نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۲۲ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۲۲ توسط Wasity(بحث | مشارکت‌ها)
آیا امام مهدی(ع) فرزند دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.
«دلیل معتبری در دست نداریم که موضوع ازدواج آنجناب و وجود اولاد را به‌طور قطع اثبات کند یا نفی نماید، البته ممکن است به‌طور ناشناس ازدواج کرده و اولاد ناشناسی هم داشته باشد و هرطور صلاح بداند عمل کند، گرچه بعضی از دعاها دلالت دارند که از آن حضرت فرزندانی به وجود آمده یا بعد از این بوجود خواهد آمد[۲]»[۳].
« عقل به ما می‌گوید دنبال مسائلی برویم که چهار شرط داشته باشد: (۱): ضروری و واجب باشد؛ (۲): مستحب و مفید باشد؛ (۳): مشکل فردی در آن حل شود؛ (۴): جامعه‌ای را از خطر و انحرافنجات دهد.
اطلاعات جزئی راجع به مسائل شخصی امام زمان(ع) و هیچ امام دیگر، نه واجب و ###313### است و نه مشکل فرد و جامعه‌ای را حل می‌کند. وقتی ######313###### ما، به ویژه نسلجوان از مهم‌ترین ضروریات غافل هستند؛ آیا صلاح است که ما وقت خود را برای این گونه سؤالات صرف کنیم؟! قرآن کریم در سوره کهف از جوانمردانی یاد می‌کند که در اقلیت بودند و چون احساس کردند که در محیط فاسد نمی‌توانند مکتب خودشان را حفظ کنند؛ از رفاه و لذت‌های زندگی شهری صرف نظر کردند. و در بیابان‌ها غاری یافته، به آن جا هجرت نمودند تا دین خود را حفظ کنند. این نسخه قرآنی، نسخه شفابخش تمام مسلمانانی است که در سرزمین‌های کفر در اقلیت هستند و تصمیم دارند تا دین خود را حفظ کنند و اگر لازم باشد از منطقه‌ای به منطقه‌ای هجرت نموده، هم فکران خود را شناسایی کنند؛ از در آمدها و رفاه‌هایی بگذرند؛ ولی تحت تأثیر آنها قرار نگیرند. قرآن از کسانی که به جای این نسخه شفابخش در فکر آمار و تعداد آن افراد هستند و با هم گفت وگو می‌کنند که آیا آن جوانمردان، سه نفر، پنج نفر یا هفت نفر بودند، به شدت انتقاد می‌کند[۴]. دغدغه ما باید این مسأله باشد که چه کنیم تا سرباز مهدی(ع) شویم، نه آن که حضرتمهدی(ع) خانواده دارد یا ندارد! لابد پس از این سؤال، سؤال‌های دیگری از این نوع هم پیش می‌آید؛ مثلاً این که آیا فرزندان ایشان پسرند یا دختر؛ داماد و عروسشان چه کسانی هستند؛ غذایشان چیست؟... درست مثل وقتی که حضرت علی(ع) فرمودند: "از من بپرسید تا مرا از دست نداده‌اید"؛ در این میان کسی پرسید: "تعداد موهای سر من چقدر است؟" خداوند متعال بعضی از سؤال‌ها را به گونه‌ای جواب میدهد که سؤال کننده از سؤال خود شرمنده شود؛ مثلاً از پیغمبر می‌پرسیدند: چه چیزهایی را انفاق کنیم: چه چیز یعنی، لباس، غذا، میوه، گوشت یا نان و... اما خداوند به جای این که بفرماید چه چیزی را صدقه بدهید، جواب دیگری میدهد و می‌فرماید: "هر چه می‌خواهید، بدهید؛ ولی به پدر و مادر بدهید". و به جای "چه چیز" به "چه کس" توجه می‌کند. ما از این شیوه قرآنی استفاده می‌کنیم که لازم نیست هر سؤالی را جواب بدهیم؛ ولی لازم است جواب ما ارشادی باشد؛ یعنی سؤال کننده به سمت و سوی دیگری هدایت شود. خوراک، پوشاک یا مسکن مسأله اصلی نیست؛ سؤال اصلی، نوع صدقه نیست؛ بلکه صدقه گیرنده مورد توجه است»[۵].
«آیا حضرت مهدی(ع) پیش از ظهور، همسر و فرزندانی دارد؟ این یکی از پرسش‌های مرتبط با دورانغیبت به شمار می‌آید و تاکنون پاسخ قطعی بدان داده نشده است. برخی برآنند که حضرت مهدی(ع) همسر و فرزند دارد. دلیل‌های این گروه را بر می‌شمریم:
روايات:کفعمی، در کتاب مصباح روایتی نقل می‌کند که نشان میدهد همسر آن حضرت(ع) از فرزندان "عبدالعزّی" پسر عبدالمطلب است.[۸] البته روایاتی نیز که درباره فرزندان حضرتنقل شده، بر همسر داشتن آن بزرگوار گواهی میدهد. در این بخش، با توجه به ظرفیت کتاب، توجه به نمونه‌هایی از این روایات و احتمالات مربوط به آن، سودمند مینماید:
امام صادق(ع) فرمود:صاحب این امر در غیبت دارد؛ یکی از آنها چنان طولانی می‌شود که بعضی می‌گویند: وفات کرده؛ برخی می‌گویند: کشته شده و گروهی می‌گویند: آمده و رفته است، جز شماری اندک از شیعیان، هیچ کس بر باور خود استوار نیست و کسی از اقامتگاهش آگاهی ندارد. حتی فرزندانش جایگاهش را نمی‌دانند. فقط کسی که متصدی امور اوست، از آن خبر دارد.[۹]
امام رضا(ع) در فرازی از دعای ویژه‌ای که باید در زمانغیبت خوانده شود، خداوند را این گونه می‌خواند: "اللَّهُمَّ أَعْطِهِ فِي نَفْسِهِ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ "[۲۱].
در پایان صلواتی که از حضرت مهدی(ع) نقل شده است، چنین می‌خوانیم: "وَ صَلِّ عَلى وليك و ولاة عهدي و ألأئمة من وليه و مُد في أعمارهم و زد في آجالهم؛ "[۲۲]»[۲۳].
«در مورد اینکه در غیبت کبری برای حضرتصاحب الامرهمسر و فرزندانی هست یا نه؟ دلیل قطعی بر وجود یا عدم وجود آن نداریم، لکن شواهدی هست که وجود همسر و فرزندان را اثبات می‌نمایند و آنها عبارتند از:
قواعد کلی:احکام کلی شریعت محمدی(ص) ایجاب می‌کند که حضرتبقیة الله(ع) نیز مانند دیگر پیشوایانمعصومتشکیل خانواده داده، از سنت جد بزرگوارش حضرت محمد مصطفی (ص) پیروی نماید. مرحوم محدث نوری می‌فرماید: "چگونه ترک خواهند نمود چنین سنت عظیمه جد بزرگوار خود را، با آن همه ترغیب و تحریص، که در فعل آن، و تهدید و تخویف که در ترک آن شده است، سزاوارترین امت در اخذ به سنتپیامبر(ص) امام هر عصر است و تاکنون کسی ترک آن را ازخصایص آن جناب نشمرده است"[۲۴]. مرحوم نهاوندی می‌فرمایند: "بالجمله بعد از اعتقاد به زندگی و غیبت آن بزرگوار، و استحباب تناکح و تناسل و منع از رهبانیت و عزوبت، لابد آن بزرگوار را عیال و اولاد خواهد بود، و کثرت آن به سبب طول عمر، چنانکه عادت اقتضا می‌کند، باعث اختیار بلدی خاص است که خالی از غیر خواص باشد، تا آنکه ذکر آن حضرت چنانکه مقتضای حکمت غیبت است، مستور بماند و اولاد او هم به آسودگی خاطر زندگی کنند، پس گول این شبهات را مخور و انکار وجود بلاد و اولاد آن بزرگوار را افسانه شمر"[۲۵]. بنابراین، طبق قواعد کلی باید حضرت دارای همسر و فرزند باشد چنانکه این دو بزرگوار اشاره فرموده‌اند.
امام صادق(ع) می‌فرماید: "برای صاحب این امر دو غیبت است، یکی از آنها به قدری طولانی می‌شود که برخی مردم می‌گویند وفات کرده و برخی می‌گوید کشته شده و برخی می‌گویند آمده و رفته، جز تعدادی اندک از شیعیان، بر باور خود استوار نماند و کسی از اقامتگاه او مطلع نمی‌شود، حتی فرزندان او جایگاه او نمی‌دانند، به جز کسی که متصدی امور اوست"[۳۱].
دعاها: علاوه بر روایات و قواعد کلی، برخی دعاها نیز از معصومین(ع) صادر شده و یا از ناحیه مقدسه رسیده است، دلالت دارند بر اینکه برای حضرت اهل و عیال و فرزندانی هست و در دعاها نامی از انها برده شده و در حق آنان دعا شده است. در این دعاها تعبیر "ولد"، "ذریه"، "اهل بیت" به‌کار رفته که همه اینها وجود همسر و فرزندان را برای آن حضرت اثبات می‌کنند، در این مورد دعا بسیار است، ما به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:
در آخرین فراز از صلواتی که از ناحیه مقدسه صادر شده چنین می‌خوانیم: "صَلِّ عَلَى وَلِيِّكَ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ وَ مُدَّ فِي أَعْمَارِهِمْ وَ زِدْ فِي آجَالِهِمْ"[۳۹]؛
در ضمن دعایی که به هنگام وداع سرداب مقدس وارد شده، چنین می‌خوانیم: "وَ صَلِّ عَلَى وَلِيِّكَ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ..."[۴۰]؛
در دعایی که امام رضا(ع) تعلیم فرموده که در عصر غیبت خوانده شود، چنین آمده است: "اللَّهُمَ أَعْطِهِ فِي نَفْسِهِ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ..."[۴۱]
در فرازی از زیارت مخصوص حضرتولی عصر(ع) که روزهای جمعه وارد است، چنین می‌خوانیم: "يَا مَوْلَايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ عَلَى آلِ بَيْتِكَ هَذَا يَوْمُ الْجُمُعَةِ... صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّاهِرِينَ"[۴۲]؛
دعا بسیار طولانی از ناحیه مقدسه صادر شده که سید بن طاووس آن را از تعقیبات عصر جمعه شمرده و می‌فرماید: اگر به هیچ کدام از اعمال عصر جمعه موفق نشوی، این دعا را ترک نکن که از ناحیه مقدسه به آن امر شده است و در فرازی ازآن دعا می‌خوانیم: "حَتَّى نَنْظُرَ إِلَى وَلِيِّكَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ ظَاهِرَ الْمَقَالَةِ وَاضِحَ الدَّلَالَةِ هَادِياً مِنَ الضَّلَالَةِ شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ..."[۴۳]؛ به هر حال، در دعاهای بسیاری اشاره به فرزندان و اهل بیتحضرت شده است که در مجموع می‌توان وثوق به وجود آنها پیدا کرد، هر چند قطع به وجود همسر و فرزند پیدا نمی‌شود، زیرا این روایات و دعاها درحد تواتر نیستند که مفید یقین باشند»[۴۴].
«از آنجایی که روایت صریح و روشنی در این‌باره در دست نیست، در بین دانشمندانشیعه سه دیدگاه متفاوت پدید آمده است. که هریک برخاسته از پاره‌ای روایات است. امید می‌رود با بحث‌های جدّی‌تر و فراگیرتر، پاسخی درخور و مطمئن ارائه گردد.
گمانه‌های سه گانه‌ای که مطرح شده بدین قرار است:
۱) ازدواج کرده و دارای فرزندانی نیز هست:[۴۵]کسانی که بر این باورند، اعتقاد دارند آن حضرت نه فقط ازدواج کرده، که دارای فرزندانی نیز هست و آنان نیز فرزندانی دارند و....
میرزاحسین طبرسی نوری از جمله کسانی که بر این مطلب پافشاری زیادی دارد. ایشان در نجم الثاقب با عنوان "دفع شبهه نبودن اولاد برای آن حضرت" آورده است: سید بن طاووس در اواخر کتاب "جمال الاسبوع"[۴۶] گفته که: "من یافتم روایتی به سند متصل به اینکه از برای مهدی گروهی از اولاد است که والیانند در اطراف شهرها که در دریاست و ایشان دارایند غایت بزرگی و صفات نیکان را"[۴۷]. در مراجعه به جمال الاسبوع درخواهیم یافت که نه فقط سندی بر این ادعا نیاورده، بلکه مشخص نکرده این سخن از چه کسی ذکر شده است. استناد به چنین سخنی بر مطلبی به این مهمّی، جای بسی شگفتی است. کسانی که بر دیدگاه نخست پای می‌فشارند، بر این باورند که زن و فرزند داشتن حضرت با قواعد کلی روایات و ادعیه سازگار است[۴۸]. ایشان بر این باورند که احکام کلی شریعت محمّدی(ص) ایجاب می‌کند که حضرت مهدی(ع) نیز به مانند دیگر پیشوایانمعصوم(ع) تشکیل خانواده داده از سنّت جد بزرگوار خود پیروی نماید[۴۹].
اما نکته قابل توجّه این است که این استحباب با مسئله بسیار مهمّی با عنوان غیبت و فلسفه آن در تعارض است. از ایشان می‌پرسیم اهمیت ازدواج به عنوان یک مستحب بیشتر است یا امر بسیار مهمّ "امر به معروف و نهی از منکر"؟ حتما پاسخ خواهد داد: امر به معروف مهمّ‌تر است. حال آیا امام عصر(ع) از این همه منکری که رخ میدهد خبر دارد یا خیر؟ حتما می‌گوید: خبر دارد. پس چرا نهی از منکر نمی‌کند؟ خواهد گفت با مقامغیبتحضرت در تعارض است. حال این پرسش پیش می‌آید که واجبی به این مهمّی در تعارض با غیبت ترک می‌شود، اما امر مستحب نه!! نه فقط امر به معروف که بسیاری از شئونات امام است که به خاطر غیبت ایشان به صورت موقت ترک می‌شود. افزون بر اینکه روایتنبوی می‌گوید "فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي "[۵۰] و آن بدین معناست که با آن به مخالفت برخیزد و بر ما روشن است که هرکس اگر به دلیل‌هایی نتوانست ازدواج کند به این معنا نیست که با آن مخالف است. همچنین آنها بر این باورند که پاره‌ای از روایات شاهدی بر همسر و فرزنددار بودن آن حضرت است.
مهمّترین روایاتی را که در این بخش ارائه می‌نمایند از این قرار است:
یکی از نویسندگان معاصر در این باره نوشته است: درباره همسر و یا همسرانحضرت بقیة اللّه(ع) فقط یک سر نخ وجود دارد و آن روایتی است که مرحوم "کفعمی" در مصباح نقل کرده است. بر اساس این روایت: "همسرحضرت مهدی(ع) از نسلعبد العزی "پسر عبد المطلب" می‌باشد". آنگاه گویی با قاطعیت تمام همسردار بودن آن حضرت ثابت شده، در پی اثبات فرزندان می‌رود و می‌نویسد: اما درباره اولاد آن حضرت روایاتی هست که وجود آنها را به روشنی اثبات می‌کند[۵۱].
اما ادله‌ای که بر فرزنددار بودن آن حضرت بیان شده همراه با نقد آنها بدین قرار است: شیخ طوسی از مفضل بن عمرنقل کرده که امام صادق(ع) فرمود: "برای صاحب این امر دو غیبت است که یکی از آنها به اندازه‌ای طولانی می‌شود که برخی از مردم گویند: از دنیا رفته، برخی گویند: کشته شده و برخی گویند: آمده و رفته، جز تعداد اندکی از شیعیان بر باور خود استوار نماند. و کسی از اقامتگاه او آگاه نمی‌شود، از فرزندانش و نه از غیر او. به جز کسی که متصدی امور اوست"[۵۲]. برخی از این روایت استفاده کرده‌اند که آن حضرت در دوران غیبت دارای فرزند است. چرا که اگر فرزند نداشت این روایت بی‌معنا می‌شد.
نقد و بررسی کوتاه:
نعمانی همین روایت را نقل کرده در حالی که به جای "من ولده" "من ولی" [۵۳] آورده است. با توجه به اینکه کتاب "الغیبه" نعمانی به مراتب بر "کتاب الغیبه" شیخ طوسی مقدم بوده و بخشی از سند هر دو کتاب مشترک است و نیز بین کلمه "ولی" و "ولد" از نگاه نوشتار نزدیکی وجود دارد، احتمال تصحیف بسیار قوی مینماید. و بنابراین استدلال، به این روایت بی‌اعتبار خواهد شد.
البته به روایات دیگری نیز استدلال شده که به نظر می‌رسد آنچه ذکر شد از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و آن هم که ملاحظه شد قابلیت استدلال بر این موضوع را ندارند.
۲) ازدواج انجام گرفته، ولی اولاد ندارد:[۵۷]عده‌ای به دلیل مواجهه با اشکالاتی که بر زن و فرزند داشتن حضرت ذکر شده، گمانه وسطی را برگزیده‌اند. به این بیان که حضرت به خاطر عمل به سنّتپیامبرازدواج کرده، ولی به خاطر مصون ماندن از مشکلات فرزند داشتن، دارای فرزند نیست. غافل از اینکه اشکالات فرزند داشتن حضرت، درباره همسرحضرت همچنان باقی خواهد ماند. با این بیان که اگر قرار باشد، آن حضرت شخصی را به عنوان همسر برگزیند، یا باید بگوییم که عمر او نیز مانند عمرحضرت طولانی است- که بر این امر دلیلی نداریم- یا اینکه بگوییم مدتی با آن حضرتزندگی کرده و از دنیا رفته است. در این صورت، حضرت به سنّتازدواج عمل کرده و پس از آن، تنها و بدون زن و فرزندزندگی را ادامه میدهد.
۳) ازدواج نکرده است: به طور اساسی همسراختیار کردن برای حضرت مهدی(ع) با فلسفه غیبت در تعارض است. و بسیار بعید است آن حضرتازدواج کرده باشد. اگرچه وقتی ادله قائلین به اثبات زن و فرزند داشتن حضرت ناکافی دانسته شد، نیازی به آوردن دلیل بر زن و فرزند نداشتن نخواهد بود؛ لکن کسانی که احتمال سوم را مطرح کرده‌اند، به ادله‌ای نیز تمسک کرده‌اند. که از جمله آنهاست:
روایاتی حضرت خضر را به عنوان کسی معرفی کرده که وحشت تنهایی حضرت مهدی(ع) را در دوران غیبت برطرف می‌سازد و در حالی که اگر آن حضرتزن و فرزند داشت، نیازی به ملازم و همراه نبود. امام رضا(ع) فرمود: "حضرت خضر(ع) از آب حیات نوشید و او زنده است... ، خداوند به واسطه او تنهایی قائم ما را در دوران غیبتش به انس تبدیل کند و غربت و تنهایی‌اش را با او مرتفع سازد"[۶۲]
امام صادق(ع) در این باره فرمود: "صاحب این امر، از غیبتی ناگزیر است و در غیبت خود ناچار از گوشه‌گیری و کناره‌جویی از دیگران است و طیبه "مدینه" خوش منزلی است و با وجود سی تن "یا به همراهی سی نفر" در آنجا وحشت و ترسی نیست"[۶۴]
«اگرچه از ظاهر بعضی روایات و ادعیهمعصومین، چنین استنباط شده که آن حضرت دارای همسر و اولاد می‌باشد. امّا همانطور که خواهد آمد، برخی روایات نیز که از درجه اعتبار زیادی برخوردارند، به فرزند نداشتن آن حضرت تصریح دارند. و امّا ابتدا به روایاتی که به وسیله آنها می‌توان بر فرزند داشتن امام مهدی(ع) استدلال نمود، میپردازیم و آنها را مورد بررسی قرار میدهیم:
نعمانی، همین جمله را چنین روایت کرده است: لا یطّلع علی موضعه احد من ولی و لا غیره...[۶۸]
گفته می‌شود در روایتشیخ طوسیتحریف واقع شده است. زیرا در روایت ضمیر مفرد به جای ضمیر جمع استفاده شده، و می‌گوید: از فرزندان او و دیگری، در حالی که صحیح این بود که بگوید: از فرزندان او و دیگران.
بر فرض که بپذیریم، باز هم چیزی در روایت وجود ندارد که حاکی از زمان و فرزندانامام(ع) باشد. و شاید پس از چند قرن فرزندانش متولّد شوند.
روایت پنج شهراحمد بن محمد بن یحیی انباری مبنی بر اینکه امام زمان(ع) فرزندانی دارد که پنج تن از آنان حکومت پنج شهر و پایتخت را عهده دارند. این روایت نیز به یک افسانه میماند، ضمن اینکه سند این داستان بسیار سست و بی‌اساس است. علّامه محقق، شیخآقا بزرگ تهرانی، در صحّت روایت مذکور تشکیک کرده چنین می‌نویسد: این داستان در آخر یکی از نسخههای کتاب تعازی تألیف محمد بن علی علومی مرقوم بوده است. پس علی بن فتح اللّه کاشانی، گمان کرده که داستان مرقوم، جزو آن کتاب است، در صورتی که اشتباه کرده و ممکن نیست داستان، جزء آن کتاب باشد، زیرا یحیی بن هبیره وزیر، که این قضیه در منزلش اتفاق افتاده، در تاریخ ۵۶۰ وفات کرده و مؤلّف کتاب تعازی قریب دویست سال بر وی تقدّم داشته است. علاوه بر آن، در متن داستان نیز، تناقضاتی دیده می‌شود، زیرا احمد بن محمد بن یحیی انباری که ناقل داستان است، می‌گوید: وزیر از ما پیمان گرفت که داستان مذکور را، برای احدی نقل نکنیم، ما هم به عهد خود وفا کردیم و تا زنده بود برای هیچکس ابراز ننمودیم. بنابراین باید حکایت آن داستان، بعد از تاریخوفاتوزیر یعنی ۵۶۰ اتفاق افتاده باشد، در صورتی که در متن داستان، عثمان بن عبد الباقی می‌گوید: احمد بن محمد بن یحیی انباری داستان را در تاریخ ۵۴۳ برای من حکایت کرد.[۶۹]
روایتی که سید بن طاووسنقل کرده است که امام رضا(ع) در مقامدعا عرض کرد: اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من ولده [۷۰] این روایت نیز قابل اعتماد نیست، زیرا سند آن ضعیف است. ضمنا بنابر تصریح خود سید بن طاووس، دارای متن دیگری نیز می‌باشد که به این شکل است: اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من بعده . و همچنین اگر صحّت روایت را بپذیریم، باز هم در آن نکتهای که حاکی از زمان ولادت فرزندانامام باشد، وجود ندارد. روایاتی که در بحث پیش آوردیم، نمیتواند ثابت کند که امام زمان(ع) فرزند داشته باشد. زیرا دلایلی وجود دارد که میرساند امام زمان(ع) لااقل در حال حاضر فرزند ندارد. از جمله:
مسعودیروایت کرده است: علی بن ابی حمزه، ابن السرّاج و ابن سعید مکاری بر امام رضا(ع) وارد شدند. علی بن ابی حمزه، به آن حضرت عرض کرد: از پدرانت روایت کردهایم، تا بدینجا رسید که: روایت کردهایم که امام از دنیا نمیرود تا فرزندش را ببیند؟ حضرت فرمود: آیا در این حدیثروایت کردهاید: الّا القائم عرض کردند: بلی. حضرت فرمود: آری، روایت کردهاید، شما نمیدانید که چرا گفته شده و معنای آن چیست؟ ابن ابی حمزه گفت: این مطلب در حدیث چیست؟ حضرت به او فرمود: وای بر تو، چگونه جرأت کردی با چیزی بر من استدلال کنی که بعضی از آن، با بعضی دیگر در هم آمیخته است. و فرمود: خداوند متعال بزودی فرزندم را به من نشان خواهد داد.[۷۱]
از محمد بن عبد اللّه بن جعفر حمیری، از پدرش، از علّی بن سلیمان بن رشید، از حسن بن علّی خزاز نقل کند که گفت: علّی بن ابی حمزه بر حضرت رضا(ع) وارد شد و عرض کرد: آیا شما امام هستی؟ فرمود: آری: عرض کرد: من از جدّت، جعفر بن محمّد(ع) شنیدم که فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی داشته باشد و از خود نسلی بر جای بگذارد. فرمود:ای پیر، فراموش کردی یا خود را به فراموشی زدی؟ جعفر اینگونه نگفت، بلکه فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی دارد، جز امامی که حسین(ع) برای او از قبر بیرون می‌آید؛ او فرزند ندارد. عرض کرد: فدایت شوم، درست فرمودی. شنیدم که جدّت چنین گفت.[۷۲]
روایات دیگری که بر فرزند نداشتن امام تصریح دارد، نیز موجود است که می‌توان برای آگاهی بیشتر به کتاب‌های مربوطه مراجعه کرد.[۷۳] به هر تقدیر، اگرچه همسر و فرزند داشتن آن حضرت محتمل است، امّا در بررسی اخبار و احادیث وارده، به روایت معتبری که موجب اطمینان باشد، نرسیدیم، و دنبال نمودن این موضوع لزومی هم ندارد»[۷۴].
در پاسخ می‌گوییم: امام مهدی(ع) در حال حاضر در غیبت به سر می‌برد و این یک حالت استثنایی است که ارتباط ایشان را با مردم محدود می‌کند. بنابراین، همین عذر می‌تواند مانع اجرای این سنت نبوی شود؛ زیرا به یقین گاه به دلیل شرایطی خاص، ممکن است حکم واجبی از عهده انسان برداشته شود، چه رسد به مستحبات و سنت‌ها. افزون بر این، ازدواج سنتی نبوی است که باید در طول زندگی انجام گیرد و هیچ اشکالی ندارد که حضرت مهدی(ع) پس از ظهوراقدام به این عمل نماید و در این صورت، ترک‌کننده سنت نبوی نیز نخواهد بود. از همین‌جا می‌توان استفاده کرد دعاهایی که در آنها به حضرت و خانواده او اشاره کرده، می‌تواند به دوران ظهور آن بزرگوار مربوط باشد، نه زمان غیبت.
در مقابل این نظریه، دیدگاه دیگری مطرح است که قاطعانه ازدواج حضرت را نفی می‌کند. عمده دلیل ایشان هم این است که لازمه ازدواج حضرت، یا طولانی بودن عمرهمسر اوست که دلیلی بر آن نداریم، یا آنکه حضرت پس از رحلتهمسر، مجبور است با دیگری ازدواج کند، یا به دلیلازدواج باید فرزندانی داشته باشد که سرپرستی آنها موجب شناخته شدن حضرت گردد و....
البته این مطالب هم سست و بی‌اساس است. ممکن است حضرت در برهه‌ای از حیات خود -حتی در غیبت- همسری اختیار کند و آن زن از دنیا برود. در این صورت، ایشان هم به سنت نبوی عمل کرده و هم مشکلات و پی‌آمدهایی برای آن حضرت پیش نیاید. بنابراین، ما نه دلیلی بر ازدواج حضرت داریم و نه سندی بر ازدواج نکردن او، ضمن اینکه مبهم بودن این مسئله می‌تواند، دارای حکمتی باشد، چون در هر صورت، مشکلاتی پیش می‌آید. آنچه در روایات آمده این است که همواره سی نفر از بهترینانسانها در خدمتامام زمان(ع) هستند و او را در حل مشکلات یاری می‌کنند و تنها آنان از محل زندگیامام باخبرند[۷۷]»[۷۸].
↑مانند: "اللهم اعطه فی نفسه و اهله و ولده و ذریته و امته و جمیع رعیته ما تقربه عینه" (مفاتیح الجنان) و در صلواتی که از ناحیه مقدسه صادر شده می‌گوید: "اللهم اعطه فی نفسه و ذریته و شیعته و رعیته و خاصته و عامته و عدوه و جمیع اهل الدنیا ما تقربه عینه" (مفاتیح الجنان). لکن بر دانشمندان پوشیده نیست که دعاهای مذکور به آن مرتبه حجیت و اعتبار نیستند که بتوان به آنها استدلال نمود و چنین موضوعی را اثبات کرد. لکن درعین‌حال، داشتن فرزند هم بعید نیست. امام صادق(ع) در حدیثی فرمود: "کانی اری نزول القائم فی مسجد السهله باهله و عیاله" (بحار، ج ۵۲، ص ۳۱۷).
↑ برای آگاهی فزونتر درباره این دعاها و زیارت‌ها، به منابع ذیل مراجعه کنید: - شیخ صدوق ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۵۱۲. - شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۲۸۶ و ۴۰۹ - سید بن طاووس، جمال الأسبوع، ص۳۸ و نیز همو مصباح الزائر مخطوط)، ص۱۷۰ -بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۳۳۲، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸ - حسن بن سليمان حلی، مختصر بصائر الدرجات، ۱۹۲ - ابراهيم بن علی عاملی کفعمی، مصباح الكفعمي، ص۵۴۸
↑خدایا! به او درباره خودش و اهل و فرزندان و امت و همه رعیتش، آنچه دیده‌اش را روشن و دلش را شادمان می‌سازد، عطا فرما....؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۱۱۴
↑[خدایا!] بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایانی که از فرزندانش به شمار می‌آیند، درود فرست و عمر و مدت زندگی شان را فزونی بخش؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۷۷ و بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۲۲
↑درود بی‌پایان خود را بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایان از اولادش نازل فرما و بر عمر و اجلشان بیفزا؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۱۰۷؛ مصباح کفعمی، ص ۵۴۸؛ جمال الاسبوع سید بن طاوس، ص ۵۰۴؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲.
↑صلوات و سلام خود را بر ولی امرت و اولیای عهدت و پیشوایان از فرزندانش بفرست؛ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸.
↑بار خدایا! به او درباره خودش و اهلش و فرزندانش و امتش و همه رعیتش عطا فرما آنچه که دیده‌اش روشن و دلش مسرور گردد؛ بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۲.
↑ای مولای من‌ای صاحب الزمان که درود خدا بر تو و بر اهل بیت تو باد، امروز روز جمعه است... صلوات خدا بر تو و بر اهل بیت پاک تو باد؛ جمال الاسبوع، ص ۳۸؛ نجم الثاقب، ص ۲۲۴.
↑ تا ولی تو را به بینم- که صلوات تو بر او و آل او باد. با گفتاری روشن، برهانی آشکار، از گمراهی می‌رهاند، از جهالت و نادانی نجات می‌بخشد؛ کمال الدین، ص ۵۱۲؛ جمال الاسبوع، ص ۵۲۳.
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
