مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)

مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟
مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت
مدخل اصلی	مرابطه با امام مهدی
	v; t; e;

مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

مفهوم شناسی مرابطه

مرابطه در لغت به معنای بستن و محکم کردن است. در اصطلاح فقهی یعنی اینکه شخص مؤمن برای حفظ کشورهای اسلامی و جلوگیری از حملۀ کفار، در یکی از مراکز نفوذ دشمن، اسب (مقصود مرکب است) خود را نگه دارد تا اگر بر مسلمانان حمله کردند، جلوی آنها را بگیرد.به عبارتی حفظ و نگهبانی از مرزهای کشور اسلام و مقابله با متجاوزان است^[۱]. مرابطه در اصطلاح مهدویت به پیوند مومن با امام زمانش اطلاق میگردد.

مرابطه با امام مهدی

براساس آیۀ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ^[۲] مؤمنان به چند چیز موظف شده‌اند: صبر، مصابره و مرابطه است. در حدیثی از امام صادق (ع) چنین آمده است: «بر انجام واجبات پایداری بورزید و بر مصیبت‌ها با صبر غلبه کنید و ملازم با امامان (ع) باشید»^[۳]. براساس روایت، مرابطۀ در آیه در ارتباط با امامان (ع) معنی می‌شود و «رابِطُوا عَلَی الْأَئِمَّةِ (ع)‏» یعنی ملازم با امامان (ع) باشید. ملازمت به این است که انسان از ایشان جدا نشود و خود را در همه امور با آنها مربوط و ملتزم سازد. این التزام از قلب نشأت می‌گیرد و به همه اعمال انسان سرایت می‌کند. در هر موردی مؤمن باید خودش را با امامش ملازم کند و در حقیقت خود را به او ببندد.

در حدیث دیگری راوی از امام صادق (ع) درباره هر یک از سه سفارش در آیه سؤال می‌کند، حضرت چنین می‌فرمایند: «بر آزاری که به خاطر ما می‌شوید، صبر پیشه کنید. گفتم: "و در صبر غلبه کنید" یعنی چه؟ فرمود: به همراه ولیتان (امامتان) بر دشمنانتان (در صبر غلبه کنید). گفتم: "و مرابطه کنید" یعنی چه؟ فرمود: اقامت کردن همراه با امامتان»^[۴]. اقامت کردن همراه با امام (ع) همان معنای ملازمت و همراهی با ایشان و پایداری کردن و ایستادگی در جوار ایشان را می‌رساند. به تعبیر دیگر؛ مرابطۀ مؤمن با امام زمان به این است که خود را به ریسمان ولایت ایشان ببندد و به پیروی از ایشان و یاری حضرتش ملتزم باشد. این نوع از مرابطه بر افراد واجب عینی است و این رکنی از ارکان ایمان است که خداوند هیچ عملی را بدون آن نمی‌پذیرد^[۵].

مرابطه با امام عصر (ع) به این است که انسان خود را ملتزم سازد در هیچ امری از ایشان فاصله نگیرد و در همۀ امور زندگی هم قلباً با حضرت اتصال و ارتباط داشته باشد و هم در عمل مقید باشد از آن حضرت تبعیت نماید و به یاری ایشان در هر زمینه‌ای اقدام کند. لذا مرابطه به معنای آمادگی و مهیا بودن برای یاری امام منتظر است که البته نحوه این آمادگی و مهیا بودن بستگی به شرایط زمان و مکان دارد و اگر در بعضی از روایات سخن از آماده کردن اسب و شمشیر برای ظهور ولی امر (ع) به میان آمده و برای آن فضیلت بسیار شمرده شده است، به این معنا نیست که اینها موضوعیت دارند، بلکه با قدری تامل روشن می‌‌شود ذکر این موارد تنها به عنوان تمثیل و بیان لزوم آمادگی رزمی برای یاری آخرین حجت حق است و مسلما در این عصر بر شیعیان لازم است با مسلح شدن به تجهیزات نظامی روز خود را برای مقابله با دشمنان قائم آل محمد (ع) آماده سازند و البته در حال حاضر به خاطر وجود حکومت شیعی و حاکمیت فقیه جامع الشرایط بر سرزمین اسلامی این وظیفه در درجه اول بر عهده حکومت اسلامی است که در هر زمان قوای مسلح کشور را در بالاترین حد آمادگی نظامی قرار دهند تا در هر لحظه که اراده الهی بر ظهور منجی عالم بشریت (ع) قرار گرفت بتوانند به بهترین نحو در خدمت آن حضرت باشند^[۶].

پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت الله موسوی اصفهانی؛

آیت الله سید محمد تقی موسوی اصفهانی، در کتاب «تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌» در این‌باره گفته است: «بدان که مرابطه از "رَبْط" به معنی بستن گرفته شده، و منظور از آن در کتاب و سنت چند معنی است: معنی اول: آنچه فقها در کتاب جهاد از مباحث فقه یاد کرده‌اند این که: شخص مؤمن در یکی از مراکز نفوذ دشمن اسب [و مرکب] خود را نگاه دارد، برای حفظ بلاد اسلام از یورش و هجوم کفار، که هرگاه بر مسلمین هجوم کنند آن‌ها را دفع نماید. و حداقل این مرابطه سه روز و حداکثر چهل روز است، و چون از چهل روز بیشتر شود ثواب مجاهدین را خواهد داشت، و در استحباب این گونه از مرابطه بین زمان حضور امام (ع) و زمان غیبت او فرقی نیست، و این مرابطه فضیلت بسیار دارد، چنان که در حدیث نبوی که در کتاب جواهر الکلام^[۷] به نقل از منتهی حکایت شده از پیغمبر اکرم (ص) است که فرمود: "یک شب مرابطه کردن [و اسب مهیا داشتن] در راه خدا از این که شخص یک ماه روزها روزه باشد و شب‌ها به عبادت قیام نماید ثوابش بیشتر است، پس هرگاه بمیرد عملی که انجام می‌داده بر او جریان خواهد یافت، و روزیش بر او جاری خواهد شد، و از فرشته‌ای که در قبر مردگان را بازجویی کند، ایمن خواهد ماند"»^[۸].

۲. حجت الاسلام و المسلمین بنی‌هاشمی؛

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد بنی‌هاشمی، در کتاب «برکات انتظار» در این‌باره گفته است:

«هر مؤمنی باید با امام زمان خود اتصال و ارتباط داشته باشد، یعنی از طرق مختلف خود را به ایشان پیوند بزند. این وظیفه‌ای است که به صورت واجب عینی هر مکلفی نسبت به انجامش مؤظف می‌باشد و ریشه آن در قرآن کریم آمده است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ^[۹]. در آیه شریفه، مؤمنان به چند چیز مؤظف شده‌اند. یکی از آنها "صبر" دوم "مصابره" و سوم "مرابطه" است. در احادیثی که ذیل آیه آمده است، درباره هر یک از این سه واجب، توضیح لازم بیان شده است.

در یکی از این احادیث، از قول حضرت امام صادق (ع) چنین نقل شده است: "بر انجام واجبات پایداری بورزید. و بر مصیبت‌ها با صبر غلبه کنید. و ملازم با امامان (ع) باشید"^[۱۰]. با این توضیح، مرابطه در آیه شریفه در ارتباط با امامان (ع) معنی می‌شود. لغت مرابطه از "ربط" است که به معنای بستن چیزی و محکم کردن آن می‌باشد و "رابط" به معنای "واظب علی الامر و لازمه" به کار رفته است^[۱۱].

به این ترتیب «"رابِطُوا عَلَى الْأَئِمَّةِ (ع)‏"» یعنی ملازم با امامان (ع) باشید. ملازمت به این است که انسان از ایشان جدا نشود و خود را در همه امور با آنها مربوط و ملتزم سازد. این التزام از قلب نشأت می‌گیرد و به همه اعمال انسان سرایت می‌کند. در هر موردی مؤمن باید خودش را با امامش ملازم کند و در حقیقت خود را به او ببندد. در حدیث دیگری راوی از امام صادق (ع) درباره هر یک از این سه سفارش در آیه شریفه سؤال می‌کند، حضرت چنین می‌فرمایند: "بر آزاری که به خاطر ما می‌شوید، صبر پیشه کنید. گفتم: "و در صبر غلبه کنید" یعنی چه؟ فرمود: به همراه ولیتان (امامتان) بر دشمنانتان (در صبر غلبه کنید). گفتم: "و مرابطه کنید" یعنی چه؟ فرمود: اقامت کردن همراه با امامتان"^[۱۲]. اقامت کردن همراه با امام (ع) همان معنای ملازمت و همراهی با ایشان و پایداری کردن و ایستادگی در جوار ایشان را می‌رساند. به تعبیر صاحب کتاب شریف مکیال المکارم: مرابطه مؤمن با امام زمانش به این است که خود را به ریسمان ولایت ایشان ببندد (بربط نفسه بحبل ولایته) و به پیروی از ایشان و یاری حضرتش ملتزم باشد. و این نوع از مرابطه^[۱۳] بر تک تک افراد واجب عینی است و نیابت در آن پذیرفته نمی‌باشد. و این رکنی از ارکان ایمان است که خداوند هیچ عملی را بدون آن نمی‌پذیرد^[۱۴].

مرابطه با امام عصر (ع) به این است که انسان خود را ملتزم سازد که در هیچ امری از ایشان فاصله نگیرد و در همه امور زندگی هم قلباً با حضرتش اتصال و ارتباط داشته باشد و هم در عمل مقید باشد که از آن حضرت تبعیت نماید و به یاری ایشان در هر زمینه‌ای اقدام کند. طبیعی است که در این صورت جزء اعوان و انصار ایشان در زمان غیبت قرار می‌گیرد. این خود از بزرگترین فرج‌هایی است که به برکت انتظار فرج امام (ع) نصیب او می‌گردد.

راه‌هایی که برای نصرت امام زمان (ع) در همین زمان وجود دارد، متعدد و فراوان می‌باشد که در جای خود به بحث تفصیلی در این باره پرداخته‌ایم^[۱۵]. هم چنین علاقه‌مندان می‌توانند به کتاب ارزشمند "شیوه‌های یاری قائم آل محمد (ص)" اثر مرحوم آیت الله میرزا محمد باقر فقیه ایمانی رجوع کنند که در آن دوازده کیفیت برای یاری آن امام عزیز بیان شده است. کیفیت هشتم آن چنین است: کیفیت هشتم، آرزو و تمنای یاری ایشان است در حالی که با عزم و اراده حقیقی و اشتیاق قلبی و صدق و یقین باشد ^[۱۶]»^[۱۷].

۳. آقای دکتر شفیعی سروستانی؛

آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در مقاله «نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی» در این‌باره گفته است:

«مرابطه " چنان‌که فقها در کتاب جهاد گفته‌اند، این است که شخص مؤمن برای جلوگیری از هجوم و نفوذ مشرکان و کافران در مرزهای کشور اسلامی و یا هر موضعی که از آن احتمال بروز حمله‌ای علیه مسلمانان می‌‌رود، به حال آماده باش و در کمین به سر برد.این عمل در زمان غیبت امام معصوم (ع)، مستحب بوده و فضیلت‌های بسیاری برای آن بر شمرده شده است، چنان‌که در روایتی که به طریق اهل سنت از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده آمده است:"یک شب نه روز مرابطه (مرزداری) در راه خدا از اینکه شخص یک ماه روزها روزه باشد و شب‌ها به عبادت قیام نماید ثوابش بیشتر است. پس هر گاه در این راه بمیرد عملی که انجام می‌‌داده بر او جریان خواهد یافت، و روزیش بر او جاری خواهد شد و از فرشته‌ای که در قبر مرده‌ها را امتحان می‌‌کند ایمن خواهد ماند"^[۱۸].

اما در مورد اینکه حداقل و حداکثر زمان مرابطه چه اندازه است باید گفت که: حداقل زمان مرابطه سه روز و حداکثر آن چهل روز است، زیرا اگر از این مقدار بیشتر شود دیگر بر آن صدق مرابطه نکرده و جهاد شمرده می‌‌شود و شخصی هم از ثواب جهادکنندگان برخوردار می‌‌شود.

علامه مجلسی در شرح این فرمایش امام (ع)، می‌‌فرماید:"بر شیعیان واجب است که خود را بر اطاعت امام بر حق و انتظار فرج او ملتزم سازند و برای یاری نمودنش مهیا باشند"^[۱۹]. .

شیخ محمد حسن نجفی نیز در کتاب "جواهر الکلام" در شرح روایت مزبور می‌‌فرماید:"مرابطه در این روایت به معنای اراده انتظار فرج در تمام ساعات شبانه روز است، همچنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است، نه مرابطه مصطلح در فقه "^[۲۰]؛ البته شاید بتوان گفت که کلام مرحوم صاحب جواهر نیز در نهایت به همان کلام مرحوم علامه مجلسی بر می‌‌گردد که فرمودند: مرابطه در روایت مزبور به معنای آمادگی و مهیا بودن برای یاری امام منتظر می‌‌باشد. که البته نحوه این آمادگی و مهیا بودن بسته به شرایط زمان و مکان دارد و اگر در بعضی از روایات سخن از آماده کردن اسب و شمشیر برای ظهور ولی امر (ع) به میان آمده، و برای آن فضیلت بسیار برشمرده شده است، به این معنا نیست که اینها موضوعیت دارند، بلکه با قدری تامل روشن می‌‌شود که ذکر این موارد تنها به عنوان تمثیل و بیان لزوم آمادگی رزمی برای یاری آخرین حجت حق می‌‌باشد، و مسلما در این عصر بر شیعیان لازم است که با مسلح شدن به تجهیزات نظامی روز خود را برای مقابله با دشمنان قائم آل محمد (ع) آماده سازند، و البته در حال حاضر به خاطر وجود حکومت شیعی و حاکمیت فقیه جامع الشرایط بر سرزمین اسلامی این وظیفه در درجه اول بر عهده حکومت اسلامی است که در هر زمان قوای مسلح کشور را در بالاترین حد آمادگی نظامی قرار دهند تابه فضل خدا در هر لحظه که اراده الهی بر ظهور منجی عالم بشریت (ع) قرار گرفت بتوانند به بهترین نحو در خدمت آن حضرت باشند»^[۲۱].

۴. خانم طاووسی؛

سرکار خانم سکینه طاووسی، در کتاب «انتظار از دیدگاه اهل بیت» در این‌باره گفته‌ است:

«از طریق آشنایی با معنای مرابطه و فضیلت آن، می‌‌توان هر چه بهتر به شناسایی معارف مربوط به مباحث مهدویت و تکالیف عصر انتظار، پرداخت. "مرابطه" از "ربط" به معنی "بستن" است و در اصطلاح فقهی یعنی اینکه؛ شخص مؤمن در یکی از مراکز نفوذ دشمن، اسب [مرکب]خود را نگه داشته، برای حفظ بلاد اسلام و جلوگیری از یورش کفار، که اگر بر مسلمین هجوم کنند، آنها را دفع نماید"^[۲۲].

در فضیلت مقام و مرتبت مرابطه کننده در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است که: یک شب مرابطه کردن [اسب مهیا داشتن در راه خدا، از اینکه شخص یک ماه، روزها روزه باشد و شب‌ها به عبادت قیام کند، ثوابش بیشتر است، پس هرگاه بمیرد عملی که انجام می‌‌داده، بر او جریان خواهد یافت. و روزیش بر او جاری، خواهد شد^[۲۳]. شاید منظور، عالم برزخ باشد»^[۲۴].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

پانویس

↑ ر.ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۵۷۵-۵۷۶؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۱۴۳-۱۴۴؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی، ص؟؟؟
↑ «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
↑ «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع)فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا قَالَ اصْبِرُوا عَلَی الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَلَی الْمَصَائِبِ وَ رابِطُوا عَلَی الْأَئِمَّةِ ع‏»؛ اصول کافی، ج۲، ص۸۱، ح ۳.
↑ «اصْبِرُوا عَلَی الْأَذَی فِینَا قُلْتُ وَ صابِرُوا قَالَ عَدُوَّکُمْ مَعَ وَلِیِّکُمْ قُلْتُ وَ رابِطُوا قَالَ الْمُقَامَ مَعَ إِمَامِکُمْ»؛ بحار الانوار، ج ۲۴، ص ۲۱۷، ح ۱۱.
↑ ر.ک: بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص ۱۰۶-۱۰۹.
↑ ر.ک: بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص ۱۰۶-۱۰۹؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی، ص؟؟؟
↑ جواهر الکلام، ج ۲۱، ص ۴۰.
↑ موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۵۷۵-۵۷۶.
↑ "ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید" سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
↑ الگو:متنن حدیث؛ اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر، باب اداء الفرائض، ح ۳.
↑ المعجم الوسیط، ص ۳۲۳.
↑ «"اصْبِرُوا عَلَى الْأَذَى فِينَا قُلْتُ وَ صابِرُوا قَالَ عَدُوَّكُمْ مَعَ وَلِيِّكُمْ قُلْتُ وَ رابِطُوا قَالَ الْمُقَامَ مَعَ إِمَامِكُمْ "»؛ بحار الانوار، ج ۲۴، ص ۲۱۷، ح ۱۱.
↑ در کتاب مکیال المکارم ج ۲، ص ۴۲۴ و ۴۲۶ دو معنای دیگربرای «مرابطه» از احادیث استفاده شده است که آنها از جمله مستحبات هستند.
↑ مکیال المکارم، ج ۲، ص ۴۲۵.
↑ به حلقه ششم از این سلسله درس‌ها مراجعه کنید.
↑ شیو‌ه‌های یاری قائم آل محمد؛ ص: ۸۹.
↑ بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص ۱۰۶-۱۰۹.
↑ « رِبَاطُ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ خَيْرٌ مِنْ صِيَامِ شَهْرٍ وَ قِيَامِهِ، وَ إِنْ ماتَ مُرابِطاً جَرَی عَلَيْهِ عَمَلُهُ وَ اَجْرِي عَلَيْهِ رِزْقُهُ وَ اَمِنَ مِنَ الْفَتَّانِ»؛ البرهان، علاءالدین علی المتقی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت،مؤسسة الرسالة،۱۴۱۳ ق، ج ۴، ص ۲۸۴، ح ۱۰۵۰۹
↑ أَي يَجِبُ عَلَی الشِّيعَةِ أَنْ يَرْبِطُوا أَنْفُسَهُمْ عَلَی طاعَةِ إِمَامِ الحَقِّ وَ انتِظارِ فَرَجِهِ وَ يَتَهَيَّأوا لِنُصْرَتِهِ؛ المجلسی، المولی محمد باقر، مراة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ ق، ج ۲۶، ص ۵۸۲.
↑ وَ هُوَ مَحْمُولٌ عَلَی إِرَادَةِ تَرَقُّبِ الْفَرَجِ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ كَمَا جَائَتْ بِهِ النُّصُوصُ لَا الرِّبَاطُ الْمُصْطَلَحُ؛ النجفی، الشیخ محمد حسن، پیشین، ج ۲۱، ص ۴۳.
↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی.
↑ اصول کافی، ج ۸، ص ۵۸۵.
↑ «"رِبَاطُ لَيْلَةٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ خَيْرٌ مِنْ صِيَامِ شَهْرٍ وَ قِيَامِهِ وَ إِنْ مَاتَ جَرَى عَلَيْهِ عَمَلُهُ اَلَّذِي كَانَ يَعْمَلُهُ وَ أُجْرِيَ عَلَيْهِ رِزْقُه"»؛ عوالی اللئالی العزیزیه، ج ۳، باب الجهاد، ص ۱۸۳، و نیز در، الجامع الصحیح، ج ۶ باب فضل الرباط فی سبیل الله، ص ۵۱، و در: جواهر الکلام، ج ۲۱، کتاب الجهاد، ص ۴۰.
↑ انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص 143-144.

[1] ر.ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۵۷۵-۵۷۶؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۱۴۳-۱۴۴؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی، ص؟؟؟

[2] «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.

[3] «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع)فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا قَالَ اصْبِرُوا عَلَی الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَلَی الْمَصَائِبِ وَ رابِطُوا عَلَی الْأَئِمَّةِ ع‏»؛ اصول کافی، ج۲، ص۸۱، ح ۳.

[4] «اصْبِرُوا عَلَی الْأَذَی فِینَا قُلْتُ وَ صابِرُوا قَالَ عَدُوَّکُمْ مَعَ وَلِیِّکُمْ قُلْتُ وَ رابِطُوا قَالَ الْمُقَامَ مَعَ إِمَامِکُمْ»؛ بحار الانوار، ج ۲۴، ص ۲۱۷، ح ۱۱.

[5] ر.ک: بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص ۱۰۶-۱۰۹.

[6] ر.ک: بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص ۱۰۶-۱۰۹؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی، ص؟؟؟

[7] جواهر الکلام، ج ۲۱، ص ۴۰.

[8] موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۵۷۵-۵۷۶.

[9] "ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید" سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.

[10] الگو:متنن حدیث؛ اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر، باب اداء الفرائض، ح ۳.

[11] المعجم الوسیط، ص ۳۲۳.

[12] «"اصْبِرُوا عَلَى الْأَذَى فِينَا قُلْتُ وَ صابِرُوا قَالَ عَدُوَّكُمْ مَعَ وَلِيِّكُمْ قُلْتُ وَ رابِطُوا قَالَ الْمُقَامَ مَعَ إِمَامِكُمْ "»؛ بحار الانوار، ج ۲۴، ص ۲۱۷، ح ۱۱.

[13] در کتاب مکیال المکارم ج ۲، ص ۴۲۴ و ۴۲۶ دو معنای دیگربرای «مرابطه» از احادیث استفاده شده است که آنها از جمله مستحبات هستند.

[14] مکیال المکارم، ج ۲، ص ۴۲۵.

[15] به حلقه ششم از این سلسله درس‌ها مراجعه کنید.

[16] شیو‌ه‌های یاری قائم آل محمد؛ ص: ۸۹.

[17] بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص ۱۰۶-۱۰۹.

[18] « رِبَاطُ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ خَيْرٌ مِنْ صِيَامِ شَهْرٍ وَ قِيَامِهِ، وَ إِنْ ماتَ مُرابِطاً جَرَی عَلَيْهِ عَمَلُهُ وَ اَجْرِي عَلَيْهِ رِزْقُهُ وَ اَمِنَ مِنَ الْفَتَّانِ»؛ البرهان، علاءالدین علی المتقی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت،مؤسسة الرسالة،۱۴۱۳ ق، ج ۴، ص ۲۸۴، ح ۱۰۵۰۹

[19] أَي يَجِبُ عَلَی الشِّيعَةِ أَنْ يَرْبِطُوا أَنْفُسَهُمْ عَلَی طاعَةِ إِمَامِ الحَقِّ وَ انتِظارِ فَرَجِهِ وَ يَتَهَيَّأوا لِنُصْرَتِهِ؛ المجلسی، المولی محمد باقر، مراة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ ق، ج ۲۶، ص ۵۸۲.

[20] وَ هُوَ مَحْمُولٌ عَلَی إِرَادَةِ تَرَقُّبِ الْفَرَجِ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ كَمَا جَائَتْ بِهِ النُّصُوصُ لَا الرِّبَاطُ الْمُصْطَلَحُ؛ النجفی، الشیخ محمد حسن، پیشین، ج ۲۱، ص ۴۳.

[21] شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی.

[22] اصول کافی، ج ۸، ص ۵۸۵.

[23] «"رِبَاطُ لَيْلَةٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ خَيْرٌ مِنْ صِيَامِ شَهْرٍ وَ قِيَامِهِ وَ إِنْ مَاتَ جَرَى عَلَيْهِ عَمَلُهُ اَلَّذِي كَانَ يَعْمَلُهُ وَ أُجْرِيَ عَلَيْهِ رِزْقُه"»؛ عوالی اللئالی العزیزیه، ج ۳، باب الجهاد، ص ۱۸۳، و نیز در، الجامع الصحیح، ج ۶ باب فضل الرباط فی سبیل الله، ص ۵۱، و در: جواهر الکلام، ج ۲۱، کتاب الجهاد، ص ۴۰.

[24] انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص 143-144.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]