شیعه در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
'''نکته نخست''': بر اساس [[آموزه‌های قرآن]]، نه [[اکثریت]] [[نشانه]] حقانیت است و نه [[اقلیت]] نشانه [[باطل]] بودن [[حق و باطل]] دارای معیارهایی است که هیچ‌گاه اکثریت و اقلیت در آن نقشی نداشته و ندارد. چه بسیار چیزهای باطلی که مورد قبول اکثر [[مردم]] است و چه بسیار مسائل حقی که مورد قبول اکثر نیست! [[غلبه]] و [[پیروزی]] طرفداران [[حق]]، وعده‌ای است که تنها در [[آخر الزمان]] تحقق پیدا خواهد کرد<ref>ر.ک: توبه، آیه ۳۳.</ref>. | '''نکته نخست''': بر اساس [[آموزه‌های قرآن]]، نه [[اکثریت]] [[نشانه]] حقانیت است و نه [[اقلیت]] نشانه [[باطل]] بودن [[حق و باطل]] دارای معیارهایی است که هیچ‌گاه اکثریت و اقلیت در آن نقشی نداشته و ندارد. چه بسیار چیزهای باطلی که مورد قبول اکثر [[مردم]] است و چه بسیار مسائل حقی که مورد قبول اکثر نیست! [[غلبه]] و [[پیروزی]] طرفداران [[حق]]، وعده‌ای است که تنها در [[آخر الزمان]] تحقق پیدا خواهد کرد<ref>ر.ک: توبه، آیه ۳۳.</ref>. | ||
[[قرآن]] از پیامبرانی یاد میکند که دارای یارانی اندک بودند؛ در مقابل، اکثر مردم با آنان [[مخالفت]] می‌کردند. اساساً [[دینداران]] | [[قرآن]] از پیامبرانی یاد میکند که دارای یارانی اندک بودند؛ در مقابل، اکثر مردم با آنان [[مخالفت]] می‌کردند. اساساً [[دینداران]] واقعی برابر نص قرآن در مقابل بی‌دینان از جمعیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار نیستند. قرآن می‌فرماید: {{متن قرآن|وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ}}<ref>«هر چه می‌خواست از محراب‌ها و تندیس‌ها و کاسه‌های بزرگ حوض‌مانند و دیگ‌های استوار (جابه‌جا ناشدنی) برای او می‌ساختند؛ ای خاندان داوود! سپاس گزارید! و اندکی از بندگان من سپاسگزارند» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref>. | ||
همچنین به [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا أَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و بیشتر مردم مؤمن نیستند گرچه تو آزمند باشی» سوره یوسف، آیه ۱۰۳.</ref>. برابر [[آیات قرآن]]، نوح{{ع}} پس از نهصد و پنجاه سال تلاش خستگی‌ناپذیر، تعداد اندکی به وی [[ایمان]] آورده بودند. قرآن می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِيلٌ}}<ref>«(این بود) تا آنگاه که فرمان ما در رسید و (آب از) تنور فرا جوشید گفتیم در آن از هر گونه‌ای دو تا (نر و ماده) بردار و (نیز) خانواده‌ات را- جز آن کس که درباره وی از پیش سخن رفته است- و (نیز) هر کس را که ایمان آورده است و جز اندکی همراه وی ایمان نیاورده بودند» سوره هود، آیه ۴۰.</ref>. | همچنین به [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا أَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و بیشتر مردم مؤمن نیستند گرچه تو آزمند باشی» سوره یوسف، آیه ۱۰۳.</ref>. برابر [[آیات قرآن]]، نوح{{ع}} پس از نهصد و پنجاه سال تلاش خستگی‌ناپذیر، تعداد اندکی به وی [[ایمان]] آورده بودند. قرآن می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِيلٌ}}<ref>«(این بود) تا آنگاه که فرمان ما در رسید و (آب از) تنور فرا جوشید گفتیم در آن از هر گونه‌ای دو تا (نر و ماده) بردار و (نیز) خانواده‌ات را- جز آن کس که درباره وی از پیش سخن رفته است- و (نیز) هر کس را که ایمان آورده است و جز اندکی همراه وی ایمان نیاورده بودند» سوره هود، آیه ۴۰.</ref>. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
همچنین قرآن دستور می‌دهد در [[مسیر حق]]، حتی اگر شده یک تنه [[قیام]] کند، این کار را انجام دهد و از مخالفت دیگران نهراسد: {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى}}<ref>«بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید سپس بیندیشید، در همنشین شما دیوانگی نیست؛ او برای شما جز بیم‌دهنده‌ای پیش از (رسیدن) عذابی سخت نیست» سوره سبأ، آیه ۴۶.</ref>. از این [[آیه]] به خوبی استفاده میشود که تنها شدن در [[مسیر حق]] به معنی [[باطل]] بودن نیست. | همچنین قرآن دستور می‌دهد در [[مسیر حق]]، حتی اگر شده یک تنه [[قیام]] کند، این کار را انجام دهد و از مخالفت دیگران نهراسد: {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى}}<ref>«بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید سپس بیندیشید، در همنشین شما دیوانگی نیست؛ او برای شما جز بیم‌دهنده‌ای پیش از (رسیدن) عذابی سخت نیست» سوره سبأ، آیه ۴۶.</ref>. از این [[آیه]] به خوبی استفاده میشود که تنها شدن در [[مسیر حق]] به معنی [[باطل]] بودن نیست. | ||
بنابراین، کثرت | بنابراین، کثرت جمعیت، لزوماً به معنی حقانیت آن [[مکتب]] نبوده و نیست، بلکه در اکثر موارد قضیه به عکس آن است. [[قرآن]] در داستان [[طالوت]] که سپاهیانش از حیث جمعیت، اندک بودند، با اشاره به این نکته می‌فرماید: {{متن قرآن|كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ}}<ref>«بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است» سوره بقره، آیه ۲۴۹.</ref>. چنان که قرآن، کثرت جمعیت را دلیل بر [[پیروزی]] و [[غلبه]] هم نمی‌داند. بر اساس گزارش‌های [[تاریخی]] در [[جنگ حنین]] تعداد جمعیت [[مسلمانان]] تا دوازده هزار نفر می‌رسید که تا آن [[روز]] چنین جمعیتی سابقه نداشت به گونه‌ای که برخی از مسلمانان مغرورانه گفتند: {{متن حدیث|لَنْ نُغْلَبَ الْيَوْمَ}}؛ «هیچ‌گاه با این همه جمعیت، [[شکست]] نخواهیم خورد»<ref>البدایة و النهایة، ج۴، ص۳۶۹.</ref>. ولی چیزی نگذشت که در مقابل [[دشمن]] پا به فرار گذاشتند تا جایی که به تعبیر قرآن، [[زمین]] با آن همه وسعتش برای آنان تنگ شد. قرآن با اشاره به این [[حقیقت]] می‌فرماید. {{متن قرآن|وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ}}<ref>«بی‌گمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز (جنگ) «حنین» شما را یاری کرده است؛ هنگامی که فزونیتان شما را به غرور واداشت اما هیچ سودی برای شما نداشت و زمین با گستردگیش بر شما تنگ شد سپس با پشت کردن (به دشمن) واپس گریختید» سوره توبه، آیه ۲۵.</ref>. | ||
از سوی دیگر، قرآن درباره [[پیروی]] کردن از [[اکثریت]] به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} هشدار داده، می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ}}<ref>«و اگر از بیشتر کسان روی زمین پیروی کنی تو را از راه خداوند به گمراهی می‌کشانند؛ جز پندار را پی نمی‌گیرند و آنان جز نادرست برآورد نمی‌کنند» سوره انعام، آیه ۱۱۶.</ref>. | از سوی دیگر، قرآن درباره [[پیروی]] کردن از [[اکثریت]] به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} هشدار داده، می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ}}<ref>«و اگر از بیشتر کسان روی زمین پیروی کنی تو را از راه خداوند به گمراهی می‌کشانند؛ جز پندار را پی نمی‌گیرند و آنان جز نادرست برآورد نمی‌کنند» سوره انعام، آیه ۱۱۶.</ref>. | ||
بنابر این، این [[شبهه]] بر یک مبنای [[باطل]] پایه‌ریزی شده که کثرت را | بنابر این، این [[شبهه]] بر یک مبنای [[باطل]] پایه‌ریزی شده که کثرت را معیار حق قرار داده است، در حالی که چنین مبنایی به [[نص]] [[آیات قرآن]]، مبنای باطلی است که افراد با [[ایمان]] به آن تمسک نمی‌کنند. | ||
'''نکته دوم''': همان‌گونه که کثرت | '''نکته دوم''': همان‌گونه که کثرت جمعیت الزاماً [[نشانه]] حقانیت نیست، [[رفتار]] چهره‌های متنفذ و رجال سرشناس نیز الزاماً دلیل بر حقانیت نیست. بر اساس [[اسناد]] [[تاریخی]] و [[روایی]]، فردی در [[جنگ جمل]] که [[حق و باطل]] را در چهره‌های سرشناس و متنفذ جست‌وجو می‌کرد، از [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} پرسید: آیا با [[طلحه]] و [[زبیر]] [[نبرد]] می‌کنی، در حالی که آنان از برجسته‌ترین [[اصحاب]] پیامبرند؟ [[امام]] در پاسخ فرمود: تو در اشتباهی! عظمت و بزرگی اشخاص، نشانه حق و باطل نیست، [[حق]] را بشناس تا [[اهل]] آن را بشناسی، باطل را بشناس، آنگاه اهل آن را خواهی [[شناخت]]<ref>الامالی، طوسی، ص۱۳۴: {{متن حدیث|إِنَّ الْحَقَّ وَ الْبَاطِلَ لَا يُعْرَفَانِ بِالنَّاسِ، وَ لَكِنْ اعْرِفِ الْحَقَّ بِاتِّبَاعِ مَنِ اتَّبَعَهُ، وَ الْبَاطِلَ بِاجْتِنَابِ مَنِ اجْتَنَبَهُ}}؛ در عبارتی دیگر آمده است: {{متن حدیث|فَإِنَّكَ امْرُؤٌ مَلْبُوسٌ عَلَيْكَ- إِنَّ دِينَ اللَّهِ لَا يُعْرَفُ بِالرِّجَالِ بَلْ بِآيَةِ الْحَقِّ فَاعْرِفِ الْحَقَّ تَعْرِفْ أَهْلَهُ}}.</ref>. | ||
آنچه از این [[روایت]] و شبیه آن استفاده میشود، این است که حق با معیار خودش سنجیده میشود. معیارهایی چون سابقه، چهره‌های پرنفوذ، جمعیت، طبقه و امثال اینها هیچ دخالتی در [[شناخت حق]] نداشته و ندارند. | آنچه از این [[روایت]] و شبیه آن استفاده میشود، این است که حق با معیار خودش سنجیده میشود. معیارهایی چون سابقه، چهره‌های پرنفوذ، جمعیت، طبقه و امثال اینها هیچ دخالتی در [[شناخت حق]] نداشته و ندارند. | ||
'''نکته سوم''': از منظر [[علمی]] نیز خصیصه ذاتی حق و باطل اقتضا میکند [[اهل باطل]] نسبت به طرفداران حق، از [[اکثریت]] بیشتری برخوردار باشند؛ زیرا [[پیروی]] کردن از باطل مطابق خواسته [[شهوانی]] و | '''نکته سوم''': از منظر [[علمی]] نیز خصیصه ذاتی حق و باطل اقتضا میکند [[اهل باطل]] نسبت به طرفداران حق، از [[اکثریت]] بیشتری برخوردار باشند؛ زیرا [[پیروی]] کردن از باطل مطابق خواسته [[شهوانی]] و امیال حیوانی است و از باب {{متن حدیث|إِنَّ النَّارَ حُفَّتْ بِالشَّهَوَاتِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶.</ref>، هزینه چندانی لازم ندارد، حال آنکه پیروی کردن از حق از باب {{متن حدیث|إِنَّ الْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَكَارِهِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶.</ref> حرکت در جهت خلاف [[شهوات]] و لذت‌طلبی است؛ از این رو [[سختی]] و [[دشواری]] دارد و از [[یاران]] کمتری برخوردار است. [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} در [[کلامی]] جامع با اشاره به این [[حقیقت]] می‌فرماید: {{متن حدیث|لَا تَسْتَوْحِشُوا فِي طَرِيقِ الْهُدَى لِقِلَّةِ أَهْلِهِ فَإِنَّ النَّاسَ اجْتَمَعُوا عَلَى مَائِدَةٍ شِبَعُهَا قَصِيرٌ وَ جُوعُهَا طَوِيلٌ}}؛ «در راه هدایت به دلیل کم بودن اهلش نهراسید؛ زیرا [[مردم]] بر سفره‌ای [[اجماع]] کرده‌اند که سیری آن کوتاه و [[گرسنگی]] آن طولانی است»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۱.</ref>. | ||
در واقع [[امیر مؤمنان]]{{ع}} در این بیان، کم بودن تعداد [[مؤمنان]] را، [[دنیا‌طلبی]] [[اکثریت]] مردم می‌داند. [[قرآن]] با اشاره به همین | در واقع [[امیر مؤمنان]]{{ع}} در این بیان، کم بودن تعداد [[مؤمنان]] را، [[دنیا‌طلبی]] [[اکثریت]] مردم می‌داند. [[قرآن]] با اشاره به همین واقعیت، [[کراهت]] داشتن اکثر مردم نسبت به [[حق]] را گوشزد کرده، می‌فرماید: {{متن قرآن|وَأَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ}}<ref>«یا می‌گویند که جنونی دارد؛ (نادرست می‌گویند) بلکه او حقّ را برای آنان آورده است و بیشتر آنان حق ناپسندند» سوره مؤمنون، آیه ۷۰.</ref> در جای دیگر می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}}<ref>«و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند» سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>. | ||
'''نکته چهارم''': اگر اکثریت ملاک | '''نکته چهارم''': اگر اکثریت ملاک حقانیت باشد، همین اشکال نسبت به سایر [[مذاهب اسلامی]]، غیرشیعه نیز وارد است؛ زیرا جمعیت [[مسلمانان]] (حدود یک میلیارد و نیم) نسبت به جمیعت هفت میلیاردی غیر مسلمان، از [[اقلیت]] برخوردارند. کشورهایی مانند چین یا هند با بیش از یک میلیارد و نیم جمعیت، انبوهی از [[انسان‌ها]] را در خود جا داده‌اند که اکثریت آنها [[بت‌پرست]] یا مادی‌گرا هستند، آیا هیچ [[مسلمانی]] به همین دلیل، آنها را حق و [[مذهب]] خود را [[باطل]] می‌داند؟! گذشته از اینها [[وهابیان]] که تنها خود را [[موحد]] و بقیه مسلمانان را [[مشرک]] می‌دانند، آیا نسبت به سایر مسلمانان در اکثریت به سر می‌برند؟! | ||
'''نکته پنجم''': از اینها گذشته، کثرت جمعیت سایر مسلمانان نسبت به شیعه، دارای عوامل مختلفی است که از مهم‌ترین آنها این است که [[اهل سنت]] همیشه در طول [[تاریخ]] از [[زمان]] [[سقیفه]] گرفته تا امروز از | '''نکته پنجم''': از اینها گذشته، کثرت جمعیت سایر مسلمانان نسبت به شیعه، دارای عوامل مختلفی است که از مهم‌ترین آنها این است که [[اهل سنت]] همیشه در طول [[تاریخ]] از [[زمان]] [[سقیفه]] گرفته تا امروز از حمایت وسیع و بی‌دریغ [[حاکمان]] برخوردار بوده و هستند، حال آنکه برابر [[اسناد]] [[تاریخی]]، شیعه از ابتدا به عنوان گروهی مخالف [[نظام حاکم]] شناخته شده و به همین دلیل، [[نظام‌های سیاسی]] همواره برای سرکوب و ریشه‌کن کردن آنها دست به [[کشتار]] دسته جمعی زدند؛ حتی [[رهبران]] و [[امامان]] بزرگوار شیعه، از [[ستم]] حاکمان و [[زمامداران]] در [[امان]] نبوده‌اند. حادثه‌هایی چون [[کربلا]]، شهدای فخ، قلع و قمع شدن [[سادات]] و [[شیعیان]] توسط عمال [[بنی امیه]] و [[بنی عباس]]، بهترین [[گواه]] بر این ادعا است. صفحات تاریخ اسلام مالامال از گزارش‌های فاجعه‌آمیزی است که در آن [[قتل]] و کشتارهای بی‌رحمانه‌ای نسبت به شیعیان و [[علویان]] اتفاق افتاده است. کشتارهایی که گاه با [[سعایت]] وعاظ السلاطین با هتک نوامیس آنها به وقوع می‌پیوست. | ||
حادثه‌هایی چون [[کربلا]]، | |||
صفحات | |||
[[سیاست]] سرکوب شیعیان به دست [[حکومت‌های ستمگر]] در طول [[تاریخ]] تا امروز ادامه داشته و خواهد داشت که به نمونه‌هایی اشاره میشود: | [[سیاست]] سرکوب شیعیان به دست [[حکومت‌های ستمگر]] در طول [[تاریخ]] تا امروز ادامه داشته و خواهد داشت که به نمونه‌هایی اشاره میشود: | ||
# | # سلطان محمود غزنوی پس از [[تسلط]] بر شرق [[خراسان]]، به ریشه‌کن کردن دو گروه شیعه و [[معتزله]] [[همت]] گماشت، چندان که آثار [[علمی]] و کتابخانه‌های آنان را از بین برد تا اثری از آنها باقی نماند<ref>اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۹۶.</ref>. | ||
# | # صلاح الدین ایوبی، پس از [[خیانت]] به [[فاطمیان]]، تصمیم به قتل عام شیعه گرفت و بر گروه کثیری از شیعیان ستم روا داشت<ref>اعیان الشیعة، ج۱، ص۳۰.</ref>. | ||
# در دوران [[حکومت]] | # در دوران [[حکومت]] عثمانی، در [[زمان]] سلطان سلیم به دلیل فتوای یک [[فقیه]] [[حنفی]] به نام نوح، هفتاد هزار شیعه سر بریده شدند<ref>اعیان الشیعة، ج۱، ص۳۰.</ref>. | ||
# در دوران حکومت جزار در لبنان، در [[جبل]] عامل حمام [[خون]] به راه افتاد و | # در دوران حکومت جزار در لبنان، در [[جبل]] عامل حمام [[خون]] به راه افتاد و نسل کشی وسیعی از شیعه صورت پذیرفت، به گونه‌ای که کتاب‌های آنان مدت‌ها به جای هیزم در [[تنور]] نانوایان می‌سوخت<ref>دائرة المعارف اللبنانیة، شرح حال ابراهیم یحیی.</ref>. | ||
امروز نیز اگر بخواهیم این | امروز نیز اگر بخواهیم این واقعیت را لمس کنیم، کافی است به وضعیت شیعیان در کشورهایی چون [[عربستان]]، [[بحرین]] و کشورهای خلیج نیم نگاهی داشته باشیم. دکتر گراهام مولر و دکتر رند رحیم فرانکه - از استادان [[ادیان]] دانشگاه نیویورک ـ درباره وضعیت [[شیعیان]] [[عربستان]] در حال حاضر، در مقاله‌ای با عنوان «شیعیان عربستان، [[مسلمانان]] فراموش شده» می‌نویسند: «شیعیان عربستان پس از شیعیان عراق، بزرگ‌ترین جامعه شیعی [[عرب]] را در خلیج فارس تشکیل می‌دهند. مشارکت آنان در [[جامعه]] [[سنی]] از تمام شیعیان عرب کمتر است. آنها نه تنها از [[تبعیض]] در عمل، بلکه از تبعیض‌های قانونی [[رنج]] می‌برند، هرگونه اظهار علنی [[هویت]] [[شیعی]] به شدت و مکرر سرکوب شده است، شیعیان عربستان حقیقتاً مسلمانان فراموش شده‌اند»<ref>درآمدی بر شیعه‌شناسی، ص۱۰۵-۱۱۸.</ref>. | ||
بسیاری از شیعیان آنجا [[مذهب]] خود را مخفی نگه می‌دارند و حتی جرئت اظهار [[مکتب]] خویش را ندارند. شیعیان این خطه از سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۸۵ تحت [[سلطه]] مستقیم خاندان بن جیلویی قرار داشتند که [[حاکمان]] محلی بودند و به [[حکم]] خاندان سلطنتی حکم می‌راندند. در گزارش [[حقوق بشر]] که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد، این خاندان، | بسیاری از شیعیان آنجا [[مذهب]] خود را مخفی نگه می‌دارند و حتی جرئت اظهار [[مکتب]] خویش را ندارند. شیعیان این خطه از سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۸۵ تحت [[سلطه]] مستقیم خاندان بن جیلویی قرار داشتند که [[حاکمان]] محلی بودند و به [[حکم]] خاندان سلطنتی حکم می‌راندند. در گزارش [[حقوق بشر]] که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد، این خاندان، بی‌رحم و [[ظالم]] توصیف شده و مشخصه بارز آنها [[نفرت]] از شیعیان است<ref>ر.ک: فصلنامه تخصصی شیعه‌شناسی، ش۸، ص۱۲۹ به بعد.</ref>. | ||
برابر گزارش‌ها مهم‌ترین تبعیضات [[اعمال]] شده بر شیعیان عربستان چنین است: | برابر گزارش‌ها مهم‌ترین تبعیضات [[اعمال]] شده بر شیعیان عربستان چنین است: | ||
۱. تبعیض [[دینی]] | ۱. تبعیض [[دینی]] | ||
# در سال ۱۹۲۷ علمای ارشد عربستان فتوایی به این شرح صادر کردند: «شیعیان [[حق]] ندارند اعمال دینی انحرافی‌شان را به جا آورند و اگر این [[تحریم]] را زیر پا بگذارند باید [[تبعید]] شوند و از | # در سال ۱۹۲۷ علمای ارشد عربستان فتوایی به این شرح صادر کردند: «شیعیان [[حق]] ندارند اعمال دینی انحرافی‌شان را به جا آورند و اگر این [[تحریم]] را زیر پا بگذارند باید [[تبعید]] شوند و از سرزمین «[[مسلمین]]» بیرون روند». این [[فتوا]] در سال ۱۹۹۱ توسط یکی از علمای ارشد عربستان به نام بن جبرین [[تأیید]] شد. | ||
# [[حوزه علمیه]] شیعیان پس از شانزده سال فعالیت در سال ۹۰ به تعطیلی کشیده شد. | # [[حوزه علمیه]] شیعیان پس از شانزده سال فعالیت در سال ۹۰ به تعطیلی کشیده شد. | ||
# حق ساخت اماکن دینی «[[مسجد]] و [[حسینیه]]» اختصاصی به شدت محدود است. | # حق ساخت اماکن دینی «[[مسجد]] و [[حسینیه]]» اختصاصی به شدت محدود است. | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۵: | ||
# شیعیان از تمام [[مشاغل]] مهم [[حکومتی]] ممنوع هستند؛ | # شیعیان از تمام [[مشاغل]] مهم [[حکومتی]] ممنوع هستند؛ | ||
# ورود به پنجاه درصد دانشگاه‌ها برای [[شیعیان]] ممنوع است؛ | # ورود به پنجاه درصد دانشگاه‌ها برای [[شیعیان]] ممنوع است؛ | ||
# ادای [[شهادت]] توسط شیعیان در | # ادای [[شهادت]] توسط شیعیان در دادگاه مردود است. شیعه و [[سنی]] در دادگاه از جایگاه مساوی برخوردار نیستند. ورود شیعیان به [[دستگاه قضایی]] واحد افسری، [[ارتش]] قوای [[امنیتی]] و گارد ملی ممنوع است. [[دولت]] [[عربستان]] حتی نام این استان شیعه نشین را به استان یا ایالت شرقی [[تغییر]] داده تا هویت فرهنگی این [[قوم]] را هم از آنها دریغ کرده باشد<ref>ر.ک: فصلنامه تخصصی شیعه‌شناسی، ش۸، ص۱۲۹-۱۳۹.</ref>. | ||
حقیقتاً با توجه به این فشارهای سخت و | حقیقتاً با توجه به این فشارهای سخت و کشتارهای دسته جمعی، بقای شیعه در [[جهان]]، آن هم با این [[فرهنگ]] [[قوی]] و جامع، داشتن دانشمندان بزرگ در تمام رشته‌های [[اسلامی]] با این [[قدرت]] [[رشد]] و نبوغ، از [[معجزات الهی]] است. | ||
امروزه شیعه علاوه بر کشورهای [[ایران]]، [[عراق]]، [[آذربایجان]]، [[بحرین]] و لبنان که [[اکثریت]] آنها از شیعیان [[اثنی عشریه]] هستند، در تمام کشورهای [[دنیا]]، [[اقلیت]] قابل ملاحظه‌ای از شیعیان حضوری پررنگ و اثرگذار دارند، به گونه‌ای که [[دشمنان]] از حضورشان [[احساس]] خطر کرده و می‌کنند. ادعای «مدّ الشیعه» و [[جنبش]] [[بیداری اسلامی]]، شاهدی روشن بر این مطلب است. | امروزه شیعه علاوه بر کشورهای [[ایران]]، [[عراق]]، [[آذربایجان]]، [[بحرین]] و لبنان که [[اکثریت]] آنها از شیعیان [[اثنی عشریه]] هستند، در تمام کشورهای [[دنیا]]، [[اقلیت]] قابل ملاحظه‌ای از شیعیان حضوری پررنگ و اثرگذار دارند، به گونه‌ای که [[دشمنان]] از حضورشان [[احساس]] خطر کرده و می‌کنند. ادعای «مدّ الشیعه» و [[جنبش]] [[بیداری اسلامی]]، شاهدی روشن بر این مطلب است. | ||
'''نکته ششم''': از دیگر [[دلایل]] قلت شیعیان در مقایسه با سایر [[مسلمانان]]، عدم معرفی صحیح [[مکتب تشیع]] به جهانیان است. از سویی | '''نکته ششم''': از دیگر [[دلایل]] قلت شیعیان در مقایسه با سایر [[مسلمانان]]، عدم معرفی صحیح [[مکتب تشیع]] به جهانیان است. از سویی حاکمان ناصالح و [[غاصب]] از [[تبلیغ]] آن ممانعت کرده‌اند؛ زیرا به خوبی فهمیدند که ادامه [[حیات]] آنان در گرو قلت و [[ضعف]] شیعه است و از سوی دیگر، با نسبت دادن اتهاماتی چون [[کفر]]، [[غلو]] و [[شرک]] یا نسبت دادن [[رافضی]] و خارجی به شیعیان، [[مردم]] [[مسلمان]] را از [[درک]] صحیح این [[مکتب]] اصیل اسلامی، دور نگه داشته‌اند و از سوی سوم، آنان اکثر مردم را نیز در [[جهل]] و بی‌خبری نسبت به [[حقایق]] و واقعیات نگه داشته و می‌دارند. | ||
امروزه با وجود آنکه [[ادیان]] ساختگی (چون | امروزه با وجود آنکه [[ادیان]] ساختگی (چون شیطان پرستی) به راحتی در [[کشورهای اسلامی]] برای تبلیغ [[آیین]] خود از [[آزادی]] عمل برخوردارند، از ورود کتاب‌های دانشمندان شیعه به مجامع [[علمی]] و [[دینی]] این کشورها ممانعت به عمل می‌آید و این در حالی است که اکثر کتاب‌های کتابخانه‌های [[شیعیان]] را کتاب‌های دانشمندان اهل سنت تشکیل می‌دهد. اینها مجموعه دلایلی است که می‌توان آنها را در قلت جمعیت شیعه نسبت به سایر [[مسلمانان]] دخیل دانست. | ||
'''نکته هفتم''': اگر [[غلبه]] و کثرت جمعیت ملاک | '''نکته هفتم''': اگر [[غلبه]] و کثرت جمعیت ملاک حقانیت باشد، آیا [[وهابیان]] این سخن منقول از [[پیامبر]]{{صل}} را می‌پذیرند که فرمود: {{متن حدیث|مَا اخْتَلَفَتْ أُمَّةٌ بَعْدَ نَبِيِّهَا إِلَّا ظَهَرَ أَهْلُ بَاطِلِهَا عَلَى أَهْلِ حَقِّهَا}}؛ هیچ امتی پس از پیامبرشان [[اختلاف]] نکردند، مگر آنکه [[اهل]] باطل‌شان بر اهل حق‌شان غالب شدند»<ref>المعجم الاوسط، ج۷، ص۳۷۰؛ الجامع الصغیر، ج۲، ص۴۸۱، ح۷۷۹۹.</ref>، حال به نظر وهابی‌ها از بین غالب و مغلوب، چه کسانی در این [[امت]] می‌توانند [[باطل]] باشند؟!<ref>[[مهدی رستم‌نژاد|رستم‌نژاد، مهدی]]، [[پاسخ به شبهات وهابیان علیه شیعه (کتاب)|پاسخ به شبهات وهابیان علیه شیعه]]، ص ۵۵-۶۴</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۱۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۰۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث شیعه است. شیعه از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: شیعه در لغت - شیعه در قرآن - شیعه در کلام اسلامی - شیعه در تاریخ اسلامی - شیعه در معارف مهدویت - شیعه در فقه سیاسی - شیعه در معارف و سیره حسینی - شیعه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
حقیقت شیعه به‌عنوان یکی از دو فرقه اصلی عالم اسلام مبتنی بر جهان‌بینی و ایدئولوژی خاص برگرفته از قرآن و معصومین(ع) در حوزه‌های مختلف است[۱].
معناشناسی
شیعه در لغت به معنای پیروان است و در اصطلاح، کسانی را گویند که به خلافت بلافصل حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) معتقدند. برای نخستین بار، پیامبر اسلام(ص) بود که پس از نزول آیه ۷ سوره بینه، پیروان علی بن ابی‌طالب را "شیعه" خواند و فرمود: "تو و شیعیانت، روز قیامت رستگار خواهید بود"[۲].[۳]
لفظ "شیعه" در قرآن به‌معنای پیرو آمده است[۴]: ﴿وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ﴾[۵]؛ همان‌گونه که در روایاتی از پیامبر(ص) نیز مراد از شیعه، علی(ع) و پیروان او بوده است[۶].
البته از نظر شیخ مفید معنای لغوی شیعه صرف پیرو نیست، بلکه پیرو همراه با گرایش درونی و دوستی همراه با اخلاص است. ایشان این قید را از آیه ﴿فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ﴾[۷] استفاده کرده است[۸]. از نگاه اصطلاحی، از نظر شیخ مفید شیعه با الف و لام و بدون هرگونه قید و پسوندی، پیروان علی(ع) در ولایت و امامت بلافصل او پس از پیامبر(ص) با نفی خلفای قبلی را گویند[۹]. البته درباره معنای اصطلاحی شیعه حداقل ده تعریف ارائه شده که وجه مشترک همه آنها باور به افضلیت و اولویت امام علی(ع) در امر امامت بر تمام صحابه است[۱۰].
از این‌رو شیعه در مفهوم شامل همه فرقه‌هایی میشود که به امامت بلافصل امام علی(ع) از جانب پیامبر(ص) معتقدند؛ زیرا شیعه کسی است که از امام منصوب به نام علی(ع) پیروی میکند[۱۱] که علاوه بر امامیه، زیدیه و اسماعیلیه را دربر می‌‌گیرد[۱۲].[۱۳]
شیعه دوازده امامی
شیعیان به فرقه‌هایی انشعاب یافته‌اند که از آن میان، شیعه امامیه یا اثنی عشریه ـ شیعه جعفری ـ پر شمارتر است. شیعیان امامیه معتقدند که پیامبر(ص) به صراحت، علی بن ابی طالب(ع) و یازده فرزند او را خلفای خویش خوانده است. بنابر آموزه‌های شیعی، امامان دوازده‌گانه بر مسلمانان به نیابت از پیامبر(ص) در امور دین و دنیا ولایت دارند. امامان معصوم(ع) به الهام الهی و علم لدنی و منزلتی آسمانی از دیگر انسان‌ها تمایز یافته‌اند و دوازدهمین تن از آنان زنده است و در غیبت به سر می‌برد و روزی ظهور میکند و جهان را سرشار از عدالت می‌سازد[۱۴].[۱۵]
اصول شیعی
متکلمان شیعه امامیه درباره شمار اصول دین به اختلاف افتاده‌اند. نظریه مشهور آن است که اصول دین، سه اصل است: توحید، نبوت و معاد و دو اصل عدل و امامت، اصول مذهب‌اند. بدین‌سان، ایمان به سه اصل نخست، شرط مسلمانی است و ایمان به دو اصل بعدی، شرط ورود به مذهب[۱۶].
ولایت علی(ع) و امامان معصوم پس از او، عصمت، بداء و رجعت از باورهای بنیادی شیعه امامیه است. فقه شیعه امامیه، بر چهار منبع استوار است: قرآن، سنت، عقل و اجماع. شیعه امامیه نیز در طول تاریخ فرقه‌هایی به خود یافته؛ اما این فرقه‌ها نتوانسته‌اند پیروان پرشماری برای خود بیابند و بدین روی، دوام و قوام نیافته و مورد توجه قرار نگرفته‌اند[۱۷].
اصولیون و اخباریون شیعی
در قرون اخیر دو گروه اخباری و اصولی میان علمای امامیه پدید آمدند. اخباریان ـ یا اهل حدیث ـ اجتهاد را برنمی‌تافتند و معتقد بودند برای استنباط احکام و آموزه‌های دینی باید تابع بی‌چون و چرای ظاهر روایات معصومین(ع) بود. در برابر، اصولیان بر آن بودند که در این راه لازم است از اجتهاد بهره جست و بر قرآن، سنت، عقل و اجماع تکیه کرد. سرانجام علمای اصولی در روزگار مرجعیت سید محمدباقر وحید بهبهانی بر اخباریان غلبه کردند و اندیشه اخباری‌گری سلطه خویش را بر مجامع علمی شیعه از دست داد[۱۸].[۱۹]
اندک بودن جمعیت شیعه و حقانیت
وهابیان ادعا می‌کنند: اگر مذهب شیعه حق است، پس چرا شیعیان بین مسلمانان در اقلیت به سر می‌برند و اکثریت مسلمانان را تشکیل نمی‌دهند؟!
پاسخ
در پاسخ به چند نکته اشاره میشود:
نکته نخست: بر اساس آموزه‌های قرآن، نه اکثریت نشانه حقانیت است و نه اقلیت نشانه باطل بودن حق و باطل دارای معیارهایی است که هیچ‌گاه اکثریت و اقلیت در آن نقشی نداشته و ندارد. چه بسیار چیزهای باطلی که مورد قبول اکثر مردم است و چه بسیار مسائل حقی که مورد قبول اکثر نیست! غلبه و پیروزی طرفداران حق، وعده‌ای است که تنها در آخر الزمان تحقق پیدا خواهد کرد[۲۰].
قرآن از پیامبرانی یاد میکند که دارای یارانی اندک بودند؛ در مقابل، اکثر مردم با آنان مخالفت می‌کردند. اساساً دینداران واقعی برابر نص قرآن در مقابل بی‌دینان از جمعیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار نیستند. قرآن می‌فرماید: ﴿وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ﴾[۲۱].
همچنین به پیامبر(ص) می‌فرماید: ﴿وَمَا أَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ﴾[۲۲]. برابر آیات قرآن، نوح(ع) پس از نهصد و پنجاه سال تلاش خستگی‌ناپذیر، تعداد اندکی به وی ایمان آورده بودند. قرآن می‌فرماید: ﴿وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِيلٌ﴾[۲۳].
همچنین قرآن دستور می‌دهد در مسیر حق، حتی اگر شده یک تنه قیام کند، این کار را انجام دهد و از مخالفت دیگران نهراسد: ﴿قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى﴾[۲۴]. از این آیه به خوبی استفاده میشود که تنها شدن در مسیر حق به معنی باطل بودن نیست.
بنابراین، کثرت جمعیت، لزوماً به معنی حقانیت آن مکتب نبوده و نیست، بلکه در اکثر موارد قضیه به عکس آن است. قرآن در داستان طالوت که سپاهیانش از حیث جمعیت، اندک بودند، با اشاره به این نکته می‌فرماید: ﴿كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ﴾[۲۵]. چنان که قرآن، کثرت جمعیت را دلیل بر پیروزی و غلبه هم نمی‌داند. بر اساس گزارش‌های تاریخی در جنگ حنین تعداد جمعیت مسلمانان تا دوازده هزار نفر می‌رسید که تا آن روز چنین جمعیتی سابقه نداشت به گونه‌ای که برخی از مسلمانان مغرورانه گفتند: «لَنْ نُغْلَبَ الْيَوْمَ»؛ «هیچ‌گاه با این همه جمعیت، شکست نخواهیم خورد»[۲۶]. ولی چیزی نگذشت که در مقابل دشمن پا به فرار گذاشتند تا جایی که به تعبیر قرآن، زمین با آن همه وسعتش برای آنان تنگ شد. قرآن با اشاره به این حقیقت می‌فرماید. ﴿وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ﴾[۲۷].
از سوی دیگر، قرآن درباره پیروی کردن از اکثریت به پیامبر اکرم(ص) هشدار داده، می‌فرماید: ﴿وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ﴾[۲۸]. بنابر این، این شبهه بر یک مبنای باطل پایه‌ریزی شده که کثرت را معیار حق قرار داده است، در حالی که چنین مبنایی به نص آیات قرآن، مبنای باطلی است که افراد با ایمان به آن تمسک نمی‌کنند.
نکته دوم: همان‌گونه که کثرت جمعیت الزاماً نشانه حقانیت نیست، رفتار چهره‌های متنفذ و رجال سرشناس نیز الزاماً دلیل بر حقانیت نیست. بر اساس اسناد تاریخی و روایی، فردی در جنگ جمل که حق و باطل را در چهره‌های سرشناس و متنفذ جست‌وجو می‌کرد، از امیرمؤمنان علی(ع) پرسید: آیا با طلحه و زبیر نبرد می‌کنی، در حالی که آنان از برجسته‌ترین اصحاب پیامبرند؟ امام در پاسخ فرمود: تو در اشتباهی! عظمت و بزرگی اشخاص، نشانه حق و باطل نیست، حق را بشناس تا اهل آن را بشناسی، باطل را بشناس، آنگاه اهل آن را خواهی شناخت[۲۹].
آنچه از این روایت و شبیه آن استفاده میشود، این است که حق با معیار خودش سنجیده میشود. معیارهایی چون سابقه، چهره‌های پرنفوذ، جمعیت، طبقه و امثال اینها هیچ دخالتی در شناخت حق نداشته و ندارند.
نکته سوم: از منظر علمی نیز خصیصه ذاتی حق و باطل اقتضا میکند اهل باطل نسبت به طرفداران حق، از اکثریت بیشتری برخوردار باشند؛ زیرا پیروی کردن از باطل مطابق خواسته شهوانی و امیال حیوانی است و از باب «إِنَّ النَّارَ حُفَّتْ بِالشَّهَوَاتِ»[۳۰]، هزینه چندانی لازم ندارد، حال آنکه پیروی کردن از حق از باب «إِنَّ الْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَكَارِهِ»[۳۱] حرکت در جهت خلاف شهوات و لذت‌طلبی است؛ از این رو سختی و دشواری دارد و از یاران کمتری برخوردار است. امیرمؤمنان علی(ع) در کلامی جامع با اشاره به این حقیقت می‌فرماید: «لَا تَسْتَوْحِشُوا فِي طَرِيقِ الْهُدَى لِقِلَّةِ أَهْلِهِ فَإِنَّ النَّاسَ اجْتَمَعُوا عَلَى مَائِدَةٍ شِبَعُهَا قَصِيرٌ وَ جُوعُهَا طَوِيلٌ»؛ «در راه هدایت به دلیل کم بودن اهلش نهراسید؛ زیرا مردم بر سفره‌ای اجماع کرده‌اند که سیری آن کوتاه و گرسنگی آن طولانی است»[۳۲].
در واقع امیر مؤمنان(ع) در این بیان، کم بودن تعداد مؤمنان را، دنیا‌طلبی اکثریت مردم می‌داند. قرآن با اشاره به همین واقعیت، کراهت داشتن اکثر مردم نسبت به حق را گوشزد کرده، می‌فرماید: ﴿وَأَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ﴾[۳۳] در جای دیگر می‌فرماید: ﴿إِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ﴾[۳۴].
نکته چهارم: اگر اکثریت ملاک حقانیت باشد، همین اشکال نسبت به سایر مذاهب اسلامی، غیرشیعه نیز وارد است؛ زیرا جمعیت مسلمانان (حدود یک میلیارد و نیم) نسبت به جمیعت هفت میلیاردی غیر مسلمان، از اقلیت برخوردارند. کشورهایی مانند چین یا هند با بیش از یک میلیارد و نیم جمعیت، انبوهی از انسان‌ها را در خود جا داده‌اند که اکثریت آنها بت‌پرست یا مادی‌گرا هستند، آیا هیچ مسلمانی به همین دلیل، آنها را حق و مذهب خود را باطل می‌داند؟! گذشته از اینها وهابیان که تنها خود را موحد و بقیه مسلمانان را مشرک می‌دانند، آیا نسبت به سایر مسلمانان در اکثریت به سر می‌برند؟!
نکته پنجم: از اینها گذشته، کثرت جمعیت سایر مسلمانان نسبت به شیعه، دارای عوامل مختلفی است که از مهم‌ترین آنها این است که اهل سنت همیشه در طول تاریخ از زمان سقیفه گرفته تا امروز از حمایت وسیع و بی‌دریغ حاکمان برخوردار بوده و هستند، حال آنکه برابر اسناد تاریخی، شیعه از ابتدا به عنوان گروهی مخالف نظام حاکم شناخته شده و به همین دلیل، نظام‌های سیاسی همواره برای سرکوب و ریشه‌کن کردن آنها دست به کشتار دسته جمعی زدند؛ حتی رهبران و امامان بزرگوار شیعه، از ستم حاکمان و زمامداران در امان نبوده‌اند. حادثه‌هایی چون کربلا، شهدای فخ، قلع و قمع شدن سادات و شیعیان توسط عمال بنی امیه و بنی عباس، بهترین گواه بر این ادعا است. صفحات تاریخ اسلام مالامال از گزارش‌های فاجعه‌آمیزی است که در آن قتل و کشتارهای بی‌رحمانه‌ای نسبت به شیعیان و علویان اتفاق افتاده است. کشتارهایی که گاه با سعایت وعاظ السلاطین با هتک نوامیس آنها به وقوع می‌پیوست.
سیاست سرکوب شیعیان به دست حکومت‌های ستمگر در طول تاریخ تا امروز ادامه داشته و خواهد داشت که به نمونه‌هایی اشاره میشود:
- سلطان محمود غزنوی پس از تسلط بر شرق خراسان، به ریشه‌کن کردن دو گروه شیعه و معتزله همت گماشت، چندان که آثار علمی و کتابخانه‌های آنان را از بین برد تا اثری از آنها باقی نماند[۳۵].
- صلاح الدین ایوبی، پس از خیانت به فاطمیان، تصمیم به قتل عام شیعه گرفت و بر گروه کثیری از شیعیان ستم روا داشت[۳۶].
- در دوران حکومت عثمانی، در زمان سلطان سلیم به دلیل فتوای یک فقیه حنفی به نام نوح، هفتاد هزار شیعه سر بریده شدند[۳۷].
- در دوران حکومت جزار در لبنان، در جبل عامل حمام خون به راه افتاد و نسل کشی وسیعی از شیعه صورت پذیرفت، به گونه‌ای که کتاب‌های آنان مدت‌ها به جای هیزم در تنور نانوایان می‌سوخت[۳۸].
امروز نیز اگر بخواهیم این واقعیت را لمس کنیم، کافی است به وضعیت شیعیان در کشورهایی چون عربستان، بحرین و کشورهای خلیج نیم نگاهی داشته باشیم. دکتر گراهام مولر و دکتر رند رحیم فرانکه - از استادان ادیان دانشگاه نیویورک ـ درباره وضعیت شیعیان عربستان در حال حاضر، در مقاله‌ای با عنوان «شیعیان عربستان، مسلمانان فراموش شده» می‌نویسند: «شیعیان عربستان پس از شیعیان عراق، بزرگ‌ترین جامعه شیعی عرب را در خلیج فارس تشکیل می‌دهند. مشارکت آنان در جامعه سنی از تمام شیعیان عرب کمتر است. آنها نه تنها از تبعیض در عمل، بلکه از تبعیض‌های قانونی رنج می‌برند، هرگونه اظهار علنی هویت شیعی به شدت و مکرر سرکوب شده است، شیعیان عربستان حقیقتاً مسلمانان فراموش شده‌اند»[۳۹].
بسیاری از شیعیان آنجا مذهب خود را مخفی نگه می‌دارند و حتی جرئت اظهار مکتب خویش را ندارند. شیعیان این خطه از سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۸۵ تحت سلطه مستقیم خاندان بن جیلویی قرار داشتند که حاکمان محلی بودند و به حکم خاندان سلطنتی حکم می‌راندند. در گزارش حقوق بشر که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد، این خاندان، بی‌رحم و ظالم توصیف شده و مشخصه بارز آنها نفرت از شیعیان است[۴۰].
برابر گزارش‌ها مهم‌ترین تبعیضات اعمال شده بر شیعیان عربستان چنین است:
۱. تبعیض دینی
- در سال ۱۹۲۷ علمای ارشد عربستان فتوایی به این شرح صادر کردند: «شیعیان حق ندارند اعمال دینی انحرافی‌شان را به جا آورند و اگر این تحریم را زیر پا بگذارند باید تبعید شوند و از سرزمین «مسلمین» بیرون روند». این فتوا در سال ۱۹۹۱ توسط یکی از علمای ارشد عربستان به نام بن جبرین تأیید شد.
- حوزه علمیه شیعیان پس از شانزده سال فعالیت در سال ۹۰ به تعطیلی کشیده شد.
- حق ساخت اماکن دینی «مسجد و حسینیه» اختصاصی به شدت محدود است.
- حق انتشار هیچ کتاب دینی را ندارند.
۲. تبعیض فرهنگی
- انتشار کتاب‌ها، سرودها و نوارهای شیعی ممنوع است؛
- ا ستفاده از برخی نام‌های شیعی ممنوع است؛
- کتاب‌های تاریخی فرهنگی مربوط به جامعه شیعی ممنوع است.
۳. تبعیض قانونی
- شیعیان از تمام مشاغل مهم حکومتی ممنوع هستند؛
- ورود به پنجاه درصد دانشگاه‌ها برای شیعیان ممنوع است؛
- ادای شهادت توسط شیعیان در دادگاه مردود است. شیعه و سنی در دادگاه از جایگاه مساوی برخوردار نیستند. ورود شیعیان به دستگاه قضایی واحد افسری، ارتش قوای امنیتی و گارد ملی ممنوع است. دولت عربستان حتی نام این استان شیعه نشین را به استان یا ایالت شرقی تغییر داده تا هویت فرهنگی این قوم را هم از آنها دریغ کرده باشد[۴۱].
حقیقتاً با توجه به این فشارهای سخت و کشتارهای دسته جمعی، بقای شیعه در جهان، آن هم با این فرهنگ قوی و جامع، داشتن دانشمندان بزرگ در تمام رشته‌های اسلامی با این قدرت رشد و نبوغ، از معجزات الهی است.
امروزه شیعه علاوه بر کشورهای ایران، عراق، آذربایجان، بحرین و لبنان که اکثریت آنها از شیعیان اثنی عشریه هستند، در تمام کشورهای دنیا، اقلیت قابل ملاحظه‌ای از شیعیان حضوری پررنگ و اثرگذار دارند، به گونه‌ای که دشمنان از حضورشان احساس خطر کرده و می‌کنند. ادعای «مدّ الشیعه» و جنبش بیداری اسلامی، شاهدی روشن بر این مطلب است.
نکته ششم: از دیگر دلایل قلت شیعیان در مقایسه با سایر مسلمانان، عدم معرفی صحیح مکتب تشیع به جهانیان است. از سویی حاکمان ناصالح و غاصب از تبلیغ آن ممانعت کرده‌اند؛ زیرا به خوبی فهمیدند که ادامه حیات آنان در گرو قلت و ضعف شیعه است و از سوی دیگر، با نسبت دادن اتهاماتی چون کفر، غلو و شرک یا نسبت دادن رافضی و خارجی به شیعیان، مردم مسلمان را از درک صحیح این مکتب اصیل اسلامی، دور نگه داشته‌اند و از سوی سوم، آنان اکثر مردم را نیز در جهل و بی‌خبری نسبت به حقایق و واقعیات نگه داشته و می‌دارند.
امروزه با وجود آنکه ادیان ساختگی (چون شیطان پرستی) به راحتی در کشورهای اسلامی برای تبلیغ آیین خود از آزادی عمل برخوردارند، از ورود کتاب‌های دانشمندان شیعه به مجامع علمی و دینی این کشورها ممانعت به عمل می‌آید و این در حالی است که اکثر کتاب‌های کتابخانه‌های شیعیان را کتاب‌های دانشمندان اهل سنت تشکیل می‌دهد. اینها مجموعه دلایلی است که می‌توان آنها را در قلت جمعیت شیعه نسبت به سایر مسلمانان دخیل دانست.
نکته هفتم: اگر غلبه و کثرت جمعیت ملاک حقانیت باشد، آیا وهابیان این سخن منقول از پیامبر(ص) را می‌پذیرند که فرمود: «مَا اخْتَلَفَتْ أُمَّةٌ بَعْدَ نَبِيِّهَا إِلَّا ظَهَرَ أَهْلُ بَاطِلِهَا عَلَى أَهْلِ حَقِّهَا»؛ هیچ امتی پس از پیامبرشان اختلاف نکردند، مگر آنکه اهل باطل‌شان بر اهل حق‌شان غالب شدند»[۴۲]، حال به نظر وهابی‌ها از بین غالب و مغلوب، چه کسانی در این امت می‌توانند باطل باشند؟![۴۳].
منابع
پانویس
- ↑ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۱۷.
- ↑ البرهان فی تفسیر القرآن، ۴/ ۴۹۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۳۱۷.
- ↑ در قرآن ۱۱۲ بار لفظ شیعه و مشتقات آن به‌کار رفته که همه به همان معنای لغوی است.
- ↑ «و از پیروان وی ابراهیم بود» سوره صافات، آیه ۸۳.
- ↑ نوبختی، فرق الشیعه، ص۱۸؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۸، ص۵۸۹؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۴۱.
- ↑ «آنکه از گروه (خود) او بود در برابر آنکه از دشمنانش بود از وی یاری خواست» سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ مفید، اوائل المقالات، ص۱.
- ↑ مفید، اوائل المقالات، ص۲.
- ↑ بنگرید به: مرکز مدیریت حوزه، آشنایی با فرق تشیع، ص۲۲-۲۴.
- ↑ اشعری، مقالات الاسلامیین، ج۱، ص۵.
- ↑ یکی از جامع‌ترین منابع در این‌باره، کتاب شیعه در اسلام علامه طباطبایی می‌‌باشد که جهت مطالعه بیشتر به آن مراجعه شود.
- ↑ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص۳۱۷ ـ ۳۱۸.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۹/ ۲۸۵.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۳۱۷.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۹/ ۲۸۵.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۳۱۷ ـ ۳۱۸.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۴/ ۲۷۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۳۱۸.
- ↑ ر.ک: توبه، آیه ۳۳.
- ↑ «هر چه می‌خواست از محراب‌ها و تندیس‌ها و کاسه‌های بزرگ حوض‌مانند و دیگ‌های استوار (جابه‌جا ناشدنی) برای او می‌ساختند؛ ای خاندان داوود! سپاس گزارید! و اندکی از بندگان من سپاسگزارند» سوره سبأ، آیه ۱۳.
- ↑ «و بیشتر مردم مؤمن نیستند گرچه تو آزمند باشی» سوره یوسف، آیه ۱۰۳.
- ↑ «(این بود) تا آنگاه که فرمان ما در رسید و (آب از) تنور فرا جوشید گفتیم در آن از هر گونه‌ای دو تا (نر و ماده) بردار و (نیز) خانواده‌ات را- جز آن کس که درباره وی از پیش سخن رفته است- و (نیز) هر کس را که ایمان آورده است و جز اندکی همراه وی ایمان نیاورده بودند» سوره هود، آیه ۴۰.
- ↑ «بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید سپس بیندیشید، در همنشین شما دیوانگی نیست؛ او برای شما جز بیم‌دهنده‌ای پیش از (رسیدن) عذابی سخت نیست» سوره سبأ، آیه ۴۶.
- ↑ «بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است» سوره بقره، آیه ۲۴۹.
- ↑ البدایة و النهایة، ج۴، ص۳۶۹.
- ↑ «بی‌گمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز (جنگ) «حنین» شما را یاری کرده است؛ هنگامی که فزونیتان شما را به غرور واداشت اما هیچ سودی برای شما نداشت و زمین با گستردگیش بر شما تنگ شد سپس با پشت کردن (به دشمن) واپس گریختید» سوره توبه، آیه ۲۵.
- ↑ «و اگر از بیشتر کسان روی زمین پیروی کنی تو را از راه خداوند به گمراهی می‌کشانند؛ جز پندار را پی نمی‌گیرند و آنان جز نادرست برآورد نمی‌کنند» سوره انعام، آیه ۱۱۶.
- ↑ الامالی، طوسی، ص۱۳۴: «إِنَّ الْحَقَّ وَ الْبَاطِلَ لَا يُعْرَفَانِ بِالنَّاسِ، وَ لَكِنْ اعْرِفِ الْحَقَّ بِاتِّبَاعِ مَنِ اتَّبَعَهُ، وَ الْبَاطِلَ بِاجْتِنَابِ مَنِ اجْتَنَبَهُ»؛ در عبارتی دیگر آمده است: «فَإِنَّكَ امْرُؤٌ مَلْبُوسٌ عَلَيْكَ- إِنَّ دِينَ اللَّهِ لَا يُعْرَفُ بِالرِّجَالِ بَلْ بِآيَةِ الْحَقِّ فَاعْرِفِ الْحَقَّ تَعْرِفْ أَهْلَهُ».
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۰۱.
- ↑ «یا می‌گویند که جنونی دارد؛ (نادرست می‌گویند) بلکه او حقّ را برای آنان آورده است و بیشتر آنان حق ناپسندند» سوره مؤمنون، آیه ۷۰.
- ↑ «و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند» سوره مائده، آیه ۴۹.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۹۶.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۱، ص۳۰.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۱، ص۳۰.
- ↑ دائرة المعارف اللبنانیة، شرح حال ابراهیم یحیی.
- ↑ درآمدی بر شیعه‌شناسی، ص۱۰۵-۱۱۸.
- ↑ ر.ک: فصلنامه تخصصی شیعه‌شناسی، ش۸، ص۱۲۹ به بعد.
- ↑ ر.ک: فصلنامه تخصصی شیعه‌شناسی، ش۸، ص۱۲۹-۱۳۹.
- ↑ المعجم الاوسط، ج۷، ص۳۷۰؛ الجامع الصغیر، ج۲، ص۴۸۱، ح۷۷۹۹.
- ↑ رستم‌نژاد، مهدی، پاسخ به شبهات وهابیان علیه شیعه، ص ۵۵-۶۴