وظایف علما در عصر غیبت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۰۰

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

وظیفه و منزلت فقیه

علمای اسلام و رهبران فکری فرهنگی جامعۀ اسلامی مکرر در روایات مورد تعریف و تمجید قرار گرفته و شأن والای آنان گوشزد شده است. پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمودند^[۱]: «جایگاه و منزلت فقیه در وقت غیبت مانند جایگاه و منزلت انبیاء بنی‌اسرائیل است. علماء ورثه انبیاء و دژ اسلام و حجت‌های ائمه بر مردم هستند».^[۲] بیان این مقام و حکایت‌گر رسالت ویژه و تکلیف حساس و خطیر علماء به عنوان سکان‌داران دین، سنگربانان عقیده و ایمان و پرچم‌داران هدایت مردم است. آنان در عصر غیبت باید جای خالی حضور امام غایب را به خوبی پر کنند.

وظایف فقیه در دوران غیبت

بر این اساس علماء در دوران انتظار وظایفی خاص دارند^[۳]؛ از جمله آن وظایف عبارت است از:

زهد

زهد: دنیاطلبی و رغبت باطنی به آنچه وابسته به دنیاست بزرگ‌ترین آفت علما است^[۴]، از همین رو می‌‌بایست علما بکوشند تا ملکۀ زهد و بی‌رغبتی به دنیا را در خودشان تقویت کنند^[۵]: «"وَ تَفَضَّلْ عَلَی عُلَمَائِنَا بِالزُّهْدِ"»^[۶]

نصیحت

نصیحت: واژه نُصح به معنی خلوص کامل و دوری از هرگونه پلیدی است^[۷]. دانشمندان باید در اندیشه و قول و فعل خویش از هر گونه شبهۀ آلودکننده‌ای پاک و منزه باشند^[۸] و با یکرنگی خیرخواه امت بوده جز به خیر و صلاح آنان نیندیشند، چرا که امام غائبِ آنان در زهد و نصیحت کردن برترین انسان‌های عصر خویش است و عالمی که با امامش سنخیت ندارد، نمی‌توان او را منتظر نامید^[۹].

جهاد

جهاد همه جانبۀ فرهنگی: سکوت نکردن در برابر شبهه افکنان عقیده و ایمان و مجاهدت در عرصه علمی و فرهنگی^[۱۰].

دستگیری از نسل جوان

دستگیری از نسل جوان^[۱۱]: از آنجا که علما یک نوع وابستگی خاص به امام عصر دارند لازم است تکالیف کلی فرد منتظر و نیز وظایف خود نسبت به آن حضرت را به نحو احسن و اکمل به جا آورند^[۱۲]. امام زمان(ع) به ویژه در زمان غیبت، در جهت هدایت شیعیان و جلوگیری از گمراهی جوانان، از علما بسیار انتظار دارند. چگونه ممکن است امام زمان(ع) شاهد باشد جوانان معصومی که در خاندان شیعه متولد شده‌اند این گونه طعمه شیاطین و گرگ صفتان شوند و از علما انتظاری نداشته باشند؟!^[۱۳].

تجهیز علمای دوران انتظار به وسیله علم و حکمت

تجهیز علمای دوران انتظار به وسیله علم و حکمت^[۱۴]: بر علما لازم است در تفقه دین و حل مشکلات علمی و یا پاسخ به شبهات به تمام امکانات نرم‌افزاری و علوم مربوطه مجهز باشند؛ زیرا آنان به عنوان سنگربانان دین و اعتقادات مردم باید خود را از هر گونه شبهات و اشتباهات بیمه کنند. امام صادق(ع) فرمود: «انسان عالم و آگاه به زمان خودش، مورد هجوم خطاها و اشتباهات قرار نمی‌گیرد».^[۱۵] و همینطور بتواند از مرزهای عقیدتی و عملی مردم دفاع نمایند و از آن طرف آنچه از نظر علمی یاد گرفته است را باید عمل کند تا بتوانند مانع انحراف جامعه شوند. امام صادق(ع) فرمودند^[۱۶]: «چون عالم به علم خویش عمل نکند، نصیحتش از دل‌های مخاطبانشان بی اثر می‌‌گذرد، چنانکه باران از سنگ صاف می‌‌گذرد».^[۱۷]

تعلیم دین و تنظیم اندیشه‌ها

تعلیم دین و تنظیم اندیشه‌ها: در عصر غیبت، جاودانگی اسلام اقتضاء دارد تعلیم دین و اجرای احکام تداوم یابد و این وظیفۀ مهم بر عهدۀ فقیهان عادل و اسلام شناس است^[۱۸]، به طوری که از امام صادق(ع) دربارۀ رتبه و منزلت شیعه که احادیث ائمه را نشر می‌‌دهد با عابد که فقط عبادت می‌‌کند سؤال شد، حضرت فرمودند^[۱۹]: «آنکه احادیث ما را روایت می‌‌کند و دل‌های شیعیان ما را استوار می‌‌سازد از هزار عابد بهتر است».^[۲۰]

دفاع و حفاظت از دین

دفاع و حفاظت از دین: سنگربانان و مرزبانان دین، بعد از تجهیز به علوم و تفقه در دین، باید به حفاظت از آن بپردازند. و در این راه، اولاً: باید مبانی دین را با براهین علمی مستحکم کنند و دین را آنگونه که هست به بشریت معرفی نمایند ثانیاً؛ در مقابل شبهات و القائات شیاطین آخرالزمان به مقابله و روشنگری برخیزند^[۲۱]. امام هادی فرمودند^[۲۲]: «اگر نبودند کسانی از علما که بعد از غیبت قائم مردم را به سمت او دعوت کنند و از دین او با دلایل خداوند دفاع کنند و بندگان ضعیف خداوند را از دام‌های ابلیس و سرکشان او، رهایی سازند و از شبکه ناصبان خلاص نمایندف هیچ کس باقی نمی‌ماند مگر اینکه از دین برمی‌گشت، ولی اینان هستند که دل‌های شیعیان ضعیف را به دست می‌گیرند همچنان که ناخدای کشتی سکان کشتی را به دست می‌‌گیرد، آنان برترین کسان نزد خدای عزوجل هستند».^[۲۳]

نکته‌ای مهم در باب وظایف علما در زمان غیبت

نکته آخر اینکه شاید بزرگترین وظیفۀ فقیه و عالم قبل از همۀ این وظایف برای حفظ شعائر شیعه این باشد که فقیه باید نظام شیعی را به عنوان یک نظام فکری و عملی مرزبندی کند و برای آن از لحاظ عقیدتی و عملی با استفاده از میراث ارزشمند سخنان ائمه چهارچوبی ترسیم کند^[۲۴].

نتیجه گیری

بنابراین، فقها به عنوان سکان دار مذهب شیعه در تمام اوقات در برابر شیعیان وظایفی خطیر داشتند منتها در زمان غیبت امام به علت شرایط خاص وظایفی مهم تر وخاص تر بر عهدۀ ایشان قرار می‌‌گیرد^[۲۵]

پرسش مستقیم

تکالیف و وظایف علما در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «"مَنْزِلَةُ الْفَقِیهِ فِی هَذَا الْوَقْتِ کَمَنْزِلَةِ الْأَنْبِیَاءِ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ"» بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۴۶.
↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۵ و ۳۲۶.
↑ ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.
↑ غرر الحکم، ص ۴۸ و بحار الانوار، ج ۲، ص ۵۲.
↑ ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۰۶-۲۰۷.
↑ البلد الامین، ص ۳۴۹.
↑ ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۰۶-۲۰۷.
↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.
↑ ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۰۶-۲۰۷.
↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.
↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.
↑ ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.
↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.
↑ ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.
↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۳۱، ح ۲۹.
↑ «"إِنَّ الْعَالِمَ إِذَا لَمْ یَعْمَلْ بِعِلْمِهِ زَلَّتْ مَوْعِظَتُهُ عَنِ الْقُلُوبِ کَمَا یَزِلُّ الْمَطَرُ عَنِ الصَّفَا"» اصول کافی، ج ۱، ص ۵۶، ح ۳.
↑ ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.
↑ ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.
↑ «"قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) رَجُلٌ رَاوِیَةٌ لِحَدِیثِکُمْ یَبُثُّ ذَلِکَ فِی النَّاسِ وَ یُشَدِّدُهُ فِی قُلُوبِهِمْ وَ قُلُوبِ شِیعَتِکُمْ وَ لَعَلَّ عَابِداً مِنْ شِیعَتِکُمْ لَیْسَتْ لَهُ هَذِهِ الرِّوَایَةُ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ الرَّاوِیَةُ لِحَدِیثِنَا یَشُدُّ بِهِ قُلُوبَ شِیعَتِنَا أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ"»؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۴۰، ح ۹.
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۵ و ۳۲۶.
↑ ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.
↑ «"قَالَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ(ع) لَوْ لَا مَنْ یَبْقَی بَعْدَ غَیْبَةِ قَائِمِنَا(ع) مِنَ الْعُلَمَاءِ الدَّاعِینَ إِلَیْهِ وَ الدَّالِّینَ عَلَیْهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْ دِینِهِ بِحُجَجِ اللَّهِ وَ الْمُنْقِذِینَ لِضُعَفَاءِ عِبَادِ اللَّهِ مِنْ شِبَاکِ إِبْلِیسَ وَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخَاخِ النَّوَاصِبِ لَمَا بَقِیَ أَحَدٌ إِلَّا ارْتَدَّ عَنْ دِینِ اللَّهِ وَ لَکِنَّهُمُ الَّذِینَ یُمْسِکُونَ أَزِمَّةَ قُلُوبِ ضُعَفَاءِ الشِّیعَةِ کَمَا یُمْسِکُ صَاحِبُ السَّفِینَةِ سُکَّانَهَا أُولَئِکَ هُمُ الْأَفْضَلُونَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ"»؛ بحارالانوار، ج ۲، ص ۶.
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۵، ۳۲۶.
↑ ر.ک. حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۳۱.
↑ ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.

[1] «"مَنْزِلَةُ الْفَقِیهِ فِی هَذَا الْوَقْتِ کَمَنْزِلَةِ الْأَنْبِیَاءِ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ"» بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۴۶.

[2] ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۵ و ۳۲۶.

[3] ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.

[4] غرر الحکم، ص ۴۸ و بحار الانوار، ج ۲، ص ۵۲.

[5] ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۰۶-۲۰۷.

[6] البلد الامین، ص ۳۴۹.

[7] ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۰۶-۲۰۷.

[8] ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.

[9] ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۰۶-۲۰۷.

[10] ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.

[11] ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.

[12] ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.

[13] ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.

[14] ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶.

[15] اصول کافی، ج ۱، ص ۳۱، ح ۲۹.

[16] «"إِنَّ الْعَالِمَ إِذَا لَمْ یَعْمَلْ بِعِلْمِهِ زَلَّتْ مَوْعِظَتُهُ عَنِ الْقُلُوبِ کَمَا یَزِلُّ الْمَطَرُ عَنِ الصَّفَا"» اصول کافی، ج ۱، ص ۵۶، ح ۳.

[17] ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.

[18] ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.

[19] «"قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) رَجُلٌ رَاوِیَةٌ لِحَدِیثِکُمْ یَبُثُّ ذَلِکَ فِی النَّاسِ وَ یُشَدِّدُهُ فِی قُلُوبِهِمْ وَ قُلُوبِ شِیعَتِکُمْ وَ لَعَلَّ عَابِداً مِنْ شِیعَتِکُمْ لَیْسَتْ لَهُ هَذِهِ الرِّوَایَةُ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ الرَّاوِیَةُ لِحَدِیثِنَا یَشُدُّ بِهِ قُلُوبَ شِیعَتِنَا أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ"»؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۴۰، ح ۹.

[20] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۵ و ۳۲۶.

[21] ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.

[22] «"قَالَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ(ع) لَوْ لَا مَنْ یَبْقَی بَعْدَ غَیْبَةِ قَائِمِنَا(ع) مِنَ الْعُلَمَاءِ الدَّاعِینَ إِلَیْهِ وَ الدَّالِّینَ عَلَیْهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْ دِینِهِ بِحُجَجِ اللَّهِ وَ الْمُنْقِذِینَ لِضُعَفَاءِ عِبَادِ اللَّهِ مِنْ شِبَاکِ إِبْلِیسَ وَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخَاخِ النَّوَاصِبِ لَمَا بَقِیَ أَحَدٌ إِلَّا ارْتَدَّ عَنْ دِینِ اللَّهِ وَ لَکِنَّهُمُ الَّذِینَ یُمْسِکُونَ أَزِمَّةَ قُلُوبِ ضُعَفَاءِ الشِّیعَةِ کَمَا یُمْسِکُ صَاحِبُ السَّفِینَةِ سُکَّانَهَا أُولَئِکَ هُمُ الْأَفْضَلُونَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ"»؛ بحارالانوار، ج ۲، ص ۶.

[23] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۵، ۳۲۶.

[24] ر.ک. حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۳۱.

[25] ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 {{پرسمان انتظار فرج}}
-{{مدخل انتظار}}
 ==منابع==