وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = تکالیف منتظران | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | |||
}} | |||
[[پرونده:13681412.jpeg|300px|بندانگشتی|وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی]] | [[پرونده:13681412.jpeg|300px|بندانگشتی|وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی]] | ||
== [[مسلمانان]] و [[وظیفه]] داشتن نسبت به [[امام مهدی]] {{ع}} == | == [[مسلمانان]] و [[وظیفه]] داشتن نسبت به [[امام مهدی]]{{ع}} == | ||
* [[دین اسلام]]، [[کامل‌ترین]] و [[آخرین دین الهی]] است که از سوی [[خداوند متعال]] و توسط [[پیامبر اسلام]] {{صل}} برای [[هدایت]] [[انسان‌ها]] به سوی [[کمالات]] [[دنیوی]] و [[اخروی]] [[ابلاغ]] شده است، ولی [[ختم نبوت]] به معنای | * [[دین اسلام]]، [[کامل‌ترین]] و [[آخرین دین الهی]] است که از سوی [[خداوند متعال]] و توسط [[پیامبر اسلام]]{{صل}} برای [[هدایت]] [[انسان‌ها]] به سوی [[کمالات]] [[دنیوی]] و [[اخروی]] [[ابلاغ]] شده است، ولی [[ختم نبوت]] به معنای [[ختم رهبری]] و [[امامت]] نیست؛ زیرا وجود [[تکلیف]]، مستلزم وجود [[حجت الهی]] بر روی [[زمین]] است، به همین دلیل بعد از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[امامان]]، عهده‌دار هدایت انسان‌ها هستند. [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: «هرگز روی زمین از قیام‌کننده‌ای با [[حجت]] و دلیل خالی نمی‌ماند خواه ظاهر و آشکار باشد، خواه بیمناک و پنهان چنین است تا دلائل و [[اسناد]] روشن [[الهی]] از بین نرود و به [[فراموشی]] نگراید»<ref>.{{متن حدیث|لَا یَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً أَوْ خَائِفاً مَغْمُورا لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَیِّنَاتُهُ}}؛ شرح نهج البلاغه، ج ۱۸، ص۳۴۷، حکمت ۱۴۳.</ref>. بنابراین از این لحاظ [[مردم]] دورۀ [[غیبت]]، از حیث [[مکلف]] بودن به [[تکالیف]] [[اسلامی]] با مردم دورۀ [[حضور امام]] هیچ فرقی ندارند و باید به همۀ تکالیف اسلامی که اصطلاحا [[فروع دین]] نامیده می‌‌شوند عمل کنند. لکن در دورۀ غیبت و مستور بودن [[امام]] برخی از تکالیف به دلیل مستور بودن امام اهمیت بیشتری می‌‌یابد<ref>ر. ک: موسوی اصفهانی، میرزا محمد تقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم، ج ۲، ص۱۰۴.</ref>.<ref>ر. ک: [[رسول رضوی|رضوی، رسول]]، [[امام مهدی (کتاب)|امام مهدی]]، ص۹۷ـ۱۰۰.</ref> | ||
* به طور کلی [[وظایف مسلمانان]] را میتوان به دو گونه تقسیم کرد: | * به [[طور]] کلی [[وظایف مسلمانان]] را میتوان به دو گونه تقسیم کرد: | ||
# [[وظایف]] عام: منظور از | # [[وظایف]] عام: منظور از وظایف عام بیان وظیفۀ هر [[مسلمان]] نسبت به امام خود است؛ با قطع نظر از اینکه امام او [[مهدی]]{{ع}} است یا غیر او و با قطع نظر از اینکه امام او در [[حال]] غیبت است یا حضور؛ زیرا این وظیفه مربوط به هر امام [[واجب‌الطاعه]] است و بدون [[شک]] شامل امام مهدی{{ع}} نیز میشود. | ||
# | # وظایف خاص: اینگونه از وظایف، وظایف هر [[مسلمانی]] نسبت به خصوص امام مهدی{{ع}} است؛ چه آن دسته از [[وظایف]] که مربوط به [[غیبت]] او میشود و چه مربوط به غیبت او نمی‌شود (اما مختص [[امام مهدی]]{{ع}} است؛ نه هر [[امام]] دیگری). | ||
== انواع [[وظایف مسلمانان]] == | == انواع [[وظایف مسلمانان]] == | ||
=== | === وظایف عام === | ||
* [[انسان]] [[مسلمان]] باید نسبت به | * [[انسان]] [[مسلمان]] باید نسبت به امام خود وظایف زیر را داشته باشد: | ||
==== | ==== وظایف الزامی ==== | ||
# [[امام‌شناسی]] ([[شناخت امام مهدی]]): یکی از مهم‌ترین [[تکالیف مؤمنان]] پس از [[معرفت به خدا]] و [[رسول]] او با توجه به [[احادیث]]، [[معرفت]] و [[شناخت امام]] [[معصوم]] {{ع}} است<ref>ر. ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، | # [[امام‌شناسی]] ([[شناخت امام مهدی]]): یکی از مهم‌ترین [[تکالیف مؤمنان]] پس از [[معرفت به خدا]] و [[رسول]] او با توجه به [[احادیث]]، [[معرفت]] و [[شناخت امام]] [[معصوم]]{{ع}} است<ref>ر. ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۷۴؛ [[منصور هرنجی|هرنجی، منصور]]، [[انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص۷۷.</ref>، بر این اساس شناخت امام به خصوص [[شناخت امام عصر]] جزء [[وظایف اصلی منتظران]] است<ref>ر. ک: [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|تربیت سیاسی در پرتو انتظار]]، ص۳۲-۳۳.</ref>، وظیفۀ ای که بر اساس معرفت [[توحیدی]] و [[شناخت]] [[نبوت]] [[استوار]] شده است<ref>ر. ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۱۹۳ ـ ۱۸۹.</ref>. در [[فرهنگ شیعی]]، [[معرفت خدا]] بدون شناخت کسی که از جانب او سِمَت [[راهنمایی]] و راهبری [[بندگان]] را دارد، امکان‌پذیر نیست<ref>ر. ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۳۴ـ ۳۳۸؛ [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۱۴۰ـ۱۶۰؛ [[سید مهدی شمس‌الدین|شمس‌الدین، سید مهدی]]، [[در ساحل انتظار (کتاب)|در ساحل انتظار]]، ص۴۹ـ ۵۵؛ [[محبوب شفائی|شفائی، محبوب]]، [[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]، ص۲۱۱ـ۲۲۷؛ مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه (کتاب)|موعودنامه، ص۷۸۰؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۵۵ ـ۷۴؛ منصور هرنجی|هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران، ص۶۹؛ [[سکینه طاووسی|طاووسی، سکینه]]، [[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص؟؟؟؛ [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص۲۶۹، ۴۳۰؛ [[آفتاب مهر ج۱ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ص۸۴ ـ۸۶؛ [[محمد امین بالادستیان|بالادستیان، محمد امین]]، [[محمد مهدی حائریپور|حائریپور، محمد مهدی]]، [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص۱۴۱ ـ ۱۴۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۵۸ـ ۴۵۹؛ [[آیین انتظار (کتاب)|آیین انتظار]]، ص۱۹۶ـ۲۲۷؛ [[پرسمان نوجوان (کتاب)|پرسمان نوجوان]]، ص۱۵ـ۲۲.</ref>. | ||
# [[تولی امام]]: [[ولایت‌پذیری از امام مهدی]] {{ع}}: [[تولی]] ([[پذیرش ولایت]]) نسبت به [[معصومان]] {{ع}} یکی از مواردی است که [[اهل بیت]] {{ع}} در [[روایات]] متعددی [[مؤمنان]] را در [[دوران غیبت]] به آن سفارش کرده‌اند. [[امام کاظم]] {{ع}} در روایتی می‌‌فرماید: «خوشا به حال [[شیعیان]] ما که در [[زمان غیبت | # [[تولی امام]]: [[ولایت‌پذیری از امام مهدی]]{{ع}}: [[تولی]] ([[پذیرش ولایت]]) نسبت به [[معصومان]]{{ع}} یکی از مواردی است که [[اهل بیت]]{{ع}} در [[روایات]] متعددی [[مؤمنان]] را در [[دوران غیبت]] به آن سفارش کرده‌اند. [[امام کاظم]]{{ع}} در روایتی می‌‌فرماید: «خوشا به [[حال]] [[شیعیان]] ما که در [[زمان غیبت قائم]] ما به [[محبت]] ما [[تمسک]] می‌جویند و بر [[موالات]] نسبت به ما و [[بیزاری]] نسبت به [[دشمنان]] ما ثابت و [[استوار]] هستند. آنها از ما هستند و ما نیز از آنها هستیم»<ref>{{متن حدیث|طوبی لشیعتنا المتمسکین بحبلنا فی غیبة قائمنا الثابتین علی موالاتنا و البراءة من أعدائنا أولئک منا و نحن منهم}}؛ خصال، ج۲،ص۳۶۱؛ إربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۲،ص۵۲۴.</ref>.<ref>ر. ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[معرفت امام زمان و تکلیف منتظران (کتاب)|معرفت امام زمان و تکلیف منتظران]]، ص۱۲۳.</ref> تولی امام میتواند شامل موارد زیر باشد: | ||
## | ## [[انحصار]] [[ایمان به امامت]] و [[ولایت]]: بعد از [[شناخت]] و [[معرفت]] نسبی، [[تکلیف]]، [[ایمان آوردن]] و [[پذیرش امام]]{{ع}} است که هر چه شناخت ما از [[امام]] عمیق‌تر و صحیح‌تر باشد، [[درجات ایمان]] و [[اعتقاد]] ما افزایش می‌‌یابد<ref>ر. ک: [[محمد ظهوری‌فر|ظهوری‌فر، محمد]]، [[انتظار وظیفه‌ساز (مقاله)|انتظار وظیفه‌ساز]]، ص؟؟؟.</ref>. | ||
## | ## محبت و [[مودت]]: از [[وظایف]] مهم [[مسلمانان]] در هر عصر و [[زمان]]، محبت و [[دوستی با اهل بیت پیامبر]]{{صل}} در جایگاه [[دوستان]] [[خداوند]] است<ref>ر. ک: [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص۱۲۲ـ ۱۲۴.</ref>. گرچه مسلمانان موظف هستند تمام معصومان{{ع}} را [[دوست]] بدارند و به آنها [[عشق]] بورزند، اما نسبت به [[دوستی]] و [[محبت به حضرت مهدی]]{{ع}} به خصوص تأکید شده است. [[ایمان]] با محبت و [[ولایت امام عصر]]{{ع}} کامل میشود<ref>ر. ک: [[محمد سبحانی نیا|سبحانی نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۴۲. </ref>. | ||
## [[اطاعت]] و [[نصرت]]: [[امام زمان]] {{ع}} [[احیا]] کنندۀ [[آموزه‌های نورانی قرآن]] و [[معارف پیامبر اکرم]] و [[ائمه هدی]] {{ع}} است<ref>ر. ک: [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، | ## [[اطاعت]] و [[نصرت]]: [[امام زمان]]{{ع}} [[احیا]] کنندۀ [[آموزه‌های نورانی قرآن]] و [[معارف پیامبر اکرم]] و [[ائمه هدی]]{{ع}} است<ref>ر. ک: [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۲۴. </ref> و رهاورد ایشان همان [[اسلام ناب]] و [[معارف]] والای [[پیامبر اسلام]]{{صل}} است و اگر چه ایشان غایب هستند ولی [[اراده]] و فرمانشان در میان همۀ خلایق جاری است؛ بنابراین، [[دستورات]] حضرت را باید [[شناخت]] و فرمان‌هایش را [[اطاعت]] کرد<ref>ر. ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۱۹۳-۱۸۹.</ref>. [[اطاعت امام]] مستلزم چند [[وظیفه الزامی]] کلی است مانند: [[پرهیزگاری]] و رعایت [[تقوای الهی]]؛ [[اقتدا به سنت]] و سیرۀ [[امام]] شامل [[مبارزه با انحراف‌ها]] و [[بدعت‌ها]]؛ [[رعایت حق]] [[الناس]] اعم از [[حقوق فردی]] و [[اجتماعی]] و.... | ||
# [[تبری]] از [[طاغوت]]: [[برائت‌جویی]] از هر | # [[تبری]] از [[طاغوت]]: [[برائت‌جویی]] از هر امام و [[رهبری]] جز [[امام مهدی]]{{ع}}: یکی از [[وظایف]] مهم [[امت]] در قبال امام که بدون آن [[ولایت]] کامل نمی‌شود، مسألۀ [[تبری]] و [[بیزاری جستن از دشمنان]] امام است<ref>ر. ک: [[یحیی کبیر|کبیر، یحیی]]، [[جهان‌بینی و معارف تطبیقی (کتاب)|جهان‌بینی و معارف تطبیقی]]، ص۳۱۰-۳۱۱.</ref>. "تبری" یعنی: [[انسان]] از لحاظ [[عاطفی]]، [[بغض]] و [[کینۀ دشمنان خدا]]، [[پیامبران]]، [[ائمۀ معصومین]]، [[جانشینان به حق]] آنان ([[فقیهان]]) و [[مؤمنان]] را به [[دل]] بگیرد و از نظر [[سیاسی]] و اجتماعی، [[سرپرستی]]، رهبری، [[دوستی]] و [[حکومت الهی]] را بپذیرد و از [[حکومت دشمنان اسلام]] دوری جوید<ref>ر. ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۸۶.</ref>. | ||
# تحکیم [[ولایت با مؤمنان]] و [[پیروان | # [[تحکیم]] [[ولایت با مؤمنان]] و [[پیروان راستین]] امام: تحکیم ولایت میتواند شامل موارد زیر باشد: | ||
## [[دوستی با دوستان امام مهدی]] {{ع}}: از اقدامات [[منتظران]]، [[دوستی با اهل بیت]] و [[دشمنی]] با [[دشمنان]] ایشان است<ref>ر. ک: [[علی نقی فقیهی|فقیهی، علی نقی]]، [[سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران (مقاله)|سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران]]، | ## [[دوستی با دوستان امام مهدی]]{{ع}}: از اقدامات [[منتظران]]، [[دوستی با اهل بیت]] و [[دشمنی]] با [[دشمنان]] ایشان است<ref>ر. ک: [[علی نقی فقیهی|فقیهی، علی نقی]]، [[سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران (مقاله)|سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران]]، ص۱۲۷. </ref>. در این رابطه تعابیر فراوانی در لسان [[اهل بیت]]{{ع}} آمده مانند: {{متن حدیث|إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکُمْ}}<ref>ابن بابویه، کامل الزیارات، ۳۲۹. </ref>؛ با توجه به [[توسعه]] یافتن ضمیر "کم" در عبارت سَالَمَکُمْ باید همچنان که نسبت به [[اهل بیت]]{{ع}} [[محبت]] و ارادت داریم و در [[حزن]] و سرورشان همراه هستیم، نسبت به دوستان و [[شیعیان]] آنها نیز محبت و [[یاری]] داشته باشیم؛ زیرا [[مسرور نمودن مؤمنین]]، مسرور کردن [[خداوند متعال]]، رسولش و [[ائمه طاهرین]]{{ع}} است<ref>{{متن حدیث|إِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَی الْمُؤْمِنِین}}؛ کافی، ج ۲،ص۱۸۹.</ref>؛ از سوی دیگر نمی‌توان نسبت به [[دشمنان]] و [[محاربین]] [[ائمه]]{{ع}} بی‌تفاوت بود و یا [[دوستی]] داشت<ref>نهج البلاغه، ۴ /۷۲.</ref>؛ و باید همان [[رفتاری]] با او داشته باشیم که او با اهل بیت{{ع}} دارد<ref>ر. ک: [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[وظایف امت در برابر امام (مقاله)|وظایف امت در برابر امام]]، ص۹۷.</ref>. | ||
## [[امر به معروف و نهی از منکر]]: یکی از [[وظایف]] و صفات و ویژگی‌‌ها و بایستههای [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[مردم]] و [[شیعیان]] و عمدۀ [[یاران]] و [[منتظران]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} در [[دوران غیبت کبری]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ستم]] و [[فساد]] و بر خورد فعال و جدی با [[منکرات کلان]] [[حکومتی]] که [[منکرات]] شان مخرب‌تر است و | ## [[امر به معروف و نهی از منکر]]: یکی از [[وظایف]] و صفات و ویژگی‌‌ها و بایستههای [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[مردم]] و [[شیعیان]] و عمدۀ [[یاران]] و [[منتظران]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} در [[دوران غیبت کبری]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ستم]] و [[فساد]] و بر خورد فعال و جدی با [[منکرات کلان]] [[حکومتی]] که [[منکرات]] شان مخرب‌تر است و امر به معروف و نهی از منکر و داشتن روحیۀ [[اصلاح‌گری]] در سطح [[جامعه]] است<ref>ر. ک: [[امیرمحسن عرفان|عرفان، امیرمحسن]]، [[تبیین نقش گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت (مقاله)|تبیین نقش گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت]]، ص۲۲ ـ۲۳.</ref>. | ||
# تقویت [[وحدت]] و [[انسجام]] در [[امت اسلامی]] و [[مبارزه]] با همه عوامل [[فتنه]] و [[تفرقه]]: هر جامعه‌ای همواره در پی عوامل [[هم‌نوایی]] و [[استحکام]] [[نظم اجتماعی]] است و عوامل [[اختلاف]] را طرد میکند<ref>ر. ک: [[مرتضی داوودپور|داوودپور، مرتضی]]، [[نقش انتظار فرج در انسجام اسلامی گروه‌های سیاسی اجتماعی و وظایف دولت زمینه‌ساز (مقاله)|نقش انتظار فرج در انسجام اسلامی گروه‌های سیاسی اجتماعی و وظایف دولت زمینه‌ساز]]، | # تقویت [[وحدت]] و [[انسجام]] در [[امت اسلامی]] و [[مبارزه]] با همه عوامل [[فتنه]] و [[تفرقه]]: هر جامعه‌ای همواره در پی عوامل [[هم‌نوایی]] و [[استحکام]] [[نظم اجتماعی]] است و عوامل [[اختلاف]] را طرد میکند<ref>ر. ک: [[مرتضی داوودپور|داوودپور، مرتضی]]، [[نقش انتظار فرج در انسجام اسلامی گروه‌های سیاسی اجتماعی و وظایف دولت زمینه‌ساز (مقاله)|نقش انتظار فرج در انسجام اسلامی گروه‌های سیاسی اجتماعی و وظایف دولت زمینه‌ساز]]، ص۳۸ ـ ۳۹. </ref>. برای [[زمینه‌سازی ظهور]] حضرت مهدی{{ع}} و تشکیل [[حکومت جهانی]]، [[اتحاد]] و [[انسجام مسلمانان]] نقش اساسی را خواهد داشت و باید [[مسلمانان]] از هرگونه [[اختلاف]] فرعی و موسمی [[پرهیز]] کنند و در برابر [[دشمنان]] مشترک، با [[اتحاد]] و [[وحدت]] و [[هماهنگی]] خود بایستند، تا بتوانند راه را برای ظهور [[مصلح کل]] [[جهانی]] هموار سازند<ref>ر. ک: [[محمد محمدی اشتهاردی|محمدی اشتهاردی، محمد]]، [[حضرت مهدی فروغ تابان ولایت (کتاب)|حضرت مهدی فروغ تابان ولایت]]، ص۱۰۷-۱۱۷.</ref>. | ||
==== [[وظایف]] غیرالزامی ==== | ==== [[وظایف]] غیرالزامی ==== | ||
# [[زیارت | # [[زیارت امام]] و به یاد او بودن: یکی از وظایف و مسؤولیت‌های مهم مسلمانان درباره [[حضرت مهدی]]{{ع}}، [[بزرگداشت]] نام و یاد آن حضرت در همه زمان‌ها و مکان‌ها و فراموش نکردن ذکر اوست<ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص۷۲.</ref> اصولا باید توجه داشت یاد کردن از [[اهل بیت]]{{ع}} و بیان [[فضایل]] و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن [[مکتب اهل بیت]]{{ع}} و جلا یافتن دل‌های ما میشود. | ||
# [[دعا]] برای [[امام]]: | # [[دعا]] برای [[امام]]: دعا و [[مناجات]] یکی از وظایف تفکیک‌ناپذیر [[زندگی]] و [[فرهنگ]] انسانِ [[منتظر]]<ref>ر. ک: [[منصور هرنجی|هرنجی، منصور]]، [[انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص۸۱.</ref> و از نشانه‌های روشن [[انتظار واقعی]] است<ref>ر. ک: [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص۱۲۲-۱۲۴.</ref>. حضرت مهدی{{ع}} فرموده‌اند: «برای [[تعجیل فرج]] بسیار [[دعا]] کنید که [[فرج]] شما همان است»<ref>{{متن حدیث|وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ}}؛ بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۸۰، باب۳۱.</ref>. هرچند امام به دعای ما نیازی ندارد، اما دعا برای حضرت نوعی ارتباط [[معنوی]] و [[قلبی]] با ایشان است<ref>ر. ک: [[محمد سبحانی نیا|سبحانی نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۴۶ ـ ۱۴۷.</ref>. | ||
# [[اقتدا به سنت]] و [[سیره امام]] در امور استحبابی (تشبه به [[عبادات]] و [[اخلاق امام]]): از [[ویژگی‌های اخلاقی]] مؤثر در بُعد اجتماعیِ [[سبک زندگی]] [[ | # [[اقتدا به سنت]] و [[سیره امام]] در امور استحبابی (تشبه به [[عبادات]] و [[اخلاق امام]]): از [[ویژگی‌های اخلاقی]] مؤثر در بُعد اجتماعیِ [[سبک زندگی]] [[زمینه‌ساز ظهور]] [[موعود]]، میتوان به [[دعوت]] دیگران به همانندسازی ([[الگوپذیری]]) با [[اخلاق حسنه]] و [[مکارم اخلاق]] امام{{ع}} و عمل به آنچه امام{{ع}} آن را [[دوست]] دارد و دوری نسبت به آنچه از عمل به آن ناراحت میشود، اشاره نمود<ref>ر. ک: [[حسن نجفی|نجفی، حسن]]، [[بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود (مقاله)|بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود]]، ص۳۱.</ref>. [[پیروی]] کردن از [[امام]] و [[الگو]] قرار دادن ایشان در [[اخلاق]] و [[اعمال]] در آنچه [[مؤمن]] به حسب [[حال]] خود میتواند انجام دهد، معنی [[تشیع]] و [[حقیقت]] [[مأموم]] بودن است و کمال [[ایمان]] و تمامیت [[موالات]] امام و [[همراهی]] با او در [[روز قیامت]] و مجاورت با حضرتش در [[بهشت]] با این کار انجام میشود<ref>ر. ک: [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان]]، ص۵۰۰ و ۵۰۱. </ref>. | ||
# [[اعمال عبادی]] به [[نیابت از امام]]: [[مسلمانان]] می‌‌توانند برخی از | # [[اعمال عبادی]] به [[نیابت از امام]]: [[مسلمانان]] می‌‌توانند برخی از اعمال را به [[نیت]] [[امام زمان]]{{ع}} انجام دهند مانند: دادن [[صدقه]] برای [[سلامتی]] او؛ انجام [[حج]] به نیابت از امام و غیره<ref>ر. ک: [[عسکر دیرباز|دیرباز، عسکر]]، [[روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر (مقاله)|روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر]]، ص۱۲۳. </ref>. | ||
=== [[وظایف]] خاص === | === [[وظایف]] خاص === | ||
* [[انسان]] [[مسلمان]] باید نسبت به [[امام مهدی]] {{ع}} این | * [[انسان]] [[مسلمان]] باید نسبت به [[امام مهدی]]{{ع}} این وظایف را داشته باشد: | ||
==== | ==== وظایف الزامی ==== | ||
# [[انتظار فرج]] و [[ظهور امام مهدی]] {{ع}} (توسط فرد و [[جامعه]]): در مورد وظیفۀ [[انسان‌ها]] و [[جوامع]] نسبت به | # [[انتظار فرج]] و [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} (توسط فرد و [[جامعه]]): در مورد وظیفۀ [[انسان‌ها]] و [[جوامع]] نسبت به امام زمان{{ع}} باید توجه داشت یکی از وظایف مهم [[مردم]] در [[عصر غیبت]]، انتظار فرج است<ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[وظایف منتظران در عصر غیبت (مقاله)|وظایف منتظران در عصر غیبت]]، ص۶۵.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: «با فضیلت‌ترین [[اعمال امت]] من، انتظار فرج است»<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَج}}؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص۱۵۶.</ref>.<ref>ر. ک: حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین، وظایف منتظران در عصر غیبت (مقاله)|وظایف منتظران در عصر غیبت، ص۶۵.</ref> در [[حدیثی]] [[امام جواد]]{{ع}} فرمود: «[[قائم]] ما [[مهدی]] است که باید در [[زمان غیبت]]، [[انتظار]] او کشیده شود و در [[عصر ظهور]] [[اطاعت]] شود»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِیُّ الَّذِی یَجِبُ أَنْ یُنْتَظَرَ فِی غَیْبَتِهِ وَ یُطَاعَ فِی ظُهُورِه}}؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص۱۵۶.</ref>.<ref>ر. ک: [[محمد رضا اکبری|اکبری، محمد رضا]]، [[پرچم هدایت (کتاب)|پرچم هدایت]]، ص: ۳۱-۳۲.</ref> | ||
# [[استقامت]] و [[صبر بر سختی‌های دوران غیبت امام مهدی]] {{ع}} (توسط فرد و [[جامعه]]): [[صبر]] یعنی خودداری در حال شدت، بر همین اساس، از جمله وظایفی که [[مسلمین]] به طور خاص در [[دوران غیبت]] برعهدۀ دارند [[صبر در سختی]] هاست<ref>ر. ک: [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۴۵۳، ۴۵۵.</ref>؛ یعنی در برابر [[سختی‌ها]] به [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان معصوم]] {{ع}} و همۀ انبیای عظام تأسّی کنند<ref>ر. ک: [[سید یحیی فاضل همدانی|فاضل همدانی، سید یحیی]]، [[نشانه‌های قائم آل محمد (کتاب)|نشانه‌های قائم آل محمد]]، | # [[استقامت]] و [[صبر بر سختی‌های دوران غیبت امام مهدی]]{{ع}} (توسط فرد و [[جامعه]]): [[صبر]] یعنی خودداری در [[حال]] شدت، بر همین اساس، از جمله وظایفی که [[مسلمین]] به [[طور]] خاص در [[دوران غیبت]] برعهدۀ دارند [[صبر در سختی]] هاست<ref>ر. ک: [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۴۵۳، ۴۵۵.</ref>؛ یعنی در برابر [[سختی‌ها]] به [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان معصوم]]{{ع}} و همۀ انبیای عظام تأسّی کنند<ref>ر. ک: [[سید یحیی فاضل همدانی|فاضل همدانی، سید یحیی]]، [[نشانه‌های قائم آل محمد (کتاب)|نشانه‌های قائم آل محمد]]، ص۷۹. </ref>؛ سختی‌هایی که برای [[پاک‌سازی]] [[منتظران]] نهادینه شده به طوری که [[امام باقر]]{{ع}} در این زمینه فرمودند:.«ای [[شیعه]] [[آل پیامبر]]، آنقدر پاک‌سازی می‌‌شوید، مانند پاک‌سازی [[سرمه در چشم]]»<ref>{{متن حدیث|لَتُمَحَّصُنَّ یَا شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ تَمْحِیصَ الْکُحْلِ فِی الْعَیْنِ}}؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۶.</ref>.<ref>ر. ک: [[محمد رسول آهنگران|آهنگران، محمد رسول]]، [[بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود (مقاله)|بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود]]، ص۱۷۲-۱۷۳. </ref> | ||
# [[آمادگی]] و [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]] {{ع}}: [[قیام حضرت مهدی]] {{ع}} پیش از هر چیز | # [[آمادگی]] و [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]]{{ع}}: [[قیام حضرت مهدی]]{{ع}} پیش از هر چیز نیازمند به عناصر آماده و باارزش [[انسانی]] است که بتوانند بار سنگین چنان [[اصلاحات]] وسیعی را در [[جهان]] به دوش بکشند و این در درجۀ اول محتاج به انواع آمادگی برای پیاده کردن آن برنامۀ عظیم است<ref>ر. ک: [[عباس گوهری|گوهری، عباس]]، [[رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه (مقاله)|رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه]]، ص۹۳-۹۵.</ref>. آمادگی‌هایی که عبارتند از: آمادگی در عرصۀ [[روحی]] و روانی؛ آمادگی در عرصۀ [[فکری]] و [[اعتقادی]]؛ آمادگی در عرصۀ [[اخلاقی]] و [[رفتاری]]؛ آمادگی در عرصۀ [[سیاسی]]؛ آمادگی در عرصۀ [[اقتصادی]] و آمادگی در عرصۀ نظامی. | ||
# [[پیروی از نواب عام امام مهدی]] {{ع}}: یکی از [[وظایف]] | # [[پیروی از نواب عام امام مهدی]]{{ع}}: یکی از [[وظایف]] دوران غیبت[[پیروی]] از [[علمای راستین]] یا [[نواب عام]] است که در [[دستورات]] [[پیشوایان الهی]] آمده است<ref>ر. ک: [[ابراهیم کوثری|کوثری، ابراهیم]]، [[انتظار و وظایف منتظران (مقاله)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص۲۰-۲۱-۲۲.</ref>. در [[دوره غیبت کبری]]، [[فقهای جامع الشرایط]] به [[نصب]] [[امام زمان]]{{ع}} [[مسئولیت]] [[نمایندگی]] عام [[امام]]{{ع}} را در استمرار [[حرکت]] [[حیات]] بخش [[امامت]] و [[پاسداری]] از [[احکام]] و [[مقررات اسلامی]] برعهده دارند<ref>ر. ک: [[علی نقی فقیهی|فقیهی، علی نقی]]، [[سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران (مقاله)|سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران]]، ۱۲۹.</ref>. امام زمان{{ع}} فرمودند: «در پیش‌آمدهایی که برای شما رخ می‌دهد باید به [[راویان]] [[اخبار]] ما ـ [[دانشمندان]] [[علوم دینی]] ـ مراجعه کنید که ایشان [[حجت]] من بر شما و من [[حجت خدا]] بر آنها هستم»<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَی رُوَاةِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۸۳.</ref>. | ||
==== [[وظایف]] غیرالزامی ==== | ==== [[وظایف]] غیرالزامی ==== | ||
# [[دعا برای تعجیل فرج]] و [[ظهور امام مهدی]] {{ع}}: یک سری | # [[دعا برای تعجیل فرج]] و [[ظهور امام مهدی]]{{ع}}: یک سری وظایف برای [[مسلمین]] در [[زمان غیبت]] امام وجود دارد که این وظایف فقط نسبت به [[امام غائب]] حتمی و ضروری است؛ از جملۀ این وظایف [[دعا برای فرج]] [[حضرت حجت]]{{ع}} است<ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۲۸-۲۳۳.</ref>. مراد از [[دعای فرج]] صرفاً خواندن زبانی [[دعا]] نیست؛ بلکه آرزویی برآمده از [[قلب]] و [[عشق]] به امام است؛ یعنی همچنان که [[امام عصر]]{{ع}} نماد همۀ [[آمال]] و آرزوهای [[انسان منتظر]] است، به همین ترتیب باید بزرگ‌ترین دغدغه انسان منتظر هم [[دعا برای تعجیل ظهور]] آن حضرت باشد<ref>ر. ک: [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۳۲.</ref>. | ||
# [[غمگین بودن برای غیبت]] او و [[اشتیاق]] داشتن به ظهورش: از [[وظایف | # [[غمگین بودن برای غیبت]] او و [[اشتیاق]] داشتن به ظهورش: از [[وظایف قلبی]] یک [[مؤمن]] [[منتظر]] که از اقسام [[یاری قلبی امام زمان]]{{ع}} محسوب میشود، [[حزن]] و [[اندوه]] در فراق او و [[ندبه]] و گریه‌های [[دلتنگی]] است<ref>ر. ک: [[مسعود عالی|عالی، مسعود]]، [[مسأله مهدویت ۱ (کتاب)|مسأله مهدویت]]، ص۲۹۳ ـ۲۹۶. </ref>. [[سدیر]] صیرفی می‌گوید: [[خدمت]] مولایم [[امام صادق]]{{ع}} رفتم و [[امام]] را در این [[حال]] دیدیم، او همچون مادر فرزند از دست داده، می‌گریست، [[اندوه]] از گونه‌های مبارکش پیدا بود و رنگ چهره‌اش [[تغییر]] کرده بود. اشک‌های او لباسش را خیس کرده بود و در این حالت می‌گفت: مولای من! [[غیبت]] تو، [[خواب]] را از چشمانم گرفته و [[زمین]] را بر من تنگ نموده و [[آسایش]] دلم را از من گرفته است. مولای من! غیبت تو، [[بلا]] و [[مصیبت]] مرا به فاجعه‌های [[ابدی]] پیوند داده است»<ref>.{{متن حدیث|هُوَ یَبْکِی بُکَاءَ الْوَالِهِ الثَّکْلَی ذَاتِ الْکَبِدِ الْحَرَّی قَدْ نَالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَیْهِ وَ شَاعَ التَّغْیِیرُ فِی عَارِضَیْهِ وَ أَبْلَی الدُّمُوعُ مَحْجِرَیْهِ وَ هُو یَقُولُ سَیِّدِی غَیْبَتُکَ نَفَتْ رُقَادِی وَ ضَیَّقَتْ عَلَیَّ مِهَادِی وَ ابْتَزَّتْ مِنِّی رَاحَةَ فُؤَادِی سَیِّدِی غَیْبَتُکَ أَوْصَلَتْ مُصَابِی بِفَجَائِعِ الْأَبَد}}؛ کمال الدین، ج ۲، باب ۳۴، ص۲۱. </ref>.<ref>ر. ک: [[عبدالرحمن انصاری|انصاری؛عبدالرحمن]]، [[وظایف منتظران امام عصر (کتاب)|وظایف منتظران امام عصر]]، ص: ۵۶-۶۲؛ [[عبدالحسین طالعی|طالعی، عبدالحسین]]، [[ره‌توشه منتظران (کتاب)|ره‌توشه منتظران]]، ص۱۳-۲۰.</ref> | ||
== پرسش مستقیم == | == پرسش مستقیم == | ||
نسخهٔ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۲۲
مسلمانان و وظیفه داشتن نسبت به امام مهدی(ع)
- دین اسلام، کامل‌ترین و آخرین دین الهی است که از سوی خداوند متعال و توسط پیامبر اسلام(ص) برای هدایت انسان‌ها به سوی کمالات دنیوی و اخروی ابلاغ شده است، ولی ختم نبوت به معنای ختم رهبری و امامت نیست؛ زیرا وجود تکلیف، مستلزم وجود حجت الهی بر روی زمین است، به همین دلیل بعد از پیامبر اکرم(ص) امامان، عهده‌دار هدایت انسان‌ها هستند. امام علی(ع) فرمودند: «هرگز روی زمین از قیام‌کننده‌ای با حجت و دلیل خالی نمی‌ماند خواه ظاهر و آشکار باشد، خواه بیمناک و پنهان چنین است تا دلائل و اسناد روشن الهی از بین نرود و به فراموشی نگراید»[۱]. بنابراین از این لحاظ مردم دورۀ غیبت، از حیث مکلف بودن به تکالیف اسلامی با مردم دورۀ حضور امام هیچ فرقی ندارند و باید به همۀ تکالیف اسلامی که اصطلاحا فروع دین نامیده می‌‌شوند عمل کنند. لکن در دورۀ غیبت و مستور بودن امام برخی از تکالیف به دلیل مستور بودن امام اهمیت بیشتری می‌‌یابد[۲].[۳]
- به طور کلی وظایف مسلمانان را میتوان به دو گونه تقسیم کرد:
- وظایف عام: منظور از وظایف عام بیان وظیفۀ هر مسلمان نسبت به امام خود است؛ با قطع نظر از اینکه امام او مهدی(ع) است یا غیر او و با قطع نظر از اینکه امام او در حال غیبت است یا حضور؛ زیرا این وظیفه مربوط به هر امام واجب‌الطاعه است و بدون شک شامل امام مهدی(ع) نیز میشود.
- وظایف خاص: اینگونه از وظایف، وظایف هر مسلمانی نسبت به خصوص امام مهدی(ع) است؛ چه آن دسته از وظایف که مربوط به غیبت او میشود و چه مربوط به غیبت او نمی‌شود (اما مختص امام مهدی(ع) است؛ نه هر امام دیگری).
انواع وظایف مسلمانان
وظایف عام
وظایف الزامی
- امام‌شناسی (شناخت امام مهدی): یکی از مهم‌ترین تکالیف مؤمنان پس از معرفت به خدا و رسول او با توجه به احادیث، معرفت و شناخت امام معصوم(ع) است[۴]، بر این اساس شناخت امام به خصوص شناخت امام عصر جزء وظایف اصلی منتظران است[۵]، وظیفۀ ای که بر اساس معرفت توحیدی و شناخت نبوت استوار شده است[۶]. در فرهنگ شیعی، معرفت خدا بدون شناخت کسی که از جانب او سِمَت راهنمایی و راهبری بندگان را دارد، امکان‌پذیر نیست[۷].
- تولی امام: ولایت‌پذیری از امام مهدی(ع): تولی (پذیرش ولایت) نسبت به معصومان(ع) یکی از مواردی است که اهل بیت(ع) در روایات متعددی مؤمنان را در دوران غیبت به آن سفارش کرده‌اند. امام کاظم(ع) در روایتی می‌‌فرماید: «خوشا به حال شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما به محبت ما تمسک می‌جویند و بر موالات نسبت به ما و بیزاری نسبت به دشمنان ما ثابت و استوار هستند. آنها از ما هستند و ما نیز از آنها هستیم»[۸].[۹] تولی امام میتواند شامل موارد زیر باشد:
- انحصار ایمان به امامت و ولایت: بعد از شناخت و معرفت نسبی، تکلیف، ایمان آوردن و پذیرش امام(ع) است که هر چه شناخت ما از امام عمیق‌تر و صحیح‌تر باشد، درجات ایمان و اعتقاد ما افزایش می‌‌یابد[۱۰].
- محبت و مودت: از وظایف مهم مسلمانان در هر عصر و زمان، محبت و دوستی با اهل بیت پیامبر(ص) در جایگاه دوستان خداوند است[۱۱]. گرچه مسلمانان موظف هستند تمام معصومان(ع) را دوست بدارند و به آنها عشق بورزند، اما نسبت به دوستی و محبت به حضرت مهدی(ع) به خصوص تأکید شده است. ایمان با محبت و ولایت امام عصر(ع) کامل میشود[۱۲].
- اطاعت و نصرت: امام زمان(ع) احیا کنندۀ آموزه‌های نورانی قرآن و معارف پیامبر اکرم و ائمه هدی(ع) است[۱۳] و رهاورد ایشان همان اسلام ناب و معارف والای پیامبر اسلام(ص) است و اگر چه ایشان غایب هستند ولی اراده و فرمانشان در میان همۀ خلایق جاری است؛ بنابراین، دستورات حضرت را باید شناخت و فرمان‌هایش را اطاعت کرد[۱۴]. اطاعت امام مستلزم چند وظیفه الزامی کلی است مانند: پرهیزگاری و رعایت تقوای الهی؛ اقتدا به سنت و سیرۀ امام شامل مبارزه با انحراف‌ها و بدعت‌ها؛ رعایت حق الناس اعم از حقوق فردی و اجتماعی و....
- تبری از طاغوت: برائت‌جویی از هر امام و رهبری جز امام مهدی(ع): یکی از وظایف مهم امت در قبال امام که بدون آن ولایت کامل نمی‌شود، مسألۀ تبری و بیزاری جستن از دشمنان امام است[۱۵]. "تبری" یعنی: انسان از لحاظ عاطفی، بغض و کینۀ دشمنان خدا، پیامبران، ائمۀ معصومین، جانشینان به حق آنان (فقیهان) و مؤمنان را به دل بگیرد و از نظر سیاسی و اجتماعی، سرپرستی، رهبری، دوستی و حکومت الهی را بپذیرد و از حکومت دشمنان اسلام دوری جوید[۱۶].
- تحکیم ولایت با مؤمنان و پیروان راستین امام: تحکیم ولایت میتواند شامل موارد زیر باشد:
- دوستی با دوستان امام مهدی(ع): از اقدامات منتظران، دوستی با اهل بیت و دشمنی با دشمنان ایشان است[۱۷]. در این رابطه تعابیر فراوانی در لسان اهل بیت(ع) آمده مانند: «إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکُمْ»[۱۸]؛ با توجه به توسعه یافتن ضمیر "کم" در عبارت سَالَمَکُمْ باید همچنان که نسبت به اهل بیت(ع) محبت و ارادت داریم و در حزن و سرورشان همراه هستیم، نسبت به دوستان و شیعیان آنها نیز محبت و یاری داشته باشیم؛ زیرا مسرور نمودن مؤمنین، مسرور کردن خداوند متعال، رسولش و ائمه طاهرین(ع) است[۱۹]؛ از سوی دیگر نمی‌توان نسبت به دشمنان و محاربین ائمه(ع) بی‌تفاوت بود و یا دوستی داشت[۲۰]؛ و باید همان رفتاری با او داشته باشیم که او با اهل بیت(ع) دارد[۲۱].
- امر به معروف و نهی از منکر: یکی از وظایف و صفات و ویژگی‌‌ها و بایستههای سیاسی و اجتماعی مردم و شیعیان و عمدۀ یاران و منتظران حضرت مهدی(ع) در دوران غیبت کبری، مبارزه با ظلم و ستم و فساد و بر خورد فعال و جدی با منکرات کلان حکومتی که منکرات شان مخرب‌تر است و امر به معروف و نهی از منکر و داشتن روحیۀ اصلاح‌گری در سطح جامعه است[۲۲].
- تقویت وحدت و انسجام در امت اسلامی و مبارزه با همه عوامل فتنه و تفرقه: هر جامعه‌ای همواره در پی عوامل هم‌نوایی و استحکام نظم اجتماعی است و عوامل اختلاف را طرد میکند[۲۳]. برای زمینه‌سازی ظهور حضرت مهدی(ع) و تشکیل حکومت جهانی، اتحاد و انسجام مسلمانان نقش اساسی را خواهد داشت و باید مسلمانان از هرگونه اختلاف فرعی و موسمی پرهیز کنند و در برابر دشمنان مشترک، با اتحاد و وحدت و هماهنگی خود بایستند، تا بتوانند راه را برای ظهور مصلح کل جهانی هموار سازند[۲۴].
وظایف غیرالزامی
- زیارت امام و به یاد او بودن: یکی از وظایف و مسؤولیت‌های مهم مسلمانان درباره حضرت مهدی(ع)، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت در همه زمان‌ها و مکان‌ها و فراموش نکردن ذکر اوست[۲۵] اصولا باید توجه داشت یاد کردن از اهل بیت(ع) و بیان فضایل و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت(ع) و جلا یافتن دل‌های ما میشود.
- دعا برای امام: دعا و مناجات یکی از وظایف تفکیک‌ناپذیر زندگی و فرهنگ انسانِ منتظر[۲۶] و از نشانه‌های روشن انتظار واقعی است[۲۷]. حضرت مهدی(ع) فرموده‌اند: «برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما همان است»[۲۸]. هرچند امام به دعای ما نیازی ندارد، اما دعا برای حضرت نوعی ارتباط معنوی و قلبی با ایشان است[۲۹].
- اقتدا به سنت و سیره امام در امور استحبابی (تشبه به عبادات و اخلاق امام): از ویژگی‌های اخلاقی مؤثر در بُعد اجتماعیِ سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، میتوان به دعوت دیگران به همانندسازی (الگوپذیری) با اخلاق حسنه و مکارم اخلاق امام(ع) و عمل به آنچه امام(ع) آن را دوست دارد و دوری نسبت به آنچه از عمل به آن ناراحت میشود، اشاره نمود[۳۰]. پیروی کردن از امام و الگو قرار دادن ایشان در اخلاق و اعمال در آنچه مؤمن به حسب حال خود میتواند انجام دهد، معنی تشیع و حقیقت مأموم بودن است و کمال ایمان و تمامیت موالات امام و همراهی با او در روز قیامت و مجاورت با حضرتش در بهشت با این کار انجام میشود[۳۱].
- اعمال عبادی به نیابت از امام: مسلمانان می‌‌توانند برخی از اعمال را به نیت امام زمان(ع) انجام دهند مانند: دادن صدقه برای سلامتی او؛ انجام حج به نیابت از امام و غیره[۳۲].
وظایف خاص
وظایف الزامی
- انتظار فرج و ظهور امام مهدی(ع) (توسط فرد و جامعه): در مورد وظیفۀ انسان‌ها و جوامع نسبت به امام زمان(ع) باید توجه داشت یکی از وظایف مهم مردم در عصر غیبت، انتظار فرج است[۳۳]. رسول خدا(ص) فرمود: «با فضیلت‌ترین اعمال امت من، انتظار فرج است»[۳۴].[۳۵] در حدیثی امام جواد(ع) فرمود: «قائم ما مهدی است که باید در زمان غیبت، انتظار او کشیده شود و در عصر ظهور اطاعت شود»[۳۶].[۳۷]
- استقامت و صبر بر سختی‌های دوران غیبت امام مهدی(ع) (توسط فرد و جامعه): صبر یعنی خودداری در حال شدت، بر همین اساس، از جمله وظایفی که مسلمین به طور خاص در دوران غیبت برعهدۀ دارند صبر در سختی هاست[۳۸]؛ یعنی در برابر سختی‌ها به پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و همۀ انبیای عظام تأسّی کنند[۳۹]؛ سختی‌هایی که برای پاک‌سازی منتظران نهادینه شده به طوری که امام باقر(ع) در این زمینه فرمودند:.«ای شیعه آل پیامبر، آنقدر پاک‌سازی می‌‌شوید، مانند پاک‌سازی سرمه در چشم»[۴۰].[۴۱]
- آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی(ع): قیام حضرت مهدی(ع) پیش از هر چیز نیازمند به عناصر آماده و باارزش انسانی است که بتوانند بار سنگین چنان اصلاحات وسیعی را در جهان به دوش بکشند و این در درجۀ اول محتاج به انواع آمادگی برای پیاده کردن آن برنامۀ عظیم است[۴۲]. آمادگی‌هایی که عبارتند از: آمادگی در عرصۀ روحی و روانی؛ آمادگی در عرصۀ فکری و اعتقادی؛ آمادگی در عرصۀ اخلاقی و رفتاری؛ آمادگی در عرصۀ سیاسی؛ آمادگی در عرصۀ اقتصادی و آمادگی در عرصۀ نظامی.
- پیروی از نواب عام امام مهدی(ع): یکی از وظایف دوران غیبتپیروی از علمای راستین یا نواب عام است که در دستورات پیشوایان الهی آمده است[۴۳]. در دوره غیبت کبری، فقهای جامع الشرایط به نصب امام زمان(ع) مسئولیت نمایندگی عام امام(ع) را در استمرار حرکت حیات بخش امامت و پاسداری از احکام و مقررات اسلامی برعهده دارند[۴۴]. امام زمان(ع) فرمودند: «در پیش‌آمدهایی که برای شما رخ می‌دهد باید به راویان اخبار ما ـ دانشمندان علوم دینی ـ مراجعه کنید که ایشان حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنها هستم»[۴۵].
وظایف غیرالزامی
- دعا برای تعجیل فرج و ظهور امام مهدی(ع): یک سری وظایف برای مسلمین در زمان غیبت امام وجود دارد که این وظایف فقط نسبت به امام غائب حتمی و ضروری است؛ از جملۀ این وظایف دعا برای فرج حضرت حجت(ع) است[۴۶]. مراد از دعای فرج صرفاً خواندن زبانی دعا نیست؛ بلکه آرزویی برآمده از قلب و عشق به امام است؛ یعنی همچنان که امام عصر(ع) نماد همۀ آمال و آرزوهای انسان منتظر است، به همین ترتیب باید بزرگ‌ترین دغدغه انسان منتظر هم دعا برای تعجیل ظهور آن حضرت باشد[۴۷].
- غمگین بودن برای غیبت او و اشتیاق داشتن به ظهورش: از وظایف قلبی یک مؤمن منتظر که از اقسام یاری قلبی امام زمان(ع) محسوب میشود، حزن و اندوه در فراق او و ندبه و گریه‌های دلتنگی است[۴۸]. سدیر صیرفی می‌گوید: خدمت مولایم امام صادق(ع) رفتم و امام را در این حال دیدیم، او همچون مادر فرزند از دست داده، می‌گریست، اندوه از گونه‌های مبارکش پیدا بود و رنگ چهره‌اش تغییر کرده بود. اشک‌های او لباسش را خیس کرده بود و در این حالت می‌گفت: مولای من! غیبت تو، خواب را از چشمانم گرفته و زمین را بر من تنگ نموده و آسایش دلم را از من گرفته است. مولای من! غیبت تو، بلا و مصیبت مرا به فاجعه‌های ابدی پیوند داده است»[۴۹].[۵۰]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا میکند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته میشود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم میشود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی میشود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه میتوان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید میکند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی میدانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب میشود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا میگویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده میشود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا میکند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه میشود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش میشود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منابع
انصاری؛عبدالرحمن، وظایف منتظران امام عصر
طالعی، عبدالحسین، ره‌توشه منتظران
عالی، مسعود، مسأله مهدویت
صمدی، قنبر علی، آخرین منجی
فقیهی، علی نقی، سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران
کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران
[عباس گوهری|گوهری، عباس]]، رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه
آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود
فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد
صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری
اکبری، محمد رضا، پرچم هدایت
الهی‌نژاد، حسین، وظایف منتظران در عصر غیبت- دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر
موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان
نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود
سبحانی نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان
فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی
هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران
سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی- داوودپور، مرتضی، نقش انتظار فرج در انسجام اسلامی گروه‌های سیاسی اجتماعی و وظایف دولت زمینه‌ساز
محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت
عرفان، امیرمحسن، تبیین نقش گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت
حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام
شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه
کبیر، یحیی، جهان‌بینی و معارف تطبیقی
جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود
ظهوری‌فر، محمد، انتظار وظیفه‌ساز
شفیعی سروستانی، ابراهیم، معرفت امام زمان و تکلیف منتظران
طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت
مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها
پژوهشگران مرکز تخصصی مهدویت، آفتاب مهر
بالادستیان، محمد امین، حائریپور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش
پژوهشگران مرکز تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه
پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، آیین انتظار
تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه
شفائی، محبوب، موعود حق
شمس‌الدین، سید مهدی، در ساحل انتظار
مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار
موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان- موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار
پانویس
- ↑ .«لَا یَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً أَوْ خَائِفاً مَغْمُورا لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَیِّنَاتُهُ»؛ شرح نهج البلاغه، ج ۱۸، ص۳۴۷، حکمت ۱۴۳.
- ↑ ر. ک: موسوی اصفهانی، میرزا محمد تقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم، ج ۲، ص۱۰۴.
- ↑ ر. ک: رضوی، رسول، امام مهدی، ص۹۷ـ۱۰۰.
- ↑ ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۷۴؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص۷۷.
- ↑ ر. ک: موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار، ص۳۲-۳۳.
- ↑ ر. ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۹۳ ـ ۱۸۹.
- ↑ ر. ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۳۴ـ ۳۳۸؛ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۴۰ـ۱۶۰؛ شمس‌الدین، سید مهدی، در ساحل انتظار، ص۴۹ـ ۵۵؛ شفائی، محبوب، موعود حق، ص۲۱۱ـ۲۲۷؛ مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه (کتاب)|موعودنامه، ص۷۸۰؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۵ ـ۷۴؛ منصور هرنجی|هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران، ص۶۹؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص؟؟؟؛ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص۲۶۹، ۴۳۰؛ آفتاب مهر، ص۸۴ ـ۸۶؛ بالادستیان، محمد امین، حائریپور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص۱۴۱ ـ ۱۴۸؛ فرهنگ شیعه، ص۴۵۸ـ ۴۵۹؛ آیین انتظار، ص۱۹۶ـ۲۲۷؛ پرسمان نوجوان، ص۱۵ـ۲۲.
- ↑ «طوبی لشیعتنا المتمسکین بحبلنا فی غیبة قائمنا الثابتین علی موالاتنا و البراءة من أعدائنا أولئک منا و نحن منهم»؛ خصال، ج۲،ص۳۶۱؛ إربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۲،ص۵۲۴.
- ↑ ر. ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، معرفت امام زمان و تکلیف منتظران، ص۱۲۳.
- ↑ ر. ک: ظهوری‌فر، محمد، انتظار وظیفه‌ساز، ص؟؟؟.
- ↑ ر. ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص۱۲۲ـ ۱۲۴.
- ↑ ر. ک: سبحانی نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۴۲.
- ↑ ر. ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۴.
- ↑ ر. ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۹۳-۱۸۹.
- ↑ ر. ک: کبیر، یحیی، جهان‌بینی و معارف تطبیقی، ص۳۱۰-۳۱۱.
- ↑ ر. ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۸۶.
- ↑ ر. ک: فقیهی، علی نقی، سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران، ص۱۲۷.
- ↑ ابن بابویه، کامل الزیارات، ۳۲۹.
- ↑ «إِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَی الْمُؤْمِنِین»؛ کافی، ج ۲،ص۱۸۹.
- ↑ نهج البلاغه، ۴ /۷۲.
- ↑ ر. ک: حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام، ص۹۷.
- ↑ ر. ک: عرفان، امیرمحسن، تبیین نقش گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت، ص۲۲ ـ۲۳.
- ↑ ر. ک: داوودپور، مرتضی، نقش انتظار فرج در انسجام اسلامی گروه‌های سیاسی اجتماعی و وظایف دولت زمینه‌ساز، ص۳۸ ـ ۳۹.
- ↑ ر. ک: محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت، ص۱۰۷-۱۱۷.
- ↑ ر. ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۲.
- ↑ ر. ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص۸۱.
- ↑ ر. ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص۱۲۲-۱۲۴.
- ↑ «وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ»؛ بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۸۰، باب۳۱.
- ↑ ر. ک: سبحانی نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۴۶ ـ ۱۴۷.
- ↑ ر. ک: نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، ص۳۱.
- ↑ ر. ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص۵۰۰ و ۵۰۱.
- ↑ ر. ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص۱۲۳.
- ↑ ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، وظایف منتظران در عصر غیبت، ص۶۵.
- ↑ «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَج»؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص۱۵۶.
- ↑ ر. ک: حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین، وظایف منتظران در عصر غیبت (مقاله)|وظایف منتظران در عصر غیبت، ص۶۵.
- ↑ «إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِیُّ الَّذِی یَجِبُ أَنْ یُنْتَظَرَ فِی غَیْبَتِهِ وَ یُطَاعَ فِی ظُهُورِه»؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص۱۵۶.
- ↑ ر. ک: اکبری، محمد رضا، پرچم هدایت، ص: ۳۱-۳۲.
- ↑ ر. ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۴۵۳، ۴۵۵.
- ↑ ر. ک: فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص۷۹.
- ↑ «لَتُمَحَّصُنَّ یَا شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ تَمْحِیصَ الْکُحْلِ فِی الْعَیْنِ»؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۶.
- ↑ ر. ک: آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود، ص۱۷۲-۱۷۳.
- ↑ ر. ک: گوهری، عباس، رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه، ص۹۳-۹۵.
- ↑ ر. ک: کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص۲۰-۲۱-۲۲.
- ↑ ر. ک: فقیهی، علی نقی، سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران، ۱۲۹.
- ↑ «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَی رُوَاةِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۸۳.
- ↑ ر. ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۲۸-۲۳۳.
- ↑ ر. ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۳۲.
- ↑ ر. ک: عالی، مسعود، مسأله مهدویت، ص۲۹۳ ـ۲۹۶.
- ↑ .«هُوَ یَبْکِی بُکَاءَ الْوَالِهِ الثَّکْلَی ذَاتِ الْکَبِدِ الْحَرَّی قَدْ نَالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَیْهِ وَ شَاعَ التَّغْیِیرُ فِی عَارِضَیْهِ وَ أَبْلَی الدُّمُوعُ مَحْجِرَیْهِ وَ هُو یَقُولُ سَیِّدِی غَیْبَتُکَ نَفَتْ رُقَادِی وَ ضَیَّقَتْ عَلَیَّ مِهَادِی وَ ابْتَزَّتْ مِنِّی رَاحَةَ فُؤَادِی سَیِّدِی غَیْبَتُکَ أَوْصَلَتْ مُصَابِی بِفَجَائِعِ الْأَبَد»؛ کمال الدین، ج ۲، باب ۳۴، ص۲۱.
- ↑ ر. ک: انصاری؛عبدالرحمن، وظایف منتظران امام عصر، ص: ۵۶-۶۲؛ طالعی، عبدالحسین، ره‌توشه منتظران، ص۱۳-۲۰.