امام جواد در تاریخ اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام جواد است. امام جواد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام جواد در کلام اسلامی - امام جواد در تاریخ اسلامی - امام جواد در معارف و سیره رضوی - امام جواد در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

محمد بن علی ملقب به جواد امام نهم مسلمانان، فرزند امام رضا(ع) است. در حدود 8 سالگی به امامت رسید که 19 سال به طول انجامید. مأمون شیفته علم و فضل آن حضرت بود و او را افقه الناس می‌‌دانست. در زمان آن حضرت شیعیان در جاهای مختلف بلاد اسلامی پراکنده بودند و به وسیله نامه و از طریق وکلا و نمایندگان با آنان ارتباط داشت. پس از مأمون معتصم به خلافت عباسیان رسید و امام را زیر نظر داشت و بالاخره او را مسموم و به شهادت رساند و در شهر کاظمین مدفون گردید.

ولادت

مقالهٔ اصلی: ولادت امام جواد

سال تولد امام جواد(ع) در همه منابع، سال ۱۹۵ق، ذکر شده است. در کتاب المقالات و الفرق، نوشته سعد اشعری (م ۳۰۱ق)، سال تولد امام جواد(ع) به سهو یا تصحیف، سال ۱۷۵ ق، آمده است، همچنین حمویی (م ۷۳۰ق) در فرائد السمطین سال ولادت را ۱۷۰ق، ذکر کرده است که درست نیست و کسی چنین تاریخی را بیان نکرده است.

درباره ماه و روز ولادت امام اختلاف است؛ برخی ولادت آن امام را در ماه رمضان و برخی در ماه رجب ذکر کرده‌اند که این تاریخ‌ها هر دو مستند به دو روایت مرسل‌اند؛ در روایت اول که از امام عسکری(ع) است، ولادت امام جواد(ع) روز جمعه، نیمه ماه رمضان سال ۱۹۵ق، ذکر شده است و در روایت دوم که ابن عیاش به نقل از ناحیه مقدسه گزارش کرده، ولادت امام در ماه رجب دانسته شده است. این روایت را نخستین بار شیخ طوسی در مصباح المتهجد نقل کرده است. بر اساس این روایت، ابن عیاش نقل می‌کند که دعایی از ناحیه مقدسه به واسطه حسین بن روح نوبختی به دست آمده که چنین است: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِالْمَوْلُودَيْنِ فِي رَجَبٍ‌- مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الثَّانِي وَ ابْنِهِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ وَ أَتَقَرَّبُ بِهِمَا إِلَيْكَ خَيْرَ الْقُرْبِ...».

اینکه امام جواد(ع) در نیمه ماه رمضان متولد شده در گزارش کتاب المقالات و الفرق، از سعد بن عبدالله اشعری (م. ۳۰۱ق) که معاصر امام حسن عسکری(ع) (م ۲۶۰ق) بود، نیز آمده است و این قول می‌تواند نزدیک‌ترین قول به صواب باشد. روایت تولد امام جواد(ع) در ماه رجب از سوی بزرگان پذیرفته نشده است.

مولود مبارک

ولادت امام جواد(ع) برای شیعیان و جریان امامت بسیار مهم و بابرکت بود. با ولادت امام جواد(ع)، نگرانی شیعه درباره استمرار امامت رفع شد، تردیدآفرینی واقفیان که بر اساس فرزند پسر نداشتن امام رضا(ع) بود، باطل و امامت امام رضا(ع) تثبیت شد و تحیر شیعیان به ثبات و یقین بدل گشت و جلوی انحرافات احتمالی، به ویژه در خاندان امام موسی بن جعفر(ع) گرفته شد. به همین جهات از این مولود گرانقدر که همچون چراغی فروزان آینده شیعیان را روشن ساخت، در روایات به «مولود مبارک» تعبیر شده و برکت وجودی امام بسیار برجسته و بزرگ دانسته شده است.

نسب و نیاکان

مقاله‌های اصلی: امام رضا علیه‌السلام و حضرت خیزران

پدر امام جواد (ع)، علی بن موسی الرضا(ع)، هشتمین پیشوای شیعان بود. منابع کهن دو نام سَبیکه یا دُرّه را برای مادر امام جواد(ع) برشمرده‌اند. امام رضا(ع)، پس از خریدن این کنیز، نامش را به خَیْزُران تغییر داد. کنیه مادر امام جواد(ع)، اُم الحسن بود. او کنیزی ام ولد و از خاندان ماریه قبطیه همسر رسول الله(ص) بود. بیشتر منابع، او را نُوبیّه و برخی مَرِیسَیه و یا حَبَشیّه معرفی کرده‌اند. این سه انتساب منافاتی با یکدیگر ندارد؛ زیرا خاستگاه وی منطقه نوبه در جنوب مصر بود، مریسه نیز منطقه‌ای در نوبه بود. حبشیه خواندن وی نیز به اعتبار کنار هم بودن منطقه حبشه و نوبه است. سخن رسول خدا(ص) «بِأَبِي ابْنُ خِيَرَةِ الْإِمَاءِ ابْنُ النُّوبِيَّةِ»: «پدرم فدای پسر بهترین کنیزان، پسر کنیز نوبیه باد» را بر امام جواد(ع) و مادرش حمل کرده‌اند.

کنیز خریداری شده در شهر مکه

یزید بن سلیط از پیروان مکتب زید، می‌گوید: به قصد زیارت بیت الله و به جای آوردن اعمال عمره به راه افتادم. در میانه راه با حضرت موسی بن جعفر (ع) ملاقات نمودم و عرض کردم: در همین مکان به همراه پدرم محضر پدر بزرگوارت، حضرت صادق (ع) رسیدیم در حالی که شما و دیگر برادران‌تان در کنار وی بودید.

پدرم عرض کرد: شما اولاد رسول خدا (ص) پاک و پاکیزه هستید و از مرگ هم نمی‌توان فرار کرد؛ چنان چه حادثه‌ای برای شما پیش آید، به چه کسی مراجعه کنم؟ پدر بزرگوارتان فرمود: اینها همه فرزندان من هستند؛ ولی علم، دانش، حکمت، جود، سخاء و آگاهی از احتیاجات مردم در وجود فرزندم موسی جمع است. بدان که نطفه امامی در صلب او قرار دارد که پناهگاه درماندگان و مشکل‌گشای دردمندان خواهد بود.

سپس فرمود: ای یزید، در آینده‌ای نه چندان دور در همین مکان با او ملاقات خواهی نمود. به او بشارت ده که خداوند از دامن کنیزی پاکدامن و از خاندان ماریه قبطیه، مادر ابراهیم و فرزند رسول خدا (ص) فرزندی امین و مبارک به او عنایت خواهد فرمود و سلام مرا به او برسان. یزید بن سلیط می‌گوید: پس از شهادت حضرت موسی بن جعفر (ع) به زیارت امام رضا (ع) رفتم، فرمود: آیا میل داری برای انجام اعمال عمره به مکه برویم؟ گفتم: نفقه و مخارج سفر برای من سنگین است.

فرمود: سبحان الله! کسی که دعوت می‌کند، مخارج سفر را نیز می‌پردازد. با اشتیاق فراوان پیشنهاد حضرت را قبول نمودم و به طرف سرزمین و دیار محبوب حرکت کردیم. در میان راه به سرزمینی رسیدیم که پیش‌تر پدر و جد وی را در همان‌جا ملاقات کرده بودم. فرمود: در این مکان افراد زیادی را ملاقات کرده‌ای!

عرض کردم: آری و سپس ایشان را از ملاقات‌ها و خبردادن حضرت کاظم (ع) از ولادت فرزندی برای حضرت رضا (ع)، و نام مادرش خبر دادم. وقتی به شهر مکه وارد شدیم، حضرت آن کنیز را خرید و فرزندش، امام جواد (ع) از همان کنیز به دنیا آمد.

کنیه و القاب

مقالهٔ اصلی: القاب امام جواد

امام محمد بن علی بن موسی الرضا(ع) بیش از ده لقب دارد. کهن‌ترین منبعی که القاب ایشان را آورده، تاریخ اهل البیت(ع) نصر جَهضَمی (م ۲۵۰ق) است که سه لقب: مرتضی، قانع و وصی را برای امام جواد(ع) بر شمرده است، هرچند منابع کهن، مانند بصائر الدرجات، المقالات و الفرق، فرق الشیعه و کافی، لقبی برای آن حضرت نیاورده‌اند.

لقب «جواد» که اینک مشهورترین لقب نهمین امام شیعیان است در ضمن مطالبی که مربوط به القاب آن حضرت نیستند، یاد شده است. ابن بابویه قمی (م ۳۲۹ق) در کتاب الامامة و التبصرة من الحیرة، دو بار در میان مطالب مربوط به آن حضرت از او با عنوان «جواد» یاد کرده است. نخستین بار طبری شیعی (م حدود ۴۶۰ق) در ضمن شمارش القاب امام نهم، لقب جواد را بیان کرده است. سپس طبرسی (م ۵۴۸ق) در اعلام الوری و پس از او ابن شهر آشوب (م ۵۸۸ق) در مناقب آل ابی طالب هنگام شمارش القاب امام نهم، لقب جواد را ذکر کرده‌اند و پس از آن به این لقب مشهور شده و کاربرد یافته است. ابن الرضا، لقب عامی بود که به گفته طبرسی (م ۵۴۸ق)، امام جواد، امام هادی و امام عسکری(ع) بدان شناخته می‌شدند. در برخی روایات موجود در کافی و ارشاد از امام جواد(ع)، با تعبیر «ابن الرضا» یاد شده است. این لقب با توجه به مشهور بودن امام علی بن موسی(ع) به «رضا»، به فرزندان و نسل وی داده می‌شد، با این حال در شمارش القاب امام جواد(ع) در منابع کهن از این لقب یادی نشده است.

امام به کنیه ابوجعفر مشهور بود که با افزودن قید ابوجعفر ثانی، میان کنیه وی و کنیه امام محمدباقر(ع) تمایز داده‌اند. دو کنیه ابوعلی و ابوعبدالله را نیز برای امام جواد(ع) برشمرده‌اند. نزدیکان آن حضرت، ایشان را به کنیه ابوعلی می‌خواندند.

همسران

امام جواد(ع) دو همسر داشت:

1. ام ولدی مغربی که نام‌های مختلفی برای وی گفته شده است. این نام‌ها چنین است: سمانه، سوسن، غزاله، جُمانه، حدیث، مُدنب. شکل ظاهری و نگارشی این نام‌ها به گونه‌ای است که زمینه تصحیف را فراهم آورده است. این نام‌ها از یک سو به عنوان همسر امام جواد(ع) و از سوی دیگر به عنوان نام مادر امام هادی(ع) ذکر شده‌اند، از این رو می‌توان به این نتیجه رسید که همه این نام‌ها دارای یک مصداق بیشتر نیست و دلالت بر افراد مختلف نمی‌کند.
2. دختر مأمون که نام او را زینب ذکر کرده‌اند. بر اساس قول رایج و مشهور کنیه او ام فضل بود. ام عیسی و ام الخیر نیز برای او به کار رفته است. اطلاعات مربوط به ام فضل به جهت اینکه دختر مأمون بود، در قیاس با سمانه مغربیه بیشتر است.

درباره زمان ازدواج امام جواد(ع) با ام فضل، سه تاریخ مختلف گزارش شده است: پس از ولایتعهدی امام رضا(ع)؛ پس از شهادت امام رضا(ع) و در سال ۲۱۵ ق. طبری ذیل حوادث سال ۲۱۵ ق، می‌نویسد: در سال ۲۱۵ ق، در اواخر ماه محرم، مأمون برای جنگ با رومیان، بغداد را ترک کرد. چون به تکریت رسید، محمد بن علی بن موسی (امام جواد(ع)) در شب جمعه از مدینه نزد او رفت. مأمون به او هدایایی داد و از او خواست با ام فضل که پیش از این به عقد او در آمده بود زفاف کند. مراسم ازدواج در خانه احمد بن یوسف در ساحل دجله برگزار شد. امام جواد(ع) (حدود نه ماه) در آنجا ماند و چون ایام حج فرا رسید، همراه خانواده و عیالش به مکه آمد، سپس به خانه خویش در مدینه رفت و همان جا ماندگار شد. ازدی (م ۳۳۴ق)، در تاریخ الموصل همین تاریخ را به عنوان زمان ازدواج رسمی ثبت کرده است. در این تاریخ امام بیست سال داشت و در سفرش به مدینه تنها نبود و همراهانی با او بودند.

زمان یاد شده در گزارش طبری مناسب‌ترین زمان برای ازدواج به نظر می‌رسد. دو تاریخ دیگر را می‌توان مربوط به مراحل مقدماتی و پیشین ازدواج رسمی دانست. روایات نخست که به تاریخ ۲۰۲ ق، یا تاریخ‌های نزدیک به آن اشاره می‌کند، مربوط به پیشنهاد ازدواج و نشان کردن ام فضل برای امام جواد(ع) بوده است. تاریخ دوم که از سال ۲۰۴ تا ۲۱۰ق، متغیر است مربوط به عقد امام جواد(ع) با ام فضل و محرمیت میان آن دو است و تاریخ سوم، سال ۲۱۵ق، مربوط به ازدواج رسمی امام جواد(ع) و ام فضل است.

اشکالی که بر تاریخ اخیر وارد است مربوط به زمان ازدواج امام جواد(ع) با سمانه مغربیه همسر دیگرش و مادر امام هادی(ع) می‌شود. اخبار چنین است که پس از این ازدواج، اختلاف میان ام فضل و امام جواد(ع) آغاز شده است. بر اساس این گزارش‌ها ازدواج با سمانه مغربیه پس از ازدواج با ام فضل بوده است و حال آنکه تاریخ تولد امام هادی(ع) سال ۲۱۲ و یا ۲۱۴ق، ثبت شده و بنابراین، ازدواج با سمانه مغربیه دست‌کم در سال ۲۱۳ ق، رخ داده که پیش از ازدواج رسمی با ام فضل بر اساس تاریخ‌گذاری طبری است. در صورتی که ازدواج با ام فضل در سال ۲۱۱ ق، رخ داده باشد، این اشکال وارد نیست و می‌تواند از عوامل بروز اختلاف میان امام جواد(ع) و ام فضل را ازدواج با همین کنیز دانست چنان که در گزارش‌های ام فضل به پدرش نیز مشاهده می‌شود.

با این حال به نظر می‌رسد، ام فضل همسر اول امام جواد(ع) نبوده است و امام پس از عقد با ام فضل و قبل از ازدواج رسمی با وی که میان این دو تاریخ نُه سال فاصله زمانی بوده است، با سمانه مغربیه ازدواج کرده و از وی صاحب فرزند شده است، بنابراین، زمانی که ام فضل رسماً به خانه امام جواد(ع) آمد، وی دارای همسر بوده است.

فرزندان

مقالهٔ اصلی: فرزندان امام جواد

فرزندان امام همه از ام‌ولد بوده‌اند و نسل امام جواد(ع) از طریق امام هادی(ع) و موسی مُبَرقَع استمرار یافته است. شیخ مفید (م ۴۱۳ق) تصریح می‌کند که امام جواد(ع) غیر از علی (امام هادی(ع)) و موسی (مُبَرقَع) فرزند ذکور دیگری نداشت. عُمری (م حدود ۴۵۹ق) در المجدی، مبسوط‌تر از منابع پیشین، هشت فرزند برای امام جواد(ع) بر می‌شمارد. وی می‌نویسد: امام جواد چهار پسر به نام‌های علی (امام هادی(ع))، موسی مبرقع، محمد و حسن و چهار دختر به نام‌های حکیمه، امامه، فاطمه، و بریهه از خود به جای گذاشت.

در میان فرزندان امام جواد(ع) به غیر از امام هادی(ع) دو تن شناخته شده‌اند: نخست، ابواحمد موسی، مشهور به مُبرقع فرزند امام جواد(ع) از سمانه مغربیه در سال ۲۱۴ در مدینه متولد شد. او برادر تنی امام هادی(ع) است و پس از شهادت پدر تحت سرپرستی برادر قرار گرفت. به رغم شهرت کنونی وی به مُبرقع، منابع کهن از این لقب یاد نکرده‌اند. پس از امام جواد(ع) برخی امامت موسی را مطرح کردند، اما وی از ایشان برائت جست. دوم، حکیمه فرزند امام جواد(ع) از زنان مشهور در تاریخ اهل بیت است؛ زیرا برادرش امام هادی(ع)، مادر حضرت مهدی را به او سپرد تا بدو قرآن و سنت بیاموزد او شاهد ولادت امام عصر(ع) بود و پس از شهادت امام عسکری(ع) به پرسش‌هایی درباره جانشین امام پاسخ داد.

جایگاه و ویژگی‌ها

پیامبر اکرم(ص) به امامت همه امامان دوازده‌گانه شیعه از جمله امام جواد(ع) تصریح کرده است. امام رضا(ع) نیز فرزند خود امام جواد(ع) را پس از خود امام و حجت خداوند بر مردم به یاران معرفی و امامت ایشان را در کودکی با نبوت عیسی بن مریم(ع) در کودکی مقایسه کرد. همچنین آن حضرت را مانند موسی بن عمران(ع) در مبارزه با طاغوت‌ها شمرد و بابرکت‌ترین مولود برای شیعه دانست. سن کم امام جواد(ع) پس از شهادت امام رضا(ع) موجب شد عده‌ای از شیعیان، درباره امامت ایشان تردید کنند و به چاره‌جویی برخیزند و حضرت با پاسخ به پرسش‌ها و مشکلات علمی و کلامی و فقهی آنان به ویژه شبهه‌های آنان درباره امامت خویش را برطرف کرد.

مأمون عباسی شیفته علم و فضل امام جواد(ع) بود و ایشان را افقه و اعلم به کتاب و سنت از دیگران می‌شمرد و با کمی سن ایشان را در علم و حکمت و ادب و خرد با مشایخ روزگار خود برابر می‌شمرد.

امام جواد(ع) در مکارم اخلاق ممتاز و از کودکی دارای کمالات و اعتماد به نفس بود. مردم امام جواد(ع) را به عبادت، پارسایی و شایستگی می‌شناختند و دانش و پرهیزکاری و زهد و بخشندگیِ ایشان را همانند پدر ایشان شمرده‌اند.

دوران امامت

مقالهٔ اصلی: امامت امام جواد

نخستین مقطع زندگانی امام جواد(ع)، دوران خردسالی آن حضرت است که از هنگام تولد در سال ۱۹۵ق تا پیش از رسیدن به امامت در سال ۲۰۳ ق، ادامه داشت. دوران خردسالی امام در محل تولدش، شهر مدینه، سپری شد.

در سال ۲۰۱ ق، هنگامی که امام جواد(ع) شش سال داشت، امام رضا(ع) به اجبار مأمون عباسی مدینه را به سوی مرو ترک کرد. امام جواد(ع) در مدینه ماند و خادمان و همکاران پدر، امام جواد(ع) را در مدینه یاری می‌کردند. امام رضا(ع) در خراسان امور فرزند خویش را پیگیری کرده و با نگارش نامه با فرزند خود ارتباط داشت و راهنمایی‌های لازم را انجام می‌داد.

یک سال پس از حضور امام رضا(ع) در خراسان، امام جواد(ع) در سال ۲۰۲ق، هنگامی که هفت سال داشت، به دیدار پدر به مرو رفت. منابع کهن سفر امام جواد(ع) را به خراسان ثبت نکرده‌اند، تنها ابن فندق (م ۵۶۵ق)، گزارش سفر او به خراسان را نوشته است. با توجه به اینکه بر اساس گزارش‌ها مأمون دو دختر خویش را به عقد امام رضا(ع) و امام جواد(ع) در آورد، می‌توان حدس زد که این اتفاق در همین سفر صورت گرفته است و مأمون در همین سفر دختر خود را به نامزدی امام در آورده است. در سال ۲۰۳ق، چون خبر رحلت پدر به مدینه رسید، امام جواد(ع) برای آن حضرت مجلس ماتم و عزا برگزار کرد و امور مربوط به وی را به سامان رساند و دیون وی را پرداخت کرد و به ابوطالب قمی اجازه داد که برای پدرش مرثیه سروده و برایش ندبه کند.

امام جواد(ع) پس از شهادت امام رضا(ع) به رغم سن کم خود به رهبری و هدایت شیعیان رسید. از زندگی راویان به دست می‌آید شیعیان در زمان ایشان در نقاط مختلف جهان اسلام از جمله مصر، بغداد، همدان، کوفه، ری، قم، بصره، بُست، سجستان، خراسان و مرو و اهواز پراکنده بودند و به ویژه در بغداد شمار زیادی را تشکیل می‌دادند و از اقتدار و شوکت برخوردار بودند. حضرت جواد(ع) با مردم به ویژه شیعیان به روش‌های گوناگون از جمله دیدار حضوری در مدینه و به ویژه در مسجد پیامبر(ص) و به وسیله نامه و از طریق وکلا و نمایندگان ارتباط داشت و در ارتقای دانش دینی آنان می‌کوشید. ایشان با استفاده از فرصتی که در اختیار داشت افراد نخبه و برجسته بسیاری را در علوم دینی تربیت کرد. شمار راویان از امام جواد(ع) را ۱۲۱ تا ۱۳۰ نفر ثبت کرده‌اند.

امام جواد(ع) برای اداره امور دینی شیعیان در مناطق گوناگون جهان اسلام از جمله بغداد، کوفه، اهواز، همدان، قم، ری، سیستان دارای وکیل بود، خیران خادم، ایوب بن نوح، عبدالعزیز مهتدی و ابراهیم بن محمد همدانی از وکلای آن حضرت بودند و نیز احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی از اصحاب اجماع از خواص امام جواد(ع) بوده است.

امام جواد(ع) در دفاع از کیان اسلام و قرآن و تفسیر درست کتاب خدا و سیره پیامبر(ص) فعالیت‌های علمی بسیاری از خود به جای گذاشت و به شبهه‌های فکری مردم پاسخ گفته و روایات نبوی(ص) تحریف شده را بر آنان آشکار و واقعیت‌ها را بیان کرده است.

ایشان با سران غالیان به شدت برخورد می‌کرد، از جمله ابوالخطاب (محمد بن ابی‌زینب) و پیروان او را لعن کرد و به اصحاب خود نیز دستور داد آنان را لعن کنند.

مناظرات

از موضوعات قابل توجه در زندگی امام جواد(ع)، مناظرات آن حضرت به ویژه درباره مسائل امامت و احکام شرعی بوده است. ایشان در این‌باره گفتگوهایی با شیعیان و نیز بزرگان دیگر مذاهب اسلامی انجام داده است. از جمله مناظره با یحیی بن اکثم، درباره محرمات احرام در حج و نیز مناظره کلامی درباره روایات منسوب به پیامبر(ص) در فضایل خلفا که حضرت با استناد به قرآن و سنت مسلم پیامبر(ص)، تحریف و ساختگی‌بودن آن گزارش‌ها را اثبات کرد.

مواضع سیاسی

مقالهٔ اصلی: سیره سیاسی امام جواد

امام جواد(ع) همانند دیگر ائمه(ع) و پیروان آنان، امامت و رهبری و خلافت از پیامبر(ص) را حق امام معصوم(ع) می‌دانست و دیگر حاکمان را نامشروع می‌شمرد و همواره در راه معرفی ائمه(ع) به مردم و احقاق حقوق آنان تلاش می‌کرد. ایشان درخواست کرد شیعیان واجبات مالی از جمله خمس را به ایشان بپردازند.

مأمون عباسی از جایگاه امامت در میان شیعیان و جایگاه ویژه حضرت به عنوان جانشین امام رضا(ع) در میان پیروان اهل بیت(ع) آگاه بود؛ از این‌رو به اقتضای سیاست، به حمایت از آن حضرت تظاهر کرد. وی پس از شهادت امام رضا(ع)، امام جواد(ع) را در بغداد ساکن کرد و زیرنظر قرار داد و دخترش امّ‌الفضل را به ازدواج ایشان درآورد؛ اما امام جواد(ع) مرعوب وی نشد و با تحمل شرایط دشوار توانست نقاب تزویر را از چهره مأمون بزداید و ماهیت وی را برای مردم آشکار سازد. پس از مرگ مأمون، معتصم عباسی، امام جواد(ع) را به بغداد فراخواند. وی گاه امام جواد(ع) را زیر فشار قرار می‌داد و گاه عرصه را برای حضرت باز می‌گذاشت و گاه علما را برای احتجاج با حضرت گرد می‌آورد؛ ولی همه کوشش‌های وی به ابراز منزلت و اظهار کرامت‌های حضرت انجامید؛ از این‌رو نقشه قتل حضرت را کشید.

شهادت

مقالهٔ اصلی: شهادت امام جواد

امام جواد(ع) در سن ۲۵ سالگی، در ذی‌القعده یا ذی‌الحجه سال ۲۲۰ق به دستور معتصم عباسی به دست جعفر بن مأمون و امّ‌الفضل همسر امام جواد(ع)، مسموم شد و به شهادت رسید و در مقبره قریش بغداد کنار قبر جدش موسی بن جعفر (ع) به خاک سپرده شد؛ جایی که اینک به کاظمین شهره است.

امام جواد(ع) چهار فرزند به نام‌های علی(ع)، «موسی»، «فاطمه» و «امامه» داشت. ایشان فرزند خود علی(ع) را به جانشینی خود معرفی کرد. .

منابع

1. رضوی، سید عباس، مقاله «محمد بن علی»، دانشنامه امام خمینی ج۹
2. اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه
3. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲
4. طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه