آیا ایمان به مهدویت یا ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگری غیر از اسلام نیز وجود دارد؟ (پرسش)
| آیا ایمان به مهدویت یا ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگری غیر از اسلام نیز وجود دارد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در ادیان و مکاتب / اندیشه منجی در ادیان |
| تعداد پاسخ | ۱۰ پاسخ |
آیا ایمان به مهدویت یا ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگری غیر از اسلام نیز وجود دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند..
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- اعتقاد به موعود در ادیان چگونه مطرح شده است؟
- آیا در سایر کتب آسمانی و ادیان دیگر نامی از منجی به میان آمده است؟
- آیا اعتقاد به وجود مصلح جهانی مخصوص مسلمانان است یا اینکه ادیان دیگر نیز به آن اعتقاد دارند؟
پاسخ نخست
آیت الله سید منذر حکیم در کتاب «پیشوایان هدایت، ج۱۴» در این باره گفته است:
«ایمان به ظهور مصلحی دینی و برپا شدن دولتی عادلانه و الهی در تمام زمین، از نقاط اشتراک بارز همه ادیان الهی است[۱] و اختلاف تنها در این است که این مصلح دینی جهانی که بناست همه اهداف انبیا (ع) محقق کند کیست؟
دکتر محمد مهدی خان در شش باب اول کتاب خود "مفتاح باب الابواب" آرای ادیان معروف ششگانه را در باره ظهور پیامبر خاتم (ص) و سپس در مورد مصلح جهانی منتظر آورده و بیان داشته است که هر یک از این دین‌ها بشارت آمدن این مصلح الهی را در آینده یا در آخرالزمان داده‌اند که بیاید و جهان را اصلاح نموده از ستم و شر جلوگیری کرده سعادت مورد نظر جامعه بشری را محقق سازد[۲].
میرزا محمد استرآبادی نیز در کتاب خود "ذخیرة الابواب" به صورت تفصیلی از همین مطلب بحث نموده و گوشه‌ای از روایت‌ها و بشارت‌های بسیاری را که در کتاب‌های آسمانی اقوام مختلف در رابطه با این مصلح جهانی آمده آورده است.
این حقیقت از مسائل واضحی است که هر کس در رابطه با عقیده مصلح جهانی تحقیق کرده باشد بدان اقرار و اعتراف کرده‌اند حتی کسانی چون مستشرق یهودی گُلدزیهِر (Goldziher) در کتاب "العقیدة و الشریعة فی الاسلام"[۳] که این مطلب را انکار نموده یا در آن تشکیک کرده‌اند به این نکته اعتراف دارند که این عقیده دارای ریشه‌ای عمیق در تاریخ دینی است. این عقیده در کتاب‌های قدیم از کتاب‌های دینی مصریان، چینیها، مغول‌ها، بودائیان، زرتشتیان، هندوها و حبشی‌ها گرفته تا کتاب‌های دینی سه گانه ادیان بزرگ یهود و مسیحیت و اسلام یافت می‌شود[۴].
- بشارت آمدن منجی در کتاب‌های مقدس: آنچه را که می‌توان از ملاحظه عقاید این ادیان درباره اعتقاد به مصلح جهانی دریافت، این است که اعتقادات آنان به مسأله آمدن منجی مستند به عبارات صریح و نصوص روشنی در کتاب‌های مقدس قدیمی آنان در رابطه با این مسأله بوده و به تفسیرهایی که دانشمندان آن ادیان از متون مذهبی سخت و دشوار خود انجام داده و تأویلات و وجوه چندی برای آنها ذکر نموده‌اند برگشت نمی‌کند[۵]. بدین ترتیب عمق و ریشه‌داری این عقیده و اینکه این عقیده به عنوان اصلی مشترک در دعوت پیامبران الهی (ع) بوده است آشکار می‌شود، چرا که دعوت همه پیامبران یا لااقل دعوت پیامبران بزرگ به عنوان گامی در طریق زمینه سازی برای ظهور آن مصلح دینی جهانی به حساب می‌آید که هدف همه این دعوت‌ها را محقق خواهد ساخت[۶].
از دیگر سوی بشارت به حتمی بودن ظهور این مصلح جهانی در همان دعوت‌ها نیز تأثیر داشته و به عنوان عامل انگیزش پیروان انبیا برای حرکت در راه محقق ساختن رسالت آنان و کوشش در جهت همیاری در آماده سازی جامعه انسانی برای تحقق کامل هدف همه دعوتهای نبوی در زمان منجی دینی جهانی گردیده بود.
و به همین خاطر بشارت به ظهور منجی به عنوان عنصری اصیل در متون دینی و دعوتهای نبوی مختلف بوده است.
- رسوخ این عقیده در دین یهود و مسیحیت: ایمان به مسأله ظهور مصلح در نزد یهود ثابت بوده در تورات و منابع دینی معتبر در نزد آنان آمده است. بسیاری از محققان معاصر خصوصاً در جهان غرب مانند "جُرج رِدِر فورد" در کتابش: "ملایین من الذین هم احیاء الیوم لن‌یموتوا أبدا" و سناتور آمریکایی "پُل مِنزلی" در کتاب خود: "من یجرؤ علی الکلام" و بانوی محقق "گریس هالسل" در کتابش: "النبوة و السیاسة ". و بسیاری از دیگر محققان[۷] به تفصیل در باره این عقیده در نزد یهود بحث کرده‌اند.
هر کس دین یهود را مورد تحقیق قرار دهد متوجه رسوخ این عقیده در این دین خواهد گردید.
چند نمونه‌ای که از چنین تحقیقاتی ذکر کردیم ضمن تأیید وجود چنین عقیده‌ای در نزد یهودیان، آثار سیاسی و نتایج و پیامدهای آن را در به تحرک وا داشتن یهودیان بیان می‌نماید. خصوصاً در قرن‌های اخیر و با هدف آماده شدن برای ظهور منجی جهانی که به او ایمان دارند.
دلیل این تحرکات این است که یهودیان معتقدند شروع مقدمات ظهور منجی جهانی، دارای محدوده زمانی است که از سال ۱۹۱۴ میلادی که سال آغاز جنگ جهانی اول است آغاز گشته و سپس مسأله بازگشت پراکندگان یهودی به فلسطین و برپا شدن دولت آنها پیش می‌آید که یهودیان آن را یکی از مراحل مقدماتی مهم برای ظهور منجی موعود خود دانسته اعتقاد دارند که بازگشت به فلسطین سرآغاز نبرد تعیین کننده‌ای است که شر و بدی را در جهان نابود کرده و در آن هنگام حاکمیت ملکوت در زمین آغاز می‌گردد تا زمین همچون بهشت شود[۸].
حال اگر از مناقشه در صحت جزئیات این عقیده در نزد یهود چشم پوشی کنیم، این مقدار ثابت می‌شود که عقیده به آمدن یک مصلح و منجی جهانی در فرهنگ دینی آنان فکری ریشه دار و اصیل می‌باشد و به حدی نیرومند است که یهودیان توانسته‌اند براساس آن - البته از راه تحریف جزئیات و مصادیق - حرکتی استراتژیک و بلند مدت را برنامه‌ریزی کنند که همه نیروهای یهودی با افکار و جهت‌گیری‌های مختلف و متباین را جذب نموده و در گردآوری توانایی‌ها و فعالیت‌های آنان و به حرکت در آوردن این نیروها در راه تحقق آنچه رهبران یهودی به عنوان مصداق زمینه سازی برای ظهور منجی موعود برای پیروان خود تصویر کرده‌اند کامیاب گردند.
روشن است که اگر ایمان به این عقیده در دین یهود استوار نبوده و به ریشه‌های عمیق فرهنگ دینی یهودی مستند نمی‌بود قادر به ایجاد چنین تحرک پویایی در بین نیروها و پیروان مختلف دین یهود نمی‌شد. چنین تحرکی از یک فکر سطحی و جدیدالتأسیس که به ریشه‌های عمیق مورد اتفاق دینی مستند نباشد به وجود نخواهد آمد.
مسیحیان نیز به استناد مجموعه‌ای از آیات و بشارات موجود تورات و انجیل، به اصل وجود منجی جهانی ایمان دارند. دانشمندان مسیحی بر لزوم ایمان به حتمی بودن بازگشت عیسی مسیح در آخرالزمان برای رهبری بشریت در یک انقلاب جهانی بزرگ تصریح دارند. انقلابی که پس از آن امنیت و صلح همه سطح زمین را فرا خواهد گرفت. چنان که کشیش آلمانی "وندر" در کتاب خود "میزان الحق" همین نکته را آورده است[۹]. و این که آن حضرت برای برپا کردن دولت جهانی عادلانه خود به زور و شمشیر نیز متوسل می‌گردد. و این اعتقاد در میان فرقه‌های مختلف مسیحیان رایج می‌باشد»[۱۰].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمين قرائتی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی در کتاب «جهت‌نما» در اين باره گفته است:
«در کتاب‌های مهم اعتقادی و حتی در کتاب‌های مذاهب غیر اسلامی، از جمله منابع آئین بودا و یهود، این نکته بیان شده است که در آینده باید نجات دهنده‌ای دنیا را نجات دهد. آری؛ دنیا مریض است. آیا می‌توانیم با اطمینان بگوییم که اگر در جامعه‌ای تحصیلات اگر رشد می‌کند، کمالات این هم پیشرفت خواهد کرد؟ در پاسخ باید گفت بدون شک رشد علمی جامعه نشانگر کمال انسانی آن نخواهد بود. دنیا در جهل و تاریکی می‌سوزد. همه دین‌ها معتقدند باید نجات دهنده‌ای برای گسترش عدالت بیاید. به همین جهت در زیارت امام زمان (ع) این گونه می‌گوییم: "السَّلَامُ عَلَى مَهْدِيِ الْأُمَم "؛[۱۱]؛ نه فقط مسلمان‌ها بلکه همه امت‌ها؛ البته در ادیان مختلف نامی‌از آن حضرت برده نشده است؛ ولی همه آنها می‌گویند: باید نجات دهنده‌ای ظهور کند و برای نجات انسان‌ها قیام نماید. درباره امام زمان (ع) حتی قبل از تولد او کتاب‌های زیادی نوشته شده و مسأله ولادت و امامت او در آنها مطرح شده است»[۱۲].
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمين موسوی‌نسب؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:
«از روزگاران قدیم، قضیه ظهور مصلح در آخر الزمان اصلی اساسی، و پیشینیان بشر پیوسته به یادها می‌آورند، اکنون نیز پس از گذشت قرن‌ها اعتقاد به دوره آخر الزمان و انتظار ظهور منجی عقیده‌ای است که در کیش‌های آسمانی مسیحیت، زرتشت، یهودیت، و دین مقدّس اسلام یک اصل مسلّم و قبول شده است. در منابع زردشت مانند کتاب اوستا، کتاب زند، کتاب جاماسب‌نامه، کتاب داتستان دینیک، کتاب زرتشت‌نامه. بحث از آخرالزمان و ظهور موعود مطالب بسیاری آمده و نیز در منابع یهودیت و عهد عتیق مانند کتاب دانیال پیامبر، کتاب حجی پیامبر، صفنیای پیامبر، و در منابع مسیحیت مانند انجیل متی، انجیل لوقا، انجیل مرقس، انجیل برنابا نیز اشاره به این موضوع شده است. و مسأله ظهور منجی چنانچه از قرآن کریم استفاده می‌گردد اختصاص به مسلمین ندارد. که ذیلاً به چند نمونه اشاره می‌گردد:
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمين کارگر؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر رحیم کارگر، در کتاب «مهدویت پیش از ظهور» در این‌باره گفته است:
«براساس مطالعات و بررسیهای صورت گرفته در متون دینی مذاهب مختلف و باورها و اعتقادات اقوام و ملل جهان، اعتقاد به ظهور منجی و مصلح جهانی و باور داشت آینده‌ای روشن و مطلوب، عقیده‌ای عمومی و فراگیر است و اختصاص به یک یا دو مذهب ندارد. تمامی ادیان ابراهیمی و بیشتر مذاهب موجود، معتقد و منتظر آمدن نجاتدهندهای در واپسین دوره از تاریخ هستند که در آن عصر طلایی، جامعه جهانی، آکنده از صلح و صفا، معنویت و نورانیت و قسط و عدالت خواهد بود. کاستیها و دشواریها، زدوده شده و رذایل و ناراستیها از بین خواهد رفت. انسان‌ها به مراحل بالای کمال و تعالی معنوی و مادی دست یافته، از نعمت و برکات بیشمار بهرهمند خواهند شد. مسئله عقیده به ظهور یک رهبر الهی و آمدن نجاتدهندهای در آخر الزمان، به قدری اصیل و ریشه‌دار است که در اعماق دل ملّتها و پیروان همه ادیان الهی و تمام اقوام و ملل جهان جا گرفته است تا جایی که در طول تاریخ بشریت، انسان‌ها در فراز و نشیبهای زندگی، با یادآوری ظهور چنین رهبر مقتدری، پیوسته خود را از یأس و ناامیدی دور کرده و در انتظار ظهور مصلح موعود جهانی در پایان جهان، لحظهشماری می‌کنند. نام‌های موعود در بعضی از کتاب‌های ادیان و ملل مختلف چنین است: ۱.صاحب، در صحف ابراهیم؛ ۲. قائم، در زبور سیزدهم؛ ۳. قیدمو، در تورات به لغت ترکوم؛ ۴. ماشیح (مهدی بزرگ)، در تورات عبرانی؛ ۵. مهمید آخر، در انجیل؛ ۶. سروش ایزد، در زمزم زرتشت؛ ۷. بهرام، در ابستاق زند و پازند؛ ۸. بنده یزدان، در زند و پازند؛ ۹. لندبطاوا، در هزارنامه هندیان؛ ۱۰. خوراند در جاویدان؛ ۱۱. خجسته (احمد)، در کندرال فرنگیان؛ ۱۲. خسرو، در کتاب مجوس؛ ۱۳. پرویز، در کتاب برزین آذر فارسیاب؛ ۱۴. فردوس اکبر، در کتاب قبروس رومیان؛ ۱۵. کلمة الحق، در صحیفه آسمانی؛ ۱۶. صمصام الاکبر، در کتاب کندرال؛ ۱۷. بقیة اللّه، در کتاب دوهر؛ ۱۸. قاطع، در کتاب قنطره؛ ۱۹. سوشیانس، در کتاب زند و هومومن یس (زرتشتیان)؛ ۲۰. منصور در کتاب دید براهمه؛ ۲۱. ایستاده (قائم)، در کتاب شاکمونی؛ ۲۲. ویشنو، در کتاب ریگودا؛ ۲۳. فرخنده (محمد)، در کتاب وشن جوک؛ ۲۴. راهنما (هادی و مهدی)، در کتاب پاتیکل؛ ۲۵. پسر انسان، در عهد جدید (اناجیل) و ... [۲۱]. البته اعتقاد به وجود منجی موعود (مهدویت) یک عقیده اصیل اسلامی است که ریشه قرآنی دارد و احادیث متواتری -بهویژه در منابع معتبر روایی شیعه- درباره آن وارد شده است. به عبارت دقیقتر این باور داشت در بین اسلام و مذهب شیعه، ملموستر، یقینیتر و روشنتر است و یکی از ارکان مهم اعتقادی آن به شمار میرود. با این حال این حقیقت معهود و اندیشه اصیل، ریشه در کهنترین آموزههای آسمانی و فرهنگ‌های بشری دارد. فوتوریسم (آیندهگرایی): توجّه ویژه به آینده و چشم‌داشت تغییر و تحوّلی ژرف در آتیه، با تعابیر و اصطلاحات مختلفی -چون فوتوریسم و فلسفه تاریخ- تبیین شده است. فوتوریسم یعنی، اعتقاد به دوره آخر الزمان و انتظار ظهور منجی غیبی و مصلح جهانی و بزرگ .... فوتوریسم عقیده‌ای است که در کیش‌های آسمانی: زوراستریانسیم (مذهب زرتشت)، جودائیسم (مذهب یهود) و سه مذهب عمده مسیحیت (کاتولیک، پروتستان و ارتودوکس) و به طور کلی در میان مدعیان نبوت، به مثابه یک اصل مسلّم قبول شده و همگی بالاتفاق، بشارت ظهور همچو مصلحی را داده‌اند. در این راستا دو مذهب عمده اسلام -تشیع و تسنّن- هم در ظهور یک مهدی در دوران واپسین زمان اتفاق نظر دارند [۲۲]. بر این اساس فوتوریسم، یکی از مسائلی است که در بحثهای تئولوژیک تمام مذاهب آسمانی، درباره آن گفتوگو شده است. دارمستتر طی کنفرانسی می‌گوید: میدانید که محمد (ص) چگونه شریعت خود را بنیان نهاد؟ وقتی که او ظهور کرد، در عربستان علاوه بر شرک ملی باستانی، سه دیانت بیگانه موجود بود (آیین یهود، دیانت عیسوی و کیش زرتشت) .... نکته مشترکی که در این سه دیانت یافت میشد، عبارت بود از: اعتقاد به یک وجود فوق الطبیعه که بایستی در آخر الزمان ظهور کند و نظم و عدالت را به جهان بازآرد و مقدمه خلود و سعادت دائم انسان را فراهم سازد ... [۲۳]. بشاراتی که در این‌باره در کتاب‌های آسمانی مقدس و کتب مدعیان نبوت وارد شده، بیشمار است؛ از جمله: زبور، زند، حکی، صفیناه، اشعیاء، شاکمونی (هندو)، انجیل متی، دید و پاتکیل (هند)، جاماسب، انجیل یوحنا، دانیال و .... در اینجا به بعضی از این باورها و اعتقادات اشاره می‌شود:
نتیجه آنکه در تمامی دینهای الهی و نیز بسیاری از مکاتب بشری و مسلکهای مختلف، این باور وجود دارد که ستم و شرّ و بدبختی، نخواهد پایید و بالاخره عرصه گیتی، شاهد خیزش کسی خواهد بود که غلبه نهایی عدل، نیکی و آسایش را به ارمغان خواهد آورد. می‌توان نتایج و آموزههای زیر را از این باور برداشت کرد: ۱. اصل وجود منجی و مصلح موعود، امری پذیرفته شده است. ۲. ظهور و قیام این نجات‌دهنده بزرگ، در برههای حساس از زمان خواهد بود. ۳. تغییر و تحوّلات فراوانی در جهان (قبل و بعد از ظهور) روی خواهد داد. ۴. ریشه شرّ و فساد و ظلم برکنده شده و پلیدیها و اهریمنان نابود خواهند شد. ۵. جهان رو به عمران و آبادانی خواهد گذشت و طبیعت و زندگی طراوت و حلاوتی ویژه خواهد یافت. ۶. در آن زمان، یکتاپرستان، ستمدیدگان و فرودستان نجات یافته و حاکمان و سروران روی زمین خواهند شد. ۷. خیر و نیکی و تقوا در جهان حاکم شده و آیین حق و یکتاپرستی، همگانی و فراگیر خواهد شد. ۸. بیشتر مؤلّفههای این قیام آسمانی در ادیان یکسان است و ما تنها شاهد تعابیر و الفاظ مختلف از آن واقعه و یا اسامی متعدد یک منجی خاص هستیم. در واقع همه اینها، یک نفر است؛ چنانکه گفتهاند: سوشیانت مزدیسنان، به منزله کریشنای برهمنان، بودای پنجم بوادائیان، مسیح یهودیان، فارقلیط عیسویان و مهدی مسلمانان است[۳۵]»[۳۶]. |
| ۴. حجت الاسلام و المسلمين رجالی تهرانی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رجالی تهرانی، در کتاب «یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:
«با تحقیق و جستجو در کتب ادیان و مذاهب آسمانی، به این نتیجه قطعی و مسلّم میرسیم که اعتقاد به مهدی موعود اختصاص به مسلمانان ندارد، بلکه سایر ادیان و مذاهب نیز در این عقیده با مسلمین شریک می‌باشند. لطفا دقت کنید:
|
| ۵. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است:
«عقیده به مهدویت به این معنا که سرانجام، مردی از سلاله حضرت محمد (ص) ظهور خواهد کرد، اختصاص به مسلمانان دارد، هر چند در تورات و انجیل از مهدی (ع) نام برده شده است. شایسته است در این باره به کتاب ارزشمند بشارت عهدین، نوشته آیت الله دکتر محمد صادقی مراجعه شود»[۴۴].
|
| ۶. حجت الاسلام و المسلمین محمدی منفرد؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین بهروز محمدی منفرد در کتاب «مهدویت» (ج۱۰ «چلچراغ حکمت»؛ برگرفته از آثار شهید مطهری) در این‌باره گفته است:
نگرش خوش‌بینانه به آیندۀ بشر و باور به ظهور یک منجی مصلح و اندیشۀ پیروزی نهایی حق و عدالت بر نیروی باطل و ظلم و استقرار کامل و همه‌جانبۀ ارزش‌های انسانی، ایده‌ای فرااسلامی و فراشیعی است که پیروان تمام ادیان آن را از مسلمات آیین خویش می‌دانند، چنانکه مسیحیان به بازگشت حضرت عیسی (ع) معتقدند، یهودیان به ظهور ماشیح باور دارند، هندوها در انتظار و خروج ویشنو به سر می‌برند، بوداییان منتظر ظهور بودا هستند، زرتشتیان به آمدن سوشیانت سوم اعتقاد دارند، اقوام مغول در انتظار آمدن چنگیز و نصرانیان حبشی مترقب آمدن پادشاه خود، تئودور موعود، هستند و همۀ فرق و مذاهب اسلامی نیز به حضور و ظهور یک ذخیره و اندوختۀ الهی برای ایجاد جامعه‌ای مطلوب و استیلای حق‌پرستان در سراسر گیتی باور دارند.[۴۵]»[۴۶].
|
| ۷. آقای رضوانی؛ |
|---|
|
آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است:
«ایمان به ظهور منجی بشریت از وضع موجود و اقامه عدل و داد، فطری بشر است و لذا این عقیده در هر ملت و دینی وجود دارد. محمد امین زین الدین می‌گوید: شکی نیست که اعتقاد به اصلاح جامعه از وضعیت موجود، از ابتدای تاریخ بشر در ذهن مردم وجود داشته است و از عقاید اختصاصی دین اسلام نیست، زیرا در بین ادیان آسمانی قبل از ظهور اسلام مشاهده می‌کنیم که همگی خبر از وقوع این حقیقت داده‌اند و حتی صفات مصلح و راه کارهای اصلاحی او را نیز بیان کرده‌اند، گرچه نام او را مهدی و دعوت اصلاحی او را به نام مهدویت نگذاشته‌اند. این عقیده و فکر حتی به ادیان دیگر از قبیل زردشتی و برهمنی و... نیز سرایت کرده است[۴۷]. در بین ادیان آسمانی و آیین‌های شبه دینی و ملت‌ها، می توان از اینها نام برد: |
| 8. خانم شکریان؛ |
|---|
|
خانم محترم شکریان، در مقاله «مهدویت از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری» در این‌باره گفته است:
«مسأله "موعود" از قرن‌ها پیش از ظهور اسلام، مطرح بوده است. در کتاب‌های پیامبران، نوشته‌ها و آثار گوناگون بر جای مانده از حکیمان و فرزانگان پیشین، به این امر -یعنی ظهور منجی بزرگ جهانی در آخر الزمان- تصریح یا اشاره شده است. عقیده به "مهدی" (مصلح بزرگ جهانی) در آیین زرتشت، بودا، یهود، مسیحیت و ... به عنوان یک اصل مسلم و قطعی مطرح بوده است. پیامبران و رهبران مذهبی گذشته به پیروانشان آمدن مصلح کل و تشکیل دهنده حکومت واحد جهانی را بشارت و به مظلومان، ستمدیدگان، مستضعفان و بی‌چارگان، سپری شدن فصل چپاول و غارت و هزیمت ستم‌پیشگان بی‌رحم و فرا رسیدن فصل شکوفایی عدالت و پیاده شدن قانون مقدس الهی در سراسر گیتی را نوید داده‌اند. استاد مطهری "مهدویت" را به عنوان فلسفه بزرگ جهانی معرفی کرده است و علت آن را، جهانی بودن دین اسلام و تشیع می‌داند[۵۰]. جهانی شدن دین اسلام یکی از ویژگی‌های همان انتظار بزرگی است که استاد آن را ذکر می‌کند. استاد شهید استاد مطهری با استناد به آیه شریفه: ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾[۵۱] می‌فرماید: "در این آیه، صحبت از زمین است، نه صحبت از این منطقه و آن منطقه و این قوم و آن نژاد"[۵۲]. اندیشه پیروزی نهایی حق بر باطل و استقرار کامل و همه جانبه ارزش‌های انسانی و تشکیل مدینه فاضله و جامعه ایده‌آل توسط شخصیتی مقدس و عالی‌قدر، اندیشه‌ای است که از دیدگاه بسیاری از اندیشمندان و صاحب‌نظران از جمله استاد مطهری، مورد اتفاق همه فرقه‌ها و مذهب‌ها است[۵۳]. در کتاب "اوستا" و "زند" زرتشتیان، "شاکمونی" و "دیر" هندیان، "دداتک" و "پاتیکل" برهماییان، کتاب‌های مقدس بوداییان، "مزامیر زبور" منسوب به حضرت داوود (ع)، فصل‌های "تورات" منسوب به حضرت موسی (ع)، شعرهای انجیل منسوب به حضرت عیسی (ع) و ... سخن از ظهور منجی بشر و مصلح کل و برهم زننده بساط ظلم و ستم و تشکیل دهنده حکومت واحد جهانی مبتنی بر پایه‌های عدالت داده شده است. در هریک از آیین‌ها، ادیان، مکتب‌ها، ملت‌ها و قوم‌ها با تعبیرهای مناسب با فرهنگ خود از مهدی نام برده شده است. "در آئین زرتشت از او به نام "سوشیانت" یا "سوشیانس" نجات‌دهنده بزرگ جهان، در میان یهودیان به نام "ماشیح" مهدی بزرگ، در آئین هندی به نام "آواتارا" در آئین بودائی به نام "بودای پنجم" و در میان برهمائیان به نام "وشیئو" و در کتاب "شاکمونی" از کتب مقدس هندیان به نام "فرزند سید خلایق دو جهان" و در کتاب مقدس "دداتک" برهمائیان به نام آخرین وصی ممتاط "محمد" و در کتاب پاتیکل به نام "راهنما" و هادی و مهدی تعبیر نموده‌اند. اهالی صربستان در انتظار "مارکوکراسیویچ" ساکنان جزایر انگلستان در انتظار "ارتور" و ایرانیان باستان در انتظار "گرزاسپر"، یونانیان در انتظار "کالویبرگ"، اقوام اسکاندیناوی در انتظار "اودین"، اقوام اروپای مرکزی در انتظار "بوخص" و اقوام آمریکای لاتین در انتظار "کوتز لکوتل" و چینیها در انتظار "کرشنا" بسر برده‌اند."[۵۴] بنابراین هم‌چنان‌که استاد مطهری می‌فرماید مسأله باورداشت حضرت مهدی (ع) و مصلح واقعی و تشکیل دهنده حکومت واحد جهانی، یک اصل قطعی و مسلم و پذیرفته شده میان پیروان دین‌ها و مذهب‌ها بوده است. لکن اختلاف در تطبیق "مهدویت" بر این یا آن فرد بوده است. نویسنده کتاب "خورشید مغرب" چند کتاب از نسخه‌های عهدین که در آن سخنانی درباره موعود آمده است را چنین ذکر می‌کند: "کتاب دانیال پیامبر، کتابی حجی یا حکای پیامبر، کتاب صفنیای پیامبر، کتاب اشعیای پیامبر، همچنین در آثار دین مسیحیت نیز این بشارت‌ها آمده است از جمله: انجیل متی، انجیل لوقا، انجیل مرقس، انجیل برنابا، مکاشفات یوحنا"[۵۵]. شاید به دلیل همین حضور در فرهنگ‌های گوناگون و باورها و کتاب‌های امت‌ها و ملت‌هاست که در یکی از زیارت‌های حضرت حجت (ع) چنین آمده است:"السَّلَامُ عَلَى مَهْدِيِ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم" آیه‌هایی از قرآن کریم نیز دلالت بر جهانی بودن مهدویت دارد. از جمله در تفسیر آیه شریفه ﴿قَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلَى رُكْنٍ شَدِيدٍ﴾[۵۶]؛ عیاشی به سند خود از صالح به سعید از امام صادق (ع) روایت کرده است که آن حضرت درباره این آیه کریمه فرمود: یعنی نیروی حضرت قائم و "رکن شدید"، همان سیصد و سیزده تن یاران اویند. همچنین آیه شریفه ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾[۵۷]؛ علی بن ابراهیم در تفسیرش -منسوب به امام (ع)- فرمود: "تمام کتاب‌های آسمانی، ذکر خدا است و مراد از ﴿أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾ حضرت قائم و اصحاب اویند"»[۵۸]. |
| 9. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
«تا آنجا که تحقیق شده همه ادیان، به آینده‌ای روشن و آمدن فردی نجات‌بخش معتقد هستند و می‌گویند: روزی، فردی قیام خواهد کرد و ظالمان و ستمگران را نابود کرده و زمین را پر از عدالت، صفا، معنویت و آسایش خواهد نمود و دیگر، کسی در سختی نخواهد بود؛ یعنی همه به آمدن منجی معتقدند، اما در اینکه نام و مشخصات آن منجی چیست، اختلاف دارند و هر گروهی رهبر خود را منجی موعود می‌دانند؛ یهود او را ماشیح، مسیحیان حضرت عیسی "مسیحا"، مسلمانان، حضرت مهدی (ع)، زرتشتیان سوشیانس، هندوان کللی یا کلکس و بودائیان میتریه می‌دانند[۵۹]»[۶۰].
|
پرسش‌های وابسته
- منجی به چه معناست؟ (پرسش)
- علت اختلاف در منجی جهانی چیست؟ (پرسش)
- راه حل اختلاف در منجی جهانی چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان اثبات کرد که منجی موعود امام مهدی است؟ (پرسش)
- از دیدگاه کلامی و نقلی آیا باور به منجی موعود در همه ادیان وجود دارد؟ (پرسش)
- آیا در کتاب‌های آسمانی به مسئله ظهور منجی جهان اشارهای شده است یا اینکه این عقیده اختصاص به مسلمانان دارد؟ (پرسش)
- آیا عقیده به منجی و مهدویت عقیده‌ای شرقی است؟ (پرسش)
- خاستگاه باور به منجی چیست؟ (پرسش)
- نظر ادیان سه‌گانه آسمانی درباره رهبر موعود الهی چیست؟ (پرسش)
- آیا باور به منجی موعود در همه ادیان وجود دارد؟ (پرسش)
- آیا ایمان به مهدویت یا ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگری غیر از اسلام نیز وجود دارد؟ (پرسش)
- از چه زمانی خطوط کلی برای روز موعود جهانی ترسیم شده است؟ (پرسش)
- هر یک از صاحبان ادیان منجی را از دین خود می‌داند راه حل این اختلاف چیست؟ (پرسش)
- مشترکات موعودباوری در ادیان الهی چیستند؟ (پرسش)
- تمایزات موعودباوری در اسلام و دیگر ادیان الهی چستند؟ (پرسش)
- چرا قوانین ادیان آسمانی پیشین به نحو اکمل پیاده نشد؟ (پرسش)
- آیا عقیده به ظهور منجی به غیر از ادیان در میان غربیها و سایر اقوام نیز مطرح بوده است؟ (پرسش)
- چگونه با وجود تحریف در تورات و انجیل به آن دو استشهاد می‌شود؟ (پرسش)
- اندیشه نجات موعودگرایانه در ادیان چین چه بازتابی در فرهنگ و رسوم مردم داشته است؟ (پرسش)
- نظریه صلح جهانی و عصر طلایی در فرهنگ دینی چینیان چیست و چه ارتباطی با موعودگرایی دارد؟ (پرسش)
- آیا بهائیان به عنوان یک فرقه منشعب از شیعه به امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
- آیا جنبش‌های نو پدید دینی منجی‌گرا هستند؟ (پرسش)
- منجی در ادیان غیر آسمانی چه کسی است؟ (پرسش)
- دیدگاه فیلسوفان و دانشمندان غیر مسلمان در مورد منجی چیست؟ (پرسش)
منجی در اندیشه یهودیان
- آیا یهود ظهور منجی آخر الزمان را قبول دارد؟ (پرسش)
- منجی نزد یهود چه کسی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منجی یهود چیست؟ (پرسش)
- آیا در دین یهود به منجی بشارت داده شده است؟ در چه کتابهایی؟ (پرسش)
- منجی‌باوری در یهود چه جایگاهی دارد؟ (پرسش)
- سیر تاریخی منجی‌باوری در یهود چیست؟ (پرسش)
- آیا برای ماشیح القاب و نام‌های دیگری هم ذکر شده است؟ (پرسش)
- آیا در بین یهودیان هم منکر وجود ماشیح وجود دارد؟ (پرسش)
- در تاریخ قوم یهود توجه به منجی در چه زمان‌هایی شدت می‌یافته است؟ آیا مدعیان دروغین ماشیح هم وجود داشته‌اند؟ (پرسش)
- یهودیان چه نظری درباره وقت آمدن ماشیح دارند و آیا زمانی را برای آن تعیین می‌کنند؟ (پرسش)
- در آیین یهود برای دوران آخر الزمان چه ویژگی‌هایی ذکر شده است؟ علائم ظهور ماشیح چیست؟ (پرسش)
- خصوصیات دوران ظهور ماشیح در آیین یهود چگونه است؟ (پرسش)
- یهودیان از ماشیح چه انتظاری دارند و طول دوران او را چگونه ترسیم می‌نمایند؟ (پرسش)
- عالمان یهودی در کتاب تلمود درباره هویت و خصوصیات ماشیح چه می‌گویند؟ (پرسش)
- چرا یهودیان حکومت حضرت داوود را الگوی حکومت موعود آخر الزمان می‌دانند؟ (پرسش)
- آیا این که می‌گویند موعودگرایی یهودی در اثر ارتباط با اقوام ایرانی پدید آمد درست است؟ (پرسش)
- آیا در تورات به منجی و ظهور او اشاره شده است؟ (پرسش)
- براساس تورات ظهور منجی چه برکاتی دارد؟ (پرسش)
- در تورات چه بشارت‌هایی به آمدن امام مهدی داده شده است؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ در این خصوص می‌توانید به عنوان مثال به کتاب: «مع الدکتور احمد امین» تألیف آیت الله شیخ محمدامین زین الدین ص ۱۳ مباحث مربوط به مهدویت و حضرت مهدی (ع) مراجعه کنید.
- ↑ آیت الله مرعشی نجفی، ملحقات احقاق الحق ۲۹، ۶۲۱- ۶۲۲.
- ↑ العقیدة و الشریعة فی الاسلام، ۲۱۸ وی در این کتاب این عقیده را به عنوان یکی از اساطیر ریشه‌دار غیر اسلامی ذکر می‌کند اما معتقد است که همه ادیان بر این مسأله اتفاق نظر دارند. همان کتاب، ۱۹۲ ریشه انکاری که جدیداً درمیان مسلمانان نسبت به عقیده مهدویت به وجود آمده، افکار همین مستشرقان است و بعضی از مسلمانان همچون احمد امین تحت تأثیر آنان در این مسأله از آنان تبعیت کرده‌اند.
- ↑ ر.ک: دکتر مصطفی غالب، الامامة و قائم القیامه، ۲۷۰.
- ↑ ر.ک: شیخ محمد صادقی، بشارات عهدین، روایات مربوط به حضرت مهدی موعود.
- ↑ ر.ک: شهید سید محمد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، مباحث مربوط به برنامه‌ریزی الهی برای روز موعود قبل از اسلام، از صفحه ۲۵۱ به بعد.
- ↑ ر.ک: احمد الواسطی، اهل البیت فی الکتاب المقدس، ۱۲۱- ۱۲۳.
- ↑ مجله لبنانی العهد شماره ۶۸۵، مقاله‌ای تحت عنوان «حرکة الشهود یهوه، النشأة التنظیم المعتقد».
- ↑ بشارات عهدین، ۲۶۱، به نقل از کتاب میزان الحق از کشیش آلمانی وندر، ۲۷۱.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت، ج۱۴، ص ۲۴- ۲۷.
- ↑ سلام بر تو ای امامی که هدایتگر همه امت‌ها هستی؛ بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۱.
- ↑ قرائتی، محسن، جهت‌نما، ص ۱۶ - ۱۷.
- ↑ انبیاء، آیه ۱۰۵.
- ↑ تأویل الآیات، ج ۱، ص ۳۳۱.
- ↑ ادیان و مهدویت، محمد بهشتى.
- ↑ محمد بهشتى، ادیان و مهدویت، ص ۱۸.
- ↑ انجیل لوقا، فصل ۱۲، بندهاى ۳۵ و ۳۶.
- ↑ تورات اشعیاى نبى، فصل ۱۱، بندهاى ۱ و ۱۰.
- ↑ عهد عتیق کتاب مزامیر، مزمور ۳۷، بندهاى ۹ و ۱۲ و ۱۸ و ۱۸.
- ↑ دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۷-۳۸.
- ↑ ر. ک: اسد اللّه هاشمی شهیدی، ظهور حضرت مهدی (از دیدگاه اسلام و مذاهب جهان)، (انتشارات مسجد جمکران، قم: ۱۳۸۰، ج اول)، ص ۴۶و ۴۷
- ↑ ر. ک: سید هادی خسروشاهی، مصلح جهانی و مهدی موعود از دیدگاه اهل سنّت، (انتشارات اطلاعات، تهران: ۱۳۷۴، ج دوم)، ص۵۵
- ↑ دار مستتر، مهدی از صدر اسلام تا قرن سیزدهم، ترجمه محسن جهانسوز (تهران: کتابفروشی ادب، ۱۳۱۷)، ص ۵
- ↑ حکومت جهانی مهدی، ص ۵۳
- ↑ فصلنامه انتظار، ش ۱۵، ص ۱۶۳
- ↑ کتاب مقدس (ترجمه فاضل خان همدانی)، کتاب دانیال، فصل ۱۲، بندهای ۱-۳
- ↑ متی، باب ۲۵، بندهای ۳۱- ۳۳
- ↑ لوقا، باب ۱۲، بندهای ۳۵-۳۷
- ↑ حکومت جهانی مهدی، ص ۵۴؛ بشارات عهدین، ص ۲۴۶
- ↑ مصلح جهانی و مهدی موعود، ص ۶۰
- ↑ مهدی انقلابی بزرگ، ص ۵۴؛ بشارات عهدین، ص ۲۷۲
- ↑ بشارات عهدین، ص ۲۴۵
- ↑ فصلنامه انتظار، ش ۱۵، ص ۱۵۷
- ↑ اوپانیشاد، ترجمه محمد دارا شکوه، ج ۲، ص ۶۳۷
- ↑ دایرة المعارف فارسی، ج ۱، ص ۱۳۷۳؛ خورشید مغرب، ص ۵۳
- ↑ مهدویت پیش از ظهور، ص۲۳، ۳۱.
- ↑ کشن به لغت هندی نام پیامبر اسلام است که در بشارت فوق فرزند برومندش را به نام ایستاده و خداشناس نامیده، چنانکه شیعیان او را قائم میخوانند
- ↑ در برخی روایات منصور را یکی از اسماء امام مهدی خواندهاند
- ↑ اقتباس از کتاب ادیان و مهدویت، محمد بهشتی، ص ۱۸.
- ↑ انجیل لوقا، فصل ۱۲، بندهای ۳۵ و ۳۶.
- ↑ تورات، اشعیانبی، فصل ۱۱، بندهای ۱- ۱۰
- ↑ عهد عتیق، کتاب مزامیر، مزمور ۳۷، بندهای ۹- ۱۲ و ۱۷-
- ↑ یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۲۱.
- ↑ رحیمی، عباس، امید فردا، ص۱۱.
- ↑ مجموعه آثار ج۱۸، ص۱۶۵.
- ↑ چلچراغ حکمت ج۱۰، ص۱۵.
- ↑ مع الدکتور احمد امین فی حدیث المهدی و المهدیّه، ص ۱۱.
- ↑ الامامه و قیام القیامه، ص۲۷۰، ۲۷۱؛ العقیده و الشریعه فی الاسلام، ص۱۹۲.
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۱۰۳، ۱۰۴.
- ↑ مطهری، [شهید] مرتضی، سیری در سیره ائمه اطهار، ص ۲۹۸.
- ↑ و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد؛ سوره انبیاء، آیه105.
- ↑ مطهری، [شهید] مرتضی، سیری در سیره ائمه اطهار، ص ۲۹۸.
- ↑ مطهری، [شهید] مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص ۱۳.
- ↑ حکیمی، محمد رضا، خورشید مغرب، ص ۶۹.
- ↑ حکیمی، محمد رضا، خورشید مغرب، ص ۵۶.
- ↑ لوط گفت ای کاش در برابر شما قدرتی داشتم یا تکیه‌گاه و پشتیبان محکمی در اختیارم بود؛ سوره هود: ۱۱/ ۸۰.
- ↑ براستی که ما پس از نوشتن در ذکر، در زبور نیز نگاشتیم که همانا بندگان صالح من زمین را به ارث خواهند برد؛ سوره الانبیاء: ۲۱/ ۱۰۵.
- ↑ شکریان، محترم، مهدویت از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری، ص.
- ↑ سید اسداللّه هاشمی شهیدی، ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام، مذاهب و ملل جهان، ص ۴۴ و ۴۵.
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۹.
- ↑ ادیان و مهدویت، ص ۲۱.
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۲۰.