹۹ - ۱۰۱ق). در مجموع حاکمان مروانیِ هم‌عصر با امام باقر(ع) از اقتدار نیاکان خود برخوردار نبودند و اختلافات درونی، دستگاه خلافت را به خود مشغول کرده بود. با ورود نژادهای غیرعرب مانند ایرانی‌ها، مصری‌ها و سوری‌ها به دنیای اسلام، زمینه بیشتر برای تبادل افکار آماده شده بود. از سوی دیگر، وقوع فاجعه کربلا و آشکارشدن مظلومیت اهل بیت(ع) مسلمانان را علاقه‌مند به آنان ساخته بود. شرایط به سود اهل بیت پیامبر(ص) و تشیع در حال تغییر بود و زمینه برای استفاده بهتر مردم از معارف آنان فراهم شده بود.

عمر بن عبدالعزیز به ثبت حدیث سفارش کرد؛ چیزی که از دوره خلیفه دوم ممنوع شده بودو نیز دشنام‌دادن به امیرالمؤمنین علی(ع) را که از دوره معاویه از سوی او در میان مردم رواج یافته بود ممنوع کرد و همین زمینه را برای استفاده مردم از امام باقر(ع) فراهم ساخت و ایشان با استفاده از فرصت به دست آمده به تبلیغ دین و مکتب اهل بیت(ع) پرداخت. این شرایط موجب شد طالبان علم و بزرگان فقه و حدیث برای استفاده از حضرت به مدینه کوچ کنند و مردم از ایشان در خانه، مسجد پیامبر(ص) و نیز در موسم حج در مکه استفاده‌های فراوان ببرند. امام باقر(ع) توصیه می‌کرد روایات وی را به خاطر بسپارند.

امام باقر(ع) بخش بزرگی از دانش‌های دینی از جمله علوم قرآن، سنت، تاریخ و اخلاق را منتشر کرد و برخی از بازماندگان از صحابه پیامبر(ص) و بزرگان تابعین و رهبران مذاهب اسلامی، مانند عبدالرحمن اوزاعی، ابواسحاق سبیعی، محمد بن شهاب زهری، ربیعة الرای، لیث بن ابی‌سلیم، مخول بن راشد و دیگران از ایشان کسب دانش می‌کردند؛ چنان‌که آوازه دانش ایشان در همه‌سو پراکنده شد. شیعه در این دوره برای تدوین فرهنگ خود در حوزه تفسیر، فقه، حدیث و اخلاق گام‌های بزرگی برداشت؛ چنان‌که محمد بن مسلم ثقفی حدود سی‌هزار مسئله از حضرت پرسیده است. برخی از تذکره‌نگاران، ۴۶۷ تن و برخی دیگر ۶۵۴ تن از راویان و اصحاب امام باقر(ع) را ثبت کرده‌اند.

امام خمینی از راویان امام باقر(ع) از جمله محمد بن مسلم، زراره، ابی‌عبیده حذا، زید بن علی، جابر بن یزید جحفی، ابوبصیر، ابی‌حمزه ثمالی، سلام بن مستنیر، اسماعیل بن جابر، عطاء بن یسار، ابان بن تغلب، عمر بن قیس و معاویة بن وهبحدیث نقل کرده است. اهمیت کار امام باقر(ع) به گونه‌ای بود که گفته شده با تلاش ایشان تشیع به صورت یک مکتب فقهی متمایز در آمد و هویت شیعی به هویتی تثبیت شده مبدّل گردید.

امام خمینی به استناد روایات، زراره، محمد بن مسلم، ابوبصیر و برید بن معاویه عجلی از حواریان حضرت امام باقر(ع) را مصداق مقرّبان و سابقان در دین و آیه معروف ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾ شمرده است. امام باقر(ع) افرادی از تربیت‌شدگان خود را برای تعلیم و تربیت مردم آماده کرده بود و به کمک آنان تشکلی ایجاد کرد و برخی از آنان به اصحاب السر (رازداران) شهره شدند.

امام باقر(ع) بیش از امام سجاد(ع) با مسائل و مشکلات روبه‌رو بود. افزون بر حرکت‌های غیر اسلامی چون مسیحیان و حرکت‌های درون‌دینی چون منکران ولایت و امامت ائمه، خوارج و مرجئه فعال بودند. حرکت‌های مدعی رهبری در میان شیعیان و جدای از امامت امام باقر(ع) نیز در حال شکل‌گرفتن بودند. امام باقر(ع) برای دفاع از اسلام و هدایت مردم کوشش بسیار کرد. مناظره ایشان با پیشوای مسیحیان شام، برتری جایگاه علمی ایشان را نشان داد و به توجه مسیحیان به ایشان انجامید. دعوت مردم به مکتب اهل بیت(ع) از دیگر کارهای حضرت بود؛ چنان که امام خمینی با استناد به روایات یادآور شده است. امام باقر(ع) کسی را که شب‌ها را برای عبادت برخاسته و روزها روزه گرفته و اموالش را انفاق کرده و مداوم حج به جای آورده ولی ولایت و هدایت ولیّ‌الله را نشناخته، بی‌ایمان دانسته و اعمالش را نزد خداوند بی‌اثر خوانده است. ایشان با توجه به روایتی دیگر از حضرت از بی‌توجهی مردم به اهل بیت پیامبر(ص)، در مراسم حج انتقاد کرده و به حج‌گزاران یادآور شده است طواف آنان با طواف مردم در جاهلیت تفاوتی ندارد و حال آنکه مردم سفارش شده‌اند بر صراط مستقیم حرکت کنند و راه راست را راه امیرالمؤمنین علی(ع) و اوصیای ایشان معرفی کرده است.

مبارزه با غالیان و افراد مدعی تشیع که ائمه(ع) را به مقام خدایی ارتقا می‌دادند، از دیگر فعالیت‌های امام باقر(ع) بود. ایشان غالیان را از جمله حمزة بن عمار بربری و بیان بن سمعان که مدعی نبوت خود بودند و بدعت‌گذارانی مانند ابی‌الخطاب، مغیرة بن سعید و کثیرالنواء را از خود می‌راند. حضرت برای تبیین درست سنت پیامبر(ص) با رهبران دیگر مذاهب اسلامی از جمله پیشوایان خوارج، پیشوای فقهای اهل بصره و نیز با رهبران صوفیه و جریان مدعیان زهد و ترک دنیا و برای هدایت پیروان زید بن علی که مدعی امامت زید بودند، مناظراتی انجام داد. سرانجام امام پنجم(ع) موفق شد عده‌ای از پیروان زید را به سوی خود هدایت کند. مبارزه با اسرائیلیات و افکار نادرست یهودیان درباره پیامبران الهی از دیگر اقدام‌های ایشان بود.

امام خمینی با استناد به روایات یادآور شده است امام باقر(ع) پیروان خود را به میانه‌روی سفارش می‌کرد و آنان را از غلو و تندروی و قائل‌شدن مقاماتی برای امامان که خود قائل به آن نبودند و بدان رضایت نداشتند، پرهیز می‌داد و نیز یادآور شده است آن حضرت اهل بیت پیامبر(ص) را معیار اسلام اصیل و حدّ وسط شمرده و لازم دانسته است عقب‌ماندگان بدانان ملحق و افراد تندرو خود را با آنان هماهنگ سازند؛ نیز از آن حضرت(ع) نقل کرده است ایشان در آموزش معارف به مردم، به ظرفیت و شرایط علمی آنان توجه داشت.

امام باقر(ع) قرآن را برای مردم تفسیر و آیات مبهم و نیازمند به شرح را برای آنان تشریح می‌کرد. تفسیری از قرآن کریم که از امام باقر(ع) به قلم ابوالجارود منذر بن زیاد گرد آمده، در شمار نخستین تفسیرهای قرآن در منابع به ثبت رسیده است و مجموعه‌ای بزرگ از امام باقر(ع) در علوم و تفسیر قرآن در دست است؛ چنان‌که امام خمینی نیز توجه‌دادن مردم به قرآن را از دیگر فعالیت‌های امام باقر(ع) شمرده است. ایشان با استناد به روایات از اهتمام امام باقر(ع) به قرآن شرح و تفصیل آیات و بیان شأن نزول آیات نکته‌های راهگشایی بیان کرده است. همچنین با توجه به سخن امام باقر(ع) در پیشگیری از تحریف دین به شیعیان یادآور شده است که روایات را بر قرآن عرضه کنند.

امام باقر(ع) برای تهذیب معنوی و اخلاقی مردم به ویژه شیعیان بسیار تلاش کرد. امام خمینی به استناد روایات، اندرزهای پرارزش حضرت به شیعیان و مسلمانان را یادآور شده است. ایشان از جمله به آنان توصیه می‌کرد پرهیزگار باشند و بیشترین حسرت در قیامت را شامل کسی می‌شمرد که کار نیک را وصف و خود با آن مخالفت کند. حضرت همچنین به شیعیان توصیه کرده است از آرای باطل و گمراه پیروی نکنند و بی‌جهت برای فرار از مسئولیت عذرتراشی نکنند و کسی را که از خداوند اطاعت کند، شایسته نام شیعه شمرده است. آن حضرت خطاب به جابر بن عبدالله انصاری ادعای شیعه‌بودن را کافی ندانسته است و کسانی را که از خدا پروا و از وی اطاعت می‌کنند، شیعه شمرده و راه رسیدن به ولایت اهل بیت(ع) را تنها در سایه عمل و تقوا و اطاعت از خدا ممکن دانسته و کسی را که عصیان ورزد، دشمن امامان(ع) شمرده است.

در دوره بنی‌امیه بسیاری از احکام اسلامی حتی مسئله مهمی چون نماز بر توده مردم مسلمان روشن نبود و امام باقر(ع) آموزش درست احکام فقهی به ویژه در مواضع اختلافی و احکام در معرض تحریف مانند حکم نبیذ و شرح بسیاری از مسائل فقهی در ابواب گوناگون فقه از طهارت تا دیات را به مردم آموخت. امام خمینی یادآور شده است امام باقر(ع) افزون بر آموزش احکام فقهی، روش فهم دین و استنباط احکام و شرایع را به شاگردان خود می‌آموخت و آنان را با روش اجتهاد تربیت می‌کرد. ایشان به استناد روایات یادآور شده است امام باقر(ع) در پاسخ پرسش زراره از علت مسح بر روی قسمتی از سر به جای همه آن، به آیه ﴿وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ﴾ و استفاده از «باء تبعیضیه» اشاره کرد و نیز خطاهای فقهی فقهای دیگر مذاهب مانند ابن شبرمه، ابراهیم نخعی و حکم بن عتیبه را به آنان یادآور شد. افزون بر نقل روایات بسیار از امام باقر(ع)، امام خمینی دعای سحر از مناجات‌های حضرت را نیز شرح کرده است.

مواضع سیاسی

مقالهٔ اصلی: سیره سیاسی امام باقر

امام باقر(ع) با حاکمان نامشروعی از جمله ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک از خلفای اموی هم‌زمان بود. مردم عراق که به اهل بیت(ع) و امام باقر(ع) توجه داشتند، بیش از دیگران زیر فشار خلفای اموی قرار داشتند و حاکمان اموی مردم را از ارتباط با امام باقر(ع) منع کرده بودند. از میان حاکمان یادشده ولید و هشام بسیار ستمکار و کینه‌توز بودند.

حکومت همه حاکمان اموی از نگاه امام باقر(ع) نامشروع بود و ایشان همه حاکمان اموی را جائر می‌دانست و از شرایط دشوار شیعه و تکفیر شیعیان در دوران بنی‌امیه و بنی‌مروان ناخرسند بود؛ اما موضع‌گیری ایشان با توجه به رفتار حاکمان اموی متفاوت بود. آن حضرت با عمر بن عبدالعزیز رفتاری ملایم داشت و او را موعظه می‌کرد و از عملکرد وی در بازگردان برخی از حقوق اهل بیت(ع) مانند بازگرداندن مزرعه فدک ابراز رضایت کرد. امام خمینی بر ضدّ اسلامی بودن حکومت و سیاست بنی‌امیه تأکید و خاطرنشان کرده است در زمان امویان حکومت اسلامی کاملاً وارونه و سلطنتی شده بود و به صورت رژیم پادشاهان ایران و امپراتوران روم و فرعونان مصر درآمده بود. ایشان به استناد روایتی از امام باقر(ع)، رهبران ستمکار و پیروان آنان را گمراه و گمراه‌کننده و اعمال آنان را چون خاکستری که باد آن را متفرق کند، باطل شمرده است. نیز به استناد روایتی از حضرت حکومت و رهبری امّت اسلامی را حق پیامبر(ص) و ائمه(ع) دانسته و اولویت در آیه ﴿النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ﴾ را به معنای اولویت ولایت و امارت شمرده و در نتیجه حکومت بر مردم را از حقوق اهل بیت(ع) معرفی کرده است. از نگاه امام خمینی، شرایط قیام مسلحانه علیه حکومتی غاصب اموی فراهم نبود، وگرنه امام باقر(ع) نیز همچون امام علی(ع) و امام حسین(ع) زره به تن می‌کرد و می‌جنگید. ایشان با استناد به منابع روایی، گفتگوی امام باقر(ع) با زید بن علی درباره امامت و قیام علیه حکومت امویان را ثبت کرده است. این روایت دلالت دارد که امام باقر(ع) از قیام برادر خود زید بن علی علیه امویان ناخرسند است و حرکت وی را تأیید نمی‌کند. امام خمینی سند روایت را ضعیف شمرده و مشمول‌بودن روایت بر طعن و خدشه بر زید را با آن جایگاه رفیع و بلندی مقامش، دلیل سستی آن دانسته است.

قیام‌نکردن امام باقر(ع) در برابر حاکمان اموی به معنای سکوت در برابر ظلم‌های آنان نبود. ایشان مردم را تشویق می‌کرد که به ستمکاری حاکمان ستمگر اعتراض کنند و از همکاری برخی خواص مانند علماو شاعران با دربار حاکمان اموی انتقاد می‌کرد. ایشان عالمان درباری را بردگان شامیان می‌خواند و در برابر، شاعران انقلابی و مخالف امویان چون کمیت اسدی را می‌ستود.

انتقاد امام محمدباقر(ع) از حاکمان ستمگر اموی و از گمراهی مردم در انحراف از سیره اهل بیت(ع) و دعوت به ولایت و امامت اهل بیت(ع) و همچنین دعوت به همراهی مالی با ائمه(ع) موجب گردید هشام بن عبدالملک ایشان را به همراه فرزند خود امام صادق(ع) از مدینه به شام، مرکز خلافت امویان، احضار کند و هدف از این احضار ترساندن امام باقر(ع) بود؛ اما ایشان در شام با هشام نیز احتجاج کرد و حاکمیت ظاهری و معنوی را از آن ائمه اهل بیت(ع)شمرد و این کار موجب زندانی شدن ایشان شد؛ ولی جایگاه و نفوذ حضرت سبب شد که هشام ایشان را آزاد کند.

امام باقر(ع) به فرمان هشام بن عبدالملک و به نقلی به دست ابراهیم بن عبدالملک مروان مسموم شد و در سال ۱۱۴ یا ۱۱۵ هجری در ۵۷ یا ۵۸ سالگی در مدینه به شهادت رسید و در قبرستان بقیع در کنار پدر خود امام علی بن حسین(ع) به خاک سپرده شد. ایشان چهار همسر و هفت فرزند داشت. امام باقر به فرزند خود امام صادق(ع) وصیت کرد ده سال در موسم حج برای ایشان نوحه‌سرایی و گریه و به تبعیت از سنت پیامبر اکرم(ص) در شهادت جعفر طیار هشتصد درهم در ماتم وی هزینه کنند. در نگاه امام خمینی این کار برای نیاز امام باقر(ع) به گریه که برای شخص ایشان سودی نداشت نبود، بلکه این گریه به جهت استفاده سیاسی و اجتماعی آن بود. امام باقر(ع) با این کار می‌خواست ستمگران و کسانی که وی را به شهادت رسانده‌اند، افشا شوند تا این موضوع موج ایجاد و مردم را از ستمکاران آگاه کند و در نهایت تقویت مظلوم و انهدام ظالم را در پی داشته باشد. ایشان تأثیر عزاداری برای امام باقر(ع) در بیداری مردم را به تأثیر عزای سیدالشهدا(ع) تشبیه کرده است. از امام باقر(ع) روایات بسیاری در عرصه‌های گوناگون عقاید، اخلاق و فقه و تفسیر و تاریخ و سیره به یادگار مانده است؛ چنان‌که عزیزالله عطاردی، عزیزالله، مسند الامام ابوجعفر محمد بن علی، مجموعه‌ای از سخنان و سیره آن حضرت را با عنوان مسند الامام الباقر(ع) در شش مجلد تدوین و منتشر کرده است.

منابع

1. رضوی، سید عباس، مقاله «محمد بن علی»، دانشنامه امام خمینی ج۹