آمادگی اجتماعی برای ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== پرسش‌های وابسته ==↵== پرسش‌های وابسته ==↵== پرسش‌های وابسته ==↵{{پرسمان انتظار فرج}}' به '== پرسش‌های وابسته == {{پرسمان انتظار فرج}}') برچسب: واگردانی دستی |
|||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = آمادگی برای ظهور | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | |||
}} | |||
== [[جامعه]] و [[انتظار]] == | |||
یکی از مهم‌ترین رازهای [[غیبت امام مهدی]] {{ع}} نبود آمادگی در جامعۀ انسانی است. از این رو لازم است [[مردم]] احساس نیاز کرده با [[علم]] و [[معرفت]] سراغ [[امام زمان]] {{ع}} بروند. آنچه در [[پیشوایان دینی]] و به ویژه دربارۀ [[حضرت مهدی]] {{ع}} مطرح است، پذیرش قلبی و همگانی [[رهبری]] آن حضرت و حمایت از ایشان است؛ اگرچه، این امر در [[زمان ظهور]] آن حضرت به شکل کامل تحقق خواهد یافت و [[مردم]] با ملاحظۀ روش و [[رفتار]] والای آن حضرت با [[رضایت]] و [[خشنودی]] تمام، [[ولایت]] و [[حاکمیت]] او را خواهند پذیرفت و از او [[اطاعت]] خواهند کرد؛ اما، زمینۀ آن به طور قطع میبایست پیش از ظهور رقم بخورد. از این رو یک [[منتظر]] توانمند میبایست تمام تلاش خود را برای ایجاد [[آمادگی عمومی]] و پذیرش آن [[منجی]] بزرگ، به کار ببندد. او میبایست از تمامی ابزار ممکن برای آشنا شدن بیشتر [[جامعۀ بشری]] با آن [[موعود]] [[امت‌ها]] استفاده کند<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین]].</ref>. | |||
==پرسش مستقیم== | == انواع آمادگی اجتماعی برای ظهور == | ||
آمادگی و زمینه سازی [[اجتماعی]] همانند آمادگی به طور عام دارای مصادیق زیر است: | |||
=== آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه [[فکری]] و [[اعتقادی]] یا [[علمی]] و معرفتی === | |||
{{اصلی|آمادگی فکری و اعتقادی برای ظهور امام مهدی}} | |||
زیربنای [[اعمال]] و [[رفتار]] [[انسان]] [[فکر]] و [[اندیشه]] است و [[باورهای اساسی]] [[انسان]]، [[زندگی]] او را حفظ میکند. اصلی‌ترین [[حکمت]] تأخیر و مهم‌ترین عامل مؤثر انسانی در رخداد قیام مهدوی، آمادگی فکری و [[وحدت]] نگرش همۀ اقوام و [[ملل]] انسانی دربارۀ [[مدیریت]] [[جهان]] به وسیلۀ [[انسان کامل]] است. تحقق اهداف قیام امام مهدی {{ع}}، منوط به [[آگاهی]] پیشین [[مردمان]] از راهبردهای [[فرهنگی]] و [[سیاسی]] آن است و این مهم، جز با آمادگی فکری و وجود زمینه‌های معرفتی در مخاطبان و [[جامعه]] دربارۀ این [[قیام]]، ممکن نخواهد بود. آنچه [[قیام]] و [[انقلاب جهانی]] آن حضرت را از دیگر [[انقلاب‌ها]] متمایز و ممتاز می‌سازد، دگرگونی‌های [[اعتقادی]] و [[باور]] انسان‌هاست، که در پرتو تلاش‌های او و همه یارانش پدید خواهد آمد. | |||
آمادگی فکری و [[فرهنگی]]؛ یعنی سطح [[افکار]] [[مردم]] [[جهان]] آنچنان بالا [[رود]] که بدانند مثلاً مسئلۀ نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی مسئلۀ قابل توجهی در [[زندگی]] [[بشر]] نیست. بی‌تردید، تحقق [[حکومت جهانی]] مستلزم پذیرش عمومی انسان‌هاست. | |||
آنچه مهم است تلاش برای تقویت [[اجتماعی]] و [[فرهنگی]] و [[معنوی]] جبهۀ [[حق]] است و اینکه [[انسان‌ها]] تشنۀ [[حقیقت]] و [[عدالت]] شوند و از طرفی باید دانست دورۀ [[جدید]]، دورۀ سیطرۀ [[فرهنگی]] [[جهان]] [[غرب]] بر عالم است و [[منتظر واقعی]]، کسی است که تحت این سیطره واقع نمی‌شود. | |||
بنابراین [[امام زمان]] {{ع}} وقتی ظهور میکند که آمادگی از هر جهت در میان [[مردم]] وجود داشته و [[مردم]] به معارف و اندیشه‌های [[قرآن]] و [[اسلام]] [[آگاه]] و آمادگی [[حکومت امام زمان]] {{ع}} را داشته باشند<ref>ر.ک: [[سیمین صمیمی|صمیمی، سیمین]]، [[عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث (مقاله)|عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث]]؛ [[محمد باقری‌زاده اشعری|باقری‌زاده اشعری، محمد]]، [[از امام مهدی بیشتر بدانیم (کتاب)|از امام مهدی بیشتر بدانیم]]، ص۱۲۹، ۱۳۰؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۲۲۳- ۲۲۶ و [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص۶۸؛ [[غلام رضا بهروز لک|بهروز لک، غلام رضا]]؛ [[حکومت جهانی حضرت مهدی (کتاب)|حکومت جهانی حضرت مهدی]]، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳؛ [[حسین سوزنچی|سوزنچی، حسین]]، [[مهدویت و انتظار در اندیشه شهید مطهری ۱ (مقاله)|مهدویت و انتظار در اندیشه شهید مطهری]]، ص ۷۶ـ۷۸؛ [[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[شرایط ظهور از دیدگاه قرآن کریم (کتاب)|شرایط ظهور از دیدگاه قرآن کریم]]، ص ۹۳ ـ ۱۰۴.</ref>. | |||
=== آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه روحی و روانی === | |||
{{اصلی|آمادگی روحی و روانی برای ظهور امام مهدی}} | |||
اساسی‌ترین ویژگی در بخش [[رفتار]]، ایجاد "[[آمادگی روحی]] و روانی" در خود و [[جامعه]] است. آمادگی در حوزۀ [[محبت]]، پالایش [[روح]] و تصفیۀ [[باطن]] و تطهیر درون و نیز انس منطقی با [[ادعیه]] و اذکاری است که از ناحیۀ [[معصومان]] {{ع}} رسیده و رمز ارتباط حبی و [[باطنی]] میان [[شیعه]] و [[امام]] خود است. [[هدف]] از [[انتظار فرج]]، رهاشدن از تنگناهای روحی و روانی و [[امید]] به آینده‌ای بهتر است که بخشی از [[آسایش]] و [[آرامش روحی]] و روانی را نیز تأمین میکند. [[انتظار]] حالتی است روحی و درونی، به‌گونه‌ای که شاید شخص [[منتظر]] در مدت انتظارش از جهت جسمانی در وضعیتی [[متعادل]] به سر می‌برد ولی در درون خود احساس کمبود و نقص نموده و دچار تشویش شده است و مهم‌تر اینکه او تن به این [[اضطراب]] تشویش نمی‌سپارد بلکه درصدد رفع آن است و خود تلاش میکند تا این کمبود و نقص مرتفع گردد و برای رفع آن لحظه‌شماری میکند که این [[محرومیت]] و حرمان چه زمانی مرتفع و این حرمان چگونه به پایان می‌رسد؟ | |||
کسانی که [[صاحب]] [[آمادگی روحی]] و روانی بالایی نشوند، هرگز نمی‌توانند یار و [[یاور]] خوبی برای آن حضرت باشند؛ چرا که آنان با کمترین فشاری که برایشان وارد می‌شود، عرصه را خالی می‌کنند. همین [[روح]] [[انتظار]] است که به [[انسان]] [[تعلیم]] می‌دهد تا در راه خیر و [[صلاح]] [[مبارزه]] کند. اگر [[انتظار]] و [[امید]] نباشد [[مبارزه]] معنا ندارد و اگر [[اطمینان]] به [[آینده]] هم نباشد [[انتظار]] معنا ندارد<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص ۱۶۵ ـ ۱۷۳؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]] ج۳ ج۳، ص۵۴-۶۱؛ [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹- ۲۱۲؛ [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین]]؛ [[علی اوسط خانجانی|خانجانی، علی اوسط]]، [[رسالت فردی و شخصی انسان منتظر (مقاله)|رسالت فردی و شخصی انسان منتظر]]؛ [[محمد محمدی ری شهری|محمدی ری شهری، محمد]]، [[دانشنامه امام مهدی (کتاب)|دانشنامه امام مهدی]]، ج ۵، ص ۳۱۲ ـ ۳۱۴؛ [[علی زینتی|زینتی، علی]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)|انتظار و امنیت روانی]]، ص ۳۰۱ ـ ۳۰۳.</ref>. | |||
=== آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه [[اخلاقی]] و [[رفتاری]] === | |||
{{اصلی|آمادگی اخلاقی و رفتاری برای ظهور امام مهدی}} | |||
از شاخص‌های اصلی [[حکومت مهدوی]]، [[تهذیب نفس]] و [[آراستگی]] به [[مکارم اخلاق]] است. [[انسان]] با توجه به نیروی [[تفکر]] می‌تواند در مسیر رشد [[فکری]] و اخلاقی گام بردارد و با امدادهای [[الهی]] و وجود [[رهبری الهی]]، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد. [[انتظار]] در بین جامعۀ منتظر؛ [[فرهنگی]] ممتاز و بی‌بدیل می‌سازد که می‌تواند [[جامعۀ اسلامی]] را در راه [[پیشرفت]] و [[تکامل]] جلو ببرد. جامعۀ منتظر، جامعه‌ای [[اسلامی]] است و بزرگترین وجه تمایز آن از دیگر جامعه‌ها، [[اخلاق]] [[نورانی]] [[اسلام]] است. جامعۀ منتظر، برای هماهنگی با [[امام زمان]] {{ع}} در اهتمام به رعایت [[محاسن اخلاق]]، همۀ تلاش و کوشش خود را به کار میگیرد. در [[حدیثی]] از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: «هر کس [[دوست]] دارد از [[یاران حضرت قائم]] {{ع}} باشد، باید [[منتظر]] باشد و در حال [[انتظار]] به [[پرهیزگاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید»<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ}}؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر (مقاله)|ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر]]، ص ۲۶۵؛ [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۲۳۷؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید (کتاب)|معارف و عقاید]] ۵، ج۲، ص۲۴۲؛ [[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب]]، ص ۱۳۱-۱۳۲؛ [[عسکر دیرباز|دیرباز، عسکر]]، [[روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر (مقاله)|روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر]]، ص ۱۱۸؛ [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۱۱۰-۱۱۸؛ [[محمد مهدی گرجیان|گرجیان، محمد مهدی]]، [[تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه (مقاله)|تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه]]، ص ۲۲؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج ۱، ص ۳۲۴؛ [[مسعود آذربایجانی|آذربایجانی، مسعود]]، [[رابطه انتظار و بهداشت روان (مقاله)|رابطه انتظار و بهداشت روان]]، ص ۷۱؛ [[مریم نجفی لیواری|نجفی لیواری، مریم]]، [[نرگس محمدنیا گالشکلامی|محمدنیا گالشکلامی، نرگس]]، [[واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر (مقاله)|واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر]]، ص ۷۸.</ref> | |||
از [[مقدمات ظهور]] تحولات عظیم [[اجتماعی]] از لحاظ [[اخلاقی]] و [[اعتقادی]] است. [[قرآن کریم]] میفرماید: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ}}<ref>«خدا چیزی را که از آن مردمی است دگرگون نکند تا آن مردم خود دگرگون شوند» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>؛ همچنین در جایی دیگر میفرماید: {{متن قرآن|ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِّعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ}}<ref>«آن، از این روست که خداوند نعمتی را که به گروهی بخشیده است نمی‌گرداند تا آنان آنچه در خود دارند بگردانند» سوره انفال، آیه ۵۳.</ref>. جامعه‌ای می‌تواند پذیرای [[مهدی موعود]] {{ع}} باشد که در آن آمادگی و قابلیت باشد و الا مانند [[انبیاء]] و اولیای طول [[تاریخ]] می‌شود. [[منتظران راستین]] [[وظیفه]] دارند علاوه بر [[اصلاح]] خویش در [[اصلاح]] دیگران نیز بکوشند<ref>ر.ک: [[محمد علی کریمی|کریمی، محمد علی]]، [[آیا ظهور نزدیک است ۳ (کتاب)|آیا ظهور نزدیک است]]، ص ۲۰۰ـ۲۰۲.</ref> و [[اصلاح جامعه]] از طریق [[امر به معروف و نهی از منکر]] امکان دارد. [[امام سجاد]] {{ع}} فرمودند: «ای ابا خالد به درستی که [[مردم]] [[زمان غیبت]] [[مهدی]] {{ع}} آنان که [[معتقد به امامت]] او هستند و در [[انتظار ظهور]] او به سر می‌برند با فضیلت‌ترین [[مردم]] همۀ زمان‌ها می‌باشند؛ زیرا [[خداوند متعال]] [[عقل]] و فهمی به آنان عنایت کرده که [[غیبت]] در نزد آنان به منزلۀ ظهور و مشاهده گشته است، [[خداوند]] [[مردم]] آن زمان را به منزلۀ کسانی قرار داده است که در [[راه خدا]] و در پیشگاه [[پیامبر]] {{صل}} با [[شمشیر]] [[جهاد]] و [[مبارزه]] می‌کنند. آنان حقیقتا افراد با [[اخلاص]] و [[شیعیان]] [[صادق]] ما هستند و آنان دعوت‌کنندگان به سوی [[دین خدا]] به صورت سرّی و علنی هستند»<ref>{{متن حدیث|یَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} بِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید مهدی روح‌بخش|روح‌بخش، سید مهدی]]، [[انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح (مقاله)|انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح]]، ص۲۹۳.</ref> | |||
=== آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه [[سیاسی]] === | |||
{{اصلی|آمادگی سیاسی برای ظهور امام مهدی}} | |||
[[انسان‌ها]] خواستار [[حکومتی]] [[صالح]]، دور از منکر و [[ریا]] فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در [[جهان]] [[حاکم]] سازد، [[ظلم]]، اختناق، [[استکبار]] و استعباد را نفی کند. [[انسان‌ها]] خواستار سیاستی [[الهی]] و [[حکومتی]] واحد هستند که مرز جغرافیایی نشناسد، [[رهبر]] و راهنمایشان [[قانون]] واحدی باشد، ضعیف و [[قوی]]، سیاه و سفید، در آن یکی باشد و سخن از رجزخوانی‌ها و حمله‌های نظامی ابرقدرت‌ها به میان نیاید<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>. بدون [[شک]] با توجه به جهانی بودن [[حکومت حضرت مهدی]] {{ع}}، [[نیازمند]] بازشناسی و بازنمایی ابعاد [[سیاسی]] [[حکومت جهانی]] آن حضرت به جهانیان هستیم و [[مشتاقان]] برپایی [[حکومت عدل جهانی]] باید در دو محور زمینه‌های [[سیاسی]] این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های [[سیاسی]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند [[سیاسی]]<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[حکومت جهانی حضرت مهدی (کتاب)|حکومت جهانی حضرت مهدی]] {{ع}}، ص۸۴ - ۷۹.</ref>. | |||
در همین زمینه یکی از [[وظایف]] انسجام [[امت]] حول محور [[رهبری]] [[ولی فقیه]] و برقراری [[نظام اسلامی]] هماهنگ با اهداف و آرمان‌های [[امام زمان]] {{ع}} است. [[تشکیل حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] [[ولی فقیه]]، کامل‌ترین نوع انتظار اجتماعی [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} است و می‌تواند هستۀ مناسبی برای شکل‌گیری کامل [[امت]] [[منتظر]] باشد و بلکه در حال حاضر، عملاً بیشترین مشخصات [[امت]] [[منتظر]] کامل را داراست<ref>ر.ک: [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[نگاهی به رسالت و امامت (کتاب)|نگاهی به رسالت و امامت]]، ص۷۳.</ref> و تشکیل حکومت عاملی است برای اعتزاز [[اسلام]] و [[مسلمین]]. [[آمادگی جهانی]] یعنی ایستادن در مقابل [[قدرت]] مادی [[مستکبران]] عالم، اگر [[انسان‌ها]] همه به این مطلب برسند که از [[حق]] خود [[دفاع]] کنند [[ظهور امام زمان]] {{ع}} تحقق پیدا میکند<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۲۷۹ـ۲۸۱.</ref>. | |||
=== آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه [[اقتصادی]] === | |||
{{اصلی|آمادگی اقتصادی برای ظهور امام مهدی}} | |||
حراست از فرهنگ دینی و زنده نگه داشتن اندیشۀ [[اسلامی]] از [[وظایف منتظران]] است و بدون تردید [[تبلیغ]] این [[فرهنگ]] پویا بدون پشتوانه [[مالی]] و [[اقتصادی]] امکان‌پذیر نیست و به همین جهت [[منتظران]] باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف این آمادگی [[مالی]] و [[اقتصادی]] برای ظهور را فراهم کنند. آمادگی [[اقتصادی]] به عنوان یکی از مؤلفه‌های زمینه‌سازی به دو گونه قابل [[تفسیر]] و تحقق است: [[رفاه عمومی]] در همۀ ابعاد [[زندگی]] و اقامۀ [[قسط و عدل]]<ref>ر.ک: [[صفر فلاحی|فلاحی، صفر]]، [[امام مهدی ذخیره امامت (کتاب)|امام مهدی ذخیره امامت]]، ص ۱۷ ـ ۱۹؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.</ref>. | |||
=== آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه نظامی و انتظامی === | |||
{{اصلی|آمادگی نظامی و انتظامی برای ظهور امام مهدی}} | |||
از مهم‌ترین [[وظایف]] دوران غیبت به عنوان زمینه سازی، آمادگی پیوسته و راستین از جهت [[توانمندی]] نظامی و جسمانی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای [[یاری]] و [[نصرت]] [[امام غائب]] است. [[انتظار]]، نخست یک آرمان و [[عقیده]] است و سپس در عمل و عینیت آشکار می‌‌گردد و [[انسان]] [[منتظر]] به مرزبانی و پاسداری از حوزۀ جغرافیایی و [[فرهنگی]] و [[ایدئولوژی]] خود و هم کیشان و هم مسلکان خویش می‌‌پردازد و همواره در موضع دیده‌بانی است و هوشیارانه و تیزنگرانه به افق‌های دور و نزدیک می‌‌نگرد و هر تحرّک و تحول و [[نقل]] و انتقالی را در اردوگاه‌های [[دشمن]] زیر نظر میگیرد و در سنگر [[دفاع]] ایدئولوژیکی و زمینی و جغرافیایی، [[دشمن]] را از پیشروی باز می‌‌دارد و در صورت فراهم بودن زمینه به تهاجم نیز دست می‌‌یازد. این است که جامعۀ منتظر همواره به [[آمادگی نظامی]] و دفاعی فرا خوانده شده و تهیۀ ابزار [[جنگ]] و [[قدرت]] از هر مقوله و با هر کیفیت، [[تکلیف]] گشته است. در این باره در کتاب‌‌های روایی [[روایات]] فراوانی وجود دارد. [[امام باقر]] {{ع}} ذیل آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> فرمودند: «بر انجام [[واجبات]] [[شکیبایی]] کنید و برابر [[دشمنان]]، یک دیگر را [[یاری]] نمایید و برای [[یاری]] پیشوای [[منتظَر]]، همواره آمادگی خود را حفظ کنید»<ref>{{متن حدیث|اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ}}؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۱۹۹.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} نیز در [[تفسیر]] همین [[آیه]] فرمودند: «در برابر مشکلات [[شکیبایی]] ورزید و در انجام تکلیف‌ها و [[مسئولیت‌ها]] پایدار باشید، و با [[امامان]] رابطه برقرار کنید»<ref>{{متن حدیث|إِصْبِرُوا عَلَی الْفَرائِضِ وَ صابِرُوا عَلَی الْمَصائِبِ وَ رابِطُوا عَلَی الْأَئِمَّةِ}}؛ تفسیر علی بن ابراهیم، ج۱، ص۱۲۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی (مقاله)|نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی]]؛ [[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب]]، ص ۱۳۳ـ ۱۳۴؛ [[محبوبه رجایی|رجایی، محبوبه]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت (مقاله)|مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت]]؛ پژوهشگران مؤسسۀ فرهنگی موعود، [[انتظار منتظر و تکالیف منتظران (کتاب)|انتظار منتظر و تکالیف منتظران]]، ص ۴۲ـ۴۳؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۸۸ ـ ۸۹؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.</ref> | |||
== پرسش مستقیم == | |||
* [[آمادگی و زمینه‌سازی اجتماعی برای ظهور امام مهدی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)]] | * [[آمادگی و زمینه‌سازی اجتماعی برای ظهور امام مهدی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)]] | ||
| خط ۳۲: | خط ۵۵: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:152036.jpg|22px]] [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|'''ما منتظریم''']] | |||
# [[پرونده:25939000.jpg|22px]] [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[حکومت جهانی مهدی (کتاب)|'''حکومت جهانی مهدی''']] | |||
# [[پرونده:13681225.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|'''مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین''']] | # [[پرونده:13681225.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|'''مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین''']] | ||
# [[پرونده:3694G001.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|'''پرسمان مهدویت''']] | |||
# [[پرونده:1100126.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|'''نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی''']] | |||
# [[پرونده:11155.jpg|22px]] [[سیمین صمیمی|صمیمی، سیمین]]، [[عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث (مقاله)|'''عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث''']] | # [[پرونده:11155.jpg|22px]] [[سیمین صمیمی|صمیمی، سیمین]]، [[عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث (مقاله)|'''عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث''']] | ||
# [[پرونده:151872.jpg|22px]] [[محمد باقری‌زاده اشعری|باقری‌زاده اشعری، محمد]]، [[از امام مهدی بیشتر بدانیم (کتاب)|'''از امام مهدی بیشتر بدانیم''']] | # [[پرونده:151872.jpg|22px]] [[محمد باقری‌زاده اشعری|باقری‌زاده اشعری، محمد]]، [[از امام مهدی بیشتر بدانیم (کتاب)|'''از امام مهدی بیشتر بدانیم''']] | ||
# [[پرونده:10119016.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری شهری|محمدی ری شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۵ (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی''']] | # [[پرونده:10119016.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری شهری|محمدی ری شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۵ (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی''']] | ||
# [[پرونده:13681211.jpg|22px]] [[علی زینتی|زینتی، علی]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)|'''انتظار و امنیت روانی''']] | # [[پرونده:13681211.jpg|22px]] [[علی زینتی|زینتی، علی]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)|'''انتظار و امنیت روانی''']] | ||
# [[پرونده:1368178.jpg|22px]] [[علی اوسط خانجانی|خانجانی، علی اوسط]]، [[رسالت فردی و شخصی انسان منتظر (مقاله)|'''رسالت فردی و شخصی انسان منتظر''']] | # [[پرونده:1368178.jpg|22px]] [[علی اوسط خانجانی|خانجانی، علی اوسط]]، [[رسالت فردی و شخصی انسان منتظر (مقاله)|'''رسالت فردی و شخصی انسان منتظر''']] | ||
# [[پرونده:11235.jpg|22px]] [[عسکر دیرباز|دیرباز، عسکر]]، [[روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر (مقاله)|'''روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر''']] | # [[پرونده:11235.jpg|22px]] [[عسکر دیرباز|دیرباز، عسکر]]، [[روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر (مقاله)|'''روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر''']] | ||
# [[پرونده:13681062.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|'''معارف و عقاید''']] | # [[پرونده:13681062.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|'''معارف و عقاید''']] | ||
# [[پرونده:13681202.jpg|22px]] [[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|'''نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب''']] | # [[پرونده:13681202.jpg|22px]] [[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|'''نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب''']] | ||
# [[پرونده:13681201.jpg|22px]] [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر (مقاله)|'''ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر''']] | # [[پرونده:13681201.jpg|22px]] [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر (مقاله)|'''ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر''']] | ||
# [[پرونده:11830.jpg|22px]] [[محمد مهدی گرجیان|گرجیان، محمد مهدی]]، [[تحلیل کارآمدی انتظار در | # [[پرونده:11830.jpg|22px]] [[محمد مهدی گرجیان|گرجیان، محمد مهدی]]، [[تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه (مقاله)|'''تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه''']] | ||
# [[پرونده:13681057.jpg|22px]] [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']] | # [[پرونده:13681057.jpg|22px]] [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']] | ||
# [[پرونده:13681201.jpg|22px]] [[مسعود آذربایجانی|آذربایجانی، مسعود]]، [[رابطه انتظار و بهداشت روان (مقاله)|'''رابطه انتظار و بهداشت روان''']] | # [[پرونده:13681201.jpg|22px]] [[مسعود آذربایجانی|آذربایجانی، مسعود]]، [[رابطه انتظار و بهداشت روان (مقاله)|'''رابطه انتظار و بهداشت روان''']] | ||
# [[پرونده:Mar.jpg|22px]] [[مریم نجفی لیواری|نجفی لیواری، مریم]]، [[نرگس محمدنیا گالشکلامی|محمدنیا گالشکلامی، نرگس]]، [[واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر (مقاله)|'''واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر''']] | # [[پرونده:Mar.jpg|22px]] [[مریم نجفی لیواری|نجفی لیواری، مریم]]، [[نرگس محمدنیا گالشکلامی|محمدنیا گالشکلامی، نرگس]]، [[واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر (مقاله)|'''واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر''']] | ||
# [[پرونده:137945.jpg|22px]] [[محمد علی کریمی|کریمی، محمد علی]]، [[آیا ظهور نزدیک است ۳ (کتاب)|'''آیا ظهور نزدیک است''']] | # [[پرونده:137945.jpg|22px]] [[محمد علی کریمی|کریمی، محمد علی]]، [[آیا ظهور نزدیک است ۳ (کتاب)|'''آیا ظهور نزدیک است''']] | ||
# [[پرونده:136857.jpg|22px]] [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|'''موعودشناسی و پاسخ به شبهات''']] | # [[پرونده:136857.jpg|22px]] [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|'''موعودشناسی و پاسخ به شبهات''']] | ||
| خط ۵۹: | خط ۸۱: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:آمادگی برای ظهور امام مهدی]] | [[رده:آمادگی برای ظهور امام مهدی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۴
جامعه و انتظار
یکی از مهم‌ترین رازهای غیبت امام مهدی (ع) نبود آمادگی در جامعۀ انسانی است. از این رو لازم است مردم احساس نیاز کرده با علم و معرفت سراغ امام زمان (ع) بروند. آنچه در پیشوایان دینی و به ویژه دربارۀ حضرت مهدی (ع) مطرح است، پذیرش قلبی و همگانی رهبری آن حضرت و حمایت از ایشان است؛ اگرچه، این امر در زمان ظهور آن حضرت به شکل کامل تحقق خواهد یافت و مردم با ملاحظۀ روش و رفتار والای آن حضرت با رضایت و خشنودی تمام، ولایت و حاکمیت او را خواهند پذیرفت و از او اطاعت خواهند کرد؛ اما، زمینۀ آن به طور قطع میبایست پیش از ظهور رقم بخورد. از این رو یک منتظر توانمند میبایست تمام تلاش خود را برای ایجاد آمادگی عمومی و پذیرش آن منجی بزرگ، به کار ببندد. او میبایست از تمامی ابزار ممکن برای آشنا شدن بیشتر جامعۀ بشری با آن موعود امت‌ها استفاده کند[۱].
انواع آمادگی اجتماعی برای ظهور
آمادگی و زمینه سازی اجتماعی همانند آمادگی به طور عام دارای مصادیق زیر است:
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی
زیربنای اعمال و رفتار انسان فکر و اندیشه است و باورهای اساسی انسان، زندگی او را حفظ میکند. اصلی‌ترین حکمت تأخیر و مهم‌ترین عامل مؤثر انسانی در رخداد قیام مهدوی، آمادگی فکری و وحدت نگرش همۀ اقوام و ملل انسانی دربارۀ مدیریت جهان به وسیلۀ انسان کامل است. تحقق اهداف قیام امام مهدی (ع)، منوط به آگاهی پیشین مردمان از راهبردهای فرهنگی و سیاسی آن است و این مهم، جز با آمادگی فکری و وجود زمینه‌های معرفتی در مخاطبان و جامعه دربارۀ این قیام، ممکن نخواهد بود. آنچه قیام و انقلاب جهانی آن حضرت را از دیگر انقلاب‌ها متمایز و ممتاز می‌سازد، دگرگونی‌های اعتقادی و باور انسان‌هاست، که در پرتو تلاش‌های او و همه یارانش پدید خواهد آمد.
آمادگی فکری و فرهنگی؛ یعنی سطح افکار مردم جهان آنچنان بالا رود که بدانند مثلاً مسئلۀ نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی مسئلۀ قابل توجهی در زندگی بشر نیست. بی‌تردید، تحقق حکومت جهانی مستلزم پذیرش عمومی انسان‌هاست.
آنچه مهم است تلاش برای تقویت اجتماعی و فرهنگی و معنوی جبهۀ حق است و اینکه انسان‌ها تشنۀ حقیقت و عدالت شوند و از طرفی باید دانست دورۀ جدید، دورۀ سیطرۀ فرهنگی جهان غرب بر عالم است و منتظر واقعی، کسی است که تحت این سیطره واقع نمی‌شود.
بنابراین امام زمان (ع) وقتی ظهور میکند که آمادگی از هر جهت در میان مردم وجود داشته و مردم به معارف و اندیشه‌های قرآن و اسلام آگاه و آمادگی حکومت امام زمان (ع) را داشته باشند[۲].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه روحی و روانی
اساسی‌ترین ویژگی در بخش رفتار، ایجاد "آمادگی روحی و روانی" در خود و جامعه است. آمادگی در حوزۀ محبت، پالایش روح و تصفیۀ باطن و تطهیر درون و نیز انس منطقی با ادعیه و اذکاری است که از ناحیۀ معصومان (ع) رسیده و رمز ارتباط حبی و باطنی میان شیعه و امام خود است. هدف از انتظار فرج، رهاشدن از تنگناهای روحی و روانی و امید به آینده‌ای بهتر است که بخشی از آسایش و آرامش روحی و روانی را نیز تأمین میکند. انتظار حالتی است روحی و درونی، به‌گونه‌ای که شاید شخص منتظر در مدت انتظارش از جهت جسمانی در وضعیتی متعادل به سر می‌برد ولی در درون خود احساس کمبود و نقص نموده و دچار تشویش شده است و مهم‌تر اینکه او تن به این اضطراب تشویش نمی‌سپارد بلکه درصدد رفع آن است و خود تلاش میکند تا این کمبود و نقص مرتفع گردد و برای رفع آن لحظه‌شماری میکند که این محرومیت و حرمان چه زمانی مرتفع و این حرمان چگونه به پایان می‌رسد؟
کسانی که صاحب آمادگی روحی و روانی بالایی نشوند، هرگز نمی‌توانند یار و یاور خوبی برای آن حضرت باشند؛ چرا که آنان با کمترین فشاری که برایشان وارد می‌شود، عرصه را خالی می‌کنند. همین روح انتظار است که به انسان تعلیم می‌دهد تا در راه خیر و صلاح مبارزه کند. اگر انتظار و امید نباشد مبارزه معنا ندارد و اگر اطمینان به آینده هم نباشد انتظار معنا ندارد[۳].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه اخلاقی و رفتاری
از شاخص‌های اصلی حکومت مهدوی، تهذیب نفس و آراستگی به مکارم اخلاق است. انسان با توجه به نیروی تفکر می‌تواند در مسیر رشد فکری و اخلاقی گام بردارد و با امدادهای الهی و وجود رهبری الهی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد. انتظار در بین جامعۀ منتظر؛ فرهنگی ممتاز و بی‌بدیل می‌سازد که می‌تواند جامعۀ اسلامی را در راه پیشرفت و تکامل جلو ببرد. جامعۀ منتظر، جامعه‌ای اسلامی است و بزرگترین وجه تمایز آن از دیگر جامعه‌ها، اخلاق نورانی اسلام است. جامعۀ منتظر، برای هماهنگی با امام زمان (ع) در اهتمام به رعایت محاسن اخلاق، همۀ تلاش و کوشش خود را به کار میگیرد. در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم (ع) باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار به پرهیزگاری و اخلاق نیکو رفتار نماید»[۴].[۵]
از مقدمات ظهور تحولات عظیم اجتماعی از لحاظ اخلاقی و اعتقادی است. قرآن کریم میفرماید: ﴿إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ﴾[۶]؛ همچنین در جایی دیگر میفرماید: ﴿ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِّعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ﴾[۷]. جامعه‌ای می‌تواند پذیرای مهدی موعود (ع) باشد که در آن آمادگی و قابلیت باشد و الا مانند انبیاء و اولیای طول تاریخ می‌شود. منتظران راستین وظیفه دارند علاوه بر اصلاح خویش در اصلاح دیگران نیز بکوشند[۸] و اصلاح جامعه از طریق امر به معروف و نهی از منکر امکان دارد. امام سجاد (ع) فرمودند: «ای ابا خالد به درستی که مردم زمان غیبت مهدی (ع) آنان که معتقد به امامت او هستند و در انتظار ظهور او به سر می‌برند با فضیلت‌ترین مردم همۀ زمان‌ها می‌باشند؛ زیرا خداوند متعال عقل و فهمی به آنان عنایت کرده که غیبت در نزد آنان به منزلۀ ظهور و مشاهده گشته است، خداوند مردم آن زمان را به منزلۀ کسانی قرار داده است که در راه خدا و در پیشگاه پیامبر (ص) با شمشیر جهاد و مبارزه می‌کنند. آنان حقیقتا افراد با اخلاص و شیعیان صادق ما هستند و آنان دعوت‌کنندگان به سوی دین خدا به صورت سرّی و علنی هستند»[۹].[۱۰]
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه سیاسی
انسان‌ها خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازد، ظلم، اختناق، استکبار و استعباد را نفی کند. انسان‌ها خواستار سیاستی الهی و حکومتی واحد هستند که مرز جغرافیایی نشناسد، رهبر و راهنمایشان قانون واحدی باشد، ضعیف و قوی، سیاه و سفید، در آن یکی باشد و سخن از رجزخوانی‌ها و حمله‌های نظامی ابرقدرت‌ها به میان نیاید[۱۱]. بدون شک با توجه به جهانی بودن حکومت حضرت مهدی (ع)، نیازمند بازشناسی و بازنمایی ابعاد سیاسی حکومت جهانی آن حضرت به جهانیان هستیم و مشتاقان برپایی حکومت عدل جهانی باید در دو محور زمینه‌های سیاسی این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های سیاسی حضرت مهدی (ع) و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند سیاسی[۱۲].
در همین زمینه یکی از وظایف انسجام امت حول محور رهبری ولی فقیه و برقراری نظام اسلامی هماهنگ با اهداف و آرمان‌های امام زمان (ع) است. تشکیل حکومت اسلامی به رهبری ولی فقیه، کامل‌ترین نوع انتظار اجتماعی ظهور حضرت مهدی (ع) است و می‌تواند هستۀ مناسبی برای شکل‌گیری کامل امت منتظر باشد و بلکه در حال حاضر، عملاً بیشترین مشخصات امت منتظر کامل را داراست[۱۳] و تشکیل حکومت عاملی است برای اعتزاز اسلام و مسلمین. آمادگی جهانی یعنی ایستادن در مقابل قدرت مادی مستکبران عالم، اگر انسان‌ها همه به این مطلب برسند که از حق خود دفاع کنند ظهور امام زمان (ع) تحقق پیدا میکند[۱۴].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه اقتصادی
حراست از فرهنگ دینی و زنده نگه داشتن اندیشۀ اسلامی از وظایف منتظران است و بدون تردید تبلیغ این فرهنگ پویا بدون پشتوانه مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و به همین جهت منتظران باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف این آمادگی مالی و اقتصادی برای ظهور را فراهم کنند. آمادگی اقتصادی به عنوان یکی از مؤلفه‌های زمینه‌سازی به دو گونه قابل تفسیر و تحقق است: رفاه عمومی در همۀ ابعاد زندگی و اقامۀ قسط و عدل[۱۵].
آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه نظامی و انتظامی
از مهم‌ترین وظایف دوران غیبت به عنوان زمینه سازی، آمادگی پیوسته و راستین از جهت توانمندی نظامی و جسمانی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای یاری و نصرت امام غائب است. انتظار، نخست یک آرمان و عقیده است و سپس در عمل و عینیت آشکار می‌‌گردد و انسان منتظر به مرزبانی و پاسداری از حوزۀ جغرافیایی و فرهنگی و ایدئولوژی خود و هم کیشان و هم مسلکان خویش می‌‌پردازد و همواره در موضع دیده‌بانی است و هوشیارانه و تیزنگرانه به افق‌های دور و نزدیک می‌‌نگرد و هر تحرّک و تحول و نقل و انتقالی را در اردوگاه‌های دشمن زیر نظر میگیرد و در سنگر دفاع ایدئولوژیکی و زمینی و جغرافیایی، دشمن را از پیشروی باز می‌‌دارد و در صورت فراهم بودن زمینه به تهاجم نیز دست می‌‌یازد. این است که جامعۀ منتظر همواره به آمادگی نظامی و دفاعی فرا خوانده شده و تهیۀ ابزار جنگ و قدرت از هر مقوله و با هر کیفیت، تکلیف گشته است. در این باره در کتاب‌‌های روایی روایات فراوانی وجود دارد. امام باقر (ع) ذیل آیۀ شریفۀ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۱۶] فرمودند: «بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یک دیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظَر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید»[۱۷]. امام صادق (ع) نیز در تفسیر همین آیه فرمودند: «در برابر مشکلات شکیبایی ورزید و در انجام تکلیف‌ها و مسئولیت‌ها پایدار باشید، و با امامان رابطه برقرار کنید»[۱۸].[۱۹]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا میکند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید میکند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی میدانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌شود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا میگویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا میکند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منابع
حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم
مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی
سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین
سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت
سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی
صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث
باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم
محمدی ری شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی
زینتی، علی، انتظار و امنیت روانی
خانجانی، علی اوسط، رسالت فردی و شخصی انسان منتظر
دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر
زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید
نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب
الهی‌نژاد، حسین، ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر
گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه
موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان- آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان
نجفی لیواری، مریم، محمدنیا گالشکلامی، نرگس، واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر
کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است
رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات
فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت
پانویس
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین.
- ↑ ر.ک: صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث؛ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۱۲۹، ۱۳۰؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳- ۲۲۶ و نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸؛ بهروز لک، غلام رضا؛ حکومت جهانی حضرت مهدی، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۳؛ سوزنچی، حسین، مهدویت و انتظار در اندیشه شهید مطهری، ص ۷۶ـ۷۸؛ قرائتی، محسن، شرایط ظهور از دیدگاه قرآن کریم، ص ۹۳ ـ ۱۰۴.
- ↑ ر.ک: حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص ۱۶۵ ـ ۱۷۳؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳ ج۳، ص۵۴-۶۱؛ پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲؛ مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین؛ خانجانی، علی اوسط، رسالت فردی و شخصی انسان منتظر؛ محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۵، ص ۳۱۲ ـ ۳۱۴؛ زینتی، علی، انتظار و امنیت روانی، ص ۳۰۱ ـ ۳۰۳.
- ↑ «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ»؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۷.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵؛ ملکی راد، محمود، خانواده و زمینه‌سازی ظهور، ص ۲۳۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲، ص۲۴۲؛ نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب، ص ۱۳۱-۱۳۲؛ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص ۱۱۸؛ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۱۰-۱۱۸؛ گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه، ص ۲۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۱، ص ۳۲۴؛ آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ص ۷۱؛ نجفی لیواری، مریم، محمدنیا گالشکلامی، نرگس، واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر، ص ۷۸.
- ↑ «خدا چیزی را که از آن مردمی است دگرگون نکند تا آن مردم خود دگرگون شوند» سوره رعد، آیه ۱۱.
- ↑ «آن، از این روست که خداوند نعمتی را که به گروهی بخشیده است نمی‌گرداند تا آنان آنچه در خود دارند بگردانند» سوره انفال، آیه ۵۳.
- ↑ ر.ک: کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۰۰ـ۲۰۲.
- ↑ «یَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) بِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۹۳.
- ↑ ر.ک: قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.
- ↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی حضرت مهدی (ع)، ص۸۴ - ۷۹.
- ↑ ر.ک: اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳.
- ↑ ر.ک: حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۲۷۹ـ۲۸۱.
- ↑ ر.ک: فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ ـ ۱۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
- ↑ «اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۱۹۹.
- ↑ «إِصْبِرُوا عَلَی الْفَرائِضِ وَ صابِرُوا عَلَی الْمَصائِبِ وَ رابِطُوا عَلَی الْأَئِمَّةِ»؛ تفسیر علی بن ابراهیم، ج۱، ص۱۲۹.
- ↑ ر.ک: شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی؛ نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب، ص ۱۳۳ـ ۱۳۴؛ رجایی، محبوبه، مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت؛ پژوهشگران مؤسسۀ فرهنگی موعود، انتظار منتظر و تکالیف منتظران، ص ۴۲ـ۴۳؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۸۸ ـ ۸۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.