دعا برای تعجیل فرج

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

دعای فرج امام در جایگاه خاص برای مسلمین

مجموعه‌ای از وظایف برای مسلمین در زمان غیبت وجود دارد که این وظایف فقط نسبت به امام غائب حتمی و ضروری است؛ از جملۀ این وظایف، دعا برای فرج حضرت حجت(ع) است^[۱]. دعا در لغت به معنای نداست. این واژه به معنی خواندن و خواستنی است که مورد توجه قرار گیرد^[۲].
به طور کلی دعا و نیایش، در فرهنگ اسلامی جایگاه والایی دارد^[۳] به گونه ای که خداوند به دعا کننده وعدۀ اجابت داده است^[۴]: ﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ﴾^[۵] و درعظمت دعا همین بس که در روایتی امام باقر(علیه اسلام) به نقل از پیامبر فرمودند^[۶]«دعا جلوی قضای الهی را می‌‌گیرد»^[۷] یکی از مصادیق دعا می‌تواند رفع گرفتاری‌های همۀ انسان‌ها باشد. بر اساس آیات و روایات، این اتفاق تحقق نمی‌یابد مگر زمانی که امام غایب ظهور کند و جهان را به نور خودش روشن کند^[۸]، به همین دلیل در برخی روایات سفارش شده است برای فرج حضرت دعا کنیم. مراد از دعای فرج صرفاً خواندن زبانی دعا نیست؛ بلکه آرزویی برآمده از قلب و عشق به امام است؛ یعنی همچنان که امام عصر(ع) نماد همۀ آمال و آرزوهای انسان منتظر است، به همین ترتیب باید بزرگ‌ترین دغدغه انسان منتظر هم دعا برای تعجیل ظهور آن حضرت باشد^[۹]. در برای تعجیل فرج بیانگر آماده‌سازی برای ظهور منجی هم هست؛ چراکه دعا افزون بر اینکه یاری و کمک خواستن از خداوند قادر و تواناست، موجب آمادگی فکری و قلبی شده، نوعی توجه به وظایف و عهد و پیمان را به دنبال دارد^[۱۰].
اما این ادعا که دعا برای فرج امام در جایگاه ویژه برای مسلمین قرار دارد به وسیلۀ روایات ثابت شده است، چرا که معصومین با عبارات مختلف از مسلمین خواسته‌اند برای فرج حضرت دعا کنند^[۱۱].
اما چرا این همه اسرار از جانب ائمه برای دعای فرج امام در بیاناتشان ذکر شده است؛ می‌‌توان گفت دلیل آن به خاطر ویژگی‌های این دعاست که آن ویژگی‌ها هم در کلمات خود ائمه آمده است، از جمله: احیا و زنده نگه داشتن امر‌ ائمه‌ اطهار، ناامیدی شیطان، امید به نجات از فتنه‌ها، تعظیم شعائر الهی‌، جلب‌ شفاعت پیامبر و پیشوایان معصوم، استجابت‌ دعا، دفع بلا‌، وسعت روزی، آمرزش گناهان‌^[۱۲].
شاید بتوان گفت سر اینکه معصومین با عبارات مختلف از منتظرین خواسته‌اند تا برای ظهور دعا کنند این باشد که دعای منتظرین باعث تحقق حکومت جهانی مهدوی می‌‌شود امامی که تجسم همه انبیا و اولیا و واسطه همه فیوضات الاهی است^[۱۳] و دعا نکردن آنها ظهور حضرت را به تاخیر می‌‌اندازد. چنانکه حکومت امیرالمؤمنین(ع) با روی آوردن اغلب مردم به ایشان و تقاضای حاکمیت به وی محقق شد^[۱۴].
سید بن طاووس در باب این موضوع به فرزندش چنین گفت^[۱۵]: "خواسته‌های آن بزرگوار را بر خواسته‌های خود مقدم کن و صدقه دادن از سوی آن حضرت را پیش از صدقه دادن خودت و همچنین دعا برای آن حضرت را بر دعا کردن خودت مقدم کن و نیز در هر کار خیری که مایه وفای به حق آن حضرت است، او را در اولویت قرار بده".^[۱۶]

روایات دربارۀ دعا برای فرج

برخی از روایات دربارۀ دعای برای فرج عبارتند از:

امام زمان(ع) در ضمن توقیعی که از ناحیۀ مقدسه صادر شد فرمودند^[۱۷]: «"وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ"»^[۱۸] گرچه کلمۀ فرج به معنای مطلق گشایش است؛ اما در اینجا به قرینه سیاق توقیع و کلمه تعجیل این را می‌‌رساند که در اینجا مراد دعای برای ظهور حضرت است^[۱۹].
یکی از یاران حضرت هادی(ع) از آن بزرگوار دربارۀ برنامه عملی و وظیفه عموم شیعیان در زمان غیبت امام عصر سئوال می‌کند: در زمان غیبت، شیعیان شما چه کاری انجام دهند؟ امام هادی(ع) می‌فرماید^[۲۰]: «بر شما باد دعا و نیایش، و حفظ حالت انتظار»^[۲۱]
امام حسن عسکری(ع) به احمد بن اسحاق فرمود^[۲۲]: «سوگند به خداکه فرزندم مهدی(ع)‌ غیبت خواهد کرد؛ غیبتی که در آن مسلمانان گرفتار می‌‌شوند، مگر کسی که خدای عزوجل او را بر اعتقاد به امامت وی استوار کند و به او توفیق دهند که برای تعجیل در فرج او دعا کند». ^[۲۳]
امام صادق(ع) در روایتی یکی از آثار دعا برای تعجیل فرج امام عصر را اینگونه نقل کرده است«هر کس بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید: خداوندا! بر محمد و خاندان او درود فرست و در فرج ایشان تعجیل کن، نمیرد تا قائم(ع) را درک کند»^[۲۴].^[۲۵]

شرایط دعای فرج

دعا برای فرج دارای شرایطی است و صرفا گفتن الفاظ بدون توجه به معنا و مفهوم آن نمی‌تواند معنی دعا کردن برای فرج باشد^[۲۶]. بنابراین دعا زمانی می‌‌تواند در جایگاه خاص برای مسلمین قرار بگیرد که شرایط آن رعایت شود^[۲۷].
بر اساس آموزه های اسلام^[۲۸] شرایط دعای فرج اینچنین است^[۲۹]:

مسلمان واقعی با صراحت از خدای تعالی، ظهور حضرت را درخواست می‌‌کند. به هر زبانی که باشد عربی، فارسی یا زبان‌های دیگر^[۳۰].
منتظر هنگامی که دعای فرج را از کسی می‌شنود، آمین می‌‌گوید؛ چون آمین گفتن به منزله دعا است^[۳۱].
منتظر برای آمرزش گناهانی که ظهور و فرج امام را به تأخیر می‌‌اندازد، دعا کند^[۳۲].

و یا گفته شده است:^[۳۳] "دعای فرج زمانی می‌‌تواند برای مسلمین در جایگاه خاص قرار بگیرد که دعای فرج به واسطۀ حضرت در درگاه خدا عرضه شود؛ یعنی اینکه مسلمین به خاطر شان والای امام از امام بخواهند که در پیشگاه خداوند، برای ظهور دعا کند"^[۳۴].

نتیجه‌گیری

از مجموعه معارفی که در دعاها آمده می‌توان برداشت کرد دعا در تحقق ظهور مؤثر است؛ یعنی ممکن است دعا یکی از اسباب الهی برای فرج مردم و ظهور امام مهدی (ع) باشد^[۳۵]؛ فقط نکته ای که باید به آن توجه شود این است که شرایط دعا کردن باید هنگام دعا رعایت شود و صرفا لقلقۀ زبانی نباشد^[۳۶].