شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ (پرسش)
| شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی |
| مدخل اصلی | مشترکات اهل سنت و شیعه در مهدویت |
| تعداد پاسخ | ۵ پاسخ |
شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- شباهت‌های مهدویت از نظر اهل سنت و شیعه چیست؟
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است:
«با وجود اینکه دو فرقه شیعه و سنی درباره امام مهدی (ع) و ویژگی‌های او اختلاف دیدگاه دارند، در عین حال، اتفاق آنان در این‌باره نیز فراوان است.
- موضوع اول: وجوب اعتقاد به امر مهدی (ع): قضیه امام مهدی (ع) از امور غیبی است که از طریق وحی به آن خبر داده شده است. به همین سبب ایمان به آن لازم و منکر خروج مهدی (ع)، کافر شمرده شده است. جابر بن عبدالله از پیامبر (ص) نقل می‌کند: «و من كذب بالمهدي فقد كفر»[۱]؛ کسی که منکر خروج مهدی (ع) است پس کافر گردیده است. از امام صادق (ع) نقل شده است: «من أقر بالأئمة من آبائي و ولدي و جحد المهدي من ولدي كان كمن أقر بجميع الأنبياء و جحد محمدا نبوته»[۲].
احمد بن محمد بن صدیق می‌گوید: «الایمان بخروجه واجب و اعتقاد ظهوره تصدیقاً لخبر الرسول محتمّ»[۳]؛ ایمان به خروج مهدی (ع) واجب و اعتقاد به ظهور او به جهت تصدیق خبر پیامبر حتمی و ثابت است. سفارینی حنبلی می‌گوید: «الایمان بخروج المهدی واجب کما مقرر عند اهل العلم و مدون فی عقاید اهل السنة و الجماعة»[۴]؛ ایمان به خروج مهدی (ع) واجب ااست، همان‌گونه که نزد اهل علم ثابت و در عقاید اهل سنت و جماعت مدون است.
ناصر الدین البانی وهابی می‌گوید: «ان عقیدة خروج المهدی عقیدة ثابته متواترة عنه یجب الایمان به لانها من امور الغیب و الایمان بها من صفات المتقین»؛ همانا عقیده به خروج مهدی (ع) عقیده‌ای ثابت و متواتر از پیامبر اکرم (ص) است که ایمان به آن واجب است؛ زیرا این عقیده از اموری است که ایمان به آن در قرآن، از صفات پرهیزکاران شمرده شده است[۵].
۱. از اهل بیت رسول الله (ص) و از فرزندان حضرت: امام مهدی (ع) از خاندان رسول: ابن ابی شیبه از رسول خدا (ص) روایت کرده است: «لو لم یبق من الدهر إلّا یوم لبعث الله رجلاً من أهل بیتی یملأها عدلا کما ملئت جورا»[۶]. ابن ماجه و ترمذی نیز به نقل از رسول خدا (ص) چنین آورده‌اند: «المهدیّ منّا أهل البیت»[۷]. شیخ طوسی هم از رسول خدا (ص) چنین نقل کرده است: «المهدیّ من عترتی»[۸]. از اهل بیت بودن امام مهدی (ع) به شکل‌های دیگری نیز در روایات انعکاس یافته است.
امام مهدی (ع) از نسل علی (ع) و از فرزندان آن حضرت: سیوطی از طبرانی نقل کرده که وی با اسنادش از عبدالله بن عمر و او از نسل رسول خدا (ص) نقل کرده، که آن حضرت دست علی (ع) را گرفته، فرمود: «سیخرج من صلب هذا فتی یملأ الأرض قسطا و عدلا»[۹] از نسل این، جوانی ظهور خواهد کرد که زمین را پر از عدل و داد می‌کند.
شیخ طوسی از رسول خدا (ص) چنین روایت کرده است: «... فعند ذلک خروج المهدیّ و هو رجل من ولد هذا –و أشار بیده إلی علیّ بن أبی طالب»[۱۰] در این هنگام، خروج مهدی (ع) صورت می‌گیرد او مردی است از فرزندان این و با دستش اشاره کرد به علی بن ابی طالب (ع). امام مهدی (ع) از نسل حضرت فاطمه (س): ابن ماجه از امّ سلمه نقل کرده که وی از رسول خدا (ص) چنین شنیده است: «المهدیّ من عترتی من ولد فاطمة»[۱۱]؛ مهدی (ع) از خاندان من و از فرزندان فاطمه (س) است. ابی داوود به نقل از ام سلمه[۱۲] نعیم بن حماد،[۱۳] حاکم[۱۴] و متقی هندی[۱۵] همگی همین حدیث را آورده‌اند.
در منابع حدیثی شیعه هم، این مضمون زیاد به چشم می‌خورد. شیخ طوسی از امام باقر (ع) این چنین آورده است؛ «المهدی رجل من ولد فاطمه»[۱۶]؛ مهدی، مردی از فرزندان فاطمه (س) است.
۲. هم نام و هم کنیه با پیامبر: یکی دیگر از مواردی که عامه و خاصه درباره امام مهدی در آن اشتراک نظر دارند، نام مبارک آن حضرت است. عبدالله از پیامبر (ص) نقل می‌کند: «لا تذهب أو لاتنقضی الدنیا حتی یمللک العرب من اهل بیتی یواطیء اسماه اسمی»[۱۷]؛ دنیا به پایان نمی‌رسد یا دنیا تمام نمی‌شود تا اینکه مردی از اهل بیتم –که هم نام من است- بر عرب حاکم می‌شود.
عبدالله بن عمر از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌کند: «یخرج فی آخر الزمان رجل من ولدی، اسمه کاسمی، و کنیته ککنیتی، یملأ الأرض عدلا کما ملئت جورا»[۱۸]. هشام بن سالم از امام صادق (ع) از پدرانش از رسول خدا (ص) نقل می‌کند: «القائم من ولدی، اسمه اسمی و کنیته کنیتی و شمائله شمائلی و سنته سنتی...»[۱۹]؛ قائم از فرزندان من است، اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است، و شمایل و خصوصیات او شمایل من و سنت و روش او، سنت من است».
۳. اتفاق بر لقب مهدی: یکی دیگر از اموری که مسلمانان درباره امام مهدی (ع) بر آن اتفاق دارند، لقب شریف "مهدی" است. کعب گوید: «انما سمی المهدی لانه یهدی لا مرقد خفی»[۲۰]؛ به درستی که او را مهدی (ع) نامیدند، زیرا هدایت می‌کند (یا هدایت می‌شود) به امری که مخفی است[۲۱]. از ابوسعید خراسانی نقل شده است: «قلت لأبی عبدالله: المهدی و القائم واحد؟ فقال: نعم. فقلت: لأی شئ سمی المهدی؟ قال: لانه یهدی الی کل امر خفی»[۲۲]؛ به امام صادق (ع) گفتم: مهدی و قائم یک نفر است؟ فرمود: آری. پس پرسیدم: چرا او را مهدی نامیدند؟ فرمود: چون هدایت می‌شود به هر امر مخفی.
۴. شباهت امام مهدی (ع) به پیامبر (ص): امام مهدی (ع) شباهت به رسول خدا (ص) دارد. همان‌گونه که نام ایشان مانند نام رسول خدا (ص) است، شمایل و خلق و خوی آن حضرت، نیز مانند پیامبر اسلام (ص) است.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «القائم من ولدي اسمي ... و شمائله شمائلي»[۲۳]. نیز از رسول خدا (ص) نقل شده است: «المهدي من ولدي ... أشبه الناس بي خلقا و خلقا»[۲۴]. ابن حبان از رسول خدا (ص) نقل می‌کند: «يخرج رجل من أهل بيتي يواطئ اسمه اسمي، و خلقه خلقي»[۲۵]. ابو نعیم از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند که فرمود: «لو يبق من الدنيا إلا يوم واحد لبعث فيه رجلا اسمه اسمي، و خلقه خلقيلإ يملأها قسطا و عدلا»[۲۶].
خطیب بغدادی از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند که فرمود: «لا تذهب الأيام و الليالي حتي يكسنها رجل من عترتي، يشبه خلقه خلقي، و خلقه خلقي، يملأ الدنيا قسطا و عدلا»[۲۷].
۵. ظهور در چهل سالگی: آنچه از روایات استفاده می‌شود اینکه امام مهدی (ع) در سنی ظهور خواهد کرد که سن ایشان در حدود و شکل مردی چهل ساله می‌باشد البته غیر از سن چهل سالگی نیز گفته شده، ولی آنها هم نزدیک به چهل گفته‌اند. جوینی از رسول خدا (ص) چنین نقل کرده است: «المهدي من ولدي ابن أربعين سنة»[۲۸]. کنجی شافعی نیز همین حدیث را نقل کرده است[۲۹]. قطب راوندی نقل کرده است: «علامته أن يكون شيخ السن، شاب المنظره حتي أن الناظر إليه ليحسبه ابن أربعين سنة أو ما دونها»[۳۰].
۶. شمایل امام مهدی (ع): در روایات به مشخصات ظاهری آن بزگوار اشاره شده است. ابوسعید خدری از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌کند: «المهدي مني، أجلي الجبهة، أقني الأنف، يملأ الأرض قسطا و عدلا كما ملئت جورا و ظلما»[۳۱].
ابی وائل می‌گوید: امام علی (ع) به امام حسین (ع) نظری کرد و فرمود: «و سيخرج الله من صلبه رجلا باسم نبيكم... و هو رجل اجلي الجبين و اقني الانف... و يملأ الارض عدلا كما ملئت ظلما و جورا»[۳۲].
- موضوع سوم: ویژگی‌های ظهور
۱. حتمی بودن ظهور: تأکید بر حتمی بودن ظهور موعود اسلام، مضمون بسیاری از حدیث‌های اسلامی است که به صورت‌های گوناگون بیان شده؛ گاهی چنین آمده اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند چنین موعودی خواهد رسید[۳۳] و گاهی با تأکید زیاد گفته شده که هرگز روزگاران به پایان نخواهد رسید مگر اینکه مهدی موعود (ع) ظهور کند.[۳۴].
ترمذی از رسول خدا (ص) چنین نقل می‌کند: «لا تذهب الدنيا حتي يملك العرب رجل من أهل بيتي يواطئ اسمه اسمي»[۳۵]؛ دنیا به پایان نخواهد آمد تا آنکه مردی از اهل بیت من که هم‌نام من نیز هست، بر عرب حکم شود. ابن ابی شیبه[۳۶]. ابی داوود،[۳۷] احمد حنبل[۳۸]، ابن ماجه[۳۹] و طبرانی[۴۰] همین مضمون را در کتاب‌های حدیثی‌شان با عبارات گوناگون منعکس کرده‌اند.
این مطلب در منابع گوناگون شیعه مانند اصول کافی کلینی،[۴۱] غیبت طوسی[۴۲] و دلائل الإمامه طبری[۴۳] مطرح شده است. آنچه از مجموع این حدیث‌ها برمی‌آید آن است که امید داشتن به آینده روشن، که با ظهور یکی از فرزندان رسول خدا (ص) تحقق خواهد یافت، از ضرورت‌های اسلامی است.
۲. محل ظهور و بیعت با امام: از روایت‌های اسلامی استفاده می‌شود امام مهدی (ع) از مکه ظهور خواهد کرد[۴۴] و پیروان ایشان بین رکن و مقام با آن بزرگوار بیعت می‌کنند. از رسول گرامی اسلام (ص) روایت شده که فرمود: «فيأتيه عصائب العراق، و أبدال الشام فيبايعونه بين الركن و المقام»[۴۵]؛ دسته‌هایی از عراق و بزرگانی از شام به سوی مهدی می‌آیند و با او میان رکن و مقام بیعت می‌کنند. احمد حنبل در روایتی از وجود مقدس پیامبر (ص) نقل می‌کند: «يبايع لرجل ما بين الركن و المقام»[۴۶]. مقدّسی شافعی از رسول خدا (ص) روایت کرده است: «يبايع له الناس بين الركن و المقام»[۴۷].
جابر جعفی از امام باقر (ع) نقل می‌کند: «يبايع القائم بين الركن و المقام ثلاثمائة و نيف عدة اهل بدر»[۴۸]. علی بن ابراهیم قمی از امام باقر (ع) چنین روایت کرده است: گویا من به قائم می‌نگرم که تکیه به ججر الاسود زده و حق را بیان می‌دارد...[۴۹]. در روایات متعددی از پیشوایان دین به همراهی ملائکه با امام زمان (ع) در فرایند ظهور تصریح شده است. از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل شده است: او پس از غیبتی طولانی و حیرتی گمراه‌کننده ظهور کند و دین خدای تعالی را چیره گرداند و به یاری خدا و نصرت ملائکه خدا مؤیّد باشد «يُنْصَرُ بِمَلَائِكَةِ الله»، زمین را از عدل و داد آکنده سازد همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد[۵۰].
همچنین عبدالرحمن بن کثیر از امام صادق (ع) روایت کرده است که درباره آیه 
أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ
[۵۱] آن حضرت فرمود: آن امر ما است، خدای عزّوجلّ امر فرموده که در مورد آن شتاب نشود تا آنکه [[[خداوند]]] او را با سه [[[لشکر]]] یاری فرماید که عبارت‌اند از: فرشتگان، مؤمنان و هراس[۵۲].
حضور ملائکه برای همراهی با امام مهدی (ع) هنگام ظهور، در برخی متون اهل سنت نیز انعکاسی یافته است. قرطبی در مباحث مربوط به ظهور حدیثی نقل کرده است «فلو لم يبق من الدنيا إلا يوم واحد لطول الله ذلك اليوم حتي يأتيهم رجل من أهل بيتي، تكون الملائكة بين يديه، و يظهر الإسلام»؛ پس اگر از دنیا باقی نمانده باشد مگر یک روز، هر آینه خداوند آن روز را طولانی کند تا اینکه مردی از اهل بیتم می‌آید، ملائکه در نزد او هستند، و اسلام را آشکار می‌کند[۵۳].
در کتاب "الفتن" به تعداد این ملائکه اشاره شده است. در روایتی از امام علی (ع) نقل شده است «يمده الله بثلاثة الآف من الملائكة»؛ خدا او را با سه هزار ملک مدد می‌رساند»[۵۴][۵۵].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. خدامراد سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «پرسمان مهدویت» در این‌باره گفته است:
۱) نسب حضرت مهدی (ع)؛ یکی از مواردی که بین شیعه و سنّی تا حدودی اتفاق نظر وجود دارد، نسب حضرت مهدی (ع) است. اگرچه شیعه این نسب را تا پدر بزرگوار حضرت مهدی (ع) به روشنی تمام، مشخص و معرفی کرده، اما، اهل سنت در موارد معینی بدان اشاره کرده‌اند، که از این قرار است:
۲) ویژگی‌های جسمانی حضرت مهدی (ع)؛ درباره ویژگی‌های جسمانی حضرت مهدی (ع) هنگام ظهور روایات فراوانی در کتاب‌های شیعی و اهل سنت آمده است. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از: قدرتمند بودن آن حضرت هنگام ظهور، چهره نورانی، و پیشانی بلند و بینی کشیده و ... [۶۶]. از امام علی (ع) نقل شده که به فرزند خود امام حسین (ع) نگاه کرده، فرمود: "خداوند از نسل این، کسی را پدید خواهد آورد که هم‌نام پیامبر (ص) باشد ... و او مردی است پیشانی بلند و کشیده بینی"[۶۷]. ۳) هم‌نام بودن امام مهدی با پیامبر (ص)؛ اهل سنت و شیعه اتفاق نظر دارند که حضرت مهدی (ع) هم‌نام رسول خدا (ص) است[۶۸]. حتی در روایتی تصریح به نام آن حضرت کرده و نوشتهاند ابن مسعود از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده که ایشان فرمود:" اسم المهدی محمّد"؛[۶۹]. اگرچه در بقیه روایات با همان تعبیر " اسْمُهُ اسْمِي " آورده‌اند. ۴) نشانه‌های ظهور:[۷۰] در منابع روایی شیعه، از پاره‌ای حوادث که در آینده رخ خواهد داد با عنوان نشانه‌های ظهور یاد شده است. این نشانه‌ها به صریح روایات به دو دسته حتمی و غیر حتمی تقسیم شده است، برخی از آن ها در منابع اهل سنت نیز مورد اشاره قرار گرفته است که عبارتند از: ندای آسمانی،[۷۱]. خروج سفیانی، و خسف در بیداء[۷۲]. ۵) ویژگی‌های حکومت مهدی (ع)؛ از جمله ویژگی‌هایی که به طور مشترک در روایات شیعه و سنّی مورد اشاره قرار گرفته می‌توان به: عدالت گستری،[۷۳] رفاه و آسایش همگانی،[۷۴] رضایت فراگیر از حکومت مهدی (ع)،[۷۵] امنیت همه جانبه و عمومی،[۷۶] احساس بی‌نیازی در مردم،[۷۷] و جهانی بودن حکومت حضرت مهدی (ع) اشاره کرد. [۷۸]. امام صادق (ع) فرمود: "هنگامی قائم قیام نماید هیچ زمینی نخواهد ماند، مگر آنکه در آن ندای شهادتین " أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه " سر داده خواهد شد"[۷۹].
|
| ۲. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛ |
|---|
|
نویسندگان کتاب «آفتاب مهر» در این‌باره گفته‌اند:
«با رجوع به روایات موجود در منابع روایی و با نگاه به کلمات بزرگان و علمای هر دو مذهب، به موارد متعددی برمی‌خوریم که مورد قبول و اتفاق آنها می‌باشد، از جمله:
|
| ۳. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
|
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:
«در موضوع مهدویت میان شیعه و اهل سنت مشترکات فراوانی است؛ به برخی از مهم ترین محورهای مشترک اشاره می‌شود و به جهت اختصار یک آدرس از مهم‌ترین منابع اهل سنت و یک آدرس از بهترین منابع شیعه می‌آوریم:
|
| ۴. نویسندگان کتاب «نگین آفرینش»؛ |
|---|
|
نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در پاسخ به این پرسش آورده‌اند:
«با مطالعه و تحقیق در منابع روایی شیعه و اهل سنت، موارد متعددی یافت می‌شود که همه مسلمین درباره آنها اتفاق نظر دارند. در این مجال، امکان طرح و بررسی همه آنها نیست؛ ولی بجاست نمونه‌هایی را یاد آور شویم.[۱۹۳] در هر نمونه روایتی از کتب اهل سنت و پس از آن، روایتی از کتب شیعه می‌آوریم.
|
پرسش‌های وابسته
- دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعه مهدویت را نظریه‌ای مرکب از وجود امام دوازدهم و مهدی موعود بودن او می‌داند؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
- آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر اصل ظهور امام مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر وجوب اعتقاد به ظهور مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی راجع به توسعه حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره لقب منجی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فریقین درباره مسأله مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به آمدن منجی در آینده مخصوص مسلمانان و به ویژه شیعیان است؟ (پرسش)
- آیا سنیها نیز به آمدن امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
- آیا نامی از امام مهدی در صحاح سته آمده است؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره حکومت عدل‌گستر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مهدویت از دیدگاه اهل سنت با مهدویت از دیدگاه شیعه چه فرقی دارد؟ (پرسش)
- اسماعیلیان چه کسانی هستند و در مورد مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره مهدی چه دیدگاهی دارند و مهدویت در بین آنان از چه جایگاهی برخوردار است؟ (پرسش)
- مهدی در نظر اهل تسنن چه ویژگی‌هایی دارد و مهدی از نسل کیست؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره نزول حضرت عیسی چه نظری دارند؟ آیا این که برخی از آنان مهدی را همان عیسی می‌دانند صحیح است؟ (پرسش)
- آیا در مذاهب دیگر نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت چه نقاط مشترکی دارند؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت در چه مواردی اختلاف دارند؟ (پرسش)
- در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۹۹.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۳۸، ح ۱۲.
- ↑ ابزار الوهم المکنون، ص ۴۳۳.
- ↑ الاذاعه، ص ۱۴۶.
- ↑ مجله التمدن الاسلامی، ش ۲۲، ص ۶۴۳.
- ↑ ابن ابی شیبه، الکتاب المصنّف، ج ۷، ص ۵۱۳، ج ۳۷۶۴۸؛ اگر از دنیا جز یک روز باقی نماند، خداوند متعال یکی از اهل بیت مرا خواهد فرستاد که زمین را پر از عدل کند همان‌گونه که از ستم پر شده است.
- ↑ ابن ماجه، سنن، ح ۴۰۸۵ و ترمذی، سنن، ح ۲۲۳۰؛ مهدی از ما اهل بیت است.
- ↑ طوسی، غیبت، ص ۱۸۶، ص ۱۴۵؛ مهدی از اهل بیت من است.
- ↑ سیوطی، العرف الوردی فی أخبار المهدی، (چاپ شده الرسائل العشر)، ص ۱۰۰.
- ↑ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۱۸۵، ح ۱۴۴.
- ↑ ابن ماجه، سنن، ح ۴۲۷۸.
- ↑ سنن، ح ۴۰۸۶.
- ↑ الفتن، ص۳۷۵
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج ۴، ص ۵۵۷.
- ↑ کنزالعمّال، ج ۱۴، ص ۲۶۴، ح ۳۸۶۶۲. –نکته قابل توجه اینکه نویسنده، این حدیث ار به نقل از: صحیح مسلم ذکر کرده در حالی‌که اکنون در خود صحیح مسلم این حدیث وجود ندارد.
- ↑ غیبت، ص ۱۸۷ و همین مضمون، در کشف الغمّه، ج ۳، ص ۲۲۸ و ۲۵۸، من لایضحره الفقیه، ج ۴، ص ۸۰ و اثبات الوصیّه، ص ۲۸۲ آمده است.
- ↑ سنن ابی داود، ج ۴، ص ۱۰۶، ح ۴۲۸۲.
- ↑ عقد الدرر، ص ۵۱، ب ۲؛ تذکرة الخواص، ص ۳۷۷، و زاد فی آخره: «فذلک هو المهدی»
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۱۱، ح ۶.
- ↑ الجامع معمر بن راشد، ج ۱۱؛ مصنف صنعانی، ص ۳۲۷، ح ۲۰۷۷۲.
- ↑ فتن، ج ۱، ص ۳۷۵.
- ↑ غیبت طوسی، ص ۴۷۱.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۱۵، ح ۶ و ص ۲۵۷، ح ۲. قائم از فرزندان من است نام او مانند نام من ... و شمایل او همانند شمایل من است.
- ↑ همان، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۱ و شبیه این حدیث، طوسی، کتاب الغیبه، ص ۱۸۹، ح ۵۲ و نعمانی، الغیبه، ص ۲۱۴، ح ۲؛ مهدی از فرزندان من... و شبیه‌ترین افراد به من است چه از نظر شکل ظاهری و چه رفتاری.
- ↑ ابن حبان، صحیح، ج ۱۵، ص ۲۳۷، ح ۶۸۲۵؛ یکی از اهل بیت من ظهور خواهد کرد که هم‌نام من و رفتارش همانند رفتار من است.
- ↑ به نقل از: کنجی، شافعی، البیان فی أخبار صاحب الزمان، ص ۷۱، باب ۳۱، ح ۴۴؛ اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، در آن یک روز خداوند متعال مردی را می‌فرستد که هم‌نام و هم‌خلق من خواهد بود که جهان را پر از عدل و داد می‌کند.
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۹، ص ۴۷۱، ش ۱۵۰۱؛ روزگار به پایان نخواهد رسید مگر اینکه یکی از خاندان من که شمایل و رفتار او مانند من است در زمین مستقر خواهد شد و جهان را پر از عدل‌وداد می‌کند.
- ↑ فرائد السمطین، ج ۲، ص ۵۶۵؛ مهدی از فرزندان من است در سن چهل سالگی.
- ↑ البیان فی أخبار صاحب الزمان، باب ۸، ح ۵۱.
- ↑ الخرائج و الجرائح، ج ۳، ص ۱۱۷۰، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۵، ح ۱۶ و همین مضمون، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۳۱۵، ح ۲؛ نشانه قائم ما هنگام خروج این است که از لحاظ سن، کهنسال، ولی از نظر چهره، جوان می‌باشد که تماشاگروی گمان می‌برد که او چهل ساله یا نزدیک به آن است.
- ↑ سنن ابی داوود، ج ۴، ص ۱۰۷، ح ۴۲۸۵؛ مهدی از من است، پیشانی او آشکار و هویداست، بینی بلند و کشیده دارد. زمین را پر از عدل و داد می‌کند، همان‌گونه که پر از ظلم و جور شده است.
- ↑ غیبت نعمانی، ص ۲۱۴، ح ۲، به زودی خداوند خارج می‌کند از صلب او حسین (ع) مردی را که هم نام پیامبرتان است... و او مردی بلند پیشانی و کشیده بینی است... او پر می‌کند زمین را از عدل، همان‌گونه که از ظلم و ستم پر شده است.
- ↑ صحیح ترمذی، ج ۲۲۳۱ و سنن ابی داوود، ح ۴۲۷۶.
- ↑ الکتاب المصنّف، ح ۱۹۴۸۷.
- ↑ الجامع الصحیح، ح ۲۲۳۰.
- ↑ الکتاب المصنّف، ح ۱۹۴۸۷.
- ↑ سنن ابی داوود، ج ۴۲۸۲ – ۴۲۸۳.
- ↑ مسند احمد حنبل، ج ۱، ص ۳۷۶ – ۳۷۷.
- ↑ سنن ابن ماجه، ج ۲۷۷۹.
- ↑ المعجم الکبیر، ح ۲۱۳ و ۱۰۲۲۶ – ۱۰۲۲۷.
- ↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۳۹۸، ح ۲.
- ↑ کتاب الغیبه، ص ۱۸۵.
- ↑ دلائل الامامه، ص ۲۵۵، ص ۵۴.
- ↑ همان، ص ۲۴۰ و نعمانی، غیبت، ص ۳۱۳، ح ۴ و ۳۱۵، ح ۹، علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج ۲، ص ۱۲۹، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۶۷، ح ۱۱۷ و عقد الدرر، باب ۲، ص ۵۶.
- ↑ الفتن، بخش چهارم، ص ۲۴۲، ح ۹۵۰.
- ↑ مسند احمد، ج ۲، ص ۲۹۱، ح ۷۸۹۷؛ با مردی بین رکن و مقام بیعت می‌شود.
- ↑ عقدر الدرر، باب ۲، ص ۵۶؛ با مهدی بین رکن و مقام بیعت می‌شود.
- ↑ غیبت طوسی، ص ۴۷۶؛ بیعت می‌کنند با قائم بین رکن و مقام سیصد و چند نفر به تعداد اهل بدر.
- ↑ تفسیر القمی، ج ۲، ص ۲۰۴.
- ↑ کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، ص ۱۱.
- ↑ نحل / ۱.
- ↑ الغیبة نعمانی، ص ۱۹۸.
- ↑ التذکرة بأحوال الموتی و أمور الآخرة، ص ۱۲۰۳.
- ↑ الفتن، ج ۱، ص ۳۶۶.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۱۶۱-۱۶۵.
- ↑ مرتضی مطهری، قیام و انقلاب مهدی (ع)، ص ۱۳.
- ↑ روشن است آنچه در این پاسخ بدان اشاره می‌شود، دیدگاه کلّی اهل سنت است وگرنه مذاهب مختلف اهل سنت درباره حضرت مهدی (ع) دیدگاه‌های متفاوتی دارند.
- ↑ یکی از نویسندگان معاصر " مهدی فقیه ایمانی" بخش مهمّی از این روایات را به صورت مستقیم از منابع روایی اهل سنّت در مجموعهای به نام "الامام المهدی (ع) عند اهل السنة" فراهم آورده است.
- ↑ ر. ک: ابو عبد اللّه محمّد گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان (ع)، تحقیق مهدی حمد الفتلاوی؛ جلال الدین عبد الرحمان سیوطی، الحاوی للفتاوی؛ علی بن حسام الدین(متقی هندی)، البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان؛ و ...
- ↑ عبد العلیم عبد العظیم البستوی، المهدی المنتظر، ج ۱، ص ۶۰.
- ↑ " الْمَهْدِيُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ يُصْلِحُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ فِي لَيْلَةٍ"؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، باب خروج المهدی (ع)، ج ۲، ح ۴۰۸۵؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة، ج ۲، ص ۴۷۷؛ محمّد بن جریر بن رستم طبری، دلائل الامامة، ص ۲۴۷؛ نیز ر. ک: محمّد بن عیسی ترمذی، سنن ترمذی، ج ۴، باب ما جاء فی المهدی (ع)، ح ۲۲۳۰، ۲۲۳۱.
- ↑ " سيخرج من صلب هذا فتی يملأ الأرض قسطا و عدل"؛ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، کتاب: العرف الوردی، ص ۷۴ و ص ۸۸.
- ↑ محمّد بن علی بن حسین بن بابویه، معانی الاخبار، ص ۶۱.
- ↑ " الْمَهْدِيَ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ "؛ محمّد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، باب خروج المهدی، ح ۴۰۸۶؛ ابو داود، سنن ابی داود، ج ۴، کتاب المهدی، ح ۴۲۸۴؛ نعیم بن حماد، الفتن، ص ۳۷۵؛ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۴، ص ۵۵۷.
- ↑ شیخ طوسی ، کتاب الغیبة، ص ۱۸۷.
- ↑ " المهدي أقنی أجلی"؛ صنعانی، المصنف، ح ۲۰۷۷۳؛ سنن ابی داود، ج ۴، ح ۲۴۸۵.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۲۱۴، ح ۲؛ کشف الغمة، ج ۳، ۲۵۹ و محمّد بن جریر طبری، دلائل الامامة، ص ۲۵۸.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، ص ۴۵، ص ۵۵.
- ↑ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۸۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ۱جلد، شباب الجنه - قم (ایران)، چاپ: ۲، ۱۳۸۵ ه.ش.
- ↑ نعیم بن حماد، الفتن، ص ۹۳؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، ص ۷۹، ص ۸۳، ص ۹۹.
- ↑ " يبعث إلی مكة بجيش من الشام حتی إذا كانوا بالبيداء خسف بهم "؛ صنعانی، المصنف، ج ۱۱، ص ۳۷۱.
- ↑ ابن ابی شیبه، المصنف، ح ۱۹۴۸۴؛ سنن ابی داود، ح ۴۲۸۲.
- ↑ البیان فی اخبار صاحب الزمان علیه السّلام، ص ۴۳، ح ۲۲؛ الحاوی للفتاوی، ص ۷۱، عقد الدرر، ص ۱۹۵؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۷، ح ۱۹۴۸۴.
- ↑ صنعانی، المصنف، ح ۲۰۷۷۰، البیان، ص ۴۲، ح ۲۱.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص ۲۰۷؛ سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۸، ص ۱۷۹.
- ↑ " أُبَشِّرُكُمْ بِالْمَهْدِي ... وَ يَمْلَأُ اللَّهُ قُلُوبَ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ غِنًی "؛احمد بن حنبل، مسند، ج ۳، ص ۳۷؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، باب ۸، ص ۲۱۹.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، باب دوم، یک حدیث به آخر.
- ↑ محمّد بن مسعود عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۲۰۷، ح ۸۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۵۷ - ۶۳.
- ↑ از آنجایی که دسترسی به روایات شیعه برای مهدی‌پژوهان آسان‌تر است، تلاش شده تا در اینجا به روایات اهل سنت بیشتر اشاره شود.
- ↑ اگرچه در درس«نسب حضرت مهدی (ع)»، به موارد فراوانی اشاره خواهد شد، اما به تناسب در اینجا نیز به پاره‌ای از موارد اشاره می‌شود.
- ↑ ابن ماجه، سنن، ج ۲، ح ۴۰۸۵؛ کشف الغمة، ج ۲، ص ۴۷۷؛ دلائل الامامة، ص ۲۴۷.
- ↑ ابن ابی شیبه، الکتاب المصنف، ح ۳۷۶۳۹؛ کشف الغمة، ج ۲، ص ۴۸۳.
- ↑ صنعانی، المصنف، ج ۱۱، ح ۲۰۷۷۰؛ طبرانی، معجم الکبیر، ج ۱۰، ح ۱۰۲۱۳.
- ↑ و نیز: ر.ک: مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص ۳۶.
- ↑ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، کتاب: العرف الوردی، ص ۷۴ و ص ۸۸.
- ↑ جوینی شافعی، فرائد السمطین، ج ۲، ۳۲۷، ح ۵۸۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۲۸۷، باب ۲۵، ح ۷.
- ↑ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص ۶۱.
- ↑ سنن ابن ماجه، ح ۴۰۸۶؛ ابی داود، سنن ابی داود، ج ۴، ح ۴۲۸۴؛ نعیم بن حماد، الفتن، ص ۳۷۵؛ حاکم، المستدرک، ج ۴، ص ۵۵۷.
- ↑ و نیز: ر.ک: کنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۳۰؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص ۳۵؛ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۶۹.
- ↑ محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۸۷.
- ↑ البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۷۸؛ الحاوی للفتاوی، ص ۷۹.
- ↑ جوینی، فرائد السمطین، ج ۲، ح ۵۶۵؛ کشف الغمة، ج ۲، ص ۴۷۰.
- ↑ صنعانی، المصنف، ح ۲۰۷۷۳؛ سنن ابی داود، ج ۴، ح ۲۴۸۵.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۲۱۴، ح ۲؛ کشف الغمة، ج ۳، ۲۵۹ و محمد بن جریر طبری، دلائل الامامة، ص ۲۵۸.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ج ۲، ۴۴۵، ح ۱۹.
- ↑ گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، باب ۸، ح ۵۱.
- ↑ البته تفاوت شیعه با اهل سنت در این است که شیعه ظهور حضرت مهدی را در سن پیری و هیئت چهل سالگی می‌داند، ولی اهل سنت در سن چهل سالگی.
- ↑ جوینی، فرائد السمطین، ج ۲، ح ۵۶۵، ح ۵۶۵؛ نیز ر.ک: الحاوی للفتاوی، ص ۷۸، عقد الدرر، ص ۶۱.
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۳، ۱۱۷۰؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ۳۱۵، ح ۲.
- ↑ البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۸۴، ح ۵۳؛ الحاوی للفتاوی، ص ۸۸؛ عقد الدرر، ص ۶۵.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص ۴۵، ص ۵۵.
- ↑ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۸۸.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۱۸۶، ح ۲۹.
- ↑ قندوزی، ینابیع المودة، ص ۵۲۸؛ و نیز ر.ک: البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۴۲، ح ۲۱؛ الحاوی للفتاوی، ص ۹۲.
- ↑ ابی داود، سنن ابی داود، ح ۴۲۸۲.
- ↑ نعیم بن حماد، الفتن، ص ۹۳؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، ص ۷۹، ص ۸۳، ص ۹۹؛ ر.ک: فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۱۶؛ الحاوی للفتاوی، ص ۷۳.
- ↑ جعفر بن محمد ابن المنادی، الملاحم، ص ۱۹۶، ح ۱۴۳.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ح ۱۱.
- ↑ ر.ک: نعمانی، الغیبة، ص ۲۵۷، ح ۱۵ و ص ۲۶۴، ح ۲۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۶۵۰، ح ۵؛ محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۳۵.
- ↑ الحاوی للفتاوی، ص ۸۰؛ عقد الدرر، ص ۷۶؛ و نیز ر.ک: متقی هندی، کنز العمال، ج ۱۱، ص ۲۷۳.
- ↑ لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، فصل ۶، باب ۶، ص ۵۶۸.
- ↑ صنعانی، المصنف، ج ۱۱، ص ۳۷۱.
- ↑ و نیز ر.ک: طبرانی، المعجم الاوسط، ج ۲، ص ۳۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ج ۱۱، ص ۲۷۷، ح ۳۱۵۱۳؛ البیان، ص ۴۴، ح ۲۳؛ عقد الدرر، ص ۸۰؛ الحاوی للفتاوی، ص ۷۱.
- ↑ ابن ابی شیبه، المصنف ج ۸، ص ۶۷۹؛ متقی هندی، کنز العمال، ج ۱۱، ص ۲۷۷؛ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۷۸.
- ↑ البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۳۱، ح ۱۱؛ الحاوی للفتاوی، ص ۶۹؛ عقد الدرر، ص ۲۱۰.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۳۱۳، ح ۴ و ۳۱۵، ح ۹؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۲، ص ۵۶.
- ↑ نعیم بن حماد، الفتن، بخش چهارم، ص ۲۴۲، ح ۹۵۰.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۲، ص ۵۶.
- ↑ ر.ک: صنعانی، المصنف، ج ۱۱، ص ۳۷۱؛ ابن حبان، صحیح ابن حبان، ج ۱۵، ص ۱۵۹؛ طبرانی، معجم الکبیر، ج ۲۳، ص ۲۹۶؛ متقی هندی، کنز العمال، ج ۱۴، ص ۲۶۵.
- ↑ گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۳۵، ح ۱۵؛ الحاوی للفتاوی، ص ۸۳؛ عقد الدرر، ص ۸۸؛ فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۱۵، ح ۵۶۹.
- ↑ البیان، ص ۴۴، ح ۲۳، عقد الدرر، ص ۵۶.
- ↑ عقد الدرر، ص ۴۶، صص ۱۱۷، ص ۱۸۵؛ الحاوی للفتاوی، ص ۸۸؛ البیان، ص ۸۴، ح ۵۳.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص ۲۹۲؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة، ج ۳، ص ۲۷۸.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج ۸، ص ۵۰، ح ۱۰.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۳۰، ح ۱۶.
- ↑ مصنف ابن ابی شیبه، ح ۱۹۴۸۴؛ سنن ابی داود، ح ۴۲۸۲؛ معجم الکبیر طبرانی، ح ۱۰۲۱۹ و ح ۱۰۲۲۰.
- ↑ البیان، ص ۴۳، ح ۲۲؛ الحاوی للفتاوی، ص ۷۱، عقد الدرر، ص ۱۹۵.
- ↑ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۷، ح ۱۹۴۸۴.
- ↑ ابن ماجه قزوینی، سنن، ح ۴۰۸۳؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۳، ص ۲۵۷.
- ↑ صنعانی، المصنف، ح ۲۰۷۷۰، البیان، ص ۴۲، ح ۲۱؛ الحاوی للفتاوی، ص ۶۹؛ عقد الدرر، ص ۷۳؛ فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۱۰، ح ۵۶۱.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص ۲۰۷.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۸، ص ۱۷۹.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج ۳، ص ۳۷؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، باب ۸، ص ۲۱۹.
- ↑ و نیز: ر.ک: البیان، ص ۶۱، ح ۳۸؛ الحاوی للفتاوی، ۷۶.
- ↑ عقد الدرر، ص ۹۵.
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب دوم، یک حدیث به آخر.
- ↑ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۲۰۷، ح ۸۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۸۸ - ۹۸.
- ↑ بحث حول المهدی، ص۱۰۳و ۱۰۴.
- ↑ ناصرالدین البانی، حول المهدی (ع)، مجله التمدن الاسلامی، سال ۱۳۷۱ق.
- ↑ خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که آنان را به یقین در زمین جانشین می‌گرداند- چنان که کسانی پیش از آنها را جانشین گردانید- و بی‌گمان دینی را که برای آنان پسندیده است برای آنها استوار می‌دارد و (حال) آنان را از پس هراس به آرامش بر می‌گرداند؛ (آنان) مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نمی‌گردانند و کسانی که پس از این کفر ورزند نافرمانند؛ سوره نور، آیه: ۵۵.
- ↑ " يَمْلِكُ الْقَائِمُ ثَلَاثَمِائَةِ سَنَةٍ وَ يَزْدَادُ تِسْعاً كَمَا لَبِثَ أَهْلُ الْكَهْفِ فِي كَهْفِهِمْ يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً فَيَفْتَحُ اللَّهُ لَهُ شَرْقَ الْأَرْضِ وَ غَرْبَهَا "؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۳۹۰.
- ↑ احمد بن حنبل از بزرگان عامه و سرسلسله گروه حنابله می‌باشد.
- ↑ " تملأ الأرض ظلما و جورا، ثم يخرج رجل من عترتي يملكها سبعا أو تسعا فيملأها قسطا و عدلا "، مسند احمد، ج۳، ص۲۸.
- ↑ " يَخْرُجُ الْمَهْدِيُ وَ عَلَى رَأْسِهِ غَمَامَةٌ فِيهَا مُنَادٍ يُنَادِي هَذَا الْمَهْدِيُ خَلِيفَةُ اللَّهِ فَاتَّبِعُوهُ "؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۱.
- ↑ " الْمَهْدِيُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْت "؛ مستدرک حاکم، ج۴، ص۵۵۷.
- ↑ " الْمَهْدِيُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ "؛ بحار الانوار، ج۵۱، ص۴۳.
- ↑ " الْمَهْدِيَ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَة"؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۳۸۶، ح۴۰۸۶.
- ↑ " فَيَنْزِلُ رُوحُ اللَّهِ عِيسَى بْنُ مَرْيَمَ فَيُصَلِّي خَلْفَه"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، باب۳۳، ح۳۱.
- ↑ " منا الذي يصلي عيسى بن مريم خلفه"، مسند احمد، ج۱، ص۸۴.
- ↑ الغیبه نعمانی، باب ۱۴،ح۶۷، ص۲۹۰.
- ↑ صحیح بخاری، ج۲، ص۲۷۹، ح۲۰۱۲.
- ↑ آفتاب مهر، ج۱، ص ۲۹ - ۳۳.
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۱۷۷؛ سنن ابوماجه، ح۴۰۸۵
- ↑ الغیبة، شیخ طوسی، ص۱۸۶؛ کنز العمال، متقی هندی، ج۱۴، ح۳۸۶۶۲
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۸۶، باب۲۵، ح۱، سنن ابوداود، ح۴۲۷۶
- ↑ الغیبة، شیخ طوسی، ص۱۸۵، ح۱۴۴؛ العرف الوردی فی اخبار المهدی (چاپ شده در الرسائل العشر)، سیوطی، ص۲۱۹
- ↑ کشف النغمة، اربلی، ج۳، ص۲۸۸؛ المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج۴، ص۵۷۷
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۶۹، ح۲۳؛ البیان فی اخبار صاحب الزمان، گنجی شافعی، باب۷، ح۵۰
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۱۴، ح۲؛ المصنف، صنعانی، ح۲۰۷۷۳
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۴۵، ح۱۹؛ البیان فی اخبار صاحب الزمان، گنجی شافعی، باب۱۸، ح۵۱
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۱۴، ح۲؛ ینابیع المودة، قندوزی، ج۳، ص۲۶۳
- ↑ کافی، ج۱، ص۳۹۸، ح۲؛ صحیح ترمذی، ح۲۲۳۱
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۱۵، ح۲؛ فرائد السمطین، جوینی، ج۲، ص۵۶۵
- ↑ الفتن، نعیم بن حماد، ص۲۴۰، ج۹۴۳؛ تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۲، ص۲۰۴
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۷۹، ج۶۷؛ مسند احمد بن حنبل، ج۶، ص۳۱۶
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۶۷۱، ج۲۲؛ عقد الدر فی اخبار المنتظر، مقدسی شافعی، باب۳، ص۶۴
- ↑ عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ج۱، ص۲۶۲، ح۲۲؛ الفتن، نعیم بن حماد، ص۲۱۵، ح۸۶۰
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۳۱۵، ح۹؛ الحاوی للفتاوی، سیوطی، ج۲، ص۷۳
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۳۱۰ و۳۷۱، ح۲ و۵؛ عقد الدرر فی اخبار المنتظر، مقدسی شافعی، ص۹۱
- ↑ شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، نعمان بن محمد، ج۳، ص۳۶۶؛ سنن ابوداود، ح۴۲۸۶ و۴۲۸۷
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۱۸۶، ح۲۹؛ الکتاب المصنف، ابن ابی شیبه، ج۷، ص۱۴۱۶، ح۵۱۱
- ↑ کافی، ج۸، ص۲۶۳، ح۳۷۹؛ المصنف، صنعانی، ح۲۰۷۷۰
- ↑ کافی، ج۱، ص۵۲۶، ح۱؛ سنن ابوداود، ح۴۲۸۲
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۷۷، ح۶۱ وص۲۳۵؛ الکتاب المصنف، ابن ابی شیبه، ج۷، ح۳۷۶۲۸
- ↑ رجوع شود به بحار الانوار، بحث علایم ظهور و کتاب نوادر الدهور فی علائم الظهور، نوشته سیدحسن میرجهانی، در دو جلد و نیز نعیم ابن حماد در الفتن
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۳۰۱، ح۵ وص۲۵۳، ح۱۱
- ↑ همان، ص۲۵۳، ح۱۳؛ الفتن، نعیم بن حماد، ص۲۳۶، ح۹۳۱
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۶۵۰، ح۵؛ صحیح مسلم، ج۴، ح۲۸۸۲ - ۲۸۸۳
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۵۷، ح۱۵؛ صحیح مسلم، ج۴، ص۲۸۸۲
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۵۱، ح۸؛ مسند احمد بن حنبل، ج۵، ص۲۷۷
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۶۴، ح۲۶؛ المصنف، ابن ابی شیبه، ج۸، ص۶۴۹، ح۱۹۹
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۳۲، ح۱۷؛ مجمع الزوائد، نورالدینی هیثمی، ج۷، ص۳۱۷
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۰۴، ح۱۶؛ سنن ابوداود، ح۴۲۸۲
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۳۷، ح۲۶؛ سنن ابن ماجه، ح۴۰۸۳
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۲۴۱، ح۳۵؛ المعجم الکبیر، طبرانی، ج۸، ص۱۷۹
- ↑ الکافی، ج۸، ص۵۰، ح۱۰؛ سنن ابن ماجه، ح۴۰۷۸. روایات در این زمینه به حد تواتر است؛ سلسلة الاحادیث الصحیحة، ناصرالدین البانی، ج۵، ص۱۷۸
- ↑ تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۰۷، ح۸۱؛ کنز العمال، متقی هندی، ج۱۴، ص۳۳۶، ح۳۸۸۵۵
- ↑ با استفاده و تخلیص از کتاب بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه واهل سنت
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۳۹.
- ↑ برای آگاهی از موارد بیشتر، ر.ک: بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل سنت، تألیف دکتر مهدی اکبر نژاد.
- ↑ " تُمْلَأُ اَلْأَرْضُ جَوْراً وَ ظُلْماً فَيَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ عِتْرَتِي يَمْلِكُ اَلْأَرْضَ سَبْعاً أَوْ تِسْعاً فَيَمْلَأُ اَلْأَرْضَقِسْطاً وَ عَدْلاً "؛ المستدرک علی الصحیحین، ج ۴، ص ۵۵۸.
- ↑ " يَمْلِكُ الْقَائِمُ ثَلَاثَمِائَةِ سَنَةٍ وَ يَزْدَادُ تِسْعاً كَمَا لَبِثَ أَهْلُ الْكَهْفِ فِي كَهْفِهِمْ يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً فَيَفْتَحُ اللَّهُ لَهُ شَرْقَ الْأَرْضِ وَ غَرْبَهَا "؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ح ۲۱۲، ص ۳۹۰.
- ↑ " كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا نَزَلَ ابْنُ مَرْيَمَ فِيكُمْ وَ إِمَامُكُمْ مِنْكُمْ "؛ صحیح بخاری، ج ۳، ص ۱۲۷۲، ح ۳۲۶۵.
- ↑ " فَيَنْزِلَ رُوحُ اللَّهِ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ فَيُصَلِّيَ خَلْفَهُ "؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، باب ۲۴، ح ۲۷، ص ۵۲۴.
- ↑ صحیح بخاری، ج ۲، ح ۲۰۱۲، ص ۷۴۶.
- ↑ غیبت نعمانی، باب ۱۴، ح ۶۷، ص ۲۸۰.
- ↑ " الْمَهْدِيُ مِنْ عِتْرَتِي مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ "؛ سنن ابی داود، ج ۴، ح ۴۲۴۸، ص ۱۹۷.
- ↑ غیبت طوسی، ص ۱۶۸.
- ↑ " لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَمْلِكَ الْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي "؛ ابی داود، ج ۴، ح ۴۲۸۴، ص ۱۷۳.
- ↑ " الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِي اسْمُهُ اسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كُنْيَتِي وَ شَمَائِلُهُ شَمَائِلِي وَ سُنَّتُهُ سُنَّتِي "؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۳۹، ح ۶، ص ۱۲۲.
- ↑ بالادستان، محمد امین، حائریپور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی؛ نگین آفرینش، ج۱، ص ۸۹ - ۹۲.