حضرت عیسی علیه السلام

این مدخل زیرشاخهٔ بحث پیامبران است. حضرت عیسی علیه السلام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عیسی بن مریم در قرآن - عیسی بن مریم در علوم قرآنی - عیسی بن مریم در معارف مهدویت - عیسی بن مریم در نهج البلاعه - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

حضرت عیسی بن مریم، یکی از پیامبران بزرگ الهی و انبیای اولوالعزم است که در کودکی به نبوت رسید. حدود ۶ قرن قبل از اسلام، خداوند او را برای هدایت بنی اسرائیل و بت‌پرستان مبعوث کرد. از نسل حضرت سلیمان بود و مادرش مریم دختر عمران نام داشت که از زنان برگزیده جهان است. در بیت المقدس به دنیا آمد، به تبلیغ و هدایت قوم خود پرداخت، تا آنان را از انحراف‌هایی که در دین حضرت موسی پدید آورده بودند، باز دارد. یکی از لقب‌های او مسیح است، چون در روی زمین بسیار سیاحت می‌کرد و به این سو و آن سو می‌رفت تا مردم را به توحید دعوت کند. "روح الله" یکی دیگر از لقب‌های اوست. کتاب آسمانی او انجیل بود و به آیین او مسیحیت یا نصرانیت و به پیروان او مسیحی یا نصرانی گویند. مسیحیان تاریخ تولد او را مبدأ تاریخ خود قرار داده‌اند که به سال میلادی معروف است. او هرگز ازدواج نکرد و چون دشمنان او و حکومت زمانش در پی او بودند تا وی را به قتل برسانند، خداوند او را از توطئه آنان نجات داد و بر خلاف عقیده مسیحیان که می‌‌پندارند او به دار آویخته و کشته شد، قرآن او را زنده می‌‌داند و می‌‌فرماید که خداوند او را به آسمان‌ها برد﴿وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا﴾. قرآن در سوره‌های بسیاری از او و دعوت‌هایش و از پاکی مادرش مریم مقدس یاد کرده است.

ولادت و نیاکان

مریم(س) با سرپرستی حضرت زکریا دوران کودکی را پشت سر نهاده، و قدم در سنین بلوغ گذاشت و چنان که برخی از مفسران گفته‌اند، گاه گاهی برای رفع نیازهای خود به خانه زکریا و نزد خاله‌اش می‌رفت. روزی در گوشه خانه زکریا، در قسمت شرقی آن برای شست‌و‌شوی بدن و غسل، پرده‌ای زده بود و به پشت پرده رفته بود که ناگهان جوان بسیار زیبا و دل فریبی را دید که به طرف او می‌آید. این جوان زیبا، فرشته بزرگ الهی جبرئیل امین بود که به صورت انسانی پیش مریم آمده بود تا روح عیسی(ع) را در وی بدمد. مریم که تا به آن روز در کمال عفت و پاکی زندگی کرده و شب و روز خود را به عبادت و تقوا گذرانده و خلوت سرای دل را به معشوق حقیقی سپرده بود، بدون آن‌که بداند آن جوان زیبا کیست و از نام و نشان او پرسش کند، به پروردگار خویش پناه برد و با یک جمله کوتاه و موعظه‌آمیز از آن جوان خواست تا بی‌درنگ از کنار او دور شود. بهتر است این قسمت را از خدای تعالی و قرآن کریم بشنوید، چنان‌که در سوره مریم آمده است: «در این کتاب مریم را یاد کن آن دم که در مکانی در سمت شرق از کسان خود کنار گرفت و در برابر آنها پرده‌ای زد. در این وقت ما روح خود را به سوی او فرستادیم و او به صورت انسانی خلقت تمام بر او نمودار شد. مریم گفت: از تو به خدای رحمان پناه می‌برم اگر پرهیزکار هستی. وی گفت: من فرستاده پروردگار تو هستم (آمده م) تا پسری پاکیزه به تو عطا کنم.»... مریم که با شنیدن این جمله اطمینان خاطری پیدا کرد و دانست که این جوان بشر نیست و منظور سوئی ندارد، به فکر فرو رفت که چگونه ممکن است زنی بدون تماس با جنس مخالف فرزند دار شود، از این رو با تعجب پرسید: «چگونه ممکن است مرا پسری باشد، با اینکه بشری به من دست نزده و زن آلوده‌ای هم نبوده‌ام؟».

فرشته الهی قدرت پروردگار تعالی را به یاد او آورده و این جمله را در پاسخش گفت: «این‌گونه است، پروردگار تو گفته که این کار را بر من آسان است و (ما می‌خواهیم) تا او را از جانب خویش نشانه و رحمتی قرار دهیم و کاری گذشته است». مریم دانست که مشیت حق تعالی کار خود را کرده و قرار است مولود بزرگوار و پاکیزه‌ای بدون وجود پدر از مریم پدید آید و آیت و رحمتی از جانب خدا باشد. از آن پس آثار حمل در شکم مریم پدید آمد و پس از مدتی هنگام وضع حمل فرا رسید. از آن زمان که حضرت مریم آثار حاملگی در خود مشاهده کرد، به جای دوری رفت و آن‌گاه که هنگام وضع حمل فرا رسید، خود را به کنار درخت خرمایی کشید.

اختلاف در کیفیت حمل و مدت آن و مکان وضع حمل عیسی

در این جا بد نیست قبل از شرح و توضیح این قسمت، این را بدانید که در کیفیت حمل و ماجراهای دیگری که به دنبال آن به وقوع پیوست، میان مفسران و همچنین روایات اختلاف است. درباره کیفیت حمل جمعی گفته‌اند: جبرئیل آستین مریم را گرفت و در آن دمید و همان ساعت مریم حامله شد و آثار آبستنی در وی ظاهر گردید. قول دیگر آن است که گریبان جامه‌اش را گرفت و در آن دمید. در حدیثی از حضرت ابوالحسن(ع) - که ظاهراً حضرت موسی بن جعفر(ع) است - روایت شده که فرمود: جبرئیل نوعی خرما از بهشت آورد و به مریم داد و مریم هفت دانه از آن خورد و همان سبب حاملگی او گردید.

در مدت حمل نیز اختلاف بسیاری است: برخی چون ابن عباس و دیگران گفته‌اند: مدت حمل و فاصله آن تا زایمان یک ساعت بود که در این یک ساعت عیسی(ع) به اندازه نه ماه پرورش یافت. بعضی چون مقاتل گفته‌اند: مدت حمل سه ساعت بود. برخی گفته‌اند: نه ساعت که هر ساعتی به مقدار یک ماه دیگران بود. در چند حدیث از امام صادق(ع) و اهل بیت روایت شده که فرمودند: فاصله مابین حمل و وضع آن شش ماه بود و هیچ مولودی جز عیسی و حسین بن علی(ع) شش ماهه به دنیا نیآمدند و در حدیث دیگری است که زنده نماندند؛ یعنی اگر هم شش ماهه به دنیا آمدند، زندگی نکردند و از جهان رفتند. قولی هم هست که عیسی(ع) هفت ماهه یا هشت ماهه به دنیا آمد. به هر صورت، ولادت او نیز مانند ماجرای غیر عادی بود. در جایی هم که عیسی(ع) متولد شد و درخت خرمایی که مریم به پای آن آمد و از آن رطب تازه خورد، اختلاف است: مشهور آن است که عیسی در بیت اللحم (نزدیکی شهر بیت‌المقدس) به دنیا آمد و هم اکنون بنای عظیم و زیبایی بدین نام در آن شهر برپاست که محل زیارت مسیحیان جهان است. قول دیگر آن است که مریم به مصر یا به دمشق آمد. در چند حدیث هم روایت شده که حضرت مریم به طی الارض به نینوا و سرزمین عراق رفت و کنار فرات یا نزدیکی بغداد در محله «براثا» وضع حمل کرد و سپس با عیسی به همان ترتیب به سرزمین بیت‌المقدس بازگشت. با توجه به این که همه این امور از امور غیر عادی بوده و به صورت معجزه انجام شده، هیچ یک از آنها بعید به نظر نمی‌رسد و با اعتقاد به قدرت حق تعالی و انجام امور خارق‌العاده به وسیله انبیا و اولیای الهی و مقام مریم و عیسی در پیش‌گاه خدای عز وجل، همه آنها ممکن است و جای هیچ استبعادی نیست، چنان‌که داستان‌های دیگری هم که پس از آن پیش آمد، مانند سبز شدن درخت خرما و ریختن رطب تازه برای مریم همه از همین قبیل است.

باری مریم(س) که دید با نداشتن شوهر و تماس نگرفتن با هیچ مردی باردار شده، از ترس آن‌که مردم به او تهمت بزنند و یاوه‌گویان درباره‌اش یاوه بگویند، خود را به کناری کشید و دور از کسان خویش به سر می‌برد و چون هنگام وضع حمل فرا رسید، از روی ناچاری خود را به تنه درخت خرمایی رسانید و در آنجا نوزاد مبارک و بزرگوار خود را بر زمین نهاد. در آن حال از شدت ناراحتی گفت: ای کاش نبودم و این وضع را بر خود نمی‌دیدم، چنان که خدای تعالی فرموده: «درد زاییبدن او را به سوی تنه نخل کشانید و گفت: ای کاش پیش از این مرده بودم و چیز حقیری بودم که فراموشم کرده بودند».

از همین جمله، شدت اضطراب و ناراحتی مریم را از زخم زبان و تهمت مردمان می‌توان فهمید و راستی هم برای دختری همچون مریم که تا آن ساعت در کمال عفت و تقوا زندگی کرده و هیچ مردی او را لمس نکرده و از نظر خانوادگی هم از خاندانی اصیل و پاکدامن به دنیا آمده است، بسیار تلخ و ناگوار است که او را به آلودگی و بدکارگی متهم سازند و با توجه به این که زنان از نظر احساس و عواطف ضعیف‌تر از مردان هستند و پیش‌آمدهای ناگوار و ناملایمات زودتر آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، می‌توان فهمید که آن ساعت‌ها چقدر برای مریم دشوار و سخت گذشته، اما خدای رحمان که همه جا او را با حمایت خود حفظ کرده و در هر دشواری او را به پناه خویش درآورده بود، در چنین وضعی نیز او را به حال خود نگذاشت و مورد نوازش و دل‌داری قرار داد. قرآن می‌گوید: «در این وقت از زیر پای خود ندایش داد: غم مخور که پروردگارت برای تو در زیر پایت نهر آبی قرار داد و تنه نخل را حرکت بده (یا به جانب خود بکش) تا خرمای تازه برای تو بریزد. پس بخور و بنوش و روشنی دیده گیر (یعنی خرسند باش و دل خوش دار) و اگر از آدمیان کسی را دیدی، بگو من برای خدا روزه‌ای نذر کرده‌ام و امروز با هیچ بشری سخن نگویم». این ندای جان بخش که به گفته بسیاری از مفسران از دهان فرزندش عیسی(ع) خارج شد و آن نوزاد به سخن آمده و این سخنان را به مادر گفت دل او را آرام کرد و اندوهش را بر طرف ساخت؛ زیرا احتیاجش را از نظر آب و غذا برطرف ساخت و راه رو به رو شدن با مردم را نیز به وی یاد داد. مریم دست به آن درخت خشکیده گرفت و حرکت داد، نخل سبز شد و خرمای تازه برایش ریخت و به گفته جمعی نهر آبی نیز به معجزه فرزندش عیسی پدیدار گشت که پای خود را بر زمین کوبید و نهری گوارا از آب جوشش کرد.

مریم کودک عزیز و بزرگوار خود را به نزد قوم خود آورد و همان طور که پیش‌بینی می‌کرد، آنها به تهمت زبان گشودند و گفتند: «ای مریم! چیز شگفت‌انگیزی آورده‌ای؟» و به دنبال آن از روی سرزنش بدو گفتند: «ای خواهر هارون! پدرت مردی بد و مادرت هم بدکار نبود و با این اصالتی که از نظر خانوادگی داری این کودک را از کجا آورده‌ای و بی‌شوهر، چگونه به این فرزند آبستن شدی؟». مریم که طبق دستور قبلی، خود را برای چنین پیش آمد و سؤالی آماده کرده بود، به سوی کودک اشاره کرد و آنها را به گفت‌و‌گو و تکلم با کودک خود راهنمایی فرمود تا ضمن گفت‌وگوی با او، پاک‌دامنی وی نیز برای آنان روشن شود. مردم با کمال تعجب گفتند: «چگونه با کودکی که در گهواره است سخن گوییم» و این نوزاد گهواره‌ای چگونه می‌تواند پاسخ سؤال ما را بدهد و دامن تو را پاک کند؟ ناگاه دیدند کودک به سخن آمد و گفت: من بنده خدایم که مرا کتاب داده و پیغمبر قرار داده و هر جا که باشم با برکتم کرده (که از راه تعلیم و ارشاد نفعم به دیگران برسد) و به نماز و زکات تا وقتی زنده باشم سفارشم کرده است و به مادرم (مریم) نیکوکارم کرده و گردن کش و نافرمانم نکرده است و سلامت خدا بر من است روزی که تولد یافته‌ام و روزی که بمیرم و روزی که زنده برانگیخته شوم».

سرآغاز تولد مسیح(ع)

قرآن داستان ولادت عیسی مسیح(ع) از مریم را اینچنین آغاز می‌کند: «در کتاب آسمانی قرآن از مریم سخن بگو آنگاه که از خانوادۀ خود، جدا شده و در یک منطقۀ شرقی قرار گرفت». مریم می‌خواست مکانی خالی و فارغ از هرگونه دغدغه پیدا کند که به راز و نیاز با خدای خود بپردازد و چیزی او را از یاد محبوب غافل نکند و به همین جهت طرف شرق بیت المقدس (آن معبد بزرگ) را که شاید محلی آرام‌تر و یا از نظر تابش آفتاب پاک‌تر و مناسب‌تر بود برگزید. در این هنگام، مریم «حجابی میان خود و دیگران افکند» تا خلوتگاه او از هر نظر کامل شود. به هر حال «در این هنگام ما روح خود (یکی از فرشتگان بزرگ) را به سوی او فرستادیم و او در شکل انسان کامل بی‌عیب و نقص و خوش قیافه‌ای بر مریم ظاهر شد» بدون شک معنی این سخن آن نیست که جبرئیل، صورتاً و سیرتاً تبدیل به یک انسان شد،؛ چراکه چنین انقلاب و تحولی ممکن نیست بلکه منظور این است که او به صورت انسان درآمد هر چند سیرت از همان فرشته بود، ولی مریم در ابتدای امر که خبر نداشت چنین تصور می‌کرد که در برابر او انسانی است سیرتاً و صورتاً.</ref>

پیدا است که در این موقع چه حالتی به مریم دست می‌دهد، مریمی که همواره پاکدامن زیسته، در دامان پاکان پرورش یافته، و در میان جمعیت مردم ضرب المثل عفت و تقوا است، از دیدن چنین منظره‌ای که مرد بیگانۀ زیبایی به خلوتگاه او راه یافته چه ترس و وحشتی به او دست می‌دهد؟ لذا بلافاصله «صدا زد: من به خدای رحمان از تو پناه می‌برم اگر پرهیزکار هستی». و این نخستین لرزه‌ای بود که سراسر وجود مریم را فرا گرفت. بردن نام خدای رحمان، و توصیف او به رحمت عامه‌اش از یکسو، و تشویق او به تقوی و پرهیزکاری از سوی دیگر، همه برای آن بود که اگر آن شخص ناشناس قصد سوئی دارد او را کنترل کند، و از همه بالاتر پناه بردن به خدا، خدایی که در سخت‌ترین حالات تکیه‌گاه انسان است و هیچ قدرتی در مقابل قدرت او عرض اندام نمی‌کند مشکلات را حل خواهد کرد. مریم با گفتن این سخن در انتظار عکس العمل آن مرد ناشناس بود، انتظاری آمیخته با وحشت و نگرانی بسیار، اما این حالت دیری نپائید ناشناس زبان به سخن گشود و مأموریت و رسالت عظیم خویش را چنین بیان کرد و «گفت من فرستادۀ پروردگار توام!» این جمله همچون آبی که بر آتش بریزد، به قلب پاک مریم آرامش بخشید. ولی این آرامش نیز چندان طولانی نشد،؛ چراکه بلافاصله افزود: «من آمده‌ام تا پسر پاکیزه‌ای از نظر خلق و خوی و جسم و جان به تو ببخشم!». از شنیدن این سخن لرزش شدیدی وجود مریم را فرا گرفت و بار دیگر او در نگرانی عمیقی فرو رفت و «گفت: چگونه ممکن است من صاحب پسری شوم در حالی که تا کنون انسانی با من تماس نداشته و هرگز زن آلوده‌ای نبوده‌ام؟!». او در این حال تنها به اسباب عادی می‌اندیشید و فکر می‌کرد برای اینکه زنی صاحب فرزند شود دو راه بیشتر ندارد، یا ازدواج و انتخاب همسر و یا آلودگی و انحراف، من که خود را بهتر از هرکس می‌شناسم نه تاکنون همسری انتخاب کرده‌ام و نه هرگز زن منحرفی بوده‌ام، تاکنون هرگز شنیده نشده است کسی بدون این دو صاحب فرزندی شود! اما به زودی طوفان این نگرانی مجدد با شنیدن سخن دیگری از پیک پروردگار فرو نشست او با صراحت به مریم «گفت: مطلب همین است پروردگارت فرموده: این کار بر من سهل و آسان است». تقریباً همۀ مفسران معروف، روح را در اینجا به جبرئیل فرشتۀ بزرگ خدا تفسیر کرده‌اند، و تعبیر «روح» از او به خاطر آنست که هم روحانی است و هم وجودی است حیاتبخش؛ چراکه حامل رسالت الهی به پیامبران است که احیاءکننده همۀ انسان‌های لایق می‌باشد و اضافۀ روح در اینجا به خدا دلیل بر عظمت و شرافت این روح است، که یکی از اقسام اضافه، اضافۀ تشریفیه است.

دوران کودکی و نبوت عیسی(ع)

درباره تاریخ زندگی حضرت عیسی(ع) در تواریخ اختلاف زیادی دیده می‌شود و گفتار مورخان اسلامی با مندرجات اناجیل مخلوط گشته و تمیز دادن آنها نیز کار مشکلی است و در روایات اهل بیت(ع) نیز تا آنجا که به دست ما رسیده برخی از این اختلافات مشاهده می‌شود، گذشته از این که روایاتی که در این باره به ما رسیده بسیار اندک است. مورخان عموماً نوشته‌اند: عیسی در سی سالگی نبوت خود را اظهار کرد و این قول موافق با برخی از اناجیل موجود است. برخی هم گفته‌اند: در سی سالگی فرشته وحی بر او نازل و دوره نبوت و رسالتش آغاز گردید، ولی در پاره‌ای از روایات اهل بیت آمده که آن حضرت در سن هفت یا هشت سالگی نبوت خود را اظهار فرمود، چنان که در روایتی کلینی از امام باقر(ع) روایت کرده که وقتی عیسی(ع) به هفت سالگی رسید، خدای تعالی بدو وحی کرد و نبوت و رسالت خویش را اظهار فرمود. با این بیان امام(ع) دیگر جای این احتمال هم که بعضی داده‌اند و خواسته‌اند میان زمان نبوت و رسالت آن حضرت فرق بگذارند باقی نمی‌ماند؛ زیرا امام طبق این حدیث اظهار رسالت آن حضرت را نیز در همین سنین کودکی‌اش ذکر فرموده است و بلکه در چند حدیث، ائمه اطهار نبوت عیسی(ع) و یحیی را در کودکی دلیل بر امامت امامان بزرگواری چون حضرت جواد - که در سن کودکی به امامت رسیدند - دانسته و بدان استشهاد کرده‌اند؛ مانند حدیثی که کلینی در اصول کافی از خیرانی از پدرش روایت کرده که گوید: من در نزد امام هشتم در خراسان ایستاده بودم که شخصی به آن حضرت عرض کرد: ای آقای من! اگر پیش‌آمدی روی داد (و شما از دنیا رفتید) ما به چه کسی باید رجوع کنیم (و امام بعد از شما کیست؟) حضرت فرمود: به فرزندم ابی‌جعفر. در این جا مثل اینکه آن شخص سنّ ابی‌جعفر (حضرت جواد) را کم دانست (و تعجب کرد.) پس حضرت رضا(ع) فرمود: خدای تبارک و تعالی عیسی بن مریم را به رسالت و پیغمبری و شریعت تازه‌ای برانگیخت، در سنی کمتر از آن‌چه ابی‌جعفر در آن است.

آن‌چه قرآن کریم نیز از عیسی(ع) حکایت می‌کند که در زمان کودکی گفت: «من بنده خدایم و خدا به من کتاب داده و مرا پیغمبر قرار داده.».. مؤید همین قول است. به هر صورت گفتار آن دسته که گفته‌اند: حضرت عیسی(ع) در سی سالگی به نبوت مبعوث شد، از نظر قرآن و حدیث شاهد و دلیلی ندارد، بلکه قرآن و حدیث دلالت دارند بر این که آن بزرگوار در سنین کودکی به مقام نبوت و رسالت مفتخر گردید. برای توضیح بیشتر هم می‌توانید به کتاب‌های تفسیر مراجعه کنید و نیز مورخان نوشته‌اند که حضرت عیسی در همان کودکی دارای نبوغ و استعداد فوق العاده‌ای بود و غالباً در جلسات بحث احبار و علمای بنی‌اسرائیل شرکت می‌کرد و با آنها در مسائل مذهبی گفت‌و‌گو می‌نمود. در روایات ائمه اهل بیت(ع) نیز داستان‌های عجیبی از دوران کودکی عیسی(ع) نقل شده، مانند تفسیر ابجد - که صدوق در معانی الاخبار شرحش را روایت کرده - و در روایت است که روزی مریم(س) آن حضرت را به صباغی - که پارچه و جامه‌ها را رنگ می‌کرد- سپرد تا شغل رنگ رزی را به او یاد دهد. رنگ رز به او گفت: این ظرف جای رنگ قرمز است و این یکی مخصوص رنگ زرد و آن دیگری برای رنگ سیاه. عیسی همه لباس‌ها را در یک ظرفی ریخت. صباغ بر او فریاد زد، ولی عیسی فرمود که چیزی نیست من همان طور که میل توست، این جامه‌ها را به رنگ‌های مختلف بیرون می‌آورم و هر کدام را به رنگ خود رنگ می‌کنم. رنگ رز که آن واقعه را مشاهده کرد، با تعجب گفت: «من شایستگی آن را ندارم که استاد تو باشم و تو شاگرد من باشی».

ابن اثیر در تاریخ خود داستان فوق را با شرح بیشتری نقل کرده و گفته است: صباغ مزبور از آن پس در زمره حواریین عیسی درآمد. همچنین نقل شده است که مریم، عیسی را از ترس پادشاهی به نام هیرودیس به مصر برد و دوازده سال در آنجا بودند تا وقتی که هیرودیس از جهان رخت بر بست و سپس به شام بازگشتند. هنگامی که در مصر بودند، چنین اتفاق افتاد که مریم به خانه دهقانی رفت که فقرا و مساکین بدان خانه می‌رفتند. روزی از خانه دهقان مالی به سرقت رفت و دهقان مسکینان را متهم ساخت. مریم از این پیش‌آمد غمناک شد. وقتی عیسی دید که مادرش غمگین است، بدو گفت: می‌خواهی دزد را به تو معرفی کنم؟ مریم گفت: آری. عیسی فرمود: آن شخص کور و آن دیگری که زمین‌گیر است، هر دو به کمک یک دیگر مال را دزدیده‌اند، بدین ترتیب که آن شخص کور، رفیق خود را که زمین‌گیر است به دوش خود سوار کرده و او مال را برداشته است. به دنبال گفتار عیسی به نزد آن کور آمدند و گفتند: زمین‌گیر را بر دوش خود سوار کن. گفت: نمی‌توانم. عیسی(ع) فرمود: چگونه دیروز که می‌خواستید فلان مال را بردارید توانستی او را بر دوش خود سوار کنی؟ کور که این سخن را شنید به کار خود اعتراف کرده و مال را برگرداند. پس از این که دوازده سال از توقفشان در مصر گذشت و خبر مرگ هیرودیس به آنها رسید، به سوی شام بازگشتند و در روستایی که نامش «ناصره» بود ماندند تا وقتی که سی سال از عمر عیسی گذشت و آن حضرت مأمور شد نبوت خود را اظهار کند. وی گوید: به خاطر همین انتساب به ناصره، پیروان عیسی(ع) را نصاری گویند. ثعلبی و دیگران نیز همین مطلب را در کتاب‌های خود ذکر کرده‌اند.

معجزات عیسی(ع)

عیسی بن مریم از پیغمبران بزرگواری است که اصل وجود و آفرینشش معجزه بود، بلکه آغاز و انجام زندگی‌اش با معجزه همراه بود. پیغمبری که بدون داشتن پدر از مریم متولد شد و از همان ساعت تولد، معجزات شگفت‌انگیزی از وی به ظهور می‌رسید؛ مانند سخن گفتن او با مادرش مریم و دل‌داری دادنش، سخن گفتن با دیگران و بیان خبرهای غیبی و اخبار آینده و معجزات دیگری که قسمتی از آنها در سوره مائده چنین ذکر شده است: ﴿إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ﴾. در سوره آل عمران خداوند درباره آن حضرت فرموده است: «خدا او را کتاب و حکمت و تورات و انجیل می‌آموزد و پیامبری به سوی بنی‌اسرائیل باشد که به آنها گوید: من با معجزه‌ای از پروردگارتان به نزد شما آمده‌ام. برای شما از گِل چون شکل مرغی می‌سازم و در آن می‌دمم که به اذن خدا پرنده (و مرغی) شود، کور مادر زاد و بر صدار را شفا دهم و مرده را به اذن خدا زنده می‌کنم و شما را از آن‌چه می‌خورید و در خانه‌هایتان ذخیره می‌کنید، خبر می‌دهم.»...

پایان زندگی‌اش نیز با معجزه انجام گرفت و خدای سبحان او را از دست دشمنان به طرز معجزه آسایی نجات داد و به آسمان برد. مهم‌ترین معجزه عیسی(ع) در دوران زندگی، زنده کردن مردگان و شفای بیمارانی بود که علاج آنها از طریق عادی ممکن نبود. علت آن را امام هشتم(ع) - در حدیثی که تمامی آن را در احوالات حضرت موسی(ع) نقل کردیم - این گونه بیان فرموده که خدای تعالی عیسی(ع) را وقتی مبعوث فرمود که بیماری‌ها در آن زمان بسیار بود و مردم به پزشکان احتیاج داشتند. عیسی نیز معجزه‌ای آورد که از توان پزشکان آن عصر بیرون بود. معجزه‌ای که به اذن خدا مرده را زنده می‌کرد و کور مادرزاد و بر صدار را شفا می‌داد، بدین ترتیب حجت خود را بر مردم ثابت کرد. ابن اثیر نیز در کامل التواریخ گفته است: علم طب در زمان عیسی(ع) بر مردم آن زمان غالب بود و عیسی معجزه‌ای آورد که کور مادر زاد و بیمار برص دار را شفا می‌داد و مردگان را زنده می‌کرد، تا عجز آنها را نشان دهد.... به دنبال این گفتار نام عده‌ای از افرادی را که به دعای عیسی(ع) زنده شدند مانند سام بن نوح، یحیی و دیگران را به طور اجمال نقل کرده که ما تفصیل آن را از روی روایات برای شما ذکر می‌کنیم: عیاشی در تفسیر خود در حدیث مرفوعی روایت کرده که اصحاب عیسی(ع) از وی خواستند تا مرده‌ای را برای آنها زنده کند. عیسی(ع) آنها را کنار قبر سام بن نوح آورد و بدو گفت: ای سام! به اذن خدا برخیز. در این وقت قبر شکافته شد. عیسی برای بار دوم همان سخن را تکرار کرد و سام حرکتی کرد. وقتی بار سوم آن کلمات را گفت، سام از جا برخاست و از قبر بیرون آمد. عیسی(ع) بدو فرمود: آیا دوست داری در دنیا بمانی یا می‌خواهی به حال خود بازگردی؟ سام عرض کرد: نه یا روح اللّه می‌خواهم برگردم؛ زیرا هنوز سختی مرگ در کام من است و تا به امروز تلخی آن برطرف نشده است.

ابن اثیر داستان را این گونه نقل کرده که روزی حضرت عیسی(ع) با حواریان بود و داستان نوح و کشتی را برای آنها نقل کرد. حواریان عرض کردند: چه خوب بود کسی را به ما نشان می‌دادی که خود شاهد آن ماجرا بوده و در آن زمان حضور داشته است. عیسی(ع) به کنار تلی آمد و فرمود: این قبر سام بن نوح است. آن‌گاه دعا کرد و سام زنده شد و فریاد زد: قیامت برپا شده؟ عیسی(ع) فرمود: نه، اما من دعا کردم تا خدا تو را زنده کند. سپس حواریان داستان غرق شدن مردم زمان نوح و کشتی را از او پرسیدند و او به آنها خبر داد و دوباره به حال خود بازگشت. کلینی در روضه کافی به سند خود از امام صادق(ع) روایت کرده که از آن حضرت پرسیدند: آیا عیسی بن مریم کسی را پس از مردن زنده کرد به طوری که خوراک و روزی داشته باشد و زندگی کرده و دارای فرزند شده باشد؟ فرمود: آری، عیسی رفیقی داشت که از نظر دین و آیین برادر او محسوب می‌شد و عیسی(ع) به نزد او رفت و آمد می‌کرد تا این که مدتی از او دور شد و پس از آن وقتی به در خانه‌اش به سراغ او رفت تا از وی احوال پرسی کند. مادرش از خانه بیرون آمد و گفت: ای رسول خدا! او از دنیا رفت. عیسی(ع) فرمود: آیا دوست داری او را ببینی؟ مادر عرض کرد: آری.

عیسی فرمود: چون فردا شود به نزد تو خواهم آمد تا او را به اذن خدا برای تو زنده کنم. روز بعد عیسی نزد آن زن آمد و بدو فرمود: مرا بر سر قبر او ببر. زن بیرون آمد و با عیسی سر قبر فرزندش رفتند. عیسی(ع) ایستاد و به درگاه خدای عزوجل دعا کرد، پس قبر شکافته شد و پسر آن زن زنده از قبر بیرون آمد. همین که چشم مادر و فرزند به یک دیگر افتاد گریستند. عیسی(ع) دلش به حال آن دو سوخت و رو به مرد کرد و فرمود: آیا دوست داری با مادرت در دنیا زندگی کنی؟ عرض کرد: ای پیغمبر خدا! آیا با روزی و خوراک و مدت معین یا بدون اینها؟ عیسی(ع) فرمود: با خوراک و روزی و مدت معین و بیست سال که در آن ازدواج کنی و فرزنددار هم بشوی. مرد عرض کرد: با این ترتیب آری. حضرت عیسی(ع) آن مرد را به مادرش سپرد و رفت و او بیست سال دیگر زندگی کرد و صاحب همسر و فرزند شد. در نقل مجمع البیان طبرسی و نیز در کامل التواریخ ابن اثیر نام مردی که به دعای عیسی(ع) زنده شد، «عازر» آمده است. داستان دیگر هم زنده کردن یحیی بن زکریا بود که ما داستانش را در آخر احوال حضرت یحیی نقل کردیم. نیز داستان زنده کردن عزیر را برای بنی‌اسرائیل نقل کرده و گوید: بنی‌اسرائیل به عیسی(ع) گفتند که عزیز را برای ما زنده کن وگرنه ما تو را می‌سوزانیم. عیسی(ع) به درگاه خداوند دعا کرد و خدا عزیز را زنده ساخت. بنی‌اسرائیل به عزیز گفتند به چه چیز گواهی می‌دهی؟ گفت: گواهی می‌دهم که عیسی بنده و رسول خداست. در پایان سخنان خود به طور اجمال می‌گوید: از معجزات آن حضرت این بود که بر آب راه می‌رفت. مرحوم کلینی در اصول کافی داستانی از راه رفتن آن حضرت بر روی آب نقل کرده که از نظر اخلاقی نیز آموزنده است: از داود رقی روایت شده که گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که می‌فرمود: از خدا بترسید و به یک دیگر حسد نبرید. همانا عیسی بن مریم(ع) - که از شریعت او گردش در شهرها بود - در یکی از گردش‌های خود- با مرد کوتاه قدی از یارانش که بسیار ملازم خدمت عیسی بود، - به دریا رسید و از روی یقین ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ گفت و بر روی آب به راه افتاد. مرد کوتاه قد هم با یقین ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ گفت و بر روی آب به راه افتاد و به عیسی(ع) رسید. در این وقت خودبینی او را گرفت و پیش خود گفت که این عیسی روح اللّه است که روی آب راه می‌رود و من هم روی آب راه می‌روم، پس چه برتری‌ای بر من دارد؟ امام(ع) فرمود: به محض این که این فکر را کرد، پایش در آب فرو رفت و از عیسی کمک‌طلبید. عیسی(ع) پیش رفته و او را از آب بیرون آورد، آن‌گاه به او فرمود: ای کوتاه قد! چه گفتی؟ عرض کرد: با خود گفتم که این روح اللّه است که بر آب راه می‌رود و من هم می‌روم و بدین ترتیب خودبینی مرا گرفت. عیسی(ع) فرمود: از خدا بترسید و به یک دیگر حسد نبرید.

داستان نزول مائده

از معجزات بزرگ عیسی(ع) داستان نزول مائده بود که خدای تعالی در سوره پنجم از سوره‌های قرآن کریم داستانش را بیان فرموده و به همین مناسبت آن سوره مائده نامیده شده است. خداوند می‌فرماید: «حواریان گفتند: ای عیسی بن مریم! آیا پروردگار تو می‌تواند از آسمان برای ما مائده‌ای نازل کند. عیسی گفت: اگر (واقعاً) ایمان دارید از خدا بترسید. آنها گفتند: ما می‌خواهیم از آن بخوریم و اطمینان قلب پیدا کنیم و بدانیم که به ما راست گفته‌ای و گواه بر آن باشیم. عیسی گفت: پروردگارا! مائده‌ای از آسمان بر ما نازل فرما که برای حاضران و آیندگان ما عیدی باشد و نشانه‌ای از جانب تو باشد و به ما روزی بده که تو بهترین روزی دهندگانی. خدا فرمود: من آن مائده را بر شما نازل می‌کنم و پس از آن هر کسی از شما (بدان) کافر شود او را عذاب می‌کنم، به عذابی که هیچ یک از جهانیان را بدان عذاب نکنم». البته جای سؤال و بحث در این آیه و اصل این درخواستی که حواریان کردند بسیار است، که مفسران به آنها پرداخته‌اند؛ مانند این سؤال که آیا چنین درخواستی به این صورت و با این تعبیر که: «آیا پروردگار تو می‌تواند برای ما از آسمان مائده‌ای نازل کند؟» از حواری‌های عیسی با آن مقامی که از نظر ایمان به خدا داشتند چگونه صادر شد؟ مگر آنها در قدرت خدا تردیدی داشتند که با این تعبیر درخواست خود را اظهار کردند؟ و یا در نبوت عیسی با آن همه معجزاتی که از وی دیده بودند، تردیدی داشتند؟ و اساساً برای حواریان درخواست معجزه از عیسی معنا نداشت؛ زیرا اظهار معجزه برای کسی است که به پیغمبری ایمان نداشته باشد و بخواهد از راه دیدن معجزه به او ایمان بیاورد.

آیا معنای این سؤال آنها این بود که تو می‌توانی از پروردگارت چنین چیزی بخواهی، چنان‌که در حدیثی آمده یا این درخواست در ابتدای کار حواری‌ها و قبل از محکم شدن پایه معرفتشان صدور یافته؟ یا معنای گفتارشان این بود که آیا اگر چنین درخواستی از خداوند بنمایی، دعایت را مستجاب می‌کند؟ (چنان‌که برخی گفته‌اند) یا این سؤال که آیا این تهدید سختی که خدای تعالی به دنبال آن فرمود: «هر کس بدان کافر شود او را عذابی می‌کنم که کسی را این‌گونه عذاب نکنم». به چه علتی بود؟ در صورتی که امت‌های قبل از امت عیسی نیز نظیر این درخواست را از پیغمبران خود می‌کردند، ولی چنین تهدیدی برای آنها نبود؟ آیا علتش این بود که آنها در طرز سؤال مراعات ادب نکردند؟ یا این که حواریان بدون هیچ نیاز و احتیاجی و فقط از روی هوا و هوس چنین معجزه‌ای خواستند و گرنه حق از هر نظر بر آنها آشکار و حجت بر ایشان تمام شده بود و دیگر موردی برای چنین درخواستی نبود، جز سرگرمی و به بازی گرفتن آیات الهی... و این‌گونه کارها برای مردمان با ایمان، گناهی بس بزرگ محسوب می‌گردد که مستوجب چنان تهدیدی بودند؟ اینها و نظایر آن، سؤالات و رد و ایرادهایی است که علمای تفسیر در ذیل آیه مطرح کرده و برخی از آنان به تفصیل روی آن بحث کرده‌اند که ما بدان اشاره کردیم و خوانندگان محترم ' چنان که مایل به توضیح و بحث بیشتری باشند، باید به تفاسیر مراجعه کنند. به هر صورت، از مجموع آغاز و انجام آیه می‌توان به دست آورد که حواری‌ها هدفشان در این درخواست اطمینان خاطر بیشتری به نبوت و مقام عیسی(ع) و آیات الهی بوده و می‌خواستند بدین وسیله بر ایمان خود بیفزایند و ثبات قدم بیشتری پیدا کنند و این سؤال از روی شک و تردید آنها صادر نشد، اگر چه شاید در طرز درخواست، ادب را مراعات نکرده و گستاخی نشان دادند یا اصلاً چنین درخواستی از آنها جا نداشت. در نقلی که طبرسی از ابن عباس کرده است، این درخواست سابقه‌ای داشت و آن این بود که عیسی(ع) به بنی‌اسرائیل فرمود: سی روز روزه بگیرید سپس هر چه بخواهید از خدا درخواست کنید تا خداوند به شما بدهد. آنها سی روز روزه گرفتند و چون فراغت یافتند، به عیسی گفتند: ای عیسی! ما اگر برای شخصی از مردم کار می‌کردیم و کارمان انجام می‌شد، غذایی به ما می‌داد و ما روزه گرفته و گرسنه شده‌ایم. اکنون از خدا بخواه تا مائده‌ای برای ما از آسمان نازل کند. حضرت عیسی(ع) نیز وقتی پافشاری آنها را در نشان دادن چنین معجزه‌ای مشاهده کرد، صورت و عنوان دیگری هم به درخواست ایشان داده و به درگاه پروردگار تعالی عرض کرد: «پروردگارا! مائده‌ای از آسمان بر ما نازل فرما که برای ما و آیندگانمان عیدی باشد.»... برخی از مفسران گفته‌اند که در روز یکشنبه مائده نازل شد و از این رو مسیحیان آن روز را عید گرفتند.

پایان کار حضرت عیسی

حضرت عیسی(ع) با پشت‌کار و دل‌گرمی عجیبی به کار تبلیغ دین خود مشغول بود و به هر شهر و دهکده‌ای که وارد می‌شد، بیماران و زمین‌گیران و کوران و کران را شفا می‌داد و معجزات نبوت خود را به مردم می‌نمایاند و همین سبب شده بود که علی‌رغم مخالفت‌های بسیاری که از طرف یهود با آن حضرت و آیین او می‌شد و تبلیغات بی‌اساسی که بر ضد آن حضرت می‌کردند، روز به روز پیروان عیسی افزون گردد و مردم بیشتری به دین آن حضرت درآیند. پیشرفت آیین الهی و دیانت حضرت مسیح، رؤسای یهود را مصمم ساخت تا تصمیم قطعی خود را درباره آن حضرت بگیرند و نقشه قتل او را طرح کنند و برای اجرای آن، امپراتور روم را نیز با خود همراه ساختند و در نظرش چنین وانمود کردند که تبلیغات عیسی موجب زوال حکومت و فروریختن پایه‌های سلطنت او خواهد گشت. عیسی(ع) از تصمیم آنها آگاه شد، از این رو به حال اختفا در آمد و بیشتر اوقات خود را در جاهای دور دست می‌گذرانید. اما یهود در صدد دستگیری آن حضرت برآمدند و برای پیدا کردن و معرفی وی جایزه‌ها تعیین کردند و وعده‌ها دادند. در این جا بود که به گفته بسیار از مورخان، یهودای اسخریوطی تطمیع شد و دین خود را به دنیا فروخت و با این که خود در زمره حواریون آن حضرت بود، در صدد برآمد تا محل اختفای آن حضرت را به یهود و مأموران دولت نشان دهد و سرانجام همین کار را کرد و با گرفتن مبلغی اندک - که به گفته بعضی سی در هم پول سیاه بود - مکان حضرت مسیح را به دشمنان آن حضرت نشان داد و مأموران برای دست‌گیری آن حضرت بدان مکان رفتند.

آن‌چه از نظر ما مسلم و قطعی است، این است که یهود نتوانستند عیسی(ع) را دست‌گیر سازند و هنگامی که وارد آن مکان شدند، خدای تعالی آن حضرت را به آسمان بالا برد و شخص دیگری را که شبیه آن حضرت بود، دستگیر کردند و به دار آویختند و آن شخص هر چه فریاد زد که من عیسی نیستم، از وی نپذیرفتند و به دارش آویختند. قرآن کریم در سوره نساء به صراحت در این باره فرموده است: ﴿...وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا * بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا﴾.

و در این که آن شخص که به شکل حضرت عیسی(ع) در آمده بوده، اختلاف است. بسیاری گفته‌اند که وی همان یهودای اسخریوطی بود که وقتی وارد محل اختفای عیسی شد، شبیه آن حضرت گردید و به دار آویخته شد. برخی گفته‌اند: وی همان مأموری بود که وارد آن مکان شد و هر چه گشت، عیسی را ندید و چون بیرون آمد خودش شبیه به عیسی گردید و دیگران که در خارج منتظر آمدن وی بودند، او را دستگیر ساخته و به پای دار بردند. در حدیثی که علی بن ابراهیم از امام باقر(ع) روایت کرده، این گونه است که حضرت عیسی(ع) پیش از آن حواریون را نزد خود جمع کرد و به آنها فرمود: خدای تعالی به من وحی کرده که مرا در این ساعت به نزد خود خواهد برد، اکنون کدام یک از شما حاضر است جان خود را فدای من کند و در بهشت با من باشد؟ جوانی از میان آنها برخاست و آمادگی خود را برای این کار اعلام کرد و خدای تعالی او را به عیسی شبیه ساخت و یهود وی را به جای آن حضرت دستگیر ساخته و به دار آویختند. در پاره‌ای از تواریخ آمده که یهودای اسخریوطی پس از اینکه در برابر پول اندکی حاضر شد محل اختفای عیسی را به یهود نشان دهد، سخت پشیمان شد و پولی را که گرفته بود به یهودیان پس داد و خود را به دار آویخت. طبق روایات بسیاری که از طریق شیعه و سنی نقل شده است، حضرت عیسی(ع) در آخرالزمان به زمین فرود می‌آید و دجال را می‌کشد و در کارها حضرت مهدی - ارواحنا فداه را مقدم می‌دارد و در پشت سر آن حضرت نماز می‌گذارد و پیروان آن حضرت به دین اسلام در می‌آیند و اسلام بر همه ادیان پیروز می‌شود، و سایر آن چه در علایم ظهور نقل شده است.

جستارهای وابسته

• مریم (مادر)
• یحیی (خاله‌زاده)
• قوم حضرت عیسی (بنی‌اسرائیل)
• دین حضرت عیسی

پرسش مستقیم

• سرنوشت حضرت عیسی در زمان ظهور امام مهدی چگونه رقم می‌خورد؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. در احادیث دوران نزدیک به ظهور چگونه توصیف شده است؟ (پرسش)
2. ویژگی‌های عصر ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
3. آیا امام مهدی در سال فرد ظهور می‌کند؟ (پرسش)
4. در روایات چه توصیف‌هایی برای سال ظهور ذکر شده است؟ (پرسش)
5. حضور امام مهدی میان مردم و امرار معاش آن حضرت چگونه است؟ (پرسش)
6. چه کسانی از پیامبران الهی با امام مهدی همراه می‏‌شوند؟ (پرسش)
   1. آیا حضرت الیاس هنگام ظهور امام مهدی در کنار او خواهد بود؟ (پرسش)
7. امام مهدی بعد از ظهور چه نوع لباسی می‌پوشد؟ (پرسش)
8. وضعیت افتاء و مرجعیت در جهان تشیع بعد از ظهور امام مهدی چگونه خواهد شد؟ (پرسش)
9. محل زندگی امام مهدی بعد از ظهورشان کجا خواهد بود؟ (پرسش)
10. امام علی زمان بعد از ظهور را چگونه ترسیم کرده است؟ (پرسش)
11. حادثه دهکده افیق چه ارتباطی با ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
12. آیا بعد از ظهور امام مهدی نیز عالم برزخ وجود دارد یا خیر؟ (پرسش)
13. آیا اجرای انقلاب جهانی توسط یک فرد (امام مهدی) ممکن است؟ (پرسش)
14. آیا انگشتر حضرت سلیمان نزد امام مهدی است؟ (پرسش)
15. نقش نگین انگشتر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
16. ایام الله چه روزهایی است؟ (پرسش)
17. امام مهدی بعد از خروج در کوفه چه کارهایی انجام می‌دهد؟ (پرسش)
18. آیا از زنان هنگام ظهور امام مهدی زنده می‌شوند؟ (پرسش)
19. چه کسانی هنگام ظهور از همراهان امام مهدی هستند؟ (پرسش)
20. سن امام مهدی هنگام ظهور چقدر است؟ (پرسش)
21. در عصر ظهور امام مهدی شیعیان چه جایگاهی دارند؟ (پرسش)
22. آیا هنگام ظهور جنیان امام مهدی را یاری می کنند؟ (پرسش)
23. چه کسانی شاهد خروج امام مهدی هستند؟ (پرسش)
24. نخستین رویارویی امام مهدی با چه کسی است؟ (پرسش)
25. شیوه داوری و قضاوت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
26. مردمان چه سرزمین‌هایی با امام مهدی به نبرد می‌پردازند؟ (پرسش)
27. امام مهدی با چه طوایفی به نبرد می‌پردازد؟ (پرسش)
28. مرکبی که جبرئیل در آستانه ظهور برای امام مهدی می‌آورد چیست؟ (پرسش)
29. امام مهدی وقتی که می‌‏آید اولین کاری که می‌‏کند چیست؟ (پرسش)
30. آیا امام مهدی هنگام ظهور اموال ثروت‏مندان را علی‌‏رغم میل باطنی آنها بین فقرا تقسیم می‏‌کند؟ (پرسش)
31. هنگام ظهور امام مهدی چه کسانی از پیامبران امامان و دیگر افراد ایشان را همراهی می‌‏کنند؟ (پرسش)
32. چرا امام حسین حضرت عیسی و حضرت خضر در زمان ظهور امام مهدی می‌‏آیند؟ (پرسش)
33. کشور امام مهدی کدام است؟ آیا ایران کشور امام مهدی است؟ (پرسش)
34. کشور ایران تا قبل از ظهور چگونه باید باشد؟ (پرسش)
35. روایتی که می‌‏‏فرماید: مردی از قم مردم را به سوی خدا دعوت می‌‏کند نسبت به چه کسی می‌‏‏باشد؟ (پرسش)
36. حضور ایرانیان در دوره ظهور چگونه است؟ (پرسش)
37. آیا ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی نقشی دارند؟ (پرسش)
38. آیا در زمان ظهور حضرت آیت الله خامنه‌‏ای رهبر ایران است؟ (پرسش)
39. کشور عزیزمان ایران چندمین کشوری است که امام مهدی در آن ظهور می‌‏کند؟ (پرسش)
40. چرا امام مهدی ظهور می‏‌کند؟ (پرسش)
41. وضعیت شیعه در عصر امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
42. آس به چه معناست و چه ارتباطی به ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
43. آیا ظهور امام مهدی با قیامت همراه است؟ (پرسش)
44. علت این‏که ظهور امام مهدی را روز قیامت یا یوم المحشر می‌‏خوانند چیست؟ (پرسش)
45. چگونه می‌‏توان پس از ظهور امام مهدی به مکه رفت؟ (پرسش)
46. چرا امامان قبل از امام مهدی برای تشکیل حکومت قیام مسلحانه انجام ندادند ولی امام مهدی این کار را انجام می‌دهد؟ (پرسش)
47. چگونه امام مهدی در عصری که فساد و تباهی همه عالم را فراگرفته و جز عده کمی بر اصول خود باقی نمانده‏‌اند ظهور می‌‏کند؟ (پرسش)
48. آیا امام مهدی عصا هم دارند؟ (پرسش)
49. آیا امام زمان از وسائل ارتباط جمعی استفاده می‌کنند یا به گونه‌ای دیگر پیام خود را به مردم می‌رسانند؟ (پرسش)
50. امام مهدی برای برآوردن نیازهای زندگی خود و یارانش در دوران قیام چه کار خواهد کرد؟ (پرسش)
51. آیا امام مهدی هنگام ظهور بر سر قبر مادرش فاطمه حاضر می‌‏شود و آن را به مردم نشان می‌‏دهد؟ (پرسش)
52. آیا صحیح است که مدعیان اسلام و ایمان هنگام ظهور حضرت با مشاهده اسلام راستینی که حضرت برای مسلمین می‌‏آورد با ایشان مخالفت می‌‏کنند؟ (پرسش)
53. در قرآن آمده است که ابلیس از خداوند تا روز قیامت مهلت خواست اما خداوند فرمود الی یوم الوقت المعلوم منظور از آن کدام روز و وقت است؟ (پرسش)
54. وضعیت کشاورزی در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
55. وضعیت مسکن در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
56. وضعیت بیکاری در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
57. امام مهدی در آستانه مبارزه خود از کدام یک از امدادهای الهی برخوردار است؟ (پرسش)
58. آیا دین ما همان دینی است که پیامبر آورده و امام مهدی به آن معتقد است و آیا در طول زمان تحریف نشده است؟ (پرسش)
59. علت ترس بعضی افراد از ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
60. چگونه می‌توان فهمید شخص ظهور کرده امام مهدی است؟ (پرسش)
61. درباره ظهور امام مهدی چه استدلال عقلی یا آیات و روایاتی وجود دارد؟ (پرسش)
62. از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
63. امام مهدی چگونه از زمان مناسب ظهور خود آگاهی می‏‌یابد؟ (پرسش)
64. آیا ممکن است امام مهدی را در شکل و قیافه شخص دیگری ببینیم؟ (پرسش)
65. آیا فعالیت‌های غرب در روند ظهور تأثیری دارد؟ اصولاً غربیان چه نقشی در جریان ظهور امام مهدی دارند؟ (پرسش)
66. امام مهدی با چه هیئتی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
67. در روایت آمده است امام مهدی چهار مسجد را تخریب می‌کند آن مساجد کدامند و چرا تخریب می‌شوند؟ (پرسش)
68. اولین شخص بیعت کننده با امام مهدی چه کسی است؟ (پرسش)
69. بیعت جبرئیل با امام مهدی چه معنایی دارد؟ (پرسش)
70. رهاورد بیعت جبرئیل هنگام ظهور با امام مهدی چیست؟ (پرسش)
71. شیوه بیعت امام مهدی با اصحابش چگونه است؟ (پرسش)
72. شرایط بیعت با امام مهدی چیست؟ (پرسش)
73. در زمان ظهور آیا انسان به محض کوچک‌ترین اشتباه و خطا مجازات می‌شود؟ اصولاً امام مهدی درباره چه گناهانی اقدام به مجازات می‌کند؟ (پرسش)
74. صدای حضرت در زمان ظهور چگونه به گوش همه می‌رسد؟ (پرسش)
75. چه کسانی مقابل حضرت ایستاده با او به مبارزه مسلحانه بر می‌خیزند؟ (پرسش)
76. آیا زمان ظهور از وسایل پیشرفته استفاده می‌شود؟ (پرسش)
77. آیا با ظهور امام مهدی همه انسان‌های کافر کشته خواهند شد و فقط یاران واقعی آن حضرت باقی می‌مانند؟ (پرسش)
78. آیا صحیح است که در عصر ظهور پستی و بلندی‌های زمین رفع شده بعد مسافت مانع دید نخواهد شد؟ (پرسش)
79. امام مهدی هنگام ظهور با چه موانع و مشکلاتی روبه رو خواهد شد؟ (پرسش)
80. ظهور امام مهدی در چه روزی است؟ (پرسش)
81. آیا امام مهدی سوار بر ابر می‌شود؟ (پرسش)
82. نظر اهل سنت در مورد ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
83. در روز ظهور امام مهدی چگونه خود را به جهانیان و اطرافیان معرفی می‏‌کند؟ (پرسش)
84. آیا در عصر ظهور حضرت حجت باید تمام جهان مسلمان باشند؟ (پرسش)
85. باورهای دینی در عصر ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
86. کارگزاران دولت امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
87. برپایه روایات یکی از وقایع بعد از ظهور انتقام امام مهدی از دو خلیفه اول است؛ در ابن باره توضیح دهید؟ (پرسش)
88. چرا حضرت در مکه ظهور می‌کند؟ (پرسش)
89. ظهور امام مهدی چه رابطه‏‌ای با قیامت دارد و زندگی مردم در دوران ظهور چگونه است؟ (پرسش)
90. این‏که امام مهدی در نخستین اقدام از یاران خود بیعت می‌‏گیرد به چه معناست؟ (پرسش)
91. این‏که از جبرئیل نخستین بیعت ‏کننده امام مهدی است به چه معناست؟ (پرسش)
92. چه کسانی هنگام ظهور امام مهدی زنده می‏‌شوند؟ (پرسش)
93. ظهور صغرا و ظهور کبرای امام مهدی چگونه است و چه چیزی پیش‌‏درآمد ظهور کبرا شمرده می‌‏شود؟ (پرسش)
94. آیا صحیح است که می‏‌گویند اگر سیصد و سیزده نفر یاور حضرت داشته باشند ظهور می‌‏کنند؟ (پرسش)
95. امام مهدی در ظاهر با چه سنی ظهور می‏‌کنند؟ (پرسش)
96. خصوصیات جسمی امام مهدی هنگام ظهور چگونه است؟ (پرسش)
97. یکی از باورهای شیعه این است که در عصر ظهور امام مهدی انسان‌هایی دوباره زنده خواهند شد آیا این حقیقت دارد؟ (پرسش)
98. اول کسی که با امام مهدی‏ بیعت می‌‏کند چه کسی است؟ (پرسش)
99. امام مهدی کجا ظهور می‏‌کند و آیا از همان ابتدا دست به قیام می‌‏زند؟ چرا و چه موقع به شهر قم و کوه خضر خواهد آمد؟ (پرسش)
100. هنگام ظهور امام مهدی صدای آسمانی چگونه شنیده می‏‌شود؟ (پرسش)
101. در عصر ظهور کدامین مذهب حاکم است؟ (پرسش)
102. آیا جبرئیل بعد از وفات رسول خدا عهد کرده که بر زمین نازل نشود؟ (پرسش)
103. مقصود از اصلاح امر امام مهدی در یک شب چیست؟ (پرسش)
104. غلبه بر جهان با یاران اندک چگونه ممکن است؟ (پرسش)
105. آیا پیروزی امام مهدی‏ بر مخالفان و گسترش حکومتش همراه با اعجاز است؟ (پرسش)
106. آیا قاتلان و کشندگان امام حسین به دست امام مهدی کشته خواهند شد؟ (پرسش)
107. مطابق روایات شیعه قتل‏‌ها در چه وقتی خواهد بود؟ (پرسش)
108. شیوه و رفتار امام مهدی با ظالمان و دشمنان چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
109. آیا بیشتر قتل‌‏ها که توسط امام مهدی انجام می‌‏گیرد از مسلمانان است؟ (پرسش)
110. اینکه امام مهدی‏ هنگام ‏ظهور بر عرب شدید است به چه معناست؟ (پرسش)
111. آیا امام مهدی در مقابله خود با منحرفان از منحرفان شیعه شروع می‌‏کند؟ (پرسش)
112. آیا امام مهدی در مقابله خود با منحرفان از منحرفان شیعه شروع می‌‏کند؟ (پرسش)
113. باورهای دینی در عصر ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
114. آیا در دولت امام مهدی جز مسلمان روی زمین باقی نمی‌‏ماند؟ (پرسش)
115. آیا در عصر ظهور زندگی بشر سامان می‌‏یابد؟ (پرسش)
116. سرلوحه برنامه‌‏های امام مهدی‏ چیست؟ (پرسش)
117. امام مهدی‏ در تقسیم اموال چگونه رفتار خواهد کرد؟ (پرسش)
118. وضعیت مردم در عصر ظهور از حیث رفاه اقتصادی چگونه است؟ (پرسش)
119. کثرت اموال در عصر ظهور از چه راهی حاصل می‌‏شود؟ (پرسش)
120. در عصر ظهور وضع مساجد چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
121. آیا امام مهدی‏ بعد از ظهور مسجد الحرام و مسجد النبی را تغییر خواهد داد؟ (پرسش)
122. بین ظهور امام مهدی و برپایی قیامت چه مقدار فاصله است؟ (پرسش)
123. آیا امام مهدی‏ بعد از ظهور تکنولوژی کنونی را گسترش می‌‏دهد؟ (پرسش)
124. چگونه یک فرد می‌‏تواند عهده‏‌دار یک تحول بسیار بزرگ گردد؟ (پرسش)
125. از آنجایی که می دانم امام مهدی انسان های بد را به سزای اعمال شان می رساند آیا باید از ایشان بترسم چون احتمال است من هم جزو آنها باشم؟ (پرسش)
126. در روز ظهور امام مهدی چگونه خود را به جهانیان و اطرافیان معرفی می‌‏کند؟ (پرسش)
127. آیا در عصر ظهور حضرت حجت باید تمام جهان مسلمان باشند؟ (پرسش)
128. آیا هنگامی که امام مهدی ظهور می‏‌کنند تجهیزات امروزی به همین شکل باقی می‏‌مانند؟ (پرسش)
129. بعضی می‏‌گویند وقتی که امام مهدی ظهور می‌‏فرمایند خیلی از علماء به مخالفت با ایشان برمی‏‌خیزند آیا سند روایی دارد؟ (پرسش)
130. ظهور امام مهدی چه رابطه‏ای با قیامت دارد و زندگی مردم در دوران ظهور چگونه است؟ (پرسش)
131. ظرفیت کلی برای ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
132. کارگزاران دولت امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
133. باورهای دینی در عصر ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
134. خداوند متعال چه عنایتی به جهت پیروزی امام مهدی هنگام ظهور انجام خواهد داد؟ (پرسش)
135. بهره مردم دوره ظهور از اجتهاد چگونه و به چه میزان خواهد بود؟ (پرسش)
136. مطابق قواعد مدت حیات بشریت بعد از ظهور چه مقداری باید باشد؟ (پرسش)
137. چرا هنگام شنیدن نام امام مهدی بلند می‌‏شوند؟ (پرسش)
138. آیا درست است که پیرزنی امام مهدی را شهید می‌‏کند و آیا پیرزن از افراد مدینه فاضله امام است؟ (پرسش)
139. چگونه یک فرد می‏‌تواند عهده‏ دار یک تحول بسیار بزرگ گردد؟ (پرسش)
140. چه کسانی در هنگام قیام امام مهدی از قبر خود برانگیخته می‌‏شوند؟ (پرسش)
141. چه تحولاتی در زمان امام مهدی رخ می‏‌دهد؟ (پرسش)
142. چه کسانی هنگام ظهور زنده می‌‏شوند؟ (پرسش)
143. آیا ایرانیان در دوران غیبت و ظهور امام مهدی نقشی دارند؟ (پرسش)
144. امام مهدی از چه کسانی انتقام می‏‌گیرد؟ (پرسش)
145. چه نشانه‌هایی از پیامبران در امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
146. آیا میراث پیامبران نزد امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
147. وضعیت جهان در آستانه ظهور چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
148. سرنوشت حضرت عیسی در زمان ظهور امام مهدی چگونه رقم می‌خورد؟ (پرسش)
149. امام مهدی هنگام ظهور به چه زبانی صحبت می‌کنند؟ (پرسش)
150. امام مهدی هنگام ظهور چه میراثی از انبیاء را به همراه دارد؟ (پرسش)
151. اولین ملاقات امام مهدی با یاران پس از ظهور در کجاست؟ (پرسش)
152. کیفیت اعلام ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
153. امام مهدی پس از ظهور چه اصلاحاتی در مکه انجام می‌دهند؟ (پرسش)
154. پس از ظهور امام مهدی چه حوادثی در کوفه اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
2. رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء