انتظار گشایش الهی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '''']] {{پایان}} {{پایان}} == پانویس == {{پانویس}} ' به '''']] {{پایان منابع}} == پانویس == {{پانویس}} ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امام مهدی | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = مهدویت (پرسش) | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
انتظار گشایش الهی همان است که در معارف مهدویت به "انتظار عام" شناخته می شود. | انتظار گشایش الهی همان است که در معارف مهدویت به "انتظار عام" شناخته می شود. | ||
== | == معناشناسی انتظار عام == | ||
انتظار عام معنایی کلی‌تر از [[انتظار خاص]]<ref>ر.ک: [[منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)]]</ref> دارد و به معنای مطلق فرج و گشایش است؛ درحالی‌که به طور مشخص، منظور از انتظار خاص، انتظار ظهور امام مهدی است<ref>ر.ک: [[محمد صادق ربانی خوراسگانی|ربانی خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۹؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین]]؛ [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[انتظار مسئولانه (مقاله)|انتظار مسئولانه]].</ref>. در این معنا، [[مکتب اسلام]] تلاش کرده است از یک‌سو، با [[فضیلت]] بخشیدن به "[[انتظار]] [[گشایش]]" و [[امید]] به [[آینده]] و از سوی دیگر، با نکوهش [[ناامیدی]]، دلسردی و دل‌مردگی، روحیۀ تلاش و تکاپوی سازنده را در افراد [[جامعۀ اسلامی]] زنده نگه دارد<ref>ر.ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>. در تبیینی دیگر میتوان انتظار عام را این‌گونه معنا کرد و گفت [[انتظار]] عام انتظاری است که متعلق آن عام و مطلق است و به معنای [[امید]] و [[امیدواری]] به هر نوع مشکل و معضلی اعم از مادی و [[معنوی]]، [[دنیایی]] و آخرتی و فردی و [[اجتماعی]] است<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۲۶-۲۷.</ref>. | |||
چنین تعبیری از انتظار در آثار اهل سنت نیز دیده می‌شود؛ در این زمینه ابن‌قیم جوزی از علمای حنبلی‌مذهب، در کتاب مدارج‌السالکین درباره معنای اصطلاحی [[انتظار]] عام این‌گونه می‌نویسد: «[[انتظار]]، روح [[فرج]] است؛ یعنی [[ملایمت]] و لذت‌بخشی و راحت [[فرج]] با [[انتظار]] حاصل می‌شود. به [[راستی]] اینکه [[انسان]] در میان [[بلا]] بهره‌مند از [[روح]] [[فرج]] و [[ملایمت]] و راحت آن است، از [[الطاف]] خفی و [[گشایش]] تعجیل یافته است»<ref>{{عربی|"انْتِظَارُ رُوحِ الْفَرَجِ یَعْنِی رَاحَتَهُ و نَسِیمَهُ وَ لَذَّتَهُ. فَإنَّ انتِظارَهُ وَ مُطالَعَتَهُ وَ تَرَقُّبَهُ یُخَفِّفُ حَملَ الْمَشَقَّةِ ولا سِیَّما عِندَ قُوَّةِ الرَّجاءِ أَوِ الْقَطْعِ بِالْفَرْجِ. فَإِنَّهُ یَجِدُ فِی حَشْوِ الْبَلاءِ مِنْ رُوْحِ الْفَرَجِ وَ نَسِیمِهِ وَ راحَتِهِ: ما هُوَ مِن خَفِیِّ الأَلطافِ، وَ مَا هُوَ فَرَجٌ مُعَجَّلٌابن قیم الجوزی"}}، الجوزیه، ابن قیم، مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک نستعین، ج ۲، ص ۱۶۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۲۲-۲۴.</ref> و یا گفته شده: «اصل [[انتظار فرج]] از یک اصل کلی [[قرآنی]] و [[اسلامی]] به نام [[حرمت]] [[یأس]] از [[روح الله]] [[استنتاج]] شده است»<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، قیام و انقلاب مهدی، ص ۷؛ [[محمد صادق ربانی خوراسگانی|ربانی خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۹.</ref>. | |||
انتظار عام تنها مخصوص انسان‌های عادی نیست بلکه با نگاهی به [[آیات قرآن]] متوجه می‌‌شویم این نوع از [[انتظار]] علاوه بر اینکه مورد خطاب [[مردم]] عادی بوده، متوجه [[پیامبران]] هم شده است مانند: {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ}}<ref>«و خدا از پیامبران پیمان گرفت که شما را کتاب و حکمت دادهام به پیامبری که آیین شما را تصدیق می‌کند و به رسالت نزد شما می‌آید بگروید و یاریاش کنید. گفت: آیا اقرار کردید و عهد مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم. گفت: پس شهادت دهید و من نیز با شما از شاهدانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.</ref>، بر اساس این [[آیه]] هر [[پیامبری]] همواره باید خود را در حال انتظارِ فرستادۀ بعدی [[خدا]] بداند و [[امت]] خود را نیز بدین [[باور]] سوق دهد<ref>ر.ک: موحدی محب، عبدالله، تفسیر میثاق در آیه شریفه و اذ اخذ الله میثاق النبیین.</ref>. | |||
== | == انتظار عام از دیدگاه [[آیات]] و [[روایات]] == | ||
به طور کلی میتوان معنای عام [[انتظار]] را در [[آیات]] و [[روایات]] بررسی کرد: | |||
{{ | # '''[[آیات قرآن]]''': بسیاری از آیاتی که در آنها به [[فضیلت]] "[[انتظار]]" به طور کلی و بدون ذکر متعلق [[فرج]] اشاره شده است، به اصل تقویت [[روحیۀ امید]] به [[آینده]] و مقابله با [[ناامیدی]] و بدبینی نسبت به [[آینده]] نظر داشته‌اند. [[قرآن کریم]]، [[ناامیدی]] از [[رحمت خدا]] را از ویژگی‌های [[کافران]] می‌داند و از زبان [[حضرت یعقوب]] {{ع}} چنین [[نقل]] می‌کند: {{متن قرآن|يَا بَنِيَّ اذْهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلاَ تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لاَ يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ}}<ref>«ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نگردید که جز گروه کافران (کسی) از رحمت خداوند نومید نمی‌گردد» سوره یوسف، آیه ۸۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref> و نیز در جای دیگری آمده است: {{متن قرآن|إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا}}<ref>«به راستی با دشواری، آسانی همراه است،» سوره انشراح، آیه ۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۲۶-۲۷.</ref> | ||
# '''[[روایات]]''': | |||
## '''نخست''': [[امام علی]] {{ع}} در بخشی از [[روایت]] مفصلی که در آن به چهارصد مورد از اموری اشاره می‌کند که برای [[صلاح]] [[دین]] و دنیای [[مؤمن]] شایسته است، پس از سفارش کردن به طلب [[رزق]] در میانه طلوع فجر و طلوع شمس می‌فرماید<ref>خصال، ج ۲، ص ۶۱۶؛ تحف العقول ص ۱۰۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳، ح ۷: {{متن حدیث|انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ}}</ref>: «[[منتظر فرج]] باشید و از [[رحمت]] [[خداوند]] [[ناامید]] نشوید».<ref>ر.ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>. | |||
## '''دوم''': از [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} [[نقل]] شده است<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۳: {{متن حدیث|مَنْ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِالْقَلِيلِ مِنَ الْعَمَلِ وَ انْتِظَارُ الْفَرَجِ عِبَادَةٌ}}</ref>: «هر کس نسبت به [[رزق]] کمی که [[خداوند]] به او داده است، [[خشنود]] باشد، [[خداوند]] نیز نسبت به [[عبادت]] عمل کمی که او انجام می‌دهد، [[خشنود]] می‌شود و [[انتظار]] [[گشایش]] [[عبادت]] است».<ref>ر.ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>. | |||
## '''سوم''': [[امام صادق]] {{ع}} نیز در سفارش‌های خود به [[أبو حنیفه]] می‌فرماید<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۸، ح ۷۷: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ}}.</ref>: «[[برترین]] [[کارها]]، [[انتظار]] [[گشایش]] از خداست».<ref>ر.ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref> و...<ref>ر.ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی؛ علی اصغر]]، [[وظایف ما در عصر غیبت (کتاب)|وظایف ما در عصر غیبت]]، ص ۵۲ -۵۴؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵؛ [[محمد صادق ربانی خوراسگانی|ربانی خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۹.</ref>. | |||
اهتمام [[آموزه‌های اسلامی]] در بیان معنای عام انتظار و [[امید]] تا بدان حد بوده که از آن با بلند‌ترین عنوان‌های ممکن یاد شده است. برخی [[روایات]] آن را [[برترین]] [[عبادت]] و [[بندگی]] می‌‌دانند؛ [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}<ref>کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۲۸۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین]]؛ [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[انتظار مسئولانه (مقاله)|انتظار مسئولانه]].</ref> و یا فرمودند: «[[انتظار فرج]] با [[شکیبایی]] [[عبادت]] است»<ref>{{متن حدیث|عَنْ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبَادَةٌ}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[انتظار مسئولانه (مقاله)|انتظار مسئولانه]].</ref> در همین رابطه [[امام رضا]] {{ع}} فرمود<ref>محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۵. حدیث ۵: {{متن حدیث|مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ فَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ إِنَّمَا يَجِيءُ الْفَرَجُ عَلَى الْيَأْسِ فَقَدْ كَانَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ أَصْبَرَ مِنْكُمْ}}</ref>: «چقدر نیکوست [[صبر]] و [[انتظار فرج]]، آیا نشنیده‌ای گفتار [[خداوند عزوجل]] را که فرمود: {{متن قرآن|وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ}}<ref>«و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.</ref> و {{متن قرآن|فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ}}<ref>«پس چشم به راه (عذاب خداوند) بدارید که من نیز با شم» سوره اعراف، آیه ۷۱.</ref>؛ پس بر شما [[باد]] به [[صبر]]، زیرا [[فرج]] بعد از [[یأس]] و [[ناامیدی]] است، به [[راستی]] کسانی که قبل از شما [[زندگی]] می‌کردند از شما صبورتر بودند»<ref>ر.ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی؛ علی اصغر]]، [[وظایف ما در عصر غیبت (کتاب)|وظایف ما در عصر غیبت]]، ص ۵۲ ـ ۵۴.</ref>. | |||
== نتیجه== | |||
نتیجه اینکه [[انتظار فرج]] به معنای عام عبارت از [[گشایش]] و [[نجات]] [[شیعه]] بلکه تمام مظلومین عالم از [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] و [[شرک]] و [[فساد]] و [[تبعیض]] و بی‌دینی است و از باب اینکه شخص [[منتظر]] را مستعد و زمینه‌ساز [[فرج امام زمان]] {{ع}} می‌کند [[افضل]] [[عبادات]] است<ref>ر.ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی؛ علی اصغر]]، [[وظایف ما در عصر غیبت (کتاب)|وظایف ما در عصر غیبت]]، ص ۵۲ -۵۴.</ref>. | |||
==پرسش مستقیم== | == پرسش مستقیم == | ||
* [[منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)]] | * [[منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)]] | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان انتظار فرج}} | {{پرسمان انتظار فرج}} | ||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل انتظار}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۲: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:انتظار ظهور امام مهدی]] | |||
[[رده:انتظار | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۱
مقدمه
انتظار گشایش الهی همان است که در معارف مهدویت به "انتظار عام" شناخته می شود.
معناشناسی انتظار عام
انتظار عام معنایی کلی‌تر از انتظار خاص[۱] دارد و به معنای مطلق فرج و گشایش است؛ درحالی‌که به طور مشخص، منظور از انتظار خاص، انتظار ظهور امام مهدی است[۲]. در این معنا، مکتب اسلام تلاش کرده است از یک‌سو، با فضیلت بخشیدن به "انتظار گشایش" و امید به آینده و از سوی دیگر، با نکوهش ناامیدی، دلسردی و دل‌مردگی، روحیۀ تلاش و تکاپوی سازنده را در افراد جامعۀ اسلامی زنده نگه دارد[۳]. در تبیینی دیگر میتوان انتظار عام را این‌گونه معنا کرد و گفت انتظار عام انتظاری است که متعلق آن عام و مطلق است و به معنای امید و امیدواری به هر نوع مشکل و معضلی اعم از مادی و معنوی، دنیایی و آخرتی و فردی و اجتماعی است[۴].
چنین تعبیری از انتظار در آثار اهل سنت نیز دیده می‌شود؛ در این زمینه ابن‌قیم جوزی از علمای حنبلی‌مذهب، در کتاب مدارج‌السالکین درباره معنای اصطلاحی انتظار عام این‌گونه می‌نویسد: «انتظار، روح فرج است؛ یعنی ملایمت و لذت‌بخشی و راحت فرج با انتظار حاصل می‌شود. به راستی اینکه انسان در میان بلا بهره‌مند از روح فرج و ملایمت و راحت آن است، از الطاف خفی و گشایش تعجیل یافته است»[۵].[۶] و یا گفته شده: «اصل انتظار فرج از یک اصل کلی قرآنی و اسلامی به نام حرمت یأس از روح الله استنتاج شده است»[۷].
انتظار عام تنها مخصوص انسان‌های عادی نیست بلکه با نگاهی به آیات قرآن متوجه می‌‌شویم این نوع از انتظار علاوه بر اینکه مورد خطاب مردم عادی بوده، متوجه پیامبران هم شده است مانند: ﴿وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ﴾[۸]، بر اساس این آیه هر پیامبری همواره باید خود را در حال انتظارِ فرستادۀ بعدی خدا بداند و امت خود را نیز بدین باور سوق دهد[۹].
انتظار عام از دیدگاه آیات و روایات
به طور کلی میتوان معنای عام انتظار را در آیات و روایات بررسی کرد:
- آیات قرآن: بسیاری از آیاتی که در آنها به فضیلت "انتظار" به طور کلی و بدون ذکر متعلق فرج اشاره شده است، به اصل تقویت روحیۀ امید به آینده و مقابله با ناامیدی و بدبینی نسبت به آینده نظر داشته‌اند. قرآن کریم، ناامیدی از رحمت خدا را از ویژگی‌های کافران می‌داند و از زبان حضرت یعقوب (ع) چنین نقل می‌کند: ﴿يَا بَنِيَّ اذْهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلاَ تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لاَ يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ﴾[۱۰].[۱۱] و نیز در جای دیگری آمده است: ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾[۱۲].[۱۳]
- روایات:
- نخست: امام علی (ع) در بخشی از روایت مفصلی که در آن به چهارصد مورد از اموری اشاره می‌کند که برای صلاح دین و دنیای مؤمن شایسته است، پس از سفارش کردن به طلب رزق در میانه طلوع فجر و طلوع شمس می‌فرماید[۱۴]: «منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند ناامید نشوید».[۱۵].
- دوم: از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده است[۱۶]: «هر کس نسبت به رزق کمی که خداوند به او داده است، خشنود باشد، خداوند نیز نسبت به عبادت عمل کمی که او انجام می‌دهد، خشنود می‌شود و انتظار گشایش عبادت است».[۱۷].
- سوم: امام صادق (ع) نیز در سفارش‌های خود به أبو حنیفه می‌فرماید[۱۸]: «برترین کارها، انتظار گشایش از خداست».[۱۹] و...[۲۰].
اهتمام آموزه‌های اسلامی در بیان معنای عام انتظار و امید تا بدان حد بوده که از آن با بلند‌ترین عنوان‌های ممکن یاد شده است. برخی روایات آن را برترین عبادت و بندگی می‌‌دانند؛ پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ»[۲۱].[۲۲] و یا فرمودند: «انتظار فرج با شکیبایی عبادت است»[۲۳].[۲۴] در همین رابطه امام رضا (ع) فرمود[۲۵]: «چقدر نیکوست صبر و انتظار فرج، آیا نشنیده‌ای گفتار خداوند عزوجل را که فرمود: ﴿وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ﴾[۲۶] و ﴿فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ﴾[۲۷]؛ پس بر شما باد به صبر، زیرا فرج بعد از یأس و ناامیدی است، به راستی کسانی که قبل از شما زندگی می‌کردند از شما صبورتر بودند»[۲۸].
نتیجه
نتیجه اینکه انتظار فرج به معنای عام عبارت از گشایش و نجات شیعه بلکه تمام مظلومین عالم از ظلم و بی‌عدالتی و شرک و فساد و تبعیض و بی‌دینی است و از باب اینکه شخص منتظر را مستعد و زمینه‌ساز فرج امام زمان (ع) می‌کند افضل عبادات است[۲۹].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه میتوان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‌دانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌شود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا میگویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
بخش نخست: فلسفه انتظار فصل اول: چیستی انتظار
- معنای انتظار
- ارکان و عناصر انتظار
- نقطه مقابل انتظار
- برداشت‌ها از انتظار:
- ویژگی های انتظار راستین (ویژگی‌های منتظران راستین):
- اقسام انتظار:
فصل دوم: ضرورت انتظار (وجوب انتظار)
- ضرورت عقلی انتظار (وجوب عقلی)
- ضرورت نقلی انتظار (وجوب نقلی)
- اهمیت و ارزش انتظار
- فضیلت انتظار (مقام و منزلت منتظران راستین)
فصل سوم: چرایی انتظار
فصل چهارم: انتظار در ادیان و ملل
بخش دوم: ابعاد و آثار انتظار فصل اول: ابعاد انتظار
- بعد فکری و اعتقادی انتظار
- بعد روحی و روانی انتظار
- بعد اخلاقی و رفتاری انتظار
- بعد سیاسی انتظار
- بعد اقتصادی انتظار
- بعد نظامی و انتظامی انتظار
فصل دوم: آثار و کارکردهای انتظار (فواید و برکات انتظار)
- آثار فردی انتظار
- آثار اجتماعی انتظار
- آثار تربیتی انتظار
- آثار فکری و اعتقادی انتظار
- آثار سیاسی انتظار
- آثار اقتصادی انتظار
- آثار نظامی انتظار
- آثار روان‌شناختی انتظار
- پیشگیری از بیماری روانی و کسب بهداشت و سلامت روانی
- رشد شخصیت
- رشد تجربه‌های معنوی
- رشد روحیه خودشکوفایی
- رشد روحیه هدف‌‌مندی
- رشد روحیه خلاقیت
- رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی
- رشد روحیه پرهیز از رذائل اخلاقی
- رشد روحیه خودمهارگری و خودکنترلی
- رشد روحیه صبر و استقامت
- رشد روحیه قانون‌مداری
- رشد روحیه سخت‌کوشی و تلاش مضاعف
- رشد روحیه جهادی
- اصلاح سبک زندگی
- رشد روحیه مسئولیت‌پذیری اجتماعی
- رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی
- رشد روحیه ظلم‌ستیزی
- رشد روحیه اصلاح اجتماعی
- رشد روحیه انسجام و همگرایی با جامعه
- انطابق سازنده با محیط
- نمادهای انتظار
بخش سوم: لوازم انتظار (وظایف منتظران راستین)
- شرایط انتظار
- وظایف عام منتظران
- شناخت امام مهدی
- تولی نسبت به امام مهدی
- تبری از دشمنان امام مهدی
- زیارت امام مهدی و به یاد او بودن
- دعا برای امام مهدی
- اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی
- انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی
- یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا
- وظایف خاص منتظران
- به دست آوردن ارکان انتظار راستین
- به دست آوردن ویژگی‌های منتظران راستین
- وظایف الهی نسبت به ولایت با مؤمنان
- وظایف الهی نسبت به امت اسلامی
بخش چهارم: آسیب‌های انتظار
بخش پنجم: سرانجام انتظار
منابع
ربانی خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر
الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت
شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه
رضوانی، علی اصغر، وظایف ما در عصر غیبت
سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین
خاتمی، سید احمد، انتظار مسئولانه
پانویس
- ↑ ر.ک: منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ↑ ر.ک: ربانی خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر، ص ۱۹؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین؛ خاتمی، سید احمد، انتظار مسئولانه.
- ↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۶-۲۷.
- ↑ "انْتِظَارُ رُوحِ الْفَرَجِ یَعْنِی رَاحَتَهُ و نَسِیمَهُ وَ لَذَّتَهُ. فَإنَّ انتِظارَهُ وَ مُطالَعَتَهُ وَ تَرَقُّبَهُ یُخَفِّفُ حَملَ الْمَشَقَّةِ ولا سِیَّما عِندَ قُوَّةِ الرَّجاءِ أَوِ الْقَطْعِ بِالْفَرْجِ. فَإِنَّهُ یَجِدُ فِی حَشْوِ الْبَلاءِ مِنْ رُوْحِ الْفَرَجِ وَ نَسِیمِهِ وَ راحَتِهِ: ما هُوَ مِن خَفِیِّ الأَلطافِ، وَ مَا هُوَ فَرَجٌ مُعَجَّلٌابن قیم الجوزی"، الجوزیه، ابن قیم، مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک نستعین، ج ۲، ص ۱۶۶.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۲-۲۴.
- ↑ ر.ک: مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی، ص ۷؛ ربانی خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر، ص ۱۹.
- ↑ «و خدا از پیامبران پیمان گرفت که شما را کتاب و حکمت دادهام به پیامبری که آیین شما را تصدیق می‌کند و به رسالت نزد شما می‌آید بگروید و یاریاش کنید. گفت: آیا اقرار کردید و عهد مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم. گفت: پس شهادت دهید و من نیز با شما از شاهدانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.
- ↑ ر.ک: موحدی محب، عبدالله، تفسیر میثاق در آیه شریفه و اذ اخذ الله میثاق النبیین.
- ↑ «ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نگردید که جز گروه کافران (کسی) از رحمت خداوند نومید نمی‌گردد» سوره یوسف، آیه ۸۷.
- ↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵.
- ↑ «به راستی با دشواری، آسانی همراه است،» سوره انشراح، آیه ۶.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۶-۲۷.
- ↑ خصال، ج ۲، ص ۶۱۶؛ تحف العقول ص ۱۰۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳، ح ۷: «انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ»
- ↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۳: «مَنْ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِالْقَلِيلِ مِنَ الْعَمَلِ وَ انْتِظَارُ الْفَرَجِ عِبَادَةٌ»
- ↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۸، ح ۷۷: «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ».
- ↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵.
- ↑ ر.ک: رضوانی؛ علی اصغر، وظایف ما در عصر غیبت، ص ۵۲ -۵۴؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵؛ ربانی خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر، ص ۱۹.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۲۸۷.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین؛ خاتمی، سید احمد، انتظار مسئولانه.
- ↑ «عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبَادَةٌ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۵.
- ↑ ر.ک: خاتمی، سید احمد، انتظار مسئولانه.
- ↑ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۵. حدیث ۵: «مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ فَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ إِنَّمَا يَجِيءُ الْفَرَجُ عَلَى الْيَأْسِ فَقَدْ كَانَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ أَصْبَرَ مِنْكُمْ»
- ↑ «و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.
- ↑ «پس چشم به راه (عذاب خداوند) بدارید که من نیز با شم» سوره اعراف، آیه ۷۱.
- ↑ ر.ک: رضوانی؛ علی اصغر، وظایف ما در عصر غیبت، ص ۵۲ ـ ۵۴.
- ↑ ر.ک: رضوانی؛ علی اصغر، وظایف ما در عصر غیبت، ص ۵۲ -۵۴.