آیا امام مهدی فرزند دارد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - '.↵:::::' به '. ')
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات پرسش
{{جعبه اطلاعات پرسش
| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع فرعی = آیا [[امام مهدی]]{{ع}} [[فرزند]] دارد؟
| تصویر = 7626626268.jpg
| تصویر = 7626626268.jpg
| اندازه تصویر = 200px
| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[آشنایی با امام مهدی]] / [[معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی)]]  
| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[آشنایی با امام مهدی]] / [[معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی)]]  
| مدخل اصلی =  
| مدخل اصلی =  
| مدخل وابسته =  
| مدخل وابسته =  
| پاسخ‌دهنده =
| تعداد پاسخ = 9
| پاسخ‌دهندگان = 9 پاسخ
}}
}}
'''آیا [[امام مهدی]]{{ع}} [[فرزند]] دارد؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.
'''آیا [[امام مهدی]] {{ع}} [[فرزند]] دارد؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.


== پاسخ نخست ==
== پاسخ نخست ==
خط ۱۶: خط ۱۳:
[[آیت الله]] '''[[نجم‌الدین طبسی]]''' در ''«[http://rasanews.ir/fa/news/608373/%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D8%B5-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF درس گفتارهای [[مهدویت]]]»'' در این‌باره گفته است:
[[آیت الله]] '''[[نجم‌الدین طبسی]]''' در ''«[http://rasanews.ir/fa/news/608373/%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D8%B5-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF درس گفتارهای [[مهدویت]]]»'' در این‌باره گفته است:


«از اشکالاتی که به مسأله [[اولاد داشتن امام زمان]]{{ع}} وارد است، جریان [[ضراب اصفهانی]] و صلواتی منقول از او است، وی در سال ۲۸۰ هجری یعنی [[دوران غیبت صغری]] [[روایت]] می‌کند که صلواتی را از یک [[زن]] که مدعی است [[خاله امام زمان]]{{ع}} است [[نقل]] می‌کند، این درحالی است که در هیچ منبعی ذکر نشده که [[امام زمان]]{{ع}} خاله داشته باشد.
«از اشکالاتی که به مسأله [[اولاد داشتن امام زمان]] {{ع}} وارد است، جریان [[ضراب اصفهانی]] و صلواتی منقول از او است، وی در سال ۲۸۰ هجری یعنی [[دوران غیبت صغری]] [[روایت]] می‌کند که صلواتی را از یک [[زن]] که مدعی است [[خاله امام زمان]] {{ع}} است [[نقل]] می‌کند، این درحالی است که در هیچ منبعی ذکر نشده که [[امام زمان]] {{ع}} خاله داشته باشد.


[[سند روایت]] [[صلوات]] [[ضراب اصفهانی]]، مشکل دارد. فرستادن یک [[صلوات]] به قصد ذکر و [[بهره معنوی]] بردن ایرادی ندارد بلکه استفاده ابزاری از آن در راستای اهداف [[مدعیان دروغین]] موضوعی است که باعث می‌شود به [[سندیت]] این [[حدیث]] و دیگر [[احادیث]] بپردازیم و اجازه ندهیم [[مدعیان دروغین]] از این موضوع سوء استفاده کنند. ادعاهای مختلف بسیار است، اما در [[مقام]] اثبات که باشد نمی‌توان آنها را ثابت کرد. [[ملاقات‌ها با امام زمان]]{{ع}} اکثراً اتفاقی است، در همین زمینه هم باید با دقت به مسأله نگاه کرد و [[فریب]] افراد [[کذاب]] را نخوریم. بسیاری از بزرگان [[ملاقات با امام زمان]]{{ع}} داشته‌اند اما هیچکدام [[مدعی ملاقات]] اختیاری نیستند.
[[سند روایت]] [[صلوات]] [[ضراب اصفهانی]]، مشکل دارد. فرستادن یک [[صلوات]] به قصد ذکر و [[بهره معنوی]] بردن ایرادی ندارد بلکه استفاده ابزاری از آن در راستای اهداف [[مدعیان دروغین]] موضوعی است که باعث می‌شود به [[سندیت]] این [[حدیث]] و دیگر [[احادیث]] بپردازیم و اجازه ندهیم [[مدعیان دروغین]] از این موضوع سوء استفاده کنند. ادعاهای مختلف بسیار است، اما در [[مقام]] اثبات که باشد نمی‌توان آنها را ثابت کرد. [[ملاقات‌ها با امام زمان]] {{ع}} اکثراً اتفاقی است، در همین زمینه هم باید با دقت به مسأله نگاه کرد و [[فریب]] افراد [[کذاب]] را نخوریم. بسیاری از بزرگان [[ملاقات با امام زمان]] {{ع}} داشته‌اند اما هیچکدام [[مدعی ملاقات]] اختیاری نیستند.


در [[جمال الاسبوع]] [[ابن طاووس]] دو [[نص]] [[نقل]] می‌کند منقول از [[امام رضا]]{{ع}} که بعد از [[نماز عصر جمعه]] برای [[امام زمان]]{{ع}} دعایی که [[نقل]] شده است بخوانید، در این [[دعا]] به [[فرزندان امام زمان]]{{ع}} و [[جانشین‌های امام زمان]]{{ع}} اشاره شده است. اول اینکه این [[حدیث]] از نظر [[نقل]] و [[راویان]] دچار مشکل است و برخی [[راویان]] یا وجود ندارند و شناخته شده نیستند یا [[ثقه]] نیستند. موضوع دیگر این است که این [[روایت]] پیش از ولادت [[حضرت ولی عصر]]{{ع}} ذکر شده است و حتی پیش از میلاد جد [[امام زمان]]{{ع}} بوده است، در این [[روایت]] به [[اولاد امام زمان]]{{ع}} [[دعا]] می‌کنیم اما این به معنای [[اولاد داشتن]] نیست بلکه به این معنا است که هروقت ایشان [[اولاد]] دار شدند [[رحمت]] و [[مغفرت الهی]] شامل آنها شود.
در [[جمال الاسبوع]] [[ابن طاووس]] دو [[نص]] [[نقل]] می‌کند منقول از [[امام رضا]] {{ع}} که بعد از [[نماز عصر جمعه]] برای [[امام زمان]] {{ع}} دعایی که [[نقل]] شده است بخوانید، در این [[دعا]] به [[فرزندان امام زمان]] {{ع}} و [[جانشین‌های امام زمان]] {{ع}} اشاره شده است. اول اینکه این [[حدیث]] از نظر [[نقل]] و [[راویان]] دچار مشکل است و برخی [[راویان]] یا وجود ندارند و شناخته شده نیستند یا [[ثقه]] نیستند. موضوع دیگر این است که این [[روایت]] پیش از ولادت [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} ذکر شده است و حتی پیش از میلاد جد [[امام زمان]] {{ع}} بوده است، در این [[روایت]] به [[اولاد امام زمان]] {{ع}} [[دعا]] می‌کنیم اما این به معنای [[اولاد داشتن]] نیست بلکه به این معنا است که هروقت ایشان [[اولاد]] دار شدند [[رحمت]] و [[مغفرت الهی]] شامل آنها شود.


روایاتی که [[فرزند داشتن امام زمان]]{{ع}} را نشان می‌دهد همه [[مشکل سندی]] دارند، [[مدعیان دروغین]] مدعی می‌شوند که با حضور [[فرزندان امام زمان]]{{ع}} باعث می‌شود دیگر نیازی به [[مراجع معظم تقلید]] نباشد و رشته ارتباط [[مردم]] و [[مراجعات دینی به مراجع]] را باید پاره کرد، درحالی که [[توان]] اثبات [[فرزند داشتن امام زمان]]{{ع}} را هم ندارند و تنها [[متوسل]] به [[روایات ضعیف]] و فرضیه‌ها می‌شوند»<ref>[http://rasanews.ir/fa/news/608373/%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D8%B5-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، درس گفتارهای مهدویت]</ref>.
روایاتی که [[فرزند داشتن امام زمان]] {{ع}} را نشان می‌دهد همه [[مشکل سندی]] دارند، [[مدعیان دروغین]] مدعی می‌شوند که با حضور [[فرزندان امام زمان]] {{ع}} باعث می‌شود دیگر نیازی به [[مراجع معظم تقلید]] نباشد و رشته ارتباط [[مردم]] و [[مراجعات دینی به مراجع]] را باید پاره کرد، درحالی که [[توان]] اثبات [[فرزند داشتن امام زمان]] {{ع}} را هم ندارند و تنها [[متوسل]] به [[روایات ضعیف]] و فرضیه‌ها می‌شوند»<ref>[http://rasanews.ir/fa/news/608373/%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D8%B5-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF [[نجم‌الدین طبسی|طبسی، نجم الدین]]، درس گفتارهای مهدویت]</ref>.


== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
خط ۳۱: خط ۲۸:
| پاسخ = [[آیت‌الله]] '''[[ابراهیم امینی]]'''، در کتاب ''«[[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = [[آیت‌الله]] '''[[ابراهیم امینی]]'''، در کتاب ''«[[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]»'' در این‌باره گفته است:


«[[دلیل]] معتبری در دست نداریم که موضوع [[ازدواج]] آنجناب و وجود [[اولاد]] را به‌طور قطع اثبات کند یا نفی نماید، البته ممکن است به‌طور ناشناس [[ازدواج]] کرده و [[اولاد]] ناشناسی هم داشته باشد و هرطور [[صلاح]] بداند عمل کند، گرچه بعضی از [[دعاها]] دلالت دارند که از آن [[حضرت]] فرزندانی به وجود آمده یا بعد از این بوجود خواهد آمد<ref>مانند: {{عربی|"اللهم اعطه فی نفسه و اهله و ولده و ذریته و امته و جمیع رعیته ما تقربه عینه"}} (مفاتیح الجنان) و در صلواتی که از ناحیه مقدسه صادر شده می‌گوید: {{عربی|"اللهم اعطه فی نفسه و ذریته و شیعته و رعیته و خاصته و عامته و عدوه و جمیع اهل الدنیا ما تقربه عینه"}} (مفاتیح الجنان). لکن بر دانشمندان پوشیده نیست که دعاهای مذکور به آن مرتبه حجیت و اعتبار نیستند که بتوان به آنها استدلال نمود و چنین موضوعی را اثبات کرد. لکن درعین‌حال، داشتن فرزند هم بعید نیست. امام صادق{{ع}} در حدیثی فرمود: {{عربی|"کانی اری نزول القائم فی مسجد السهله باهله و عیاله"}} (بحار، ج ۵۲، ص ۳۱۷).</ref>»<ref>[[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]، ص ۲۱۷.</ref>.
«[[دلیل]] معتبری در دست نداریم که موضوع [[ازدواج]] آنجناب و وجود [[اولاد]] را به‌طور قطع اثبات کند یا نفی نماید، البته ممکن است به‌طور ناشناس [[ازدواج]] کرده و [[اولاد]] ناشناسی هم داشته باشد و هرطور [[صلاح]] بداند عمل کند، گرچه بعضی از [[دعاها]] دلالت دارند که از آن [[حضرت]] فرزندانی به وجود آمده یا بعد از این بوجود خواهد آمد<ref>مانند: {{عربی|"اللهم اعطه فی نفسه و اهله و ولده و ذریته و امته و جمیع رعیته ما تقربه عینه"}} (مفاتیح الجنان) و در صلواتی که از ناحیه مقدسه صادر شده می‌گوید: {{عربی|"اللهم اعطه فی نفسه و ذریته و شیعته و رعیته و خاصته و عامته و عدوه و جمیع اهل الدنیا ما تقربه عینه"}} (مفاتیح الجنان). لکن بر دانشمندان پوشیده نیست که دعاهای مذکور به آن مرتبه حجیت و اعتبار نیستند که بتوان به آنها استدلال نمود و چنین موضوعی را اثبات کرد. لکن درعین‌حال، داشتن فرزند هم بعید نیست. امام صادق {{ع}} در حدیثی فرمود: {{عربی|"کانی اری نزول القائم فی مسجد السهله باهله و عیاله"}} (بحار، ج ۵۲، ص ۳۱۷).</ref>»<ref>[[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]، ص ۲۱۷.</ref>.
<br>
<br>
}}
}}
خط ۴۲: خط ۳۹:
«[[عقل]] به ما می‌گوید دنبال مسائلی برویم که چهار شرط داشته باشد: (۱): ضروری و [[واجب]] باشد؛ (۲): [[مستحب]] و مفید باشد؛ (۳): مشکل فردی در آن حل شود؛ (۴): جامعه‌ای را از خطر و [[انحراف]] [[نجات]] دهد.
«[[عقل]] به ما می‌گوید دنبال مسائلی برویم که چهار شرط داشته باشد: (۱): ضروری و [[واجب]] باشد؛ (۲): [[مستحب]] و مفید باشد؛ (۳): مشکل فردی در آن حل شود؛ (۴): جامعه‌ای را از خطر و [[انحراف]] [[نجات]] دهد.


اطلاعات جزئی راجع به مسائل شخصی [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} و هیچ [[امام]] دیگر، نه [[واجب]] و ### [[313]]### است و نه مشکل فرد و جامعه‌ای را حل می‌کند. وقتی ###### [[313]]###### ما، به ویژه [[نسل]] [[جوان]] از مهم‌ترین ضروریات غافل هستند؛ آیا [[صلاح]] است که ما وقت خود را برای این گونه سؤالات صرف کنیم؟! [[قرآن کریم]] در [[سوره کهف]] از جوانمردانی یاد می‌کند که در [[اقلیت]] بودند و چون احساس کردند که در [[محیط فاسد]] نمی‌توانند [[مکتب]] خودشان را حفظ کنند؛ از [[رفاه]] و لذت‌های [[زندگی]] شهری صرف نظر کردند. و در بیابان‌ها غاری یافته، به آن جا [[هجرت]] نمودند تا [[دین]] خود را حفظ کنند. این نسخه [[قرآنی]]، نسخه [[شفابخش]] تمام مسلمانانی است که در سرزمین‌های [[کفر]] در [[اقلیت]] هستند و تصمیم دارند تا [[دین]] خود را حفظ کنند و اگر لازم باشد از منطقه‌ای به منطقه‌ای [[هجرت]] نموده، هم فکران خود را شناسایی کنند؛ از در آمدها و رفاه‌هایی بگذرند؛ ولی تحت تأثیر آنها قرار نگیرند. [[قرآن]] از کسانی که به جای این نسخه [[شفابخش]] در [[فکر]] آمار و تعداد آن افراد هستند و با هم گفت وگو می‌کنند که آیا آن جوانمردان، سه نفر، پنج نفر یا هفت نفر بودند، به شدت [[انتقاد]] می‌کند<ref>سوره کهف، آیه:۲۲.</ref>. دغدغه ما باید این مسأله باشد که چه کنیم تا سرباز [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} شویم، نه آن که [[حضرت]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} [[خانواده]] دارد یا ندارد! لابد پس از این سؤال، سؤال‌های دیگری از این نوع هم پیش می‌آید؛ مثلاً این که آیا [[فرزندان]] ایشان پسرند یا دختر؛ داماد و عروسشان چه کسانی هستند؛ غذایشان چیست؟... درست مثل وقتی که [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} فرمودند: "از من بپرسید تا مرا از دست نداده‌اید"؛ در این میان کسی پرسید: "تعداد موهای سر من چقدر است؟" [[خداوند متعال]] بعضی از سؤال‌ها را به گونه‌ای جواب می‌دهد که سؤال کننده از سؤال خود شرمنده شود؛ مثلاً از [[پیامبر|پیغمبر]] می‌پرسیدند: چه چیزهایی را [[انفاق]] کنیم: چه چیز یعنی، [[لباس]]، [[غذا]]، میوه، گوشت یا نان و... اما [[خداوند]] به جای این که بفرماید چه چیزی را [[صدقه]] بدهید، جواب دیگری می‌دهد و می‌فرماید: "هر چه می‌خواهید، بدهید؛ ولی به [[پدر]] و [[مادر]] بدهید". و به جای "چه چیز" به "چه کس" توجه می‌کند. ما از این شیوه [[قرآنی]] استفاده می‌کنیم که لازم نیست هر سؤالی را جواب بدهیم؛ ولی لازم است جواب ما ارشادی باشد؛ یعنی سؤال کننده به سمت و سوی دیگری [[هدایت]] شود. [[خوراک]]، پوشاک یا مسکن مسأله اصلی نیست؛ سؤال اصلی، نوع [[صدقه]] نیست؛ بلکه [[صدقه]] گیرنده مورد توجه است»<ref>[[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[جهت‌نما (کتاب)|جهت‌نما]]، ص ۶۸ - ۷۰.</ref>.
اطلاعات جزئی راجع به مسائل شخصی [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} و هیچ [[امام]] دیگر، نه [[واجب]] و ### [[313]]### است و نه مشکل فرد و جامعه‌ای را حل می‌کند. وقتی ###### [[313]]###### ما، به ویژه [[نسل]] [[جوان]] از مهم‌ترین ضروریات غافل هستند؛ آیا [[صلاح]] است که ما وقت خود را برای این گونه سؤالات صرف کنیم؟! [[قرآن کریم]] در [[سوره کهف]] از جوانمردانی یاد می‌کند که در [[اقلیت]] بودند و چون احساس کردند که در [[محیط فاسد]] نمی‌توانند [[مکتب]] خودشان را حفظ کنند؛ از [[رفاه]] و لذت‌های [[زندگی]] شهری صرف نظر کردند. و در بیابان‌ها غاری یافته، به آن جا [[هجرت]] نمودند تا [[دین]] خود را حفظ کنند. این نسخه [[قرآنی]]، نسخه [[شفابخش]] تمام مسلمانانی است که در سرزمین‌های [[کفر]] در [[اقلیت]] هستند و تصمیم دارند تا [[دین]] خود را حفظ کنند و اگر لازم باشد از منطقه‌ای به منطقه‌ای [[هجرت]] نموده، هم فکران خود را شناسایی کنند؛ از در آمدها و رفاه‌هایی بگذرند؛ ولی تحت تأثیر آنها قرار نگیرند. [[قرآن]] از کسانی که به جای این نسخه [[شفابخش]] در [[فکر]] آمار و تعداد آن افراد هستند و با هم گفت وگو می‌کنند که آیا آن جوانمردان، سه نفر، پنج نفر یا هفت نفر بودند، به شدت [[انتقاد]] می‌کند<ref>سوره کهف، آیه:۲۲.</ref>. دغدغه ما باید این مسأله باشد که چه کنیم تا سرباز [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} شویم، نه آن که [[حضرت]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} [[خانواده]] دارد یا ندارد! لابد پس از این سؤال، سؤال‌های دیگری از این نوع هم پیش می‌آید؛ مثلاً این که آیا [[فرزندان]] ایشان پسرند یا دختر؛ داماد و عروسشان چه کسانی هستند؛ غذایشان چیست؟... درست مثل وقتی که [[امام علی|حضرت علی]] {{ع}} فرمودند: "از من بپرسید تا مرا از دست نداده‌اید"؛ در این میان کسی پرسید: "تعداد موهای سر من چقدر است؟" [[خداوند متعال]] بعضی از سؤال‌ها را به گونه‌ای جواب می‌دهد که سؤال کننده از سؤال خود شرمنده شود؛ مثلاً از [[پیامبر|پیغمبر]] می‌پرسیدند: چه چیزهایی را [[انفاق]] کنیم: چه چیز یعنی، [[لباس]]، [[غذا]]، میوه، گوشت یا نان و... اما [[خداوند]] به جای این که بفرماید چه چیزی را [[صدقه]] بدهید، جواب دیگری می‌دهد و می‌فرماید: "هر چه می‌خواهید، بدهید؛ ولی به [[پدر]] و [[مادر]] بدهید". و به جای "چه چیز" به "چه کس" توجه می‌کند. ما از این شیوه [[قرآنی]] استفاده می‌کنیم که لازم نیست هر سؤالی را جواب بدهیم؛ ولی لازم است جواب ما ارشادی باشد؛ یعنی سؤال کننده به سمت و سوی دیگری [[هدایت]] شود. [[خوراک]]، پوشاک یا مسکن مسأله اصلی نیست؛ سؤال اصلی، نوع [[صدقه]] نیست؛ بلکه [[صدقه]] گیرنده مورد توجه است»<ref>[[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[جهت‌نما (کتاب)|جهت‌نما]]، ص ۶۸ - ۷۰.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۵۰: خط ۴۷:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[عزالدین رضانژاد]]'''، در مقاله ''«[[[[حیات]] امام مهدی (مقاله)|[[حیات]] امام مهدی]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[عزالدین رضانژاد]]'''، در مقاله ''«[[[[حیات]] امام مهدی (مقاله)|[[حیات]] امام مهدی]]»'' در این‌باره گفته است:


«آیا [[حضرت مهدی]]{{ع}} پیش از ظهور، [[همسر]] و فرزندانی دارد؟ این یکی از پرسش‌های مرتبط با دوران[[غیبت]] به شمار می‌آید و تاکنون پاسخ قطعی بدان داده نشده است. برخی برآنند که [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[همسر]] و [[فرزند]] دارد. دلیل‌های این گروه را بر می‌شمریم:
«آیا [[حضرت مهدی]] {{ع}} پیش از ظهور، [[همسر]] و فرزندانی دارد؟ این یکی از پرسش‌های مرتبط با دوران[[غیبت]] به شمار می‌آید و تاکنون پاسخ قطعی بدان داده نشده است. برخی برآنند که [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[همسر]] و [[فرزند]] دارد. دلیل‌های این گروه را بر می‌شمریم:
#'''پای‌بندی به [[سنت پیامبر]]{{صل}}:''' [[ازدواج]] در [[اسلام]] بسیار اهمیت دارد و [[سنت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} نه به شمار می‌آید. بی‌تردید، [[حضرت مهدی]]{{ع}} نیز مانند دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]]{{ع}}  بدین [[سنت نبوی]] پای‌بند است. [[محدث نوری]] در این باره می‌نویسد: "چگونه [[حضرت مهدی]]{{ع}} چنین [[سنّت]] بزرگ جد بزرگوارش را ترک خواهد کرد، با آن همه ترغیب و تشویقی که در انجام دادن [[ازدواج]] و تهدیدی که در ترک آن شده است؟! سزاوارترین [[امت]] در [[تمسک]] به [[سنت پیامبر]]{{صل}}، [[امام]] هر عصر است و تاکنون کسی ترک [[ازدواج]] را از ویژگی آن [[حضرت]] نشمرده است. <ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۲ </ref> عالم [[وارسته]] [[میرزا]] [[علی اکبر نهاوندیان]] نیز می‌نویسد: پس از پذیرش [[زندگی]] و [[غیبت]] آن بزرگوار و استحباب تناكح و تناسل و منع از [[رهبانیت]] و عزوبت، حتما آن [[حضرت]] را اهل و عیال و [[اولاد]] خواهد بود.<ref> میرزا علی اکبر نهاوندی، العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴ </ref>
# '''پای‌بندی به [[سنت پیامبر]] {{صل}}:''' [[ازدواج]] در [[اسلام]] بسیار اهمیت دارد و [[سنت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} نه به شمار می‌آید. بی‌تردید، [[حضرت مهدی]] {{ع}} نیز مانند دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]] {{ع}}  بدین [[سنت نبوی]] پای‌بند است. [[محدث نوری]] در این باره می‌نویسد: "چگونه [[حضرت مهدی]] {{ع}} چنین [[سنّت]] بزرگ جد بزرگوارش را ترک خواهد کرد، با آن همه ترغیب و تشویقی که در انجام دادن [[ازدواج]] و تهدیدی که در ترک آن شده است؟! سزاوارترین [[امت]] در [[تمسک]] به [[سنت پیامبر]] {{صل}}، [[امام]] هر عصر است و تاکنون کسی ترک [[ازدواج]] را از ویژگی آن [[حضرت]] نشمرده است. <ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۲ </ref> عالم [[وارسته]] [[میرزا]] [[علی اکبر نهاوندیان]] نیز می‌نویسد: پس از پذیرش [[زندگی]] و [[غیبت]] آن بزرگوار و استحباب تناكح و تناسل و منع از [[رهبانیت]] و عزوبت، حتما آن [[حضرت]] را اهل و عیال و [[اولاد]] خواهد بود.<ref> میرزا علی اکبر نهاوندی، العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴ </ref>
#'''روايات:''' [[کفعمی]]، در کتاب مصباح روایتی [[نقل]] می‌کند که نشان می‌دهد [[همسر]] آن [[حضرت]]{{ع}} از [[فرزندان]] "عبدالعزّی" پسر [[عبدالمطلب]] است.<ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵ </ref> البته روایاتی نیز که درباره [[فرزندان حضرت]] [[نقل]] شده، بر [[همسر]] داشتن آن بزرگوار [[گواهی]] می‌دهد. در این بخش، با توجه به ظرفیت کتاب، توجه به نمونه‌هایی از این [[روایات]] و احتمالات مربوط به آن، سودمند می‌‌نماید:
# '''روايات:''' [[کفعمی]]، در کتاب مصباح روایتی [[نقل]] می‌کند که نشان می‌دهد [[همسر]] آن [[حضرت]] {{ع}} از [[فرزندان]] "عبدالعزّی" پسر [[عبدالمطلب]] است.<ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵ </ref> البته روایاتی نیز که درباره [[فرزندان حضرت]] [[نقل]] شده، بر [[همسر]] داشتن آن بزرگوار [[گواهی]] می‌دهد. در این بخش، با توجه به ظرفیت کتاب، توجه به نمونه‌هایی از این [[روایات]] و احتمالات مربوط به آن، سودمند می‌‌نماید:
##'''[[امام صادق]]{{ع}} فرمود:''' [[صاحب]] این امر در [[غیبت]] دارد؛ یکی از آنها چنان طولانی می‌شود که بعضی می‌گویند: [[وفات]] کرده؛ برخی می‌گویند: کشته شده و گروهی می‌گویند: آمده و رفته است، جز شماری اندک از [[شیعیان]]، هیچ کس بر [[باور]] خود [[استوار]] نیست و کسی از اقامتگاهش [[آگاهی]] ندارد. حتی فرزندانش جایگاهش را نمی‌دانند. فقط کسی که متصدی امور اوست، از آن خبر دارد.<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۶۱ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳ </ref>
## '''[[امام صادق]] {{ع}} فرمود:''' [[صاحب]] این امر در [[غیبت]] دارد؛ یکی از آنها چنان طولانی می‌شود که بعضی می‌گویند: [[وفات]] کرده؛ برخی می‌گویند: کشته شده و گروهی می‌گویند: آمده و رفته است، جز شماری اندک از [[شیعیان]]، هیچ کس بر [[باور]] خود [[استوار]] نیست و کسی از اقامتگاهش [[آگاهی]] ندارد. حتی فرزندانش جایگاهش را نمی‌دانند. فقط کسی که متصدی امور اوست، از آن خبر دارد.<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۶۱ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳ </ref>
##بر اساس روایتی دیگر، آن [[حضرت]] فرمود: "گویا [[نزول]] [[قائم]]" را با اهل و عیالش در [[مسجد سهله]] می‌بینم».<ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵</ref> افزون بر این، [[سید بن طاووس]]، <ref> جمال الأسبوع، ص ۵۱۲. </ref> [[شیخ]] [[حر عاملی]]<ref> الايقاظ من الهجعه، ص ۳۹۲ - ۴۰۵. </ref> و [[علامه مجلسی]]<ref> بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۷ </ref> روایاتی در این باره [[نقل]] کرده‌اند. [[علامه مجلسی]] موضوع [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} را چنان با اهمیت یافته که یکی از باب‌های کتاب [[شریف]] [[بحارالانوار]] را به بحث از [[خلفا]] و [[حکومت]] [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} اختصاص داده است. <ref> بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵</ref>
## بر اساس روایتی دیگر، آن [[حضرت]] فرمود: "گویا [[نزول]] [[قائم]]" را با اهل و عیالش در [[مسجد سهله]] می‌بینم».<ref> میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵</ref> افزون بر این، [[سید بن طاووس]]، <ref> جمال الأسبوع، ص ۵۱۲. </ref> [[شیخ]] [[حر عاملی]]<ref> الايقاظ من الهجعه، ص ۳۹۲ - ۴۰۵. </ref> و [[علامه مجلسی]]<ref> بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۷ </ref> روایاتی در این باره [[نقل]] کرده‌اند. [[علامه مجلسی]] موضوع [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} را چنان با اهمیت یافته که یکی از باب‌های کتاب [[شریف]] [[بحارالانوار]] را به بحث از [[خلفا]] و [[حکومت]] [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} اختصاص داده است. <ref> بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵</ref>
*البته در برابر این [[روایات]]، [[روایت]] معارض نیز وجود دارد. ترجمه این [[حدیث]] چنین است: "هر [[امام]] باید [[فرزند]] داشته باشد، جز [[حضرت مهدی]]{{ع}} که [[فرزند]] ندارد".<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص۱۳۴ </ref> بزرگانی مانند [[محدث نوری]]<ref> میرزا [[حسین نوری]]، النجم الثاقب، ص ۲۲۶</ref>، [[شیخ طوسی]]<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۱۳۷</ref> و [[میر محمد میرلوحی]]<ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷ </ref> در مسیر رفع این [[تعارض]] گام برداشته، چنین گفته‌اند: [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} مانند سایر [[پیشوایان]] [[معصوم]]، پسری که [[امام]] باشد ندارد، نه آن که هرگز [[فرزند]] (پسر) نداشته باشد. <ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷.</ref>
* البته در برابر این [[روایات]]، [[روایت]] معارض نیز وجود دارد. ترجمه این [[حدیث]] چنین است: "هر [[امام]] باید [[فرزند]] داشته باشد، جز [[حضرت مهدی]] {{ع}} که [[فرزند]] ندارد".<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص۱۳۴ </ref> بزرگانی مانند [[محدث نوری]]<ref> میرزا [[حسین نوری]]، النجم الثاقب، ص ۲۲۶</ref>، [[شیخ طوسی]]<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۱۳۷</ref> و [[میر محمد میرلوحی]]<ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷ </ref> در مسیر رفع این [[تعارض]] گام برداشته، چنین گفته‌اند: [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} مانند سایر [[پیشوایان]] [[معصوم]]، پسری که [[امام]] باشد ندارد، نه آن که هرگز [[فرزند]] (پسر) نداشته باشد. <ref> میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷.</ref>
#'''[[دعاها]] و [[زیارات]]:''' در فرازهایی از [[دعاها]]، [[زیارات]] و [[صلوات]] [[نقل]] شده از [[معصومان]]{{ع}} لاله واژه‌هایی مانند: "ولد"، "ذریه"، "[[اهل‌ بیت]]" و "آل‌بیت" به چشم می‌خورد که وجود [[همسر]] و [[فرزندان]] آن [[حضرت]] را اثبات می‌کند؛ برای نمونه، توجه به دو مورد ذیل سودمند است: <ref> برای آگاهی فزون‌‎تر درباره این دعاها و زیارت‌ها، به منابع ذیل مراجعه کنید: - [[شیخ صدوق]] ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۵۱۲. - شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۲۸۶ و ۴۰۹ - سید بن طاووس، جمال الأسبوع، ص۳۸ و نیز همو مصباح الزائر مخطوط)، ص۱۷۰ -بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۳۳۲، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸ - حسن بن سليمان حلی، مختصر بصائر الدرجات، ۱۹۲ - ابراهيم بن علی عاملی کفعمی، مصباح الكفعمي، ص۵۴۸ </ref>
# '''[[دعاها]] و [[زیارات]]:''' در فرازهایی از [[دعاها]]، [[زیارات]] و [[صلوات]] [[نقل]] شده از [[معصومان]] {{ع}} لاله واژه‌هایی مانند: "ولد"، "ذریه"، "[[اهل‌ بیت]]" و "آل‌بیت" به چشم می‌خورد که وجود [[همسر]] و [[فرزندان]] آن [[حضرت]] را اثبات می‌کند؛ برای نمونه، توجه به دو مورد ذیل سودمند است: <ref> برای آگاهی فزون‌‎تر درباره این دعاها و زیارت‌ها، به منابع ذیل مراجعه کنید: - [[شیخ صدوق]] ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۵۱۲. - شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۲۸۶ و ۴۰۹ - سید بن طاووس، جمال الأسبوع، ص۳۸ و نیز همو مصباح الزائر مخطوط)، ص۱۷۰ -بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۳۳۲، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸ - حسن بن سليمان حلی، مختصر بصائر الدرجات، ۱۹۲ - ابراهيم بن علی عاملی کفعمی، مصباح الكفعمي، ص۵۴۸ </ref>
## [[امام رضا]]{{ع}} در فرازی از دعای ویژه‌ای که باید در زمان[[غیبت]] خوانده شود، [[خداوند]] را این گونه می‌خواند: {{عربی|"اللَّهُمَّ أَعْطِهِ‏ فِي‏ نَفْسِهِ‏ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ‏ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ "}} <ref>خدایا! به او درباره خودش و اهل و فرزندان و امت و همه رعیتش، آنچه دیده‌اش را روشن و دلش را شادمان می‌سازد، عطا فرما....؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۱۱۴ </ref>.
## [[امام رضا]] {{ع}} در فرازی از دعای ویژه‌ای که باید در زمان[[غیبت]] خوانده شود، [[خداوند]] را این گونه می‌خواند: {{عربی|"اللَّهُمَّ أَعْطِهِ‏ فِي‏ نَفْسِهِ‏ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ‏ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ "}} <ref>خدایا! به او درباره خودش و اهل و فرزندان و امت و همه رعیتش، آنچه دیده‌اش را روشن و دلش را شادمان می‌سازد، عطا فرما....؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۱۱۴ </ref>.
##در پایان صلواتی که از [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[نقل]] شده است، چنین می‌خوانیم: {{عربی|"وَ صَلِّ عَلى وليك و ولاة عهدي و ألأئمة من وليه و مُد في أعمارهم و زد في آجالهم؛ "}}<ref>[خدایا!] بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایانی که از فرزندانش به شمار می‌آیند، درود فرست و عمر و مدت زندگی شان را فزونی بخش؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۷۷ و بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۲۲ </ref>»<ref>[[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[[[حیات]] امام مهدی (مقاله)|[[حیات]] امام مهدی]]، ص ۱۰۲ - ۱۰۶.</ref>.
## در پایان صلواتی که از [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[نقل]] شده است، چنین می‌خوانیم: {{عربی|"وَ صَلِّ عَلى وليك و ولاة عهدي و ألأئمة من وليه و مُد في أعمارهم و زد في آجالهم؛ "}}<ref>[خدایا!] بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایانی که از فرزندانش به شمار می‌آیند، درود فرست و عمر و مدت زندگی شان را فزونی بخش؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۷۷ و بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۲۲ </ref>»<ref>[[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[[[حیات]] امام مهدی (مقاله)|[[حیات]] امام مهدی]]، ص ۱۰۲ - ۱۰۶.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۶۶: خط ۶۳:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر [[حبیب‌الله طاهری]] در کتاب ''«[[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]»'' در این‌باره گفته‌است:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر [[حبیب‌الله طاهری]] در کتاب ''«[[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]»'' در این‌باره گفته‌است:
*«در مورد اینکه در [[غیبت کبری]] برای [[حضرت]] [[صاحب الامر]] [[همسر]] و فرزندانی هست یا نه؟ [[دلیل]] قطعی بر وجود یا عدم وجود آن نداریم، لکن شواهدی هست که وجود [[همسر]] و [[فرزندان]] را اثبات می‌نمایند و آنها عبارتند از:  
*«در مورد اینکه در [[غیبت کبری]] برای [[حضرت]] [[صاحب الامر]] [[همسر]] و فرزندانی هست یا نه؟ [[دلیل]] قطعی بر وجود یا عدم وجود آن نداریم، لکن شواهدی هست که وجود [[همسر]] و [[فرزندان]] را اثبات می‌نمایند و آنها عبارتند از:  
#'''قواعد کلی:''' [[احکام]] کلی [[شریعت]] محمدی{{صل}} ایجاب می‌کند که [[حضرت]] [[بقیة الله]]{{ع}} نیز مانند دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]] [[تشکیل خانواده]] داده، از [[سنت]] جد بزرگوارش [[پیامبر خاتم|حضرت محمد مصطفی]] {{صل}} [[پیروی]] نماید. مرحوم [[محدث نوری]] می‌فرماید: "چگونه ترک خواهند نمود چنین [[سنت]] عظیمه جد بزرگوار خود را، با آن همه ترغیب و تحریص، که در فعل آن، و تهدید و تخویف که در ترک آن شده است، سزاوارترین [[امت]] در اخذ به [[سنت پیامبر]]{{صل}} [[امام]] هر عصر است و تاکنون کسی ترک آن را ازخصایص آن جناب نشمرده است"<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۴.</ref>. مرحوم [[نهاوندی]] می‌فرمایند: "بالجمله بعد از [[اعتقاد]] به [[زندگی]] و [[غیبت]] آن بزرگوار، و استحباب تناکح و تناسل و منع از [[رهبانیت]] و عزوبت، لابد آن بزرگوار را عیال و [[اولاد]] خواهد بود، و کثرت آن به سبب [[طول عمر]]، چنانکه عادت اقتضا می‌کند، باعث [[اختیار]] بلدی خاص است که خالی از غیر [[خواص]] باشد، تا آنکه ذکر آن [[حضرت]] چنانکه مقتضای [[حکمت غیبت]] است، مستور بماند و [[اولاد]] او هم به آسودگی خاطر [[زندگی]] کنند، پس گول این [[شبهات]] را مخور و [[انکار]] وجود بلاد و [[اولاد]] آن بزرگوار را افسانه شمر"<ref> العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴.</ref>. بنابراین، طبق قواعد کلی باید [[حضرت]] دارای [[همسر]] و [[فرزند]] باشد چنانکه این دو بزرگوار اشاره فرموده‌اند.  
# '''قواعد کلی:''' [[احکام]] کلی [[شریعت]] محمدی {{صل}} ایجاب می‌کند که [[حضرت]] [[بقیة الله]] {{ع}} نیز مانند دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]] [[تشکیل خانواده]] داده، از [[سنت]] جد بزرگوارش [[پیامبر خاتم|حضرت محمد مصطفی]] {{صل}} [[پیروی]] نماید. مرحوم [[محدث نوری]] می‌فرماید: "چگونه ترک خواهند نمود چنین [[سنت]] عظیمه جد بزرگوار خود را، با آن همه ترغیب و تحریص، که در فعل آن، و تهدید و تخویف که در ترک آن شده است، سزاوارترین [[امت]] در اخذ به [[سنت پیامبر]] {{صل}} [[امام]] هر عصر است و تاکنون کسی ترک آن را ازخصایص آن جناب نشمرده است"<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۴.</ref>. مرحوم [[نهاوندی]] می‌فرمایند: "بالجمله بعد از [[اعتقاد]] به [[زندگی]] و [[غیبت]] آن بزرگوار، و استحباب تناکح و تناسل و منع از [[رهبانیت]] و عزوبت، لابد آن بزرگوار را عیال و [[اولاد]] خواهد بود، و کثرت آن به سبب [[طول عمر]]، چنانکه عادت اقتضا می‌کند، باعث [[اختیار]] بلدی خاص است که خالی از غیر [[خواص]] باشد، تا آنکه ذکر آن [[حضرت]] چنانکه مقتضای [[حکمت غیبت]] است، مستور بماند و [[اولاد]] او هم به آسودگی خاطر [[زندگی]] کنند، پس گول این [[شبهات]] را مخور و [[انکار]] وجود بلاد و [[اولاد]] آن بزرگوار را افسانه شمر"<ref> العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴.</ref>. بنابراین، طبق قواعد کلی باید [[حضرت]] دارای [[همسر]] و [[فرزند]] باشد چنانکه این دو بزرگوار اشاره فرموده‌اند.  
#'''[[روایات]] :''' در رابطه با [[همسر]] یا [[همسران]] [[حضرت]] [[بقیة الله]]{{ع}} تنها یک [[روایت]] است که سر نخی به دست می‌دهد و ن روایتی است که مرحوم "[[کفعمی]]" در کتاب [[شریف]] مصباح، [[نقل]] کرده است، بر اساس این [[روایت]]، [[همسر]] [[حضرت]]، از [[نسل]] "[[عبد العُزی]]" پسر [[عبدالمطلب]] می‌باشد<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۵.</ref>. و در این رابطه با [[اولاد]] آن [[حضرت]] که وجود آنها به روشنی اثبات می‌کند و این [[روایات]] ضمناً وجود [[همسر]] را نیز اثبات می‌کنند:  
# '''[[روایات]] :''' در رابطه با [[همسر]] یا [[همسران]] [[حضرت]] [[بقیة الله]] {{ع}} تنها یک [[روایت]] است که سر نخی به دست می‌دهد و ن روایتی است که مرحوم "[[کفعمی]]" در کتاب [[شریف]] مصباح، [[نقل]] کرده است، بر اساس این [[روایت]]، [[همسر]] [[حضرت]]، از [[نسل]] "[[عبد العُزی]]" پسر [[عبدالمطلب]] می‌باشد<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۵.</ref>. و در این رابطه با [[اولاد]] آن [[حضرت]] که وجود آنها به روشنی اثبات می‌کند و این [[روایات]] ضمناً وجود [[همسر]] را نیز اثبات می‌کنند:  
## [[سید بن طاوس]]، در [[جمال]] الاسبوع می‌فرماید: روایتی با سندهای متصل یافتم که [[حضرت]] [[ولی عصر]]{{ع}} را [[اولاد]] بسیاری هست که در شهرهای کرانه دریا [[حاکم]] و [[والی]] هستند و در [[نیکی]] و [[بزرگواری]] در رأس [[نیکان]] روزگار و در قله [[صفات]]  [[ابرار]] و [[اخیار]] هستند"<ref> جمال الاسبوع، ص ۵۱۲. </ref>.
## [[سید بن طاوس]]، در [[جمال]] الاسبوع می‌فرماید: روایتی با سندهای متصل یافتم که [[حضرت]] [[ولی عصر]] {{ع}} را [[اولاد]] بسیاری هست که در شهرهای کرانه دریا [[حاکم]] و [[والی]] هستند و در [[نیکی]] و [[بزرگواری]] در رأس [[نیکان]] روزگار و در قله [[صفات]]  [[ابرار]] و [[اخیار]] هستند"<ref> جمال الاسبوع، ص ۵۱۲. </ref>.
## [[روایت]] انباری که مرحوم [[علامه مجلسی]] در بحار آن را آورده و روایتی طولانی است<ref> بحارالانوار، ج ۵۳، از ص ۲۱۳ تا ص ۲۲۱، حکایت ثالثه.</ref>. البته بسیاری از بزرگان در داستان انباری [[تردید]] کرده‌اند از جمله مرحوم حاج [[آقا بزرگ تهرانی]] در کتاب [[شریف]] الذریعه<ref> الذریعه، ج ۵، ص ۱۰۶.</ref> و [[آیت الله]] [[ابراهیم امینی]] در کتاب [[دادگستر جهان]]<ref> دادگستر جهان، ص ۲۰۶.</ref>.
## [[روایت]] انباری که مرحوم [[علامه مجلسی]] در بحار آن را آورده و روایتی طولانی است<ref> بحارالانوار، ج ۵۳، از ص ۲۱۳ تا ص ۲۲۱، حکایت ثالثه.</ref>. البته بسیاری از بزرگان در داستان انباری [[تردید]] کرده‌اند از جمله مرحوم حاج [[آقا بزرگ تهرانی]] در کتاب [[شریف]] الذریعه<ref> الذریعه، ج ۵، ص ۱۰۶.</ref> و [[آیت الله]] [[ابراهیم امینی]] در کتاب [[دادگستر جهان]]<ref> دادگستر جهان، ص ۲۰۶.</ref>.
## [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "برای [[صاحب]] این امر دو [[غیبت]] است، یکی از آنها به قدری طولانی می‌شود که برخی [[مردم]] می‌گویند [[وفات]] کرده و برخی می‌گوید کشته شده و برخی می‌گویند آمده و رفته، جز تعدادی اندک از [[شیعیان]]، بر [[باور]] خود [[استوار]] نماند و کسی از اقامتگاه او مطلع نمی‌شود، حتی [[فرزندان]] او [[جایگاه]] او نمی‌دانند، به جز کسی که متصدی امور اوست"<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۱۰۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳.</ref>.
## [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: "برای [[صاحب]] این امر دو [[غیبت]] است، یکی از آنها به قدری طولانی می‌شود که برخی [[مردم]] می‌گویند [[وفات]] کرده و برخی می‌گوید کشته شده و برخی می‌گویند آمده و رفته، جز تعدادی اندک از [[شیعیان]]، بر [[باور]] خود [[استوار]] نماند و کسی از اقامتگاه او مطلع نمی‌شود، حتی [[فرزندان]] او [[جایگاه]] او نمی‌دانند، به جز کسی که متصدی امور اوست"<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۱۰۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳.</ref>.
## [[محمد بن مشهدی]]، در کتاب "[[مزار]]" از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: گویا [[نزول]] [[قائم]] را با اهل و عیالش در [[مسجد سهله]] می‌مبینم"<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۵.</ref>.
## [[محمد بن مشهدی]]، در کتاب "[[مزار]]" از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: گویا [[نزول]] [[قائم]] را با اهل و عیالش در [[مسجد سهله]] می‌مبینم"<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۵.</ref>.
## [[پیامبر خاتم|رسول گرامی اسلام]] در اخرین شب [[زندگی]] خود قلم و دواتی خواست، وصایای فراوانی املاء کرد و [[امام علی|امیرالمؤمنین]] نوشت، آنگاه وصایایی هم درباره [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]] بیان فرمود و [[دستور]] داد که آن را [[امامان]] دست به دست به [[حضرت مهدی]]{{ع}} برسانند و نیز هنگام [[وفات]] به پسرش تقدیم نماید<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۹۷؛ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۸.</ref>.
## [[پیامبر خاتم|رسول گرامی اسلام]] در اخرین شب [[زندگی]] خود قلم و دواتی خواست، وصایای فراوانی املاء کرد و [[امام علی|امیرالمؤمنین]] نوشت، آنگاه وصایایی هم درباره [[فرزندان]] [[حضرت مهدی]] بیان فرمود و [[دستور]] داد که آن را [[امامان]] دست به دست به [[حضرت مهدی]] {{ع}} برسانند و نیز هنگام [[وفات]] به پسرش تقدیم نماید<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۹۷؛ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۸.</ref>.
##مرحوم [[شیخ]] [[حر عاملی]]، در کتاب "الایقاظ من الهجعة" از صفحه ۳۹۲ تا صفحه ۴۰۵ بابی را به بحث از [[دولت]] [[فرزندان]] [[مهدی]]{{ع}} اختصاص داده است. (ص ۳۹۲).
## مرحوم [[شیخ]] [[حر عاملی]]، در کتاب "الایقاظ من الهجعة" از صفحه ۳۹۲ تا صفحه ۴۰۵ بابی را به بحث از [[دولت]] [[فرزندان]] [[مهدی]] {{ع}} اختصاص داده است. (ص ۳۹۲).
##مرحوم [[علامه مجلسی]] نیز بابی را به [[خلفا]] و [[اولاد]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} اختصاص داده است<ref> بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵ تا ص ۱۴۹.</ref>. چنانکه ملاحظه کردید [[روایات]] بسیاری [[دلیل]] بر وجود [[فرزند]] برای [[حضرت مهدی]]{{ع}} هستند الا یک [[روایت]] که منافی و معارض با این [[روایات]] است، و آن [[روایت]] این است که می‌گوید: "هر امامی باید [[فرزند]] داشته باشد، ب جز [[حضرت مهدی]]{{ع}} که [[فرزند]] ندارد"<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۱۳۴.</ref>. ولی [[علما]] و بزرگان [[شیعه]]، مانند [[حضرت]] مرحوم [[محدث نوری]]<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۶.</ref> و [[شیخ طوسی]]<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۱۳۷.</ref> و [[میر محمد میرلوحی]] معاصر [[علامه مجلسی]]<ref> ریاض المؤمنین.</ref> این تنافی را رفع کردند، بدین بیان که [[امام زمان]]، مانند سایر [[ائمه]] پسر [[امام]] ندارد نه آنکه اصلاً پسر ندارد. بنابراین، از مجموع [[احادیث]] استفاده می‌شود که برای [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[فرزندان]] بسیاری هست که همه از [[اولیاء]] و صلحا و شرفا هستند، ولی سمت [[امامت]] ندارند، چرا که [[امام]] منحصر در دوازده نفر است.  
## مرحوم [[علامه مجلسی]] نیز بابی را به [[خلفا]] و [[اولاد]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} اختصاص داده است<ref> بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵ تا ص ۱۴۹.</ref>. چنانکه ملاحظه کردید [[روایات]] بسیاری [[دلیل]] بر وجود [[فرزند]] برای [[حضرت مهدی]] {{ع}} هستند الا یک [[روایت]] که منافی و معارض با این [[روایات]] است، و آن [[روایت]] این است که می‌گوید: "هر امامی باید [[فرزند]] داشته باشد، ب جز [[حضرت مهدی]] {{ع}} که [[فرزند]] ندارد"<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۱۳۴.</ref>. ولی [[علما]] و بزرگان [[شیعه]]، مانند [[حضرت]] مرحوم [[محدث نوری]]<ref> نجم الثاقب، ص ۲۲۶.</ref> و [[شیخ طوسی]]<ref> غیبت شیخ طوسی، ص ۱۳۷.</ref> و [[میر محمد میرلوحی]] معاصر [[علامه مجلسی]]<ref> ریاض المؤمنین.</ref> این تنافی را رفع کردند، بدین بیان که [[امام زمان]]، مانند سایر [[ائمه]] پسر [[امام]] ندارد نه آنکه اصلاً پسر ندارد. بنابراین، از مجموع [[احادیث]] استفاده می‌شود که برای [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[فرزندان]] بسیاری هست که همه از [[اولیاء]] و صلحا و شرفا هستند، ولی سمت [[امامت]] ندارند، چرا که [[امام]] منحصر در دوازده نفر است.  
#'''[[دعاها]]:''' علاوه بر [[روایات]] و قواعد کلی، برخی [[دعاها]] نیز از [[معصومین]]{{عم}} صادر شده و یا از [[ناحیه مقدسه]] رسیده است، دلالت دارند بر اینکه برای [[حضرت]] اهل و عیال و فرزندانی هست و در [[دعاها]] نامی از انها برده شده و در [[حق]] آنان [[دعا]] شده است. در این [[دعاها]] تعبیر "ولد"، "ذریه"، "[[اهل بیت]]" به‌کار رفته که همه اینها وجود [[همسر]] و [[فرزندان]] را برای آن [[حضرت]] اثبات می‌کنند، در این مورد [[دعا]] بسیار است، ما به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:  
# '''[[دعاها]]:''' علاوه بر [[روایات]] و قواعد کلی، برخی [[دعاها]] نیز از [[معصومین]] {{عم}} صادر شده و یا از [[ناحیه مقدسه]] رسیده است، دلالت دارند بر اینکه برای [[حضرت]] اهل و عیال و فرزندانی هست و در [[دعاها]] نامی از انها برده شده و در [[حق]] آنان [[دعا]] شده است. در این [[دعاها]] تعبیر "ولد"، "ذریه"، "[[اهل بیت]]" به‌کار رفته که همه اینها وجود [[همسر]] و [[فرزندان]] را برای آن [[حضرت]] اثبات می‌کنند، در این مورد [[دعا]] بسیار است، ما به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:  
##در آخرین فراز از صلواتی که از [[ناحیه مقدسه]] صادر شده چنین می‌خوانیم: {{عربی|"صَلِّ‏ عَلَى‏ وَلِيِّكَ‏ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ‏ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ وَ مُدَّ فِي أَعْمَارِهِمْ وَ زِدْ فِي آجَالِهِمْ"}}<ref>درود بی‌پایان خود را بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایان از اولادش نازل فرما و بر عمر و اجلشان بیفزا؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۱۰۷؛ مصباح کفعمی، ص ۵۴۸؛ جمال الاسبوع سید بن طاوس، ص ۵۰۴؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲.</ref>؛  
## در آخرین فراز از صلواتی که از [[ناحیه مقدسه]] صادر شده چنین می‌خوانیم: {{عربی|"صَلِّ‏ عَلَى‏ وَلِيِّكَ‏ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ‏ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ وَ مُدَّ فِي أَعْمَارِهِمْ وَ زِدْ فِي آجَالِهِمْ"}}<ref>درود بی‌پایان خود را بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایان از اولادش نازل فرما و بر عمر و اجلشان بیفزا؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۱۰۷؛ مصباح کفعمی، ص ۵۴۸؛ جمال الاسبوع سید بن طاوس، ص ۵۰۴؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲.</ref>؛  
##در ضمن دعایی که به هنگام وداع [[سرداب مقدس]] وارد شده، چنین می‌خوانیم: {{عربی|"وَ صَلِّ عَلَى‏ وَلِيِّكَ‏ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ‏ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ..."}}<ref>صلوات و سلام خود را بر ولی امرت و اولیای عهدت و پیشوایان از فرزندانش بفرست؛ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸.</ref>؛  
## در ضمن دعایی که به هنگام وداع [[سرداب مقدس]] وارد شده، چنین می‌خوانیم: {{عربی|"وَ صَلِّ عَلَى‏ وَلِيِّكَ‏ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ‏ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ..."}}<ref>صلوات و سلام خود را بر ولی امرت و اولیای عهدت و پیشوایان از فرزندانش بفرست؛ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸.</ref>؛  
##در دعایی که [[امام رضا]]{{ع}} [[تعلیم]] فرموده که در عصر [[غیبت]] خوانده شود، چنین آمده است: {{عربی|"اللَّهُمَ‏ أَعْطِهِ‏ فِي‏ نَفْسِهِ‏ وَ أَهْلِهِ‏ وَ وُلْدِهِ‏ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ..."}}<ref>بار خدایا! به او درباره خودش و اهلش و فرزندانش و امتش و همه رعیتش عطا فرما آنچه که دیده‌اش روشن و دلش مسرور گردد؛ بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۲.</ref>  
## در دعایی که [[امام رضا]] {{ع}} [[تعلیم]] فرموده که در عصر [[غیبت]] خوانده شود، چنین آمده است: {{عربی|"اللَّهُمَ‏ أَعْطِهِ‏ فِي‏ نَفْسِهِ‏ وَ أَهْلِهِ‏ وَ وُلْدِهِ‏ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ..."}}<ref>بار خدایا! به او درباره خودش و اهلش و فرزندانش و امتش و همه رعیتش عطا فرما آنچه که دیده‌اش روشن و دلش مسرور گردد؛ بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۲.</ref>  
##در فرازی از [[زیارت]] مخصوص [[حضرت]] [[ولی عصر]]{{ع}} که روزهای [[جمعه]] وارد است، چنین می‌خوانیم: {{عربی|"يَا مَوْلَايَ‏ يَا صَاحِبَ‏ الزَّمَانِ‏ صَلَوَاتُ‏ اللَّهِ‏ عَلَيْكَ‏ وَ عَلَى آلِ بَيْتِكَ هَذَا يَوْمُ الْجُمُعَةِ... صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّاهِرِينَ"}}<ref>ای مولای من‌ای صاحب الزمان که درود خدا بر تو و بر [[اهل بیت]] تو باد، امروز روز جمعه است... صلوات خدا بر تو و بر [[اهل بیت]] پاک تو باد؛ جمال الاسبوع، ص ۳۸؛ نجم الثاقب، ص ۲۲۴.</ref>؛  
## در فرازی از [[زیارت]] مخصوص [[حضرت]] [[ولی عصر]] {{ع}} که روزهای [[جمعه]] وارد است، چنین می‌خوانیم: {{عربی|"يَا مَوْلَايَ‏ يَا صَاحِبَ‏ الزَّمَانِ‏ صَلَوَاتُ‏ اللَّهِ‏ عَلَيْكَ‏ وَ عَلَى آلِ بَيْتِكَ هَذَا يَوْمُ الْجُمُعَةِ... صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّاهِرِينَ"}}<ref>ای مولای من‌ای صاحب الزمان که درود خدا بر تو و بر [[اهل بیت]] تو باد، امروز روز جمعه است... صلوات خدا بر تو و بر [[اهل بیت]] پاک تو باد؛ جمال الاسبوع، ص ۳۸؛ نجم الثاقب، ص ۲۲۴.</ref>؛  
## [[دعا]] بسیار طولانی از [[ناحیه مقدسه]] صادر شده که [[سید بن طاووس]] آن را از تعقیبات عصر [[جمعه]] شمرده و می‌فرماید: اگر به هیچ کدام از [[اعمال]] عصر [[جمعه]] موفق نشوی، این [[دعا]] را ترک نکن که از [[ناحیه مقدسه]] به آن امر شده است و در فرازی ازآن [[دعا]] می‌خوانیم: {{عربی|"حَتَّى‏ نَنْظُرَ إِلَى‏ وَلِيِّكَ‏ صَلَوَاتُكَ‏ عَلَيْهِ‏ وَ آلِهِ ظَاهِرَ الْمَقَالَةِ وَاضِحَ الدَّلَالَةِ هَادِياً مِنَ الضَّلَالَةِ شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ..."}}<ref> تا ولی تو را به بینم- که صلوات تو بر او و آل او باد. با گفتاری روشن، برهانی آشکار، از گمراهی می‌رهاند، از جهالت و نادانی نجات می‌بخشد؛ کمال الدین، ص ۵۱۲؛ جمال الاسبوع، ص ۵۲۳.</ref>؛ به هر حال، در دعاهای بسیاری اشاره به [[فرزندان]] و [[اهل بیت]] [[حضرت]] شده است که در مجموع می‌توان [[وثوق]] به وجود آنها پیدا کرد، هر چند قطع به وجود [[همسر]] و [[فرزند]] پیدا نمی‌شود، زیرا این [[روایات]] و [[دعاها]] درحد [[تواتر]] نیستند که مفید [[یقین]] باشند»<ref>[[حبیب‌الله طاهری|طاهری، حبیب‌الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۸.</ref>.
## [[دعا]] بسیار طولانی از [[ناحیه مقدسه]] صادر شده که [[سید بن طاووس]] آن را از تعقیبات عصر [[جمعه]] شمرده و می‌فرماید: اگر به هیچ کدام از [[اعمال]] عصر [[جمعه]] موفق نشوی، این [[دعا]] را ترک نکن که از [[ناحیه مقدسه]] به آن امر شده است و در فرازی ازآن [[دعا]] می‌خوانیم: {{عربی|"حَتَّى‏ نَنْظُرَ إِلَى‏ وَلِيِّكَ‏ صَلَوَاتُكَ‏ عَلَيْهِ‏ وَ آلِهِ ظَاهِرَ الْمَقَالَةِ وَاضِحَ الدَّلَالَةِ هَادِياً مِنَ الضَّلَالَةِ شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ..."}}<ref> تا ولی تو را به بینم- که صلوات تو بر او و آل او باد. با گفتاری روشن، برهانی آشکار، از گمراهی می‌رهاند، از جهالت و نادانی نجات می‌بخشد؛ کمال الدین، ص ۵۱۲؛ جمال الاسبوع، ص ۵۲۳.</ref>؛ به هر حال، در دعاهای بسیاری اشاره به [[فرزندان]] و [[اهل بیت]] [[حضرت]] شده است که در مجموع می‌توان [[وثوق]] به وجود آنها پیدا کرد، هر چند قطع به وجود [[همسر]] و [[فرزند]] پیدا نمی‌شود، زیرا این [[روایات]] و [[دعاها]] درحد [[تواتر]] نیستند که مفید [[یقین]] باشند»<ref>[[حبیب‌الله طاهری|طاهری، حبیب‌الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۸.</ref>.
}}
}}
خط ۸۹: خط ۸۶:


«از آنجایی که [[روایت]] صریح و روشنی در این‌باره در دست نیست، در بین [[دانشمندان]] [[شیعه]] سه دیدگاه متفاوت پدید آمده است. که هریک برخاسته از پاره‌ای [[روایات]] است. [[امید]] می‌رود با بحث‌های جدّی‌تر و فراگیرتر، پاسخی درخور و مطمئن ارائه گردد.
«از آنجایی که [[روایت]] صریح و روشنی در این‌باره در دست نیست، در بین [[دانشمندان]] [[شیعه]] سه دیدگاه متفاوت پدید آمده است. که هریک برخاسته از پاره‌ای [[روایات]] است. [[امید]] می‌رود با بحث‌های جدّی‌تر و فراگیرتر، پاسخی درخور و مطمئن ارائه گردد.
*گمانه‌های سه گانه‌ای که مطرح شده بدین قرار است:
* گمانه‌های سه گانه‌ای که مطرح شده بدین قرار است:


'''۱) [[ازدواج]] کرده و دارای فرزندانی نیز هست:'''<ref> میرزا حسین طبرسینوری، نجم الثاقب، ص ۴۰۲.</ref>کسانی که بر این باورند، [[اعتقاد]] دارند آن [[حضرت]] نه فقط [[ازدواج]] کرده، که دارای فرزندانی نیز هست و آنان نیز فرزندانی دارند و....
'''۱) [[ازدواج]] کرده و دارای فرزندانی نیز هست:'''<ref> میرزا حسین طبرسینوری، نجم الثاقب، ص ۴۰۲.</ref>کسانی که بر این باورند، [[اعتقاد]] دارند آن [[حضرت]] نه فقط [[ازدواج]] کرده، که دارای فرزندانی نیز هست و آنان نیز فرزندانی دارند و....
* [[میرزا]] [[حسین طبرسی نوری]] از جمله کسانی که بر این مطلب پافشاری زیادی دارد. ایشان در [[نجم الثاقب]] با عنوان "[[دفع شبهه]] نبودن [[اولاد]] برای آن [[حضرت]]" آورده است: [[سید بن طاووس]] در اواخر کتاب "[[جمال]] الاسبوع"<ref> سید بن طاووس، جمال الاسبوع، ص ۵۱۲.</ref> گفته که: "من یافتم روایتی به [[سند]] متصل به اینکه از برای [[مهدی]] گروهی از [[اولاد]] است که والیانند در اطراف [[شهرها]] که در دریاست و ایشان دارایند [[غایت]] بزرگی و [[صفات]]  [[نیکان]] را"<ref> میرزا حسین طبرسی نوری، نجم الثاقب، ص ۴۰۲.</ref>. در مراجعه به [[جمال]] الاسبوع درخواهیم یافت که نه فقط سندی بر این ادعا نیاورده، بلکه مشخص نکرده این سخن از چه کسی ذکر شده است. استناد به چنین سخنی بر مطلبی به این مهمّی، جای بسی شگفتی است. کسانی که بر دیدگاه نخست پای می‌فشارند، بر این باورند که [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] با قواعد کلی [[روایات]] و [[ادعیه]] سازگار است<ref>سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ۱جلد، شباب الجنه - قم (ایران)، چاپ: ۲، ۱۳۸۵ ه.ش.</ref>. ایشان بر این باورند که [[احکام]] کلی [[شریعت]] محمّدی{{صل}} ایجاب می‌کند که [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} نیز به مانند دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]]{{عم}} [[تشکیل خانواده]] داده از [[سنّت]] جد بزرگوار خود [[پیروی]] نماید<ref> ر. ک: نجم الثاقب، ص ۴۰۲.</ref>.
* [[میرزا]] [[حسین طبرسی نوری]] از جمله کسانی که بر این مطلب پافشاری زیادی دارد. ایشان در [[نجم الثاقب]] با عنوان "[[دفع شبهه]] نبودن [[اولاد]] برای آن [[حضرت]]" آورده است: [[سید بن طاووس]] در اواخر کتاب "[[جمال]] الاسبوع"<ref> سید بن طاووس، جمال الاسبوع، ص ۵۱۲.</ref> گفته که: "من یافتم روایتی به [[سند]] متصل به اینکه از برای [[مهدی]] گروهی از [[اولاد]] است که والیانند در اطراف [[شهرها]] که در دریاست و ایشان دارایند [[غایت]] بزرگی و [[صفات]]  [[نیکان]] را"<ref> میرزا حسین طبرسی نوری، نجم الثاقب، ص ۴۰۲.</ref>. در مراجعه به [[جمال]] الاسبوع درخواهیم یافت که نه فقط سندی بر این ادعا نیاورده، بلکه مشخص نکرده این سخن از چه کسی ذکر شده است. استناد به چنین سخنی بر مطلبی به این مهمّی، جای بسی شگفتی است. کسانی که بر دیدگاه نخست پای می‌فشارند، بر این باورند که [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] با قواعد کلی [[روایات]] و [[ادعیه]] سازگار است<ref>سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ۱جلد، شباب الجنه - قم (ایران)، چاپ: ۲، ۱۳۸۵ ه.ش.</ref>. ایشان بر این باورند که [[احکام]] کلی [[شریعت]] محمّدی {{صل}} ایجاب می‌کند که [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} نیز به مانند دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]] {{عم}} [[تشکیل خانواده]] داده از [[سنّت]] جد بزرگوار خود [[پیروی]] نماید<ref> ر. ک: نجم الثاقب، ص ۴۰۲.</ref>.
*اما نکته قابل توجّه این است که این استحباب با مسئله بسیار مهمّی با عنوان [[غیبت]] و [[فلسفه]] آن در [[تعارض]] است. از ایشان می‌پرسیم اهمیت [[ازدواج]] به عنوان یک [[مستحب]] بیشتر است یا امر بسیار مهمّ "[[امر به معروف و نهی از منکر]]"؟ حتما پاسخ خواهد داد: [[امر به معروف]] مهمّ‌تر است. حال آیا [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} از این همه منکری که رخ می‌دهد خبر دارد یا خیر؟ حتما می‌گوید: خبر دارد. پس چرا [[نهی از منکر]] نمی‌کند؟ خواهد گفت با [[مقام]] [[غیبت]] [[حضرت]] در [[تعارض]] است. حال این پرسش پیش می‌آید که واجبی به این مهمّی در [[تعارض]] با [[غیبت]] ترک می‌شود، اما امر [[مستحب]] نه!! نه فقط [[امر به معروف]] که بسیاری از شئونات [[امام]] است که به خاطر [[غیبت]] ایشان به صورت موقت ترک می‌شود. افزون بر اینکه [[روایت]] [[نبوی]] می‌گوید {{عربی|"فَمَنْ‏ رَغِبَ‏ عَنْ‏ سُنَّتِي‏ فَلَيْسَ‏ مِنِّي‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref> محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۲۰.</ref> و آن بدین معناست که با آن به [[مخالفت]] برخیزد و بر ما روشن است که هرکس اگر به دلیل‌هایی نتوانست [[ازدواج]] کند به این معنا نیست که با آن مخالف است. همچنین آنها بر این باورند که پاره‌ای از [[روایات]] شاهدی بر [[همسر]] و فرزنددار بودن آن [[حضرت]] است.
* اما نکته قابل توجّه این است که این استحباب با مسئله بسیار مهمّی با عنوان [[غیبت]] و [[فلسفه]] آن در [[تعارض]] است. از ایشان می‌پرسیم اهمیت [[ازدواج]] به عنوان یک [[مستحب]] بیشتر است یا امر بسیار مهمّ "[[امر به معروف و نهی از منکر]]"؟ حتما پاسخ خواهد داد: [[امر به معروف]] مهمّ‌تر است. حال آیا [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} از این همه منکری که رخ می‌دهد خبر دارد یا خیر؟ حتما می‌گوید: خبر دارد. پس چرا [[نهی از منکر]] نمی‌کند؟ خواهد گفت با [[مقام]] [[غیبت]] [[حضرت]] در [[تعارض]] است. حال این پرسش پیش می‌آید که واجبی به این مهمّی در [[تعارض]] با [[غیبت]] ترک می‌شود، اما امر [[مستحب]] نه!! نه فقط [[امر به معروف]] که بسیاری از شئونات [[امام]] است که به خاطر [[غیبت]] ایشان به صورت موقت ترک می‌شود. افزون بر اینکه [[روایت]] [[نبوی]] می‌گوید {{عربی|"فَمَنْ‏ رَغِبَ‏ عَنْ‏ سُنَّتِي‏ فَلَيْسَ‏ مِنِّي‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref> محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۲۰.</ref> و آن بدین معناست که با آن به [[مخالفت]] برخیزد و بر ما روشن است که هرکس اگر به دلیل‌هایی نتوانست [[ازدواج]] کند به این معنا نیست که با آن مخالف است. همچنین آنها بر این باورند که پاره‌ای از [[روایات]] شاهدی بر [[همسر]] و فرزنددار بودن آن [[حضرت]] است.
*مهمّترین روایاتی را که در این بخش ارائه می‌نمایند از این قرار است:
* مهمّترین روایاتی را که در این بخش ارائه می‌نمایند از این قرار است:
*یکی از نویسندگان معاصر در این باره نوشته است: درباره [[همسر]] و یا [[همسران]] [[امام مهدی|حضرت بقیة اللّه]]{{ع}} فقط یک سر نخ وجود دارد و آن روایتی است که مرحوم "[[کفعمی]]" در مصباح [[نقل]] کرده است. بر اساس این [[روایت]]: "[[همسر]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} از [[نسل]] [[عبد العزی]] "پسر [[عبد المطلب]]" می‌باشد". آنگاه گویی با [[قاطعیت]] تمام همسردار بودن آن [[حضرت]] ثابت شده، در پی اثبات [[فرزندان]] می‌رود و می‌نویسد: اما درباره [[اولاد]] آن [[حضرت]] روایاتی هست که وجود آنها را به روشنی اثبات می‌کند<ref> ناجی نجار، جزیره خضراء، و تحقیقی پیرامون مثلث برمودا، ترجمه: علی اکبر مهدیپور، ص ۳۸.</ref>.
* یکی از نویسندگان معاصر در این باره نوشته است: درباره [[همسر]] و یا [[همسران]] [[امام مهدی|حضرت بقیة اللّه]] {{ع}} فقط یک سر نخ وجود دارد و آن روایتی است که مرحوم "[[کفعمی]]" در مصباح [[نقل]] کرده است. بر اساس این [[روایت]]: "[[همسر]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} از [[نسل]] [[عبد العزی]] "پسر [[عبد المطلب]]" می‌باشد". آنگاه گویی با [[قاطعیت]] تمام همسردار بودن آن [[حضرت]] ثابت شده، در پی اثبات [[فرزندان]] می‌رود و می‌نویسد: اما درباره [[اولاد]] آن [[حضرت]] روایاتی هست که وجود آنها را به روشنی اثبات می‌کند<ref> ناجی نجار، جزیره خضراء، و تحقیقی پیرامون مثلث برمودا، ترجمه: علی اکبر مهدیپور، ص ۳۸.</ref>.
*اما ادله‌ای که بر فرزنددار بودن آن [[حضرت]] بیان شده همراه با نقد آنها بدین قرار است: [[شیخ طوسی]] از [[مفضل بن عمر]] [[نقل]] کرده که [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "برای [[صاحب]] این امر دو [[غیبت]] است که یکی از آنها به اندازه‌ای طولانی می‌شود که برخی از [[مردم]] گویند: از [[دنیا]] رفته، برخی گویند: کشته شده و برخی گویند: آمده و رفته، جز تعداد اندکی از [[شیعیان]] بر [[باور]] خود [[استوار]] نماند. و کسی از اقامتگاه او [[آگاه]] نمی‌شود، از فرزندانش و نه از غیر او. به جز کسی که متصدی امور اوست"<ref>{{عربی|"إِنَ‏ لِصَاحِبِ‏ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَتَيْنِ‏ إِحْدَاهُمَا تَطُولُ‏ حَتَّى‏ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ مَاتَ‏ وَ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ قُتِلَ‏ وَ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ ذَهَبَ‏ حَتَّى‏ لَا يَبْقَى‏ عَلَى‏ أَمْرِهِ‏ مِنْ‏ أَصْحَابِهِ‏ إِلَّا نَفَرٌ يَسِيرٌ لَا يَطَّلِعُ‏ عَلَى‏ مَوْضِعِه‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ طوسی رحمه اللّه، کتاب الغیبة، ص ۱۶۱.</ref>. برخی از این [[روایت]] استفاده کرده‌اند که آن [[حضرت]] در [[دوران غیبت]] دارای [[فرزند]] است. چرا که اگر [[فرزند]] نداشت این [[روایت]] بی‌معنا می‌شد.
* اما ادله‌ای که بر فرزنددار بودن آن [[حضرت]] بیان شده همراه با نقد آنها بدین قرار است: [[شیخ طوسی]] از [[مفضل بن عمر]] [[نقل]] کرده که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "برای [[صاحب]] این امر دو [[غیبت]] است که یکی از آنها به اندازه‌ای طولانی می‌شود که برخی از [[مردم]] گویند: از [[دنیا]] رفته، برخی گویند: کشته شده و برخی گویند: آمده و رفته، جز تعداد اندکی از [[شیعیان]] بر [[باور]] خود [[استوار]] نماند. و کسی از اقامتگاه او [[آگاه]] نمی‌شود، از فرزندانش و نه از غیر او. به جز کسی که متصدی امور اوست"<ref>{{عربی|"إِنَ‏ لِصَاحِبِ‏ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَتَيْنِ‏ إِحْدَاهُمَا تَطُولُ‏ حَتَّى‏ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ مَاتَ‏ وَ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ قُتِلَ‏ وَ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ ذَهَبَ‏ حَتَّى‏ لَا يَبْقَى‏ عَلَى‏ أَمْرِهِ‏ مِنْ‏ أَصْحَابِهِ‏ إِلَّا نَفَرٌ يَسِيرٌ لَا يَطَّلِعُ‏ عَلَى‏ مَوْضِعِه‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ طوسی رحمه اللّه، کتاب الغیبة، ص ۱۶۱.</ref>. برخی از این [[روایت]] استفاده کرده‌اند که آن [[حضرت]] در [[دوران غیبت]] دارای [[فرزند]] است. چرا که اگر [[فرزند]] نداشت این [[روایت]] بی‌معنا می‌شد.
*'''نقد و بررسی کوتاه:'''
* '''نقد و بررسی کوتاه:'''
* [[نعمانی]] همین [[روایت]] را [[نقل]] کرده در حالی که به جای "من ولده" "من ولی" <ref> نعمانی، الغیبة، ص ۱۷۲.</ref> آورده است. با توجه به اینکه کتاب "الغیبه" [[نعمانی]] به مراتب بر "[[کتاب الغیبه]]" [[شیخ طوسی]] مقدم بوده و بخشی از [[سند]] هر دو کتاب مشترک است و نیز بین کلمه "ولی" و "ولد" از نگاه نوشتار نزدیکی وجود دارد، احتمال تصحیف بسیار [[قوی]] می‌نماید. و بنابراین [[استدلال]]، به این [[روایت]] بی‌اعتبار خواهد شد.
* [[نعمانی]] همین [[روایت]] را [[نقل]] کرده در حالی که به جای "من ولده" "من ولی" <ref> نعمانی، الغیبة، ص ۱۷۲.</ref> آورده است. با توجه به اینکه کتاب "الغیبه" [[نعمانی]] به مراتب بر "[[کتاب الغیبه]]" [[شیخ طوسی]] مقدم بوده و بخشی از [[سند]] هر دو کتاب مشترک است و نیز بین کلمه "ولی" و "ولد" از نگاه نوشتار نزدیکی وجود دارد، احتمال تصحیف بسیار [[قوی]] می‌نماید. و بنابراین [[استدلال]]، به این [[روایت]] بی‌اعتبار خواهد شد.
* [[آیت اللّه]] [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]]، یکی از [[مراجع تقلید]] معاصر، پس از ذکر هر دو [[روایت]] می‌نویسد: "با وجود این [[اختلاف]]، استناد به [[نقل]] "[[غیبت]] [[شیخ]]" [[اطمینان]] بخش نیست؛ بلکه [[نقل]] "[[غیبت]] [[نعمانی]]" از برخی جهات، مانند علوّ [[سند]] و لفظ [[حدیث]]، معتبرتر به نظر می‌رسد<ref> لطف اللّه صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ص ۵۴.</ref>
* [[آیت اللّه]] [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]]، یکی از [[مراجع تقلید]] معاصر، پس از ذکر هر دو [[روایت]] می‌نویسد: "با وجود این [[اختلاف]]، استناد به [[نقل]] "[[غیبت]] [[شیخ]]" [[اطمینان]] بخش نیست؛ بلکه [[نقل]] "[[غیبت]] [[نعمانی]]" از برخی جهات، مانند علوّ [[سند]] و لفظ [[حدیث]]، معتبرتر به نظر می‌رسد<ref> لطف اللّه صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ص ۵۴.</ref>
* [[روایت]] [[جزیره خضراء]] که سخن از [[فرزندان حضرت]] در جزیره‌ای دور دست دارد.  
* [[روایت]] [[جزیره خضراء]] که سخن از [[فرزندان حضرت]] در جزیره‌ای دور دست دارد.  
* [[علامه مجلسی]] می‌گوید مؤلف کتاب [[مزار]] [[کبیر]] به اسناد خود از [[ابو بصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] کرده که آن [[حضرت]] فرمود: "گویا می‌بینم فرود آمدن [[قائم]] را در [[مسجد سهله]] با اهل و عیالش"<ref>{{عربی|"كَأَنِّي‏ أَرَى‏ نُزُولَ‏ الْقَائِمِ‏ فِي‏ مَسْجِدِ السَّهْلَةِ بِأَهْلِهِ‏ وَ عِيَالِهِ‏ ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ محمّد باقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۸۱، باب ۲۷.</ref>. اگرچه این [[روایت]] برای آن [[حضرت]] [[همسر]] و [[فرزند]] اثبات کرده ولی هیچ دلالتی ندارد در [[دوران غیبت]] نیز دارای [[زن]] و [[فرزند]] است، چرا که احتمال دارد این [[زن]] و [[فرزند]] پس از ظهور برای ایشان حاصل آید.
* [[علامه مجلسی]] می‌گوید مؤلف کتاب [[مزار]] [[کبیر]] به اسناد خود از [[ابو بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] کرده که آن [[حضرت]] فرمود: "گویا می‌بینم فرود آمدن [[قائم]] را در [[مسجد سهله]] با اهل و عیالش"<ref>{{عربی|"كَأَنِّي‏ أَرَى‏ نُزُولَ‏ الْقَائِمِ‏ فِي‏ مَسْجِدِ السَّهْلَةِ بِأَهْلِهِ‏ وَ عِيَالِهِ‏ ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ محمّد باقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۸۱، باب ۲۷.</ref>. اگرچه این [[روایت]] برای آن [[حضرت]] [[همسر]] و [[فرزند]] اثبات کرده ولی هیچ دلالتی ندارد در [[دوران غیبت]] نیز دارای [[زن]] و [[فرزند]] است، چرا که احتمال دارد این [[زن]] و [[فرزند]] پس از ظهور برای ایشان حاصل آید.
*البته به [[روایات]] دیگری نیز [[استدلال]] شده که به نظر می‌رسد آنچه ذکر شد از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و آن هم که ملاحظه شد قابلیت [[استدلال]] بر این موضوع را ندارند.
* البته به [[روایات]] دیگری نیز [[استدلال]] شده که به نظر می‌رسد آنچه ذکر شد از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و آن هم که ملاحظه شد قابلیت [[استدلال]] بر این موضوع را ندارند.
*افزون بر [[روایات]] به برخی از [[ادعیه]] و [[زیارت]] [[نامه‌ها]] نیز [[استدلال]] شده که در آنها نیز [[استدلال]] ناتمام است. *زیرا استناد قطعی آنها به [[معصوم]]{{ع}} مورد [[تردید]] است.
* افزون بر [[روایات]] به برخی از [[ادعیه]] و [[زیارت]] [[نامه‌ها]] نیز [[استدلال]] شده که در آنها نیز [[استدلال]] ناتمام است. * زیرا استناد قطعی آنها به [[معصوم]] {{ع}} مورد [[تردید]] است.
* [[آیت اللّه]] [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] درباره برخی از آنچه به عنوان [[دلیل]] قائلین به [[زن]] و فرزنددار بودن [[حضرت]] آمده است، می‌نویسد: "بعضی از [[روایات]]، مثل خبر "[[کمال الدین انباری]]" و خبر "[[زین الدین مازندرانی]]" از جهت غرابت و [[ضعف]] ظاهری که در متن آنهاست، قابل استناد نمی‌باشد. و بعضی دیگر، همچون فقرات برخی از "[[ادعیه]] و [[زیارات]]" نیز صراحت ندارد، و قابل حمل بر [[عصر ظهور]] می‌باشد<ref> لطف اللّه صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ص ۵۴- ۵۵.</ref>.
* [[آیت اللّه]] [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] درباره برخی از آنچه به عنوان [[دلیل]] قائلین به [[زن]] و فرزنددار بودن [[حضرت]] آمده است، می‌نویسد: "بعضی از [[روایات]]، مثل خبر "[[کمال الدین انباری]]" و خبر "[[زین الدین مازندرانی]]" از جهت غرابت و [[ضعف]] ظاهری که در متن آنهاست، قابل استناد نمی‌باشد. و بعضی دیگر، همچون فقرات برخی از "[[ادعیه]] و [[زیارات]]" نیز صراحت ندارد، و قابل حمل بر [[عصر ظهور]] می‌باشد<ref> لطف اللّه صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ص ۵۴- ۵۵.</ref>.


'''۲) [[ازدواج]] انجام گرفته، ولی [[اولاد]] ندارد:'''<ref> سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، مقدمه ص ۲۳.</ref>عده‌ای به [[دلیل]] مواجهه با اشکالاتی که بر [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ذکر شده، گمانه وسطی را برگزیده‌اند. به این بیان که [[حضرت]] به خاطر عمل به [[سنّت]] [[پیامبر]] [[ازدواج]] کرده، ولی به خاطر مصون ماندن از مشکلات [[فرزند]] داشتن، دارای [[فرزند]] نیست. غافل از اینکه اشکالات [[فرزند]] داشتن [[حضرت]]، درباره [[همسر]] [[حضرت]] همچنان باقی خواهد ماند. با این بیان که اگر قرار باشد، آن [[حضرت]] شخصی را به عنوان [[همسر]] برگزیند، یا باید بگوییم که [[عمر]] او نیز مانند [[عمر]] [[حضرت]] طولانی است- که بر این امر دلیلی نداریم- یا اینکه بگوییم مدتی با آن [[حضرت]] [[زندگی]] کرده و از [[دنیا]] رفته است. در این صورت، [[حضرت]] به [[سنّت]] [[ازدواج]] عمل کرده و پس از آن، تنها و بدون [[زن]] و [[فرزند]] [[زندگی]] را ادامه میدهد.
'''۲) [[ازدواج]] انجام گرفته، ولی [[اولاد]] ندارد:'''<ref> سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، مقدمه ص ۲۳.</ref>عده‌ای به [[دلیل]] مواجهه با اشکالاتی که بر [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ذکر شده، گمانه وسطی را برگزیده‌اند. به این بیان که [[حضرت]] به خاطر عمل به [[سنّت]] [[پیامبر]] [[ازدواج]] کرده، ولی به خاطر مصون ماندن از مشکلات [[فرزند]] داشتن، دارای [[فرزند]] نیست. غافل از اینکه اشکالات [[فرزند]] داشتن [[حضرت]]، درباره [[همسر]] [[حضرت]] همچنان باقی خواهد ماند. با این بیان که اگر قرار باشد، آن [[حضرت]] شخصی را به عنوان [[همسر]] برگزیند، یا باید بگوییم که [[عمر]] او نیز مانند [[عمر]] [[حضرت]] طولانی است- که بر این امر دلیلی نداریم- یا اینکه بگوییم مدتی با آن [[حضرت]] [[زندگی]] کرده و از [[دنیا]] رفته است. در این صورت، [[حضرت]] به [[سنّت]] [[ازدواج]] عمل کرده و پس از آن، تنها و بدون [[زن]] و [[فرزند]] [[زندگی]] را ادامه میدهد.


'''۳) [[ازدواج]] نکرده است:''' به طور اساسی [[همسر]] [[اختیار]] کردن برای [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} با [[فلسفه غیبت]] در [[تعارض]] است. و بسیار بعید است آن [[حضرت]] [[ازدواج]] کرده باشد. اگرچه وقتی [[ادله]] قائلین به اثبات [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ناکافی دانسته شد، نیازی به آوردن [[دلیل]] بر [[زن]] و [[فرزند]] نداشتن نخواهد بود؛ لکن کسانی که احتمال سوم را مطرح کرده‌اند، به ادله‌ای نیز [[تمسک]] کرده‌اند. که از جمله آنهاست:
'''۳) [[ازدواج]] نکرده است:''' به طور اساسی [[همسر]] [[اختیار]] کردن برای [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} با [[فلسفه غیبت]] در [[تعارض]] است. و بسیار بعید است آن [[حضرت]] [[ازدواج]] کرده باشد. اگرچه وقتی [[ادله]] قائلین به اثبات [[زن]] و [[فرزند]] داشتن [[حضرت]] ناکافی دانسته شد، نیازی به آوردن [[دلیل]] بر [[زن]] و [[فرزند]] نداشتن نخواهد بود؛ لکن کسانی که احتمال سوم را مطرح کرده‌اند، به ادله‌ای نیز [[تمسک]] کرده‌اند. که از جمله آنهاست:
# [[مسعودی]] در "[[اثبات الوصیه]]" [[نقل]] کرده در محضر [[امام رضا]]{{ع}} [[علی بن حمزه]] و [[ابن سراج]] و [[ابن ابی سعید مکاوی]] وارد شدند. [[علی بن ابی حمزه]] آغاز به سخن کرده گفت: برای ما از پدرانتان [[نقل]] شده که تمام [[وظائف]] [[امام]] پس از [[رحلت]] به امامی مانند او منتقل می‌شود. [[امام رضا]]{{ع}} به او فرمود: خبر بده مرا از [[حسین بن علی]]{{ع}} [[امام]] بود یا نه؟ گفت: [[امام]] بود. [[حضرت]] فرمود: پس چه کسی [[جانشین]] او شد؟ عرض کرد: [[علی بن حسین]]{{ع}}. این پرسش و پاسخ ادامه یافت تا اینکه [[ابن ابی حمزه]] گفت: برای ما [[روایت]] شده که [[امام]] در نخواهد گذشت تا اینکه [[جانشین]] و [[نسل]] خود را ببیند. [[امام رضا]]{{ع}} فرمود: آیا در این [[روایت]] بیش از چیزی برای شما گفته نشده؟. گفت: نه. [[حضرت]] فرمود: بله به [[خدا]] [[سوگند]] برایتان [[روایت]] شده مگر [[قائم]]  [[ابی حمزه]] با حالتی [[شبیه]]  [[اعتراض]] گفت: این قسمت در [[حدیث]] است؟! [[امام رضا]]{{ع}} فرمود: وای بر تو چگونه جرأت کردی به چیزی که بخشی از آن را نادیده گرفته‌ای بر من [[احتجاج]] کنی"<ref> ابو الحسن علی بن حسین مسعودی رحمه اللّه، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی طالب{{ع}}، ص ۲۰۸.</ref>. افزون بر [[مسعودی]]، [[کشی]] در [[رجال]] خود<ref> محمّد بن عمر کشی، رجال کشی، ص ۴۶۵.</ref> و [[شیخ طوسی]] در "[[اختیار]] معرفه الرجال"<ref>[[شیخ طوسی]]، اختیار معرفة الرجال، ج ۲، ص ۷۶۴.</ref> نیز این [[روایت]] را با اندک تفاوتی آورده‌اند. روشن است که این [[روایت]] نه فقط داشتن [[فرزند]] برای [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} را در [[دوران غیبت]] منتفی می‌داند، بلکه در تمامی [[عمر]] آن [[حضرت]] چنین می‌داند.
# [[مسعودی]] در "[[اثبات الوصیه]]" [[نقل]] کرده در محضر [[امام رضا]] {{ع}} [[علی بن حمزه]] و [[ابن سراج]] و [[ابن ابی سعید مکاوی]] وارد شدند. [[علی بن ابی حمزه]] آغاز به سخن کرده گفت: برای ما از پدرانتان [[نقل]] شده که تمام [[وظائف]] [[امام]] پس از [[رحلت]] به امامی مانند او منتقل می‌شود. [[امام رضا]] {{ع}} به او فرمود: خبر بده مرا از [[حسین بن علی]] {{ع}} [[امام]] بود یا نه؟ گفت: [[امام]] بود. [[حضرت]] فرمود: پس چه کسی [[جانشین]] او شد؟ عرض کرد: [[علی بن حسین]] {{ع}}. این پرسش و پاسخ ادامه یافت تا اینکه [[ابن ابی حمزه]] گفت: برای ما [[روایت]] شده که [[امام]] در نخواهد گذشت تا اینکه [[جانشین]] و [[نسل]] خود را ببیند. [[امام رضا]] {{ع}} فرمود: آیا در این [[روایت]] بیش از چیزی برای شما گفته نشده؟. گفت: نه. [[حضرت]] فرمود: بله به [[خدا]] [[سوگند]] برایتان [[روایت]] شده مگر [[قائم]]  [[ابی حمزه]] با حالتی [[شبیه]]  [[اعتراض]] گفت: این قسمت در [[حدیث]] است؟! [[امام رضا]] {{ع}} فرمود: وای بر تو چگونه جرأت کردی به چیزی که بخشی از آن را نادیده گرفته‌ای بر من [[احتجاج]] کنی"<ref> ابو الحسن علی بن حسین مسعودی رحمه اللّه، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی طالب {{ع}}، ص ۲۰۸.</ref>. افزون بر [[مسعودی]]، [[کشی]] در [[رجال]] خود<ref> محمّد بن عمر کشی، رجال کشی، ص ۴۶۵.</ref> و [[شیخ طوسی]] در "[[اختیار]] معرفه الرجال"<ref>[[شیخ طوسی]]، اختیار معرفة الرجال، ج ۲، ص ۷۶۴.</ref> نیز این [[روایت]] را با اندک تفاوتی آورده‌اند. روشن است که این [[روایت]] نه فقط داشتن [[فرزند]] برای [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در [[دوران غیبت]] منتفی می‌داند، بلکه در تمامی [[عمر]] آن [[حضرت]] چنین می‌داند.
# [[شیخ طوسی]] در [[کتاب الغیبه]] نزدیک به همین مضمون را در روایتی دیگر آورده است. [[حسن بن علی خزاز]] گفت [[علی بن ابی حمزه]] وارد بر [[امام رضا]]{{ع}} شد. پرسید آیا شما [[امام]] هستی؟ [[حضرت]] فرمود: آری. [[علی بن ابی حمزه]] گفت: از [[پدر]] بزرگ شما [[جعفر بن محمّد]] شنیدم که: امامی نیست مگر اینکه فرزندی دارد. [[امام]] فرمود: آیا فراموش کردی یا خود را به [[فراموشی]] زدی؟ اینچنین که گفتی نفرمود. بلکه ایشان فرمود: امامی نیست مگر اینکه فرزندی داشته باشد مگر امامی که [[حسین بن علی]] برای او خارج می‌شود "[[رجعت]] می‌کند" پس همانا او فرزندی نخواهد داشت. [[علی بن ابی حمزه]] گفت راست فرمودی اینچنین فرمود جد بزرگوار شما<ref>{{عربی|"يَكُونُ‏ الْإِمَامُ‏ إِلَّا وَ لَهُ‏ عَقِبٌ‏ إِلَّا الْإِمَامُ‏ الَّذِي‏ يَخْرُجُ‏ عَلَيْهِ‏ الْحُسَيْنُ‏ بْنُ‏ عَلِيٍ‏{{ع}} فَإِنَّهُ لَا عَقِبَ لَهُ‏ ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ طوسی رحمه اللّه، کتاب الغیبة، ص ۲۲۴.</ref>
# [[شیخ طوسی]] در [[کتاب الغیبه]] نزدیک به همین مضمون را در روایتی دیگر آورده است. [[حسن بن علی خزاز]] گفت [[علی بن ابی حمزه]] وارد بر [[امام رضا]] {{ع}} شد. پرسید آیا شما [[امام]] هستی؟ [[حضرت]] فرمود: آری. [[علی بن ابی حمزه]] گفت: از [[پدر]] بزرگ شما [[جعفر بن محمّد]] شنیدم که: امامی نیست مگر اینکه فرزندی دارد. [[امام]] فرمود: آیا فراموش کردی یا خود را به [[فراموشی]] زدی؟ اینچنین که گفتی نفرمود. بلکه ایشان فرمود: امامی نیست مگر اینکه فرزندی داشته باشد مگر امامی که [[حسین بن علی]] برای او خارج می‌شود "[[رجعت]] می‌کند" پس همانا او فرزندی نخواهد داشت. [[علی بن ابی حمزه]] گفت راست فرمودی اینچنین فرمود جد بزرگوار شما<ref>{{عربی|"يَكُونُ‏ الْإِمَامُ‏ إِلَّا وَ لَهُ‏ عَقِبٌ‏ إِلَّا الْإِمَامُ‏ الَّذِي‏ يَخْرُجُ‏ عَلَيْهِ‏ الْحُسَيْنُ‏ بْنُ‏ عَلِيٍ‏{{ع}} فَإِنَّهُ لَا عَقِبَ لَهُ‏ ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ طوسی رحمه اللّه، کتاب الغیبة، ص ۲۲۴.</ref>
#روایاتی [[حضرت خضر]] را به عنوان کسی معرفی کرده که [[وحشت]] تنهایی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} را در [[دوران غیبت]] برطرف می‌سازد و در حالی که اگر آن [[حضرت]] [[زن]] و [[فرزند]] داشت، نیازی به ملازم و همراه نبود. [[امام رضا]]{{ع}} فرمود: "[[حضرت خضر]]{{ع}} از [[آب]] [[حیات]] نوشید و او زنده است... ، [[خداوند]] به واسطه او تنهایی [[قائم]] ما را در دوران غیبتش به انس تبدیل کند و [[غربت]] و تنهایی‌اش را با او مرتفع سازد"<ref>{{عربی|"يإِنَ‏ الْخَضِرَ شَرِبَ‏ مِنْ‏ مَاءِ الْحَيَاةِ فَهُوَ حَيٌ‏ لَا يَمُوتُ‏ حَتَّى يُنْفَخَ فِي الصُّورِ وَ إِنَّهُ لَيَحْضُرُ الْمَوْسِمَ كُلَّ سَنَةٍ وَ يَقِفُ بِعَرَفَةَ فَيُؤَمِّنُ عَلَى دُعَاءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيُونِسُ اللَّهُ بِهِ وَحْشَةَ قَائِمِنَا فِي غَيْبَتِهِ وَ يَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۳۸۵، ح ۱.</ref>
# روایاتی [[حضرت خضر]] را به عنوان کسی معرفی کرده که [[وحشت]] تنهایی [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در [[دوران غیبت]] برطرف می‌سازد و در حالی که اگر آن [[حضرت]] [[زن]] و [[فرزند]] داشت، نیازی به ملازم و همراه نبود. [[امام رضا]] {{ع}} فرمود: "[[حضرت خضر]] {{ع}} از [[آب]] [[حیات]] نوشید و او زنده است... ، [[خداوند]] به واسطه او تنهایی [[قائم]] ما را در دوران غیبتش به انس تبدیل کند و [[غربت]] و تنهایی‌اش را با او مرتفع سازد"<ref>{{عربی|"يإِنَ‏ الْخَضِرَ شَرِبَ‏ مِنْ‏ مَاءِ الْحَيَاةِ فَهُوَ حَيٌ‏ لَا يَمُوتُ‏ حَتَّى يُنْفَخَ فِي الصُّورِ وَ إِنَّهُ لَيَحْضُرُ الْمَوْسِمَ كُلَّ سَنَةٍ وَ يَقِفُ بِعَرَفَةَ فَيُؤَمِّنُ عَلَى دُعَاءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيُونِسُ اللَّهُ بِهِ وَحْشَةَ قَائِمِنَا فِي غَيْبَتِهِ وَ يَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۳۸۵، ح ۱.</ref>
#در [[روایات]] فراوانی از آن [[حضرت]] با [[القاب]] [[فرید]] "تک" و [[وحید]] "یگانه" یاد شده است و این با [[زن]] و [[فرزند]] داشتن منافات دارد<ref> پیشین، باب ۲۶، ح ۱۳.</ref>
# در [[روایات]] فراوانی از آن [[حضرت]] با [[القاب]] [[فرید]] "تک" و [[وحید]] "یگانه" یاد شده است و این با [[زن]] و [[فرزند]] داشتن منافات دارد<ref> پیشین، باب ۲۶، ح ۱۳.</ref>
#دست‌های از [[روایات]]، ملازمان حضرتش را در [[دوران غیبت]] فقط سی تن از [[یاران]] خاصّ آن [[حضرت]] ذکر کرده است. و سخنی از [[همراهی]] [[زن]] و [[فرزند]] ایشان با وی ننموده است.
# دست‌های از [[روایات]]، ملازمان حضرتش را در [[دوران غیبت]] فقط سی تن از [[یاران]] خاصّ آن [[حضرت]] ذکر کرده است. و سخنی از [[همراهی]] [[زن]] و [[فرزند]] ایشان با وی ننموده است.
* [[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرمود: "[[صاحب]] این امر، از غیبتی ناگزیر است و در [[غیبت]] خود ناچار از گوشه‌گیری و کناره‌جویی از دیگران است و [[طیبه]] "[[مدینه]]" خوش منزلی است و با وجود سی تن "یا به [[همراهی]] سی نفر" در آنجا [[وحشت]] و ترسی نیست"<ref>{{عربی|"لَا بُدَّ لِصَاحِبِ‏ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ‏ غَيْبَةٍ وَ لَا بُدَّ لَهُ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ مِنْ‏ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ‏ الْمَنْزِلُ طَيْبَةُ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ کلینی رحمه اللّه، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰، ح ۱۶، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۲؛ محمّد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص ۱۸۸.</ref>
* [[امام صادق]] {{ع}} در این باره فرمود: "[[صاحب]] این امر، از غیبتی ناگزیر است و در [[غیبت]] خود ناچار از گوشه‌گیری و کناره‌جویی از دیگران است و [[طیبه]] "[[مدینه]]" خوش منزلی است و با وجود سی تن "یا به [[همراهی]] سی نفر" در آنجا [[وحشت]] و ترسی نیست"<ref>{{عربی|"لَا بُدَّ لِصَاحِبِ‏ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ‏ غَيْبَةٍ وَ لَا بُدَّ لَهُ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ مِنْ‏ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ‏ الْمَنْزِلُ طَيْبَةُ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ کلینی رحمه اللّه، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰، ح ۱۶، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۲؛ محمّد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص ۱۸۸.</ref>
* [[علامه]] [[محمد تقی شوشتری]] درباره فرزنددار بودن [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} نوشته است: "باید گفت: در هیچ خبری وارد نشده است که آن [[حضرت]] پیش از ظهور [[فرزند]] داشته باشد، و در خصوص فرزنددار شدن آن [[امام]] پس از ظهور هم [[اختلاف]] است"<ref> جزیره خضراء افسانه یا واقعیت؟، ص ۲۲۶، به نقل از: الاخبار الدخیلة، ج ۲، ص ۷۲.</ref>
* [[علامه]] [[محمد تقی شوشتری]] درباره فرزنددار بودن [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} نوشته است: "باید گفت: در هیچ خبری وارد نشده است که آن [[حضرت]] پیش از ظهور [[فرزند]] داشته باشد، و در خصوص فرزنددار شدن آن [[امام]] پس از ظهور هم [[اختلاف]] است"<ref> جزیره خضراء افسانه یا واقعیت؟، ص ۲۲۶، به نقل از: الاخبار الدخیلة، ج ۲، ص ۷۲.</ref>
*بنابراین به نظر می‌رسد [[ادله]] کسانی که برای آن [[حضرت]] اثبات [[زن]] و [[فرزند]] می‌نمایند ناتمام است. و [[خداوند]] آگاه‌تر است»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۱۹-۱۲۷.</ref>.
* بنابراین به نظر می‌رسد [[ادله]] کسانی که برای آن [[حضرت]] اثبات [[زن]] و [[فرزند]] می‌نمایند ناتمام است. و [[خداوند]] آگاه‌تر است»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۱۹-۱۲۷.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۱۲۴: خط ۱۲۱:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[علی رضا رجالی تهرانی]]'''، در کتاب ''«[[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[علی رضا رجالی تهرانی]]'''، در کتاب ''«[[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]»'' در این‌باره گفته است:


«اگرچه از ظاهر بعضی [[روایات]] و [[ادعیه]] [[معصومین]]، چنین [[استنباط]] شده که آن [[حضرت]] دارای [[همسر]] و [[اولاد]] می‌‏باشد. امّا همان‏طور که خواهد آمد، برخی [[روایات]] نیز که از درجه اعتبار زیادی برخوردارند، به [[فرزند]] نداشتن آن [[حضرت]] تصریح دارند. و امّا ابتدا به روایاتی که به وسیله آنها می‌‏‏توان بر [[فرزند]] داشتن [[حضرت مهدی|امام مهدی]]{{ع}} [[استدلال]] نمود، می‌‏‏پردازیم و آنها را مورد بررسی قرار می‌‏دهیم:
«اگرچه از ظاهر بعضی [[روایات]] و [[ادعیه]] [[معصومین]]، چنین [[استنباط]] شده که آن [[حضرت]] دارای [[همسر]] و [[اولاد]] می‌‏باشد. امّا همان‏طور که خواهد آمد، برخی [[روایات]] نیز که از درجه اعتبار زیادی برخوردارند، به [[فرزند]] نداشتن آن [[حضرت]] تصریح دارند. و امّا ابتدا به روایاتی که به وسیله آنها می‌‏‏توان بر [[فرزند]] داشتن [[حضرت مهدی|امام مهدی]] {{ع}} [[استدلال]] نمود، می‌‏‏پردازیم و آنها را مورد بررسی قرار می‌‏دهیم:
# [[شیخ طوسی]] از مفضّل بن [[عمر]] [[روایت]] می‌‏‏کند که [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: هیچ یک از [[فرزندان]] او و دیگران از محلّ وی اطّلاع ندارند، مگر خدایی که [[اختیار]] او را در دست دارد<ref>{{عربی| لا یطّلع علی موضعه احد من ولده و لا غیره، الّا المولی الّذی یلی امره.}} (کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص ۱۰۲)</ref> [[استدلال]] به این [[روایت]] از چند جهت صحیح نیست:
# [[شیخ طوسی]] از مفضّل بن [[عمر]] [[روایت]] می‌‏‏کند که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: هیچ یک از [[فرزندان]] او و دیگران از محلّ وی اطّلاع ندارند، مگر خدایی که [[اختیار]] او را در دست دارد<ref>{{عربی| لا یطّلع علی موضعه احد من ولده و لا غیره، الّا المولی الّذی یلی امره.}} (کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص ۱۰۲)</ref> [[استدلال]] به این [[روایت]] از چند جهت صحیح نیست:
## [[نعمانی]]، همین جمله را چنین [[روایت]] کرده است: {{عربی|لا یطّلع علی موضعه احد من ولی و لا غیره...}}<ref> کتاب الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، باب دهم، ص ۲۵۰.</ref>
## [[نعمانی]]، همین جمله را چنین [[روایت]] کرده است: {{عربی|لا یطّلع علی موضعه احد من ولی و لا غیره...}}<ref> کتاب الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، باب دهم، ص ۲۵۰.</ref>
##گفته می‌‏شود در [[روایت]] [[شیخ طوسی]] [[تحریف]] واقع شده است. زیرا در [[روایت]] ضمیر مفرد به جای ضمیر جمع استفاده شده، و می‌‏گوید: از [[فرزندان]] او و دیگری، در حالی که صحیح این بود که بگوید: از [[فرزندان]] او و دیگران.
## گفته می‌‏شود در [[روایت]] [[شیخ طوسی]] [[تحریف]] واقع شده است. زیرا در [[روایت]] ضمیر مفرد به جای ضمیر جمع استفاده شده، و می‌‏گوید: از [[فرزندان]] او و دیگری، در حالی که صحیح این بود که بگوید: از [[فرزندان]] او و دیگران.
##بر فرض که بپذیریم، باز هم چیزی در [[روایت]] وجود ندارد که حاکی از زمان و [[فرزندان]] [[امام]]{{ع}} باشد. و شاید پس از چند قرن فرزندانش متولّد شوند.
## بر فرض که بپذیریم، باز هم چیزی در [[روایت]] وجود ندارد که حاکی از زمان و [[فرزندان]] [[امام]] {{ع}} باشد. و شاید پس از چند قرن فرزندانش متولّد شوند.
# [[روایت]] [[جزیره خضرا]]ء که [[مرحوم مجلسی]] در [[بحار الانوار]] [[نقل]] کرده است، در صورتی که این [[روایت]] دارای [[سند]] معتبر و قابل [[اعتماد]] نیست، و بیشتر شبیه یک افسانه و رمان است تا واقعیت.
# [[روایت]] [[جزیره خضرا]]ء که [[مرحوم مجلسی]] در [[بحار الانوار]] [[نقل]] کرده است، در صورتی که این [[روایت]] دارای [[سند]] معتبر و قابل [[اعتماد]] نیست، و بیشتر شبیه یک افسانه و رمان است تا واقعیت.
# [[روایت]] پنج [[شهر]] [[احمد]] بن [[محمد]] بن یحیی انباری مبنی بر اینکه [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} فرزندانی دارد که [[پنج تن]] از آنان [[حکومت]] پنج [[شهر]] و پایتخت را عهده دارند. این [[روایت]] نیز به یک افسانه می‌‏ماند، ضمن اینکه [[سند]] این داستان بسیار [[سست]] و بی‌‏اساس است. علّامه محقق، [[شیخ]] [[آقا بزرگ تهرانی]]، در صحّت [[روایت]] مذکور تشکیک کرده چنین می‌‏‏نویسد: این داستان در آخر یکی از نسخه‌‏های کتاب تعازی تألیف [[محمد]] بن [[علی]] علومی مرقوم بوده است. پس [[علی]] بن [[فتح]] اللّه کاشانی، [[گمان]] کرده که داستان مرقوم، جزو آن کتاب است، در صورتی که اشتباه کرده و ممکن نیست داستان، جزء آن کتاب باشد، زیرا یحیی بن [[هبیره]]  [[وزیر]]، که این قضیه در منزلش اتفاق افتاده، در [[تاریخ]] ۵۶۰ [[وفات]] کرده و مؤلّف کتاب تعازی قریب دویست سال بر وی تقدّم داشته است. علاوه بر آن، در متن داستان نیز، تناقضاتی دیده می‌‏‏شود، زیرا [[احمد]] بن [[محمد]] بن یحیی انباری که ناقل داستان است، می‌‏گوید: [[وزیر]] از ما [[پیمان]] گرفت که داستان مذکور را، برای احدی [[نقل]] نکنیم، ما هم به [[عهد]] خود وفا کردیم و تا زنده بود برای هیچ‏کس ابراز ننمودیم. بنابراین باید حکایت آن داستان، بعد از [[تاریخ]] [[وفات]] [[وزیر]] یعنی ۵۶۰ اتفاق افتاده باشد، در صورتی که در متن داستان، [[عثمان]] بن [[عبد]] الباقی می‌‏‏گوید: [[احمد]] بن [[محمد]] بن یحیی انباری‏ داستان را در [[تاریخ]] ۵۴۳ برای من حکایت کرد.<ref> دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص ۲۰۷.</ref>
# [[روایت]] پنج [[شهر]] [[احمد]] بن [[محمد]] بن یحیی انباری مبنی بر اینکه [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} فرزندانی دارد که [[پنج تن]] از آنان [[حکومت]] پنج [[شهر]] و پایتخت را عهده دارند. این [[روایت]] نیز به یک افسانه می‌‏ماند، ضمن اینکه [[سند]] این داستان بسیار [[سست]] و بی‌‏اساس است. علّامه محقق، [[شیخ]] [[آقا بزرگ تهرانی]]، در صحّت [[روایت]] مذکور تشکیک کرده چنین می‌‏‏نویسد: این داستان در آخر یکی از نسخه‌‏های کتاب تعازی تألیف [[محمد]] بن [[علی]] علومی مرقوم بوده است. پس [[علی]] بن [[فتح]] اللّه کاشانی، [[گمان]] کرده که داستان مرقوم، جزو آن کتاب است، در صورتی که اشتباه کرده و ممکن نیست داستان، جزء آن کتاب باشد، زیرا یحیی بن [[هبیره]]  [[وزیر]]، که این قضیه در منزلش اتفاق افتاده، در [[تاریخ]] ۵۶۰ [[وفات]] کرده و مؤلّف کتاب تعازی قریب دویست سال بر وی تقدّم داشته است. علاوه بر آن، در متن داستان نیز، تناقضاتی دیده می‌‏‏شود، زیرا [[احمد]] بن [[محمد]] بن یحیی انباری که ناقل داستان است، می‌‏گوید: [[وزیر]] از ما [[پیمان]] گرفت که داستان مذکور را، برای احدی [[نقل]] نکنیم، ما هم به [[عهد]] خود وفا کردیم و تا زنده بود برای هیچ‏کس ابراز ننمودیم. بنابراین باید حکایت آن داستان، بعد از [[تاریخ]] [[وفات]] [[وزیر]] یعنی ۵۶۰ اتفاق افتاده باشد، در صورتی که در متن داستان، [[عثمان]] بن [[عبد]] الباقی می‌‏‏گوید: [[احمد]] بن [[محمد]] بن یحیی انباری‏ داستان را در [[تاریخ]] ۵۴۳ برای من حکایت کرد.<ref> دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص ۲۰۷.</ref>
#روایتی که [[سید بن طاووس]] [[نقل]] کرده است که [[امام رضا]]{{ع}} در [[مقام]] [[دعا]] عرض کرد: {{عربی| اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من ولده }} <ref> جمال الاسبوغ، سید بن طاووس، ص ۵۱۲</ref> این [[روایت]] نیز قابل [[اعتماد]] نیست، زیرا [[سند]] آن ضعیف است. ضمنا بنابر تصریح خود [[سید بن طاووس]]، دارای متن دیگری نیز می‌‏‏باشد که به این شکل است: {{عربی| اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من بعده }}. و همچنین اگر صحّت [[روایت]] را بپذیریم، باز هم در آن نکته‏‌ای که حاکی از زمان ولادت [[فرزندان]] [[امام]] باشد، وجود ندارد. روایاتی که در بحث پیش آوردیم، نمی‌‏‏تواند ثابت کند که [[امام زمان]]{{ع}} [[فرزند]] داشته باشد. زیرا دلایلی وجود دارد که می‌‏‏رساند [[امام زمان]]{{ع}} لااقل در حال حاضر [[فرزند]] ندارد. از جمله:
# روایتی که [[سید بن طاووس]] [[نقل]] کرده است که [[امام رضا]] {{ع}} در [[مقام]] [[دعا]] عرض کرد: {{عربی| اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من ولده }} <ref> جمال الاسبوغ، سید بن طاووس، ص ۵۱۲</ref> این [[روایت]] نیز قابل [[اعتماد]] نیست، زیرا [[سند]] آن ضعیف است. ضمنا بنابر تصریح خود [[سید بن طاووس]]، دارای متن دیگری نیز می‌‏‏باشد که به این شکل است: {{عربی| اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من بعده }}. و همچنین اگر صحّت [[روایت]] را بپذیریم، باز هم در آن نکته‏‌ای که حاکی از زمان ولادت [[فرزندان]] [[امام]] باشد، وجود ندارد. روایاتی که در بحث پیش آوردیم، نمی‌‏‏تواند ثابت کند که [[امام زمان]] {{ع}} [[فرزند]] داشته باشد. زیرا دلایلی وجود دارد که می‌‏‏رساند [[امام زمان]] {{ع}} لااقل در حال حاضر [[فرزند]] ندارد. از جمله:
## [[مسعودی]] [[روایت]] کرده است: [[علی]] بن ابی حمزه، ابن السرّاج و ابن سعید مکاری بر [[امام رضا]]{{ع}} وارد شدند. [[علی]] بن ابی حمزه، به آن [[حضرت]] عرض کرد: از پدرانت [[روایت]] کرده‏‌ایم، تا بدین‏جا رسید که: [[روایت]] کرده‌‏ایم که [[امام]] از [[دنیا]] نمی‌‏رود تا فرزندش را ببیند؟ [[حضرت]] فرمود: آیا در این [[حدیث]] [[روایت]] کرده‏‌اید: الّا القائم عرض کردند: بلی. [[حضرت]] فرمود: آری، [[روایت]] کرده‌‏اید، شما نمی‌‏‏دانید که چرا گفته شده و معنای آن چیست؟ ابن ابی حمزه گفت: این مطلب در [[حدیث]] چیست؟ [[حضرت]] به او فرمود: وای بر تو، چگونه جرأت کردی با چیزی بر من [[استدلال]] کنی که بعضی از آن، با بعضی دیگر در هم آمیخته است. و فرمود: [[خداوند متعال]] بزودی فرزندم را به من نشان خواهد داد.<ref> اثبات الوصیه، مسعودی، ترجمه نجفی، ص ۲۰۱</ref>
## [[مسعودی]] [[روایت]] کرده است: [[علی]] بن ابی حمزه، ابن السرّاج و ابن سعید مکاری بر [[امام رضا]] {{ع}} وارد شدند. [[علی]] بن ابی حمزه، به آن [[حضرت]] عرض کرد: از پدرانت [[روایت]] کرده‏‌ایم، تا بدین‏جا رسید که: [[روایت]] کرده‌‏ایم که [[امام]] از [[دنیا]] نمی‌‏رود تا فرزندش را ببیند؟ [[حضرت]] فرمود: آیا در این [[حدیث]] [[روایت]] کرده‏‌اید: الّا القائم عرض کردند: بلی. [[حضرت]] فرمود: آری، [[روایت]] کرده‌‏اید، شما نمی‌‏‏دانید که چرا گفته شده و معنای آن چیست؟ ابن ابی حمزه گفت: این مطلب در [[حدیث]] چیست؟ [[حضرت]] به او فرمود: وای بر تو، چگونه جرأت کردی با چیزی بر من [[استدلال]] کنی که بعضی از آن، با بعضی دیگر در هم آمیخته است. و فرمود: [[خداوند متعال]] بزودی فرزندم را به من نشان خواهد داد.<ref> اثبات الوصیه، مسعودی، ترجمه نجفی، ص ۲۰۱</ref>
##از [[محمد بن عبد اللّه بن جعفر حمیری]]، از پدرش، از علّی بن [[سلیمان]] بن [[رشید]]، از [[حسن]] بن علّی خزاز [[نقل]] کند که گفت: علّی بن ابی حمزه بر [[امام رضا|حضرت رضا]]{{ع}} وارد شد و عرض کرد: آیا شما [[امام]] هستی؟ فرمود: آری: عرض کرد: من از جدّت، [[جعفر]] بن [[محمّد]]{{ع}} شنیدم که فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی داشته باشد و از خود نسلی بر جای بگذارد. فرمود:‌ای پیر، فراموش کردی یا خود را به [[فراموشی]] زدی؟ [[جعفر]] این‏گونه نگفت، بلکه فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی دارد، جز امامی که [[حسین]]{{ع}} برای او از [[قبر]] بیرون می‌‏‏آید؛ او [[فرزند]] ندارد. عرض کرد: فدایت شوم، درست فرمودی. شنیدم که جدّت چنین گفت.<ref> کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص ۱۳۴.</ref>
## از [[محمد بن عبد اللّه بن جعفر حمیری]]، از پدرش، از علّی بن [[سلیمان]] بن [[رشید]]، از [[حسن]] بن علّی خزاز [[نقل]] کند که گفت: علّی بن ابی حمزه بر [[امام رضا|حضرت رضا]] {{ع}} وارد شد و عرض کرد: آیا شما [[امام]] هستی؟ فرمود: آری: عرض کرد: من از جدّت، [[جعفر]] بن [[محمّد]] {{ع}} شنیدم که فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی داشته باشد و از خود نسلی بر جای بگذارد. فرمود:‌ای پیر، فراموش کردی یا خود را به [[فراموشی]] زدی؟ [[جعفر]] این‏گونه نگفت، بلکه فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی دارد، جز امامی که [[حسین]] {{ع}} برای او از [[قبر]] بیرون می‌‏‏آید؛ او [[فرزند]] ندارد. عرض کرد: فدایت شوم، درست فرمودی. شنیدم که جدّت چنین گفت.<ref> کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص ۱۳۴.</ref>


[[روایات]] دیگری که بر [[فرزند]] نداشتن [[امام]] تصریح دارد، نیز موجود است که می‌‏توان برای [[آگاهی]] بیشتر به کتاب‌های مربوطه مراجعه کرد.<ref> از جمله کتاب جزیره خضراء افسانه یا واقعیت علّامه سید مرتضی جعفر عاملی، ترجمه سپهری، ص ۲۲۱</ref> به هر تقدیر، اگرچه [[همسر]] و [[فرزند]] داشتن آن [[حضرت]] محتمل است، امّا در بررسی [[اخبار]] و [[احادیث]] وارده، به [[روایت]] معتبری که موجب [[اطمینان]] باشد، نرسیدیم، و دنبال نمودن این موضوع لزومی هم ندارد»<ref>[[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۴۲ تا ۱۴۴.</ref>.
[[روایات]] دیگری که بر [[فرزند]] نداشتن [[امام]] تصریح دارد، نیز موجود است که می‌‏توان برای [[آگاهی]] بیشتر به کتاب‌های مربوطه مراجعه کرد.<ref> از جمله کتاب جزیره خضراء افسانه یا واقعیت علّامه سید مرتضی جعفر عاملی، ترجمه سپهری، ص ۲۲۱</ref> به هر تقدیر، اگرچه [[همسر]] و [[فرزند]] داشتن آن [[حضرت]] محتمل است، امّا در بررسی [[اخبار]] و [[احادیث]] وارده، به [[روایت]] معتبری که موجب [[اطمینان]] باشد، نرسیدیم، و دنبال نمودن این موضوع لزومی هم ندارد»<ref>[[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۴۲ تا ۱۴۴.</ref>.
خط ۱۴۳: خط ۱۴۰:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[عباس رحیمی]]'''، در کتاب ''«[[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[عباس رحیمی]]'''، در کتاب ''«[[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]»'' در این‌باره گفته است:


«این مطلب نیز روشن نیست. در برخی [[زیارت‌ها]]، بر ذریه او [[سلام]] شده و در بعضی [[احادیث]] آمده که وقتی [[حضرت مهدی]]{{ع}} ظهور می‌کند {{عربی|"يَنزِلُ بِأَهْلِهِ‌ وَ عِيَالِهِ‌ مَسْجِدَ السَّهْلَةِ"}}؛ با اهل و عیال خود در [[مسجد سهله]] ساکن می‌شود. با توجه به این که [[ازدواج]] [[سنت]] [[رسول خدا]]{{صل}} است، بعید به نظر می‌رسد که [[حضرت مهدی]]{{ع}} مجرد و تنها [[زندگی]] کنند<ref>بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۳۱۶.</ref>. و [[الله]] [[اعلم]]»<ref>[[عباس رحیمی|رحیمی، عباس]]، [[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]، ص۳۳.</ref>.
«این مطلب نیز روشن نیست. در برخی [[زیارت‌ها]]، بر ذریه او [[سلام]] شده و در بعضی [[احادیث]] آمده که وقتی [[حضرت مهدی]] {{ع}} ظهور می‌کند {{عربی|"يَنزِلُ بِأَهْلِهِ‌ وَ عِيَالِهِ‌ مَسْجِدَ السَّهْلَةِ"}}؛ با اهل و عیال خود در [[مسجد سهله]] ساکن می‌شود. با توجه به این که [[ازدواج]] [[سنت]] [[رسول خدا]] {{صل}} است، بعید به نظر می‌رسد که [[حضرت مهدی]] {{ع}} مجرد و تنها [[زندگی]] کنند<ref>بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۳۱۶.</ref>. و [[الله]] [[اعلم]]»<ref>[[عباس رحیمی|رحیمی، عباس]]، [[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]، ص۳۳.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۱۵۱: خط ۱۴۸:
| پاسخ = '''پژوهشگران مؤسسه آینده روشن'''، در کتاب ''«[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]»'' در این‌باره گفته‌اند:
| پاسخ = '''پژوهشگران مؤسسه آینده روشن'''، در کتاب ''«[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]»'' در این‌باره گفته‌اند:


«درباره [[ازدواج]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[اختلاف]] است. بعضی [[علما]] از جمله مرحوم [[محدث نوری]] "نویسنده کتاب [[نجم الثاقب (کتاب)|نجم الثاقب]]."، بر این عقیده‌اند که آن [[حضرت]] [[ازدواج]] کرده و فرزندانی نیز دارد. عمده [[دلیل]] این گروه آن است که [[ازدواج]]، [[سنت]] مؤکد [[اسلامی]] است که مورد سفارش [[پیامبر مکرم اسلام]]{{صل}} بوده است و [[حضرت مهدی]]{{ع}} از هر شخصی شایسته‌تر است که به [[سنت پیامبر]] عمل کند.
«درباره [[ازدواج]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[اختلاف]] است. بعضی [[علما]] از جمله مرحوم [[محدث نوری]] "نویسنده کتاب [[نجم الثاقب (کتاب)|نجم الثاقب]]."، بر این عقیده‌اند که آن [[حضرت]] [[ازدواج]] کرده و فرزندانی نیز دارد. عمده [[دلیل]] این گروه آن است که [[ازدواج]]، [[سنت]] مؤکد [[اسلامی]] است که مورد سفارش [[پیامبر مکرم اسلام]] {{صل}} بوده است و [[حضرت مهدی]] {{ع}} از هر شخصی شایسته‌تر است که به [[سنت پیامبر]] عمل کند.


در پاسخ می‌گوییم: [[امام مهدی]]{{ع}} در حال حاضر در [[غیبت]] به سر می‌برد و این یک حالت استثنایی است که ارتباط ایشان را با [[مردم]] محدود می‌کند. بنابراین، همین عذر می‌تواند مانع اجرای این [[سنت نبوی]] شود؛ زیرا به [[یقین]] گاه به [[دلیل]] شرایطی خاص، ممکن است [[حکم]] واجبی از عهده [[انسان]] برداشته شود، چه رسد به [[مستحبات]] و سنت‌ها. افزون بر این، [[ازدواج]] سنتی [[نبوی]] است که باید در طول [[زندگی]] انجام گیرد و هیچ اشکالی ندارد که [[حضرت مهدی]]{{ع}} پس از ظهور [[اقدام]] به این عمل نماید و در این صورت، ترک‌کننده [[سنت نبوی]] نیز نخواهد بود. از همین‌جا می‌توان استفاده کرد دعاهایی که در آنها به [[حضرت]] و [[خانواده]] او اشاره کرده، می‌تواند به [[دوران ظهور]] آن بزرگوار مربوط باشد، نه [[زمان غیبت]].
در پاسخ می‌گوییم: [[امام مهدی]] {{ع}} در حال حاضر در [[غیبت]] به سر می‌برد و این یک حالت استثنایی است که ارتباط ایشان را با [[مردم]] محدود می‌کند. بنابراین، همین عذر می‌تواند مانع اجرای این [[سنت نبوی]] شود؛ زیرا به [[یقین]] گاه به [[دلیل]] شرایطی خاص، ممکن است [[حکم]] واجبی از عهده [[انسان]] برداشته شود، چه رسد به [[مستحبات]] و سنت‌ها. افزون بر این، [[ازدواج]] سنتی [[نبوی]] است که باید در طول [[زندگی]] انجام گیرد و هیچ اشکالی ندارد که [[حضرت مهدی]] {{ع}} پس از ظهور [[اقدام]] به این عمل نماید و در این صورت، ترک‌کننده [[سنت نبوی]] نیز نخواهد بود. از همین‌جا می‌توان استفاده کرد دعاهایی که در آنها به [[حضرت]] و [[خانواده]] او اشاره کرده، می‌تواند به [[دوران ظهور]] آن بزرگوار مربوط باشد، نه [[زمان غیبت]].


در مقابل این نظریه، دیدگاه دیگری مطرح است که قاطعانه [[ازدواج حضرت]] را نفی می‌کند. عمده [[دلیل]] ایشان هم این است که لازمه [[ازدواج حضرت]]، یا طولانی بودن [[عمر]] [[همسر]] اوست که دلیلی بر آن نداریم، یا آنکه [[حضرت]] پس از [[رحلت]] [[همسر]]، مجبور است با دیگری [[ازدواج]] کند، یا به [[دلیل]] [[ازدواج]] باید فرزندانی داشته باشد که [[سرپرستی]] آنها موجب شناخته شدن [[حضرت]] گردد و....
در مقابل این نظریه، دیدگاه دیگری مطرح است که قاطعانه [[ازدواج حضرت]] را نفی می‌کند. عمده [[دلیل]] ایشان هم این است که لازمه [[ازدواج حضرت]]، یا طولانی بودن [[عمر]] [[همسر]] اوست که دلیلی بر آن نداریم، یا آنکه [[حضرت]] پس از [[رحلت]] [[همسر]]، مجبور است با دیگری [[ازدواج]] کند، یا به [[دلیل]] [[ازدواج]] باید فرزندانی داشته باشد که [[سرپرستی]] آنها موجب شناخته شدن [[حضرت]] گردد و....


البته این مطالب هم [[سست]] و بی‌اساس است. ممکن است [[حضرت]] در برهه‌ای از [[حیات]] خود -حتی در [[غیبت]]- همسری [[اختیار]] کند و آن [[زن]] از [[دنیا]] برود. در این صورت، ایشان هم به [[سنت نبوی]] عمل کرده و هم مشکلات و پی‌آمدهایی برای آن [[حضرت]] پیش نیاید. بنابراین، ما نه دلیلی بر [[ازدواج حضرت]] داریم و نه سندی بر [[ازدواج]] نکردن او، ضمن اینکه مبهم بودن این مسئله می‌تواند، دارای حکمتی باشد، چون در هر صورت، مشکلاتی پیش می‌آید. آنچه در [[روایات]] آمده این است که همواره سی نفر از [[بهترین]] [[انسان‌ها]] در [[خدمت]] [[امام زمان]]{{ع}} هستند و او را در حل مشکلات [[یاری]] می‌کنند و تنها آنان از [[محل زندگی]] [[امام]] باخبرند<ref>[[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]، ج ۵۲، ص ۱۵۳، حدیث ۶؛ [[کافی (کتاب)|کافی]] "کتاب الحجه، باب فی الغیبه"، حدیث ۱۶.</ref>»<ref>[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۵۵ و ۵۶.</ref>.
البته این مطالب هم [[سست]] و بی‌اساس است. ممکن است [[حضرت]] در برهه‌ای از [[حیات]] خود -حتی در [[غیبت]]- همسری [[اختیار]] کند و آن [[زن]] از [[دنیا]] برود. در این صورت، ایشان هم به [[سنت نبوی]] عمل کرده و هم مشکلات و پی‌آمدهایی برای آن [[حضرت]] پیش نیاید. بنابراین، ما نه دلیلی بر [[ازدواج حضرت]] داریم و نه سندی بر [[ازدواج]] نکردن او، ضمن اینکه مبهم بودن این مسئله می‌تواند، دارای حکمتی باشد، چون در هر صورت، مشکلاتی پیش می‌آید. آنچه در [[روایات]] آمده این است که همواره سی نفر از [[بهترین]] [[انسان‌ها]] در [[خدمت]] [[امام زمان]] {{ع}} هستند و او را در حل مشکلات [[یاری]] می‌کنند و تنها آنان از [[محل زندگی]] [[امام]] باخبرند<ref>[[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]، ج ۵۲، ص ۱۵۳، حدیث ۶؛ [[کافی (کتاب)|کافی]] "کتاب الحجه، باب فی الغیبه"، حدیث ۱۶.</ref>»<ref>[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۵۵ و ۵۶.</ref>.
}}
}}


== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان ازدواج امام مهدی}}
{{پرسمان ازدواج امام مهدی}}


نسخهٔ ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۱:۰۱

آیا امام مهدی فرزند دارد؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی)
تعداد پاسخ۹ پاسخ

آیا امام مهدی (ع) فرزند دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

نجم‌الدین طبسی

آیت الله نجم‌الدین طبسی در «درس گفتارهای مهدویت» در این‌باره گفته است:

«از اشکالاتی که به مسأله اولاد داشتن امام زمان (ع) وارد است، جریان ضراب اصفهانی و صلواتی منقول از او است، وی در سال ۲۸۰ هجری یعنی دوران غیبت صغری روایت می‌کند که صلواتی را از یک زن که مدعی است خاله امام زمان (ع) است نقل می‌کند، این درحالی است که در هیچ منبعی ذکر نشده که امام زمان (ع) خاله داشته باشد.

سند روایت صلوات ضراب اصفهانی، مشکل دارد. فرستادن یک صلوات به قصد ذکر و بهره معنوی بردن ایرادی ندارد بلکه استفاده ابزاری از آن در راستای اهداف مدعیان دروغین موضوعی است که باعث می‌شود به سندیت این حدیث و دیگر احادیث بپردازیم و اجازه ندهیم مدعیان دروغین از این موضوع سوء استفاده کنند. ادعاهای مختلف بسیار است، اما در مقام اثبات که باشد نمی‌توان آنها را ثابت کرد. ملاقات‌ها با امام زمان (ع) اکثراً اتفاقی است، در همین زمینه هم باید با دقت به مسأله نگاه کرد و فریب افراد کذاب را نخوریم. بسیاری از بزرگان ملاقات با امام زمان (ع) داشته‌اند اما هیچکدام مدعی ملاقات اختیاری نیستند.

در جمال الاسبوع ابن طاووس دو نص نقل می‌کند منقول از امام رضا (ع) که بعد از نماز عصر جمعه برای امام زمان (ع) دعایی که نقل شده است بخوانید، در این دعا به فرزندان امام زمان (ع) و جانشین‌های امام زمان (ع) اشاره شده است. اول اینکه این حدیث از نظر نقل و راویان دچار مشکل است و برخی راویان یا وجود ندارند و شناخته شده نیستند یا ثقه نیستند. موضوع دیگر این است که این روایت پیش از ولادت حضرت ولی عصر (ع) ذکر شده است و حتی پیش از میلاد جد امام زمان (ع) بوده است، در این روایت به اولاد امام زمان (ع) دعا می‌کنیم اما این به معنای اولاد داشتن نیست بلکه به این معنا است که هروقت ایشان اولاد دار شدند رحمت و مغفرت الهی شامل آنها شود.

روایاتی که فرزند داشتن امام زمان (ع) را نشان می‌دهد همه مشکل سندی دارند، مدعیان دروغین مدعی می‌شوند که با حضور فرزندان امام زمان (ع) باعث می‌شود دیگر نیازی به مراجع معظم تقلید نباشد و رشته ارتباط مردم و مراجعات دینی به مراجع را باید پاره کرد، درحالی که توان اثبات فرزند داشتن امام زمان (ع) را هم ندارند و تنها متوسل به روایات ضعیف و فرضیه‌ها می‌شوند»[۱].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله امینی؛
آیت‌الله ابراهیم امینی، در کتاب «دادگستر جهان» در این‌باره گفته است:

«دلیل معتبری در دست نداریم که موضوع ازدواج آنجناب و وجود اولاد را به‌طور قطع اثبات کند یا نفی نماید، البته ممکن است به‌طور ناشناس ازدواج کرده و اولاد ناشناسی هم داشته باشد و هرطور صلاح بداند عمل کند، گرچه بعضی از دعاها دلالت دارند که از آن حضرت فرزندانی به وجود آمده یا بعد از این بوجود خواهد آمد[۲]»[۳].


۲. حجت الاسلام و المسلمین قرائتی؛
حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی در کتاب «جهت‌نما» در اين باره گفته است:

«عقل به ما می‌گوید دنبال مسائلی برویم که چهار شرط داشته باشد: (۱): ضروری و واجب باشد؛ (۲): مستحب و مفید باشد؛ (۳): مشکل فردی در آن حل شود؛ (۴): جامعه‌ای را از خطر و انحراف نجات دهد.

اطلاعات جزئی راجع به مسائل شخصی امام زمان (ع) و هیچ امام دیگر، نه واجب و ### 313### است و نه مشکل فرد و جامعه‌ای را حل می‌کند. وقتی ###### 313###### ما، به ویژه نسل جوان از مهم‌ترین ضروریات غافل هستند؛ آیا صلاح است که ما وقت خود را برای این گونه سؤالات صرف کنیم؟! قرآن کریم در سوره کهف از جوانمردانی یاد می‌کند که در اقلیت بودند و چون احساس کردند که در محیط فاسد نمی‌توانند مکتب خودشان را حفظ کنند؛ از رفاه و لذت‌های زندگی شهری صرف نظر کردند. و در بیابان‌ها غاری یافته، به آن جا هجرت نمودند تا دین خود را حفظ کنند. این نسخه قرآنی، نسخه شفابخش تمام مسلمانانی است که در سرزمین‌های کفر در اقلیت هستند و تصمیم دارند تا دین خود را حفظ کنند و اگر لازم باشد از منطقه‌ای به منطقه‌ای هجرت نموده، هم فکران خود را شناسایی کنند؛ از در آمدها و رفاه‌هایی بگذرند؛ ولی تحت تأثیر آنها قرار نگیرند. قرآن از کسانی که به جای این نسخه شفابخش در فکر آمار و تعداد آن افراد هستند و با هم گفت وگو می‌کنند که آیا آن جوانمردان، سه نفر، پنج نفر یا هفت نفر بودند، به شدت انتقاد می‌کند[۴]. دغدغه ما باید این مسأله باشد که چه کنیم تا سرباز مهدی (ع) شویم، نه آن که حضرت مهدی (ع) خانواده دارد یا ندارد! لابد پس از این سؤال، سؤال‌های دیگری از این نوع هم پیش می‌آید؛ مثلاً این که آیا فرزندان ایشان پسرند یا دختر؛ داماد و عروسشان چه کسانی هستند؛ غذایشان چیست؟... درست مثل وقتی که حضرت علی (ع) فرمودند: "از من بپرسید تا مرا از دست نداده‌اید"؛ در این میان کسی پرسید: "تعداد موهای سر من چقدر است؟" خداوند متعال بعضی از سؤال‌ها را به گونه‌ای جواب می‌دهد که سؤال کننده از سؤال خود شرمنده شود؛ مثلاً از پیغمبر می‌پرسیدند: چه چیزهایی را انفاق کنیم: چه چیز یعنی، لباس، غذا، میوه، گوشت یا نان و... اما خداوند به جای این که بفرماید چه چیزی را صدقه بدهید، جواب دیگری می‌دهد و می‌فرماید: "هر چه می‌خواهید، بدهید؛ ولی به پدر و مادر بدهید". و به جای "چه چیز" به "چه کس" توجه می‌کند. ما از این شیوه قرآنی استفاده می‌کنیم که لازم نیست هر سؤالی را جواب بدهیم؛ ولی لازم است جواب ما ارشادی باشد؛ یعنی سؤال کننده به سمت و سوی دیگری هدایت شود. خوراک، پوشاک یا مسکن مسأله اصلی نیست؛ سؤال اصلی، نوع صدقه نیست؛ بلکه صدقه گیرنده مورد توجه است»[۵].
۳. حجت الاسلام و المسلمین رضانژاد؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر عزالدین رضانژاد، در مقاله «[[حیات امام مهدی (مقاله)|حیات امام مهدی]]» در این‌باره گفته است:

«آیا حضرت مهدی (ع) پیش از ظهور، همسر و فرزندانی دارد؟ این یکی از پرسش‌های مرتبط با دورانغیبت به شمار می‌آید و تاکنون پاسخ قطعی بدان داده نشده است. برخی برآنند که حضرت مهدی (ع) همسر و فرزند دارد. دلیل‌های این گروه را بر می‌شمریم:

  1. پای‌بندی به سنت پیامبر (ص): ازدواج در اسلام بسیار اهمیت دارد و سنت پیامبر اکرم (ص) نه به شمار می‌آید. بی‌تردید، حضرت مهدی (ع) نیز مانند دیگر پیشوایان معصوم (ع) بدین سنت نبوی پای‌بند است. محدث نوری در این باره می‌نویسد: "چگونه حضرت مهدی (ع) چنین سنّت بزرگ جد بزرگوارش را ترک خواهد کرد، با آن همه ترغیب و تشویقی که در انجام دادن ازدواج و تهدیدی که در ترک آن شده است؟! سزاوارترین امت در تمسک به سنت پیامبر (ص)، امام هر عصر است و تاکنون کسی ترک ازدواج را از ویژگی آن حضرت نشمرده است. [۶] عالم وارسته میرزا علی اکبر نهاوندیان نیز می‌نویسد: پس از پذیرش زندگی و غیبت آن بزرگوار و استحباب تناكح و تناسل و منع از رهبانیت و عزوبت، حتما آن حضرت را اهل و عیال و اولاد خواهد بود.[۷]
  2. روايات: کفعمی، در کتاب مصباح روایتی نقل می‌کند که نشان می‌دهد همسر آن حضرت (ع) از فرزندان "عبدالعزّی" پسر عبدالمطلب است.[۸] البته روایاتی نیز که درباره فرزندان حضرت نقل شده، بر همسر داشتن آن بزرگوار گواهی می‌دهد. در این بخش، با توجه به ظرفیت کتاب، توجه به نمونه‌هایی از این روایات و احتمالات مربوط به آن، سودمند می‌‌نماید:
    1. امام صادق (ع) فرمود: صاحب این امر در غیبت دارد؛ یکی از آنها چنان طولانی می‌شود که بعضی می‌گویند: وفات کرده؛ برخی می‌گویند: کشته شده و گروهی می‌گویند: آمده و رفته است، جز شماری اندک از شیعیان، هیچ کس بر باور خود استوار نیست و کسی از اقامتگاهش آگاهی ندارد. حتی فرزندانش جایگاهش را نمی‌دانند. فقط کسی که متصدی امور اوست، از آن خبر دارد.[۹]
    2. بر اساس روایتی دیگر، آن حضرت فرمود: "گویا نزول قائم" را با اهل و عیالش در مسجد سهله می‌بینم».[۱۰] افزون بر این، سید بن طاووس، [۱۱] شیخ حر عاملی[۱۲] و علامه مجلسی[۱۳] روایاتی در این باره نقل کرده‌اند. علامه مجلسی موضوع فرزندان حضرت مهدی (ع) را چنان با اهمیت یافته که یکی از باب‌های کتاب شریف بحارالانوار را به بحث از خلفا و حکومت فرزندان حضرت مهدی (ع) اختصاص داده است. [۱۴]
  1. دعاها و زیارات: در فرازهایی از دعاها، زیارات و صلوات نقل شده از معصومان (ع) لاله واژه‌هایی مانند: "ولد"، "ذریه"، "اهل‌ بیت" و "آل‌بیت" به چشم می‌خورد که وجود همسر و فرزندان آن حضرت را اثبات می‌کند؛ برای نمونه، توجه به دو مورد ذیل سودمند است: [۲۰]
    1. امام رضا (ع) در فرازی از دعای ویژه‌ای که باید در زمانغیبت خوانده شود، خداوند را این گونه می‌خواند: "اللَّهُمَّ أَعْطِهِ‏ فِي‏ نَفْسِهِ‏ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ‏ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ " [۲۱].
    2. در پایان صلواتی که از حضرت مهدی (ع) نقل شده است، چنین می‌خوانیم: "وَ صَلِّ عَلى وليك و ولاة عهدي و ألأئمة من وليه و مُد في أعمارهم و زد في آجالهم؛ "[۲۲]»[۲۳].
۴. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:
  1. قواعد کلی: احکام کلی شریعت محمدی (ص) ایجاب می‌کند که حضرت بقیة الله (ع) نیز مانند دیگر پیشوایان معصوم تشکیل خانواده داده، از سنت جد بزرگوارش حضرت محمد مصطفی (ص) پیروی نماید. مرحوم محدث نوری می‌فرماید: "چگونه ترک خواهند نمود چنین سنت عظیمه جد بزرگوار خود را، با آن همه ترغیب و تحریص، که در فعل آن، و تهدید و تخویف که در ترک آن شده است، سزاوارترین امت در اخذ به سنت پیامبر (ص) امام هر عصر است و تاکنون کسی ترک آن را ازخصایص آن جناب نشمرده است"[۲۴]. مرحوم نهاوندی می‌فرمایند: "بالجمله بعد از اعتقاد به زندگی و غیبت آن بزرگوار، و استحباب تناکح و تناسل و منع از رهبانیت و عزوبت، لابد آن بزرگوار را عیال و اولاد خواهد بود، و کثرت آن به سبب طول عمر، چنانکه عادت اقتضا می‌کند، باعث اختیار بلدی خاص است که خالی از غیر خواص باشد، تا آنکه ذکر آن حضرت چنانکه مقتضای حکمت غیبت است، مستور بماند و اولاد او هم به آسودگی خاطر زندگی کنند، پس گول این شبهات را مخور و انکار وجود بلاد و اولاد آن بزرگوار را افسانه شمر"[۲۵]. بنابراین، طبق قواعد کلی باید حضرت دارای همسر و فرزند باشد چنانکه این دو بزرگوار اشاره فرموده‌اند.
  2. روایات : در رابطه با همسر یا همسران حضرت بقیة الله (ع) تنها یک روایت است که سر نخی به دست می‌دهد و ن روایتی است که مرحوم "کفعمی" در کتاب شریف مصباح، نقل کرده است، بر اساس این روایت، همسر حضرت، از نسل "عبد العُزی" پسر عبدالمطلب می‌باشد[۲۶]. و در این رابطه با اولاد آن حضرت که وجود آنها به روشنی اثبات می‌کند و این روایات ضمناً وجود همسر را نیز اثبات می‌کنند:
    1. سید بن طاوس، در جمال الاسبوع می‌فرماید: روایتی با سندهای متصل یافتم که حضرت ولی عصر (ع) را اولاد بسیاری هست که در شهرهای کرانه دریا حاکم و والی هستند و در نیکی و بزرگواری در رأس نیکان روزگار و در قله صفات ابرار و اخیار هستند"[۲۷].
    2. روایت انباری که مرحوم علامه مجلسی در بحار آن را آورده و روایتی طولانی است[۲۸]. البته بسیاری از بزرگان در داستان انباری تردید کرده‌اند از جمله مرحوم حاج آقا بزرگ تهرانی در کتاب شریف الذریعه[۲۹] و آیت الله ابراهیم امینی در کتاب دادگستر جهان[۳۰].
    3. امام صادق (ع) می‌فرماید: "برای صاحب این امر دو غیبت است، یکی از آنها به قدری طولانی می‌شود که برخی مردم می‌گویند وفات کرده و برخی می‌گوید کشته شده و برخی می‌گویند آمده و رفته، جز تعدادی اندک از شیعیان، بر باور خود استوار نماند و کسی از اقامتگاه او مطلع نمی‌شود، حتی فرزندان او جایگاه او نمی‌دانند، به جز کسی که متصدی امور اوست"[۳۱].
    4. محمد بن مشهدی، در کتاب "مزار" از امام صادق (ع) نقل می‌کند که فرمود: گویا نزول قائم را با اهل و عیالش در مسجد سهله می‌مبینم"[۳۲].
    5. رسول گرامی اسلام در اخرین شب زندگی خود قلم و دواتی خواست، وصایای فراوانی املاء کرد و امیرالمؤمنین نوشت، آنگاه وصایایی هم درباره فرزندان حضرت مهدی بیان فرمود و دستور داد که آن را امامان دست به دست به حضرت مهدی (ع) برسانند و نیز هنگام وفات به پسرش تقدیم نماید[۳۳].
    6. مرحوم شیخ حر عاملی، در کتاب "الایقاظ من الهجعة" از صفحه ۳۹۲ تا صفحه ۴۰۵ بابی را به بحث از دولت فرزندان مهدی (ع) اختصاص داده است. (ص ۳۹۲).
    7. مرحوم علامه مجلسی نیز بابی را به خلفا و اولاد حضرت مهدی (ع) اختصاص داده است[۳۴]. چنانکه ملاحظه کردید روایات بسیاری دلیل بر وجود فرزند برای حضرت مهدی (ع) هستند الا یک روایت که منافی و معارض با این روایات است، و آن روایت این است که می‌گوید: "هر امامی باید فرزند داشته باشد، ب جز حضرت مهدی (ع) که فرزند ندارد"[۳۵]. ولی علما و بزرگان شیعه، مانند حضرت مرحوم محدث نوری[۳۶] و شیخ طوسی[۳۷] و میر محمد میرلوحی معاصر علامه مجلسی[۳۸] این تنافی را رفع کردند، بدین بیان که امام زمان، مانند سایر ائمه پسر امام ندارد نه آنکه اصلاً پسر ندارد. بنابراین، از مجموع احادیث استفاده می‌شود که برای حضرت مهدی (ع) فرزندان بسیاری هست که همه از اولیاء و صلحا و شرفا هستند، ولی سمت امامت ندارند، چرا که امام منحصر در دوازده نفر است.
  3. دعاها: علاوه بر روایات و قواعد کلی، برخی دعاها نیز از معصومین (ع) صادر شده و یا از ناحیه مقدسه رسیده است، دلالت دارند بر اینکه برای حضرت اهل و عیال و فرزندانی هست و در دعاها نامی از انها برده شده و در حق آنان دعا شده است. در این دعاها تعبیر "ولد"، "ذریه"، "اهل بیت" به‌کار رفته که همه اینها وجود همسر و فرزندان را برای آن حضرت اثبات می‌کنند، در این مورد دعا بسیار است، ما به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:
    1. در آخرین فراز از صلواتی که از ناحیه مقدسه صادر شده چنین می‌خوانیم: "صَلِّ‏ عَلَى‏ وَلِيِّكَ‏ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ‏ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ وَ مُدَّ فِي أَعْمَارِهِمْ وَ زِدْ فِي آجَالِهِمْ"[۳۹]؛
    2. در ضمن دعایی که به هنگام وداع سرداب مقدس وارد شده، چنین می‌خوانیم: "وَ صَلِّ عَلَى‏ وَلِيِّكَ‏ وَ وُلَاةِ عَهْدِهِ‏ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ..."[۴۰]؛
    3. در دعایی که امام رضا (ع) تعلیم فرموده که در عصر غیبت خوانده شود، چنین آمده است: "اللَّهُمَ‏ أَعْطِهِ‏ فِي‏ نَفْسِهِ‏ وَ أَهْلِهِ‏ وَ وُلْدِهِ‏ وَ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ جَمِيعِ رَعِيَّتِهِ مَا تُقِرُّ بِهِ عَيْنَهُ وَ تَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ..."[۴۱]
    4. در فرازی از زیارت مخصوص حضرت ولی عصر (ع) که روزهای جمعه وارد است، چنین می‌خوانیم: "يَا مَوْلَايَ‏ يَا صَاحِبَ‏ الزَّمَانِ‏ صَلَوَاتُ‏ اللَّهِ‏ عَلَيْكَ‏ وَ عَلَى آلِ بَيْتِكَ هَذَا يَوْمُ الْجُمُعَةِ... صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّاهِرِينَ"[۴۲]؛
    5. دعا بسیار طولانی از ناحیه مقدسه صادر شده که سید بن طاووس آن را از تعقیبات عصر جمعه شمرده و می‌فرماید: اگر به هیچ کدام از اعمال عصر جمعه موفق نشوی، این دعا را ترک نکن که از ناحیه مقدسه به آن امر شده است و در فرازی ازآن دعا می‌خوانیم: "حَتَّى‏ نَنْظُرَ إِلَى‏ وَلِيِّكَ‏ صَلَوَاتُكَ‏ عَلَيْهِ‏ وَ آلِهِ ظَاهِرَ الْمَقَالَةِ وَاضِحَ الدَّلَالَةِ هَادِياً مِنَ الضَّلَالَةِ شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ..."[۴۳]؛ به هر حال، در دعاهای بسیاری اشاره به فرزندان و اهل بیت حضرت شده است که در مجموع می‌توان وثوق به وجود آنها پیدا کرد، هر چند قطع به وجود همسر و فرزند پیدا نمی‌شود، زیرا این روایات و دعاها درحد تواتر نیستند که مفید یقین باشند»[۴۴].
۵. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «پرسمان مهدویت» در این‌باره گفته است:

«از آنجایی که روایت صریح و روشنی در این‌باره در دست نیست، در بین دانشمندان شیعه سه دیدگاه متفاوت پدید آمده است. که هریک برخاسته از پاره‌ای روایات است. امید می‌رود با بحث‌های جدّی‌تر و فراگیرتر، پاسخی درخور و مطمئن ارائه گردد.

  • گمانه‌های سه گانه‌ای که مطرح شده بدین قرار است:

۱) ازدواج کرده و دارای فرزندانی نیز هست:[۴۵]کسانی که بر این باورند، اعتقاد دارند آن حضرت نه فقط ازدواج کرده، که دارای فرزندانی نیز هست و آنان نیز فرزندانی دارند و....

۲) ازدواج انجام گرفته، ولی اولاد ندارد:[۵۷]عده‌ای به دلیل مواجهه با اشکالاتی که بر زن و فرزند داشتن حضرت ذکر شده، گمانه وسطی را برگزیده‌اند. به این بیان که حضرت به خاطر عمل به سنّت پیامبر ازدواج کرده، ولی به خاطر مصون ماندن از مشکلات فرزند داشتن، دارای فرزند نیست. غافل از اینکه اشکالات فرزند داشتن حضرت، درباره همسر حضرت همچنان باقی خواهد ماند. با این بیان که اگر قرار باشد، آن حضرت شخصی را به عنوان همسر برگزیند، یا باید بگوییم که عمر او نیز مانند عمر حضرت طولانی است- که بر این امر دلیلی نداریم- یا اینکه بگوییم مدتی با آن حضرت زندگی کرده و از دنیا رفته است. در این صورت، حضرت به سنّت ازدواج عمل کرده و پس از آن، تنها و بدون زن و فرزند زندگی را ادامه میدهد.

۳) ازدواج نکرده است: به طور اساسی همسر اختیار کردن برای حضرت مهدی (ع) با فلسفه غیبت در تعارض است. و بسیار بعید است آن حضرت ازدواج کرده باشد. اگرچه وقتی ادله قائلین به اثبات زن و فرزند داشتن حضرت ناکافی دانسته شد، نیازی به آوردن دلیل بر زن و فرزند نداشتن نخواهد بود؛ لکن کسانی که احتمال سوم را مطرح کرده‌اند، به ادله‌ای نیز تمسک کرده‌اند. که از جمله آنهاست:

  1. مسعودی در "اثبات الوصیه" نقل کرده در محضر امام رضا (ع) علی بن حمزه و ابن سراج و ابن ابی سعید مکاوی وارد شدند. علی بن ابی حمزه آغاز به سخن کرده گفت: برای ما از پدرانتان نقل شده که تمام وظائف امام پس از رحلت به امامی مانند او منتقل می‌شود. امام رضا (ع) به او فرمود: خبر بده مرا از حسین بن علی (ع) امام بود یا نه؟ گفت: امام بود. حضرت فرمود: پس چه کسی جانشین او شد؟ عرض کرد: علی بن حسین (ع). این پرسش و پاسخ ادامه یافت تا اینکه ابن ابی حمزه گفت: برای ما روایت شده که امام در نخواهد گذشت تا اینکه جانشین و نسل خود را ببیند. امام رضا (ع) فرمود: آیا در این روایت بیش از چیزی برای شما گفته نشده؟. گفت: نه. حضرت فرمود: بله به خدا سوگند برایتان روایت شده مگر قائم ابی حمزه با حالتی شبیه اعتراض گفت: این قسمت در حدیث است؟! امام رضا (ع) فرمود: وای بر تو چگونه جرأت کردی به چیزی که بخشی از آن را نادیده گرفته‌ای بر من احتجاج کنی"[۵۸]. افزون بر مسعودی، کشی در رجال خود[۵۹] و شیخ طوسی در "اختیار معرفه الرجال"[۶۰] نیز این روایت را با اندک تفاوتی آورده‌اند. روشن است که این روایت نه فقط داشتن فرزند برای حضرت مهدی (ع) را در دوران غیبت منتفی می‌داند، بلکه در تمامی عمر آن حضرت چنین می‌داند.
  2. شیخ طوسی در کتاب الغیبه نزدیک به همین مضمون را در روایتی دیگر آورده است. حسن بن علی خزاز گفت علی بن ابی حمزه وارد بر امام رضا (ع) شد. پرسید آیا شما امام هستی؟ حضرت فرمود: آری. علی بن ابی حمزه گفت: از پدر بزرگ شما جعفر بن محمّد شنیدم که: امامی نیست مگر اینکه فرزندی دارد. امام فرمود: آیا فراموش کردی یا خود را به فراموشی زدی؟ اینچنین که گفتی نفرمود. بلکه ایشان فرمود: امامی نیست مگر اینکه فرزندی داشته باشد مگر امامی که حسین بن علی برای او خارج می‌شود "رجعت می‌کند" پس همانا او فرزندی نخواهد داشت. علی بن ابی حمزه گفت راست فرمودی اینچنین فرمود جد بزرگوار شما[۶۱]
  3. روایاتی حضرت خضر را به عنوان کسی معرفی کرده که وحشت تنهایی حضرت مهدی (ع) را در دوران غیبت برطرف می‌سازد و در حالی که اگر آن حضرت زن و فرزند داشت، نیازی به ملازم و همراه نبود. امام رضا (ع) فرمود: "حضرت خضر (ع) از آب حیات نوشید و او زنده است... ، خداوند به واسطه او تنهایی قائم ما را در دوران غیبتش به انس تبدیل کند و غربت و تنهایی‌اش را با او مرتفع سازد"[۶۲]
  4. در روایات فراوانی از آن حضرت با القاب فرید "تک" و وحید "یگانه" یاد شده است و این با زن و فرزند داشتن منافات دارد[۶۳]
  5. دست‌های از روایات، ملازمان حضرتش را در دوران غیبت فقط سی تن از یاران خاصّ آن حضرت ذکر کرده است. و سخنی از همراهی زن و فرزند ایشان با وی ننموده است.
۶. حجت الاسلام و المسلمین رجالی تهرانی؛
حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رجالی تهرانی، در کتاب «یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«اگرچه از ظاهر بعضی روایات و ادعیه معصومین، چنین استنباط شده که آن حضرت دارای همسر و اولاد می‌‏باشد. امّا همان‏طور که خواهد آمد، برخی روایات نیز که از درجه اعتبار زیادی برخوردارند، به فرزند نداشتن آن حضرت تصریح دارند. و امّا ابتدا به روایاتی که به وسیله آنها می‌‏‏توان بر فرزند داشتن امام مهدی (ع) استدلال نمود، می‌‏‏پردازیم و آنها را مورد بررسی قرار می‌‏دهیم:

  1. شیخ طوسی از مفضّل بن عمر روایت می‌‏‏کند که امام صادق (ع) فرمود: هیچ یک از فرزندان او و دیگران از محلّ وی اطّلاع ندارند، مگر خدایی که اختیار او را در دست دارد[۶۷] استدلال به این روایت از چند جهت صحیح نیست:
    1. نعمانی، همین جمله را چنین روایت کرده است: لا یطّلع علی موضعه احد من ولی و لا غیره...[۶۸]
    2. گفته می‌‏شود در روایت شیخ طوسی تحریف واقع شده است. زیرا در روایت ضمیر مفرد به جای ضمیر جمع استفاده شده، و می‌‏گوید: از فرزندان او و دیگری، در حالی که صحیح این بود که بگوید: از فرزندان او و دیگران.
    3. بر فرض که بپذیریم، باز هم چیزی در روایت وجود ندارد که حاکی از زمان و فرزندان امام (ع) باشد. و شاید پس از چند قرن فرزندانش متولّد شوند.
  2. روایت جزیره خضراء که مرحوم مجلسی در بحار الانوار نقل کرده است، در صورتی که این روایت دارای سند معتبر و قابل اعتماد نیست، و بیشتر شبیه یک افسانه و رمان است تا واقعیت.
  3. روایت پنج شهر احمد بن محمد بن یحیی انباری مبنی بر اینکه امام زمان (ع) فرزندانی دارد که پنج تن از آنان حکومت پنج شهر و پایتخت را عهده دارند. این روایت نیز به یک افسانه می‌‏ماند، ضمن اینکه سند این داستان بسیار سست و بی‌‏اساس است. علّامه محقق، شیخ آقا بزرگ تهرانی، در صحّت روایت مذکور تشکیک کرده چنین می‌‏‏نویسد: این داستان در آخر یکی از نسخه‌‏های کتاب تعازی تألیف محمد بن علی علومی مرقوم بوده است. پس علی بن فتح اللّه کاشانی، گمان کرده که داستان مرقوم، جزو آن کتاب است، در صورتی که اشتباه کرده و ممکن نیست داستان، جزء آن کتاب باشد، زیرا یحیی بن هبیره وزیر، که این قضیه در منزلش اتفاق افتاده، در تاریخ ۵۶۰ وفات کرده و مؤلّف کتاب تعازی قریب دویست سال بر وی تقدّم داشته است. علاوه بر آن، در متن داستان نیز، تناقضاتی دیده می‌‏‏شود، زیرا احمد بن محمد بن یحیی انباری که ناقل داستان است، می‌‏گوید: وزیر از ما پیمان گرفت که داستان مذکور را، برای احدی نقل نکنیم، ما هم به عهد خود وفا کردیم و تا زنده بود برای هیچ‏کس ابراز ننمودیم. بنابراین باید حکایت آن داستان، بعد از تاریخ وفات وزیر یعنی ۵۶۰ اتفاق افتاده باشد، در صورتی که در متن داستان، عثمان بن عبد الباقی می‌‏‏گوید: احمد بن محمد بن یحیی انباری‏ داستان را در تاریخ ۵۴۳ برای من حکایت کرد.[۶۹]
  4. روایتی که سید بن طاووس نقل کرده است که امام رضا (ع) در مقام دعا عرض کرد: اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من ولده [۷۰] این روایت نیز قابل اعتماد نیست، زیرا سند آن ضعیف است. ضمنا بنابر تصریح خود سید بن طاووس، دارای متن دیگری نیز می‌‏‏باشد که به این شکل است: اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الائمّة من بعده . و همچنین اگر صحّت روایت را بپذیریم، باز هم در آن نکته‏‌ای که حاکی از زمان ولادت فرزندان امام باشد، وجود ندارد. روایاتی که در بحث پیش آوردیم، نمی‌‏‏تواند ثابت کند که امام زمان (ع) فرزند داشته باشد. زیرا دلایلی وجود دارد که می‌‏‏رساند امام زمان (ع) لااقل در حال حاضر فرزند ندارد. از جمله:
    1. مسعودی روایت کرده است: علی بن ابی حمزه، ابن السرّاج و ابن سعید مکاری بر امام رضا (ع) وارد شدند. علی بن ابی حمزه، به آن حضرت عرض کرد: از پدرانت روایت کرده‏‌ایم، تا بدین‏جا رسید که: روایت کرده‌‏ایم که امام از دنیا نمی‌‏رود تا فرزندش را ببیند؟ حضرت فرمود: آیا در این حدیث روایت کرده‏‌اید: الّا القائم عرض کردند: بلی. حضرت فرمود: آری، روایت کرده‌‏اید، شما نمی‌‏‏دانید که چرا گفته شده و معنای آن چیست؟ ابن ابی حمزه گفت: این مطلب در حدیث چیست؟ حضرت به او فرمود: وای بر تو، چگونه جرأت کردی با چیزی بر من استدلال کنی که بعضی از آن، با بعضی دیگر در هم آمیخته است. و فرمود: خداوند متعال بزودی فرزندم را به من نشان خواهد داد.[۷۱]
    2. از محمد بن عبد اللّه بن جعفر حمیری، از پدرش، از علّی بن سلیمان بن رشید، از حسن بن علّی خزاز نقل کند که گفت: علّی بن ابی حمزه بر حضرت رضا (ع) وارد شد و عرض کرد: آیا شما امام هستی؟ فرمود: آری: عرض کرد: من از جدّت، جعفر بن محمّد (ع) شنیدم که فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی داشته باشد و از خود نسلی بر جای بگذارد. فرمود:‌ای پیر، فراموش کردی یا خود را به فراموشی زدی؟ جعفر این‏گونه نگفت، بلکه فرمود: امامی وجود ندارد مگر اینکه فرزندی دارد، جز امامی که حسین (ع) برای او از قبر بیرون می‌‏‏آید؛ او فرزند ندارد. عرض کرد: فدایت شوم، درست فرمودی. شنیدم که جدّت چنین گفت.[۷۲]
روایات دیگری که بر فرزند نداشتن امام تصریح دارد، نیز موجود است که می‌‏توان برای آگاهی بیشتر به کتاب‌های مربوطه مراجعه کرد.[۷۳] به هر تقدیر، اگرچه همسر و فرزند داشتن آن حضرت محتمل است، امّا در بررسی اخبار و احادیث وارده، به روایت معتبری که موجب اطمینان باشد، نرسیدیم، و دنبال نمودن این موضوع لزومی هم ندارد»[۷۴].
۷. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛
حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است: «این مطلب نیز روشن نیست. در برخی زیارت‌ها، بر ذریه او سلام شده و در بعضی احادیث آمده که وقتی حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند "يَنزِلُ بِأَهْلِهِ‌ وَ عِيَالِهِ‌ مَسْجِدَ السَّهْلَةِ"؛ با اهل و عیال خود در مسجد سهله ساکن می‌شود. با توجه به این که ازدواج سنت رسول خدا (ص) است، بعید به نظر می‌رسد که حضرت مهدی (ع) مجرد و تنها زندگی کنند[۷۵]. و الله اعلم»[۷۶].
۸. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:

«درباره ازدواج حضرت مهدی (ع) اختلاف است. بعضی علما از جمله مرحوم محدث نوری "نویسنده کتاب نجم الثاقب."، بر این عقیده‌اند که آن حضرت ازدواج کرده و فرزندانی نیز دارد. عمده دلیل این گروه آن است که ازدواج، سنت مؤکد اسلامی است که مورد سفارش پیامبر مکرم اسلام (ص) بوده است و حضرت مهدی (ع) از هر شخصی شایسته‌تر است که به سنت پیامبر عمل کند.

در پاسخ می‌گوییم: امام مهدی (ع) در حال حاضر در غیبت به سر می‌برد و این یک حالت استثنایی است که ارتباط ایشان را با مردم محدود می‌کند. بنابراین، همین عذر می‌تواند مانع اجرای این سنت نبوی شود؛ زیرا به یقین گاه به دلیل شرایطی خاص، ممکن است حکم واجبی از عهده انسان برداشته شود، چه رسد به مستحبات و سنت‌ها. افزون بر این، ازدواج سنتی نبوی است که باید در طول زندگی انجام گیرد و هیچ اشکالی ندارد که حضرت مهدی (ع) پس از ظهور اقدام به این عمل نماید و در این صورت، ترک‌کننده سنت نبوی نیز نخواهد بود. از همین‌جا می‌توان استفاده کرد دعاهایی که در آنها به حضرت و خانواده او اشاره کرده، می‌تواند به دوران ظهور آن بزرگوار مربوط باشد، نه زمان غیبت.

در مقابل این نظریه، دیدگاه دیگری مطرح است که قاطعانه ازدواج حضرت را نفی می‌کند. عمده دلیل ایشان هم این است که لازمه ازدواج حضرت، یا طولانی بودن عمر همسر اوست که دلیلی بر آن نداریم، یا آنکه حضرت پس از رحلت همسر، مجبور است با دیگری ازدواج کند، یا به دلیل ازدواج باید فرزندانی داشته باشد که سرپرستی آنها موجب شناخته شدن حضرت گردد و....

البته این مطالب هم سست و بی‌اساس است. ممکن است حضرت در برهه‌ای از حیات خود -حتی در غیبت- همسری اختیار کند و آن زن از دنیا برود. در این صورت، ایشان هم به سنت نبوی عمل کرده و هم مشکلات و پی‌آمدهایی برای آن حضرت پیش نیاید. بنابراین، ما نه دلیلی بر ازدواج حضرت داریم و نه سندی بر ازدواج نکردن او، ضمن اینکه مبهم بودن این مسئله می‌تواند، دارای حکمتی باشد، چون در هر صورت، مشکلاتی پیش می‌آید. آنچه در روایات آمده این است که همواره سی نفر از بهترین انسان‌ها در خدمت امام زمان (ع) هستند و او را در حل مشکلات یاری می‌کنند و تنها آنان از محل زندگی امام باخبرند[۷۷]»[۷۸].

پرسش‌های وابسته

  1. آیا امام مهدی ازدواج کرده‌‏اند یا خیر؟ (پرسش)
  2. آیا امام مهدی همسر دارد؟ (پرسش)
  3. آیا امام مهدی فرزند دارد؟ (پرسش)
  4. آیا کنیه اباصالح دلالت بر ازدواج امام مهدی دارد؟ (پرسش)
  5. آیا قول به عدم ازدواج امام مهدی با سنت محمدی‏ منافات دارد؟ (پرسش)
  6. در صورت قول به عدم ازدواج به روایت مفضل بن عمر چگونه پاسخ می‏‌دهید؟ (پرسش)
  7. آیا روایت احمد بن محمد بن یحیی انباری بر ازدواج امام مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)
  8. در برخی از روایات بر اهل و عیال امام مهدی اشاره شده آیا این دلالت بر ازدواج دارد؟ (پرسش)
  9. این که امام مهدی بر طبق روایاتی دارای زن و فرزند هست از نظر سند معتبر است یا نه؟ (پرسش)
  10. امام مهدی چگونه می‌تواند از نظر ازدواج الگو باشد در حالی‏‌که آن حضرت ازدواج نکرده است؟ (پرسش)
  11. آیا صحت دارد که اگر دختران باعفت باشند امام مهدی با دختران عفیف ازدواج می‏‌کند؟ (پرسش)
  12. دلایل ازدواج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  13. دلایل منکران ازدواج امام مهدی چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. ↑ طبسی، نجم الدین، درس گفتارهای مهدویت
  2. ↑ مانند: "اللهم اعطه فی نفسه و اهله و ولده و ذریته و امته و جمیع رعیته ما تقربه عینه" (مفاتیح الجنان) و در صلواتی که از ناحیه مقدسه صادر شده می‌گوید: "اللهم اعطه فی نفسه و ذریته و شیعته و رعیته و خاصته و عامته و عدوه و جمیع اهل الدنیا ما تقربه عینه" (مفاتیح الجنان). لکن بر دانشمندان پوشیده نیست که دعاهای مذکور به آن مرتبه حجیت و اعتبار نیستند که بتوان به آنها استدلال نمود و چنین موضوعی را اثبات کرد. لکن درعین‌حال، داشتن فرزند هم بعید نیست. امام صادق (ع) در حدیثی فرمود: "کانی اری نزول القائم فی مسجد السهله باهله و عیاله" (بحار، ج ۵۲، ص ۳۱۷).
  3. ↑ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۱۷.
  4. ↑ سوره کهف، آیه:۲۲.
  5. ↑ قرائتی، محسن، جهت‌نما، ص ۶۸ - ۷۰.
  6. ↑ میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۲
  7. ↑ میرزا علی اکبر نهاوندی، العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴
  8. ↑ میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵
  9. ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۶۱ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳
  10. ↑ میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۵
  11. ↑ جمال الأسبوع، ص ۵۱۲.
  12. ↑ الايقاظ من الهجعه، ص ۳۹۲ - ۴۰۵.
  13. ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۷
  14. ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵
  15. ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص۱۳۴
  16. ↑ میرزا حسین نوری، النجم الثاقب، ص ۲۲۶
  17. ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۱۳۷
  18. ↑ میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷
  19. ↑ میر محمد میرلوحی، سیمای آفتاب، ص ۴۹۷.
  20. ↑ برای آگاهی فزون‌‎تر درباره این دعاها و زیارت‌ها، به منابع ذیل مراجعه کنید: - شیخ صدوق ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۵۱۲. - شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۲۸۶ و ۴۰۹ - سید بن طاووس، جمال الأسبوع، ص۳۸ و نیز همو مصباح الزائر مخطوط)، ص۱۷۰ -بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۳۳۲، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸ - حسن بن سليمان حلی، مختصر بصائر الدرجات، ۱۹۲ - ابراهيم بن علی عاملی کفعمی، مصباح الكفعمي، ص۵۴۸
  21. ↑ خدایا! به او درباره خودش و اهل و فرزندان و امت و همه رعیتش، آنچه دیده‌اش را روشن و دلش را شادمان می‌سازد، عطا فرما....؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۱۱۴
  22. ↑ [خدایا!] بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایانی که از فرزندانش به شمار می‌آیند، درود فرست و عمر و مدت زندگی شان را فزونی بخش؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۷۷ و بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۲۲
  23. ↑ رضانژاد، عزالدین، [[حیات امام مهدی (مقاله)|حیات امام مهدی]]، ص ۱۰۲ - ۱۰۶.
  24. ↑ نجم الثاقب، ص ۲۲۴.
  25. ↑ العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴.
  26. ↑ نجم الثاقب، ص ۲۲۵.
  27. ↑ جمال الاسبوع، ص ۵۱۲.
  28. ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، از ص ۲۱۳ تا ص ۲۲۱، حکایت ثالثه.
  29. ↑ الذریعه، ج ۵، ص ۱۰۶.
  30. ↑ دادگستر جهان، ص ۲۰۶.
  31. ↑ غیبت شیخ طوسی، ص ۱۰۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳.
  32. ↑ نجم الثاقب، ص ۲۲۵.
  33. ↑ غیبت شیخ طوسی، ص ۹۷؛ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۸.
  34. ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵ تا ص ۱۴۹.
  35. ↑ غیبت شیخ طوسی، ص ۱۳۴.
  36. ↑ نجم الثاقب، ص ۲۲۶.
  37. ↑ غیبت شیخ طوسی، ص ۱۳۷.
  38. ↑ ریاض المؤمنین.
  39. ↑ درود بی‌پایان خود را بر ولی امرت و اولیای عهدش و پیشوایان از اولادش نازل فرما و بر عمر و اجلشان بیفزا؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۱۰۷؛ مصباح کفعمی، ص ۵۴۸؛ جمال الاسبوع سید بن طاوس، ص ۵۰۴؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲.
  40. ↑ صلوات و سلام خود را بر ولی امرت و اولیای عهدت و پیشوایان از فرزندانش بفرست؛ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸.
  41. ↑ بار خدایا! به او درباره خودش و اهلش و فرزندانش و امتش و همه رعیتش عطا فرما آنچه که دیده‌اش روشن و دلش مسرور گردد؛ بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۲.
  42. ↑ ای مولای من‌ای صاحب الزمان که درود خدا بر تو و بر اهل بیت تو باد، امروز روز جمعه است... صلوات خدا بر تو و بر اهل بیت پاک تو باد؛ جمال الاسبوع، ص ۳۸؛ نجم الثاقب، ص ۲۲۴.
  43. ↑ تا ولی تو را به بینم- که صلوات تو بر او و آل او باد. با گفتاری روشن، برهانی آشکار، از گمراهی می‌رهاند، از جهالت و نادانی نجات می‌بخشد؛ کمال الدین، ص ۵۱۲؛ جمال الاسبوع، ص ۵۲۳.
  44. ↑ طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۳۶۴ - ۳۶۸.
  45. ↑ میرزا حسین طبرسینوری، نجم الثاقب، ص ۴۰۲.
  46. ↑ سید بن طاووس، جمال الاسبوع، ص ۵۱۲.
  47. ↑ میرزا حسین طبرسی نوری، نجم الثاقب، ص ۴۰۲.
  48. ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ۱جلد، شباب الجنه - قم (ایران)، چاپ: ۲، ۱۳۸۵ ه.ش.
  49. ↑ ر. ک: نجم الثاقب، ص ۴۰۲.
  50. ↑ محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۲۰.
  51. ↑ ناجی نجار، جزیره خضراء، و تحقیقی پیرامون مثلث برمودا، ترجمه: علی اکبر مهدیپور، ص ۳۸.
  52. ↑ "إِنَ‏ لِصَاحِبِ‏ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَتَيْنِ‏ إِحْدَاهُمَا تَطُولُ‏ حَتَّى‏ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ مَاتَ‏ وَ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ قُتِلَ‏ وَ يَقُولَ‏ بَعْضُهُمْ‏ ذَهَبَ‏ حَتَّى‏ لَا يَبْقَى‏ عَلَى‏ أَمْرِهِ‏ مِنْ‏ أَصْحَابِهِ‏ إِلَّا نَفَرٌ يَسِيرٌ لَا يَطَّلِعُ‏ عَلَى‏ مَوْضِعِه‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ شیخ طوسی رحمه اللّه، کتاب الغیبة، ص ۱۶۱.
  53. ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۱۷۲.
  54. ↑ لطف اللّه صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ص ۵۴.
  55. ↑ "كَأَنِّي‏ أَرَى‏ نُزُولَ‏ الْقَائِمِ‏ فِي‏ مَسْجِدِ السَّهْلَةِ بِأَهْلِهِ‏ وَ عِيَالِهِ‏ ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ محمّد باقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۸۱، باب ۲۷.
  56. ↑ لطف اللّه صافی گلپایگانی، پاسخ ده پرسش، ص ۵۴- ۵۵.
  57. ↑ سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، مقدمه ص ۲۳.
  58. ↑ ابو الحسن علی بن حسین مسعودی رحمه اللّه، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی طالب (ع)، ص ۲۰۸.
  59. ↑ محمّد بن عمر کشی، رجال کشی، ص ۴۶۵.
  60. ↑ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج ۲، ص ۷۶۴.
  61. ↑ "يَكُونُ‏ الْإِمَامُ‏ إِلَّا وَ لَهُ‏ عَقِبٌ‏ إِلَّا الْإِمَامُ‏ الَّذِي‏ يَخْرُجُ‏ عَلَيْهِ‏ الْحُسَيْنُ‏ بْنُ‏ عَلِيٍ‏(ع) فَإِنَّهُ لَا عَقِبَ لَهُ‏ ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ شیخ طوسی رحمه اللّه، کتاب الغیبة، ص ۲۲۴.
  62. ↑ "يإِنَ‏ الْخَضِرَ شَرِبَ‏ مِنْ‏ مَاءِ الْحَيَاةِ فَهُوَ حَيٌ‏ لَا يَمُوتُ‏ حَتَّى يُنْفَخَ فِي الصُّورِ وَ إِنَّهُ لَيَحْضُرُ الْمَوْسِمَ كُلَّ سَنَةٍ وَ يَقِفُ بِعَرَفَةَ فَيُؤَمِّنُ عَلَى دُعَاءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيُونِسُ اللَّهُ بِهِ وَحْشَةَ قَائِمِنَا فِي غَيْبَتِهِ وَ يَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۸۵، ح ۱.
  63. ↑ پیشین، باب ۲۶، ح ۱۳.
  64. ↑ "لَا بُدَّ لِصَاحِبِ‏ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ‏ غَيْبَةٍ وَ لَا بُدَّ لَهُ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ مِنْ‏ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ‏ الْمَنْزِلُ طَيْبَةُ وَ مَا بِثَلَاثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ شیخ کلینی رحمه اللّه، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰، ح ۱۶، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۲؛ محمّد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص ۱۸۸.
  65. ↑ جزیره خضراء افسانه یا واقعیت؟، ص ۲۲۶، به نقل از: الاخبار الدخیلة، ج ۲، ص ۷۲.
  66. ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۱۹-۱۲۷.
  67. ↑ لا یطّلع علی موضعه احد من ولده و لا غیره، الّا المولی الّذی یلی امره. (کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص ۱۰۲)
  68. ↑ کتاب الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، باب دهم، ص ۲۵۰.
  69. ↑ دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص ۲۰۷.
  70. ↑ جمال الاسبوغ، سید بن طاووس، ص ۵۱۲
  71. ↑ اثبات الوصیه، مسعودی، ترجمه نجفی، ص ۲۰۱
  72. ↑ کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص ۱۳۴.
  73. ↑ از جمله کتاب جزیره خضراء افسانه یا واقعیت علّامه سید مرتضی جعفر عاملی، ترجمه سپهری، ص ۲۲۱
  74. ↑ یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۴۲ تا ۱۴۴.
  75. ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۳۱۶.
  76. ↑ رحیمی، عباس، امید فردا، ص۳۳.
  77. ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳، حدیث ۶؛ کافی "کتاب الحجه، باب فی الغیبه"، حدیث ۱۶.
  78. ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۵۵ و ۵۶.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=آیا_امام_مهدی_فرزند_دارد؟_(پرسش)&oldid=1180534»