ایثار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==نمونه‌هایی از ایثار در [[فرهنگ]] [[اسلام]]== | ==نمونه‌هایی از ایثار در [[فرهنگ]] [[اسلام]]== | ||
[[امام علی]]{{ع}} که در بستر [[پیامبر]] خوابید، [[مسلمانان]] یثرب که [[مهاجران]] [[مکه]] را در خانه‌های خود جا دادند، [[اصحاب امام حسین]]{{ع}} که [[جان]] خود را در [[کربلا]] فدای [[امام]] خود کردند، [[حضرت]] اباالفضل که وارد [[فرات]] شد و با آنکه تشنه بود، به خاطر [[تشنگی]] [[امام]] و دیگران [[آب]] ننوشید، همه نمونه‌هایی از | [[امام علی]]{{ع}} که در بستر [[پیامبر]] خوابید، [[مسلمانان]] یثرب که [[مهاجران]] [[مکه]] را در خانه‌های خود جا دادند، [[اصحاب امام حسین]]{{ع}} که [[جان]] خود را در [[کربلا]] فدای [[امام]] خود کردند، [[حضرت]] اباالفضل که وارد [[فرات]] شد و با آنکه تشنه بود، به خاطر [[تشنگی]] [[امام]] و دیگران [[آب]] ننوشید، همه نمونه‌هایی از ایثار است که در [[قرآن]] و [[تاریخ]] آمده است. | ||
همه کسانی که حاضر می‌شوند [[زندگی]] و [[سلامتی]] و [[آسایش]] و [[فرزند]] و [[جان]] و [[مال]] خود را در [[راه خدا]] و [[اسلام]] [[فدا]] کنند، اهل | همه کسانی که حاضر می‌شوند [[زندگی]] و [[سلامتی]] و [[آسایش]] و [[فرزند]] و [[جان]] و [[مال]] خود را در [[راه خدا]] و [[اسلام]] [[فدا]] کنند، اهل ایثار و [[شایسته]] تقدیر و احترام‌اند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۳۹-۴۰.</ref>. | ||
شخصی می‌گوید در یکی از جنگ‌های [[اسلامی]]، از میان مجروحین عبور می‌کردم، [[آدمی]] را دیدم که افتاده و لحظات آخرش را طی می‌کند و مجروح چون معمولاً [[خون]] زیاد از بدنش می‌آید، بیشتر [[تشنه]] می‌شود. می‌گوید من فوراً فهمیدم این شخص به آب احتیاج دارد. رفتم یک ظرف آب آوردم که به او بدهم، اشاره کرد آن برادرم مثل من تشنه است آب را به او بدهید. رفتم سراغ او، او هم اشاره کرد به یک نفر دیگر که آب را به او بدهید، رفتم سراغ او (بعضی نوشته‌اند سه نفر بوده‌اند و بعضی نوشته‌اند ده نفر)، تا سراغ آخری رفتم دیدم تمام کرده است، برگشتم به ما قبل آخر دیدم او هم تمام کرده، ما قبل او هم تمام کرده، به اوّلی که رسیدم دیدم او هم تمام کرده است. بالاخره موفّق نشدم به یک نفر از اینها آب بدهم، چون به سراغ هر کدام که رفتم گفت برو به سراغ دیگری. این را می‌گویند | شخصی می‌گوید در یکی از جنگ‌های [[اسلامی]]، از میان مجروحین عبور می‌کردم، [[آدمی]] را دیدم که افتاده و لحظات آخرش را طی می‌کند و مجروح چون معمولاً [[خون]] زیاد از بدنش می‌آید، بیشتر [[تشنه]] می‌شود. می‌گوید من فوراً فهمیدم این شخص به آب احتیاج دارد. رفتم یک ظرف آب آوردم که به او بدهم، اشاره کرد آن برادرم مثل من تشنه است آب را به او بدهید. رفتم سراغ او، او هم اشاره کرد به یک نفر دیگر که آب را به او بدهید، رفتم سراغ او (بعضی نوشته‌اند سه نفر بوده‌اند و بعضی نوشته‌اند ده نفر)، تا سراغ آخری رفتم دیدم تمام کرده است، برگشتم به ما قبل آخر دیدم او هم تمام کرده، ما قبل او هم تمام کرده، به اوّلی که رسیدم دیدم او هم تمام کرده است. بالاخره موفّق نشدم به یک نفر از اینها آب بدهم، چون به سراغ هر کدام که رفتم گفت برو به سراغ دیگری. این را می‌گویند ایثار که یکی از باشکوه‌ترین تجلیّات [[عاطفی]] [[روح انسان]] است<ref>حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۰۳.</ref>.<ref> [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۱۷۶.</ref> | ||
==[[ایثار اهل بیت]]== | ==[[ایثار اهل بیت]]== | ||
نسخهٔ ۱۵ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۰۱
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ایثار (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
معناشناسی
ایثار اصل قرآنی است و در لغت به‌معنای دیگری را بر خود مقدم داشتن و گذشتن از مال و جان در راه دیگری است[۱]. ایثار یکی از صفات شایسته و ارزش‌های اخلاقی و از باشکوه‌ترین مظاهر انسانیت است[۲].
ایثار در قرآن
مشتقات ایثار در شش آیه از شش سوره قرآن به شرح زیر آمده است: ﴿آثَرَكَ اللَّهُ﴾ در آیه ۹۱ سوره یوسف، ﴿لَنْ نُؤْثِرَكَ﴾، در آیه ۷۲ سوره طه، ﴿يُؤْثِرُونَ﴾ در آیه ۹ سوره حشر، «ی» در آیه ۲۴ سوره مدثر، ﴿آثَرَ﴾ در آیه ۳۸ سوره نازعات، و ﴿تُؤْثِرُونَ﴾ در آیه ۱۶ سوره اعلی[۳].
ایثار مقام انسانی فوق‌العاده باشکوهی است و قرآن آنرا ستایش کرده و از کسانی که دیگران را بر خود مقدم می‌دارند، هر چند خودشان نیاز دارند، به عنوان ایثارگر ستایش کرده است: ﴿وَالَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۴].[۵]
نمونه‌هایی از ایثار در فرهنگ اسلام
امام علی(ع) که در بستر پیامبر خوابید، مسلمانان یثرب که مهاجران مکه را در خانه‌های خود جا دادند، اصحاب امام حسین(ع) که جان خود را در کربلا فدای امام خود کردند، حضرت اباالفضل که وارد فرات شد و با آنکه تشنه بود، به خاطر تشنگی امام و دیگران آب ننوشید، همه نمونه‌هایی از ایثار است که در قرآن و تاریخ آمده است.
همه کسانی که حاضر می‌شوند زندگی و سلامتی و آسایش و فرزند و جان و مال خود را در راه خدا و اسلام فدا کنند، اهل ایثار و شایسته تقدیر و احترام‌اند[۶].
شخصی می‌گوید در یکی از جنگ‌های اسلامی، از میان مجروحین عبور می‌کردم، آدمی را دیدم که افتاده و لحظات آخرش را طی می‌کند و مجروح چون معمولاً خون زیاد از بدنش می‌آید، بیشتر تشنه می‌شود. می‌گوید من فوراً فهمیدم این شخص به آب احتیاج دارد. رفتم یک ظرف آب آوردم که به او بدهم، اشاره کرد آن برادرم مثل من تشنه است آب را به او بدهید. رفتم سراغ او، او هم اشاره کرد به یک نفر دیگر که آب را به او بدهید، رفتم سراغ او (بعضی نوشته‌اند سه نفر بوده‌اند و بعضی نوشته‌اند ده نفر)، تا سراغ آخری رفتم دیدم تمام کرده است، برگشتم به ما قبل آخر دیدم او هم تمام کرده، ما قبل او هم تمام کرده، به اوّلی که رسیدم دیدم او هم تمام کرده است. بالاخره موفّق نشدم به یک نفر از اینها آب بدهم، چون به سراغ هر کدام که رفتم گفت برو به سراغ دیگری. این را می‌گویند ایثار که یکی از باشکوه‌ترین تجلیّات عاطفی روح انسان است[۷].[۸]
ایثار اهل بیت
بر پایه احادیثی که در منابع شیعه و سنی آمده است[۹]، امیرمؤمنان(ع) و فاطمه زهرا(س) به همراه فضّه با نذر سه روز روزه، شفای امام حسن و امام حسین(ع) را از خدا طلبیدند و پس از اندکی خواسته خود را برآورده دیدند. به شکرانه این بهبودی، هر ۵ تن لب از طعام فرو بستند و در روزگاری که گویا خشک سالی و قحطی سفره اهل‌بیت را خالی‌تر از همیشه ساخته بود[۱۰]، روز را به شب رساندند. در آن زمان فاطمه زهرا(س) برای همسایه یهودی کاری را با ریسیدن پشم انجام می‌دهد که اجرت آن، سه پیمانه جو بود و می‌توانست برای افطار استفاده شود؛ اما تقدیر و آزمون الهی سرنوشت دیگری را رقم زد. هنوز لقمه‌ای از گلویی فرونرفته بود که مسکینی آمد و طعامی طلبید و در گشاده دستی هر ۵ تن را با یکدیگر برابر دید. روز بعد یتیمی از راه رسید و روز سوم اسیری که هر کدام ۵ قرض نان را به همراه بردند و سفره اهل‌بیت را خالی و ایثارشان را پُر آوازه ساختند: ﴿وَالَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۱۱].[۱۲] سرانجام، جبرئیل از سوی خداوند چنین هدیه آورد: ﴿وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا﴾[۱۳] و از انگیزه این اطعام و بی اعتنایی اهل‌بیت به پاداش و ستایش مردمان چنین خبر داد: ﴿إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا﴾[۱۴].
برخی گفته‌اند: سوره هل اتی مکی است[۱۵] و ازدواج امام علی(ع) و فاطمه(س) و تولد امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در مدینه روی داده است، از این‌رو نمی‌توان انطباق آیات یاد شده را بر اهل‌بیت(ع) پذیرفت؛ ولی همان‌گونه که بسیاری از دانشمندان اهل سنت تأکید کرده‌اند در مکی یا مدنی بودن سوره هل اتی بین صاحب نظران اختلاف است[۱۶]، افزون بر اینکه شمار کسانی که همه سوره یا آیات یاد شده را مدنی می‌دانند ـ حتی در میان اهل سنت ـ بسیار بیشتر از کسانی است که مکی بودن آنرا ترجیح داده‌اند[۱۷]. از سوی دیگر، سوره‌هایی وجود دارد که مکی نامیده می‌شوند، در حالی که برخی از آیات آنها ـ به اتفاق مفسران ـ در مدینه نازل شده است و به طور کلی، سوره‌ای که اولین آیاتش در مکه فرود آمده است، هر چند آیات دیگری در مدینه به آن ضمیمه شده باشد، مکی نام می‌گیرد[۱۸].[۱۹]
منابع
محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن
زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر
یوسفیان، حسن، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵،
پانویس
- ↑ مفردات، ص۵؛ مجمع البحرین، ص۲۲۷؛ فرهنگ عمید، ص۲۱۲.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۳۹-۴۰؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۷۶؛ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۲۴۰.
- ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۲۳۹.
- ↑ «و (نیز برای) کسانی است که پیش از (آمدن) مهاجران ، در خانه (های مدینه) و (پایگاه) ایمان، جای داشته‌اند؛ کسانی را که به سوی آنان هجرت کرده‌اند، دوست می‌دارند و در دل به آنچه به مهاجران داده‌اند، چشمداشتی ندارند و (آنان را) بر خویش برمی‌گزینند هر چند خود نیازمند باشند. و کسانی که از آزمندی جان خویش در امانند، رستگارند» سوره حشر، آیه ۹.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۳۹-۴۰؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۷۶.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۳۹-۴۰.
- ↑ حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۰۳.
- ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۷۶.
- ↑ الکشاف، ج۴، ص۶۷۰؛ روح‌المعانی، مج۱۶، ج۲۹، ص۲۶۹، ۲۷۱.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۵، ص۲۴۳.
- ↑ «و كسانى كه پيش از آمدن مهاجران در ديار خود بوده اند و ايمان آورده اند، آنهايى را كه به سويشان مهاجرت كرده اند دوست مى دارند. و از آنچه مهاجران را داده مى شود در دل احساس حسد نمى كنند، و ديگران را بر خويش ترجيح مى دهند هر چند خود نيازمند باشند و آنان كه از بخل خويش در امان مانده باشند رستگارانند.» سوره حشر، آیه ۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۵، ص۲۴۳.
- ↑ «و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.
- ↑ «(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.
- ↑ منهاج‌السنه، ج۲، ص۱۱۷.
- ↑ روح المعانی، مج۱۶، ج۲۹، ص۲۵۸.
- ↑ تفسیرالخازن، ج۴، ص۳۳۷؛ الغدیر، ج۳، ص۱۶۹ـ۱۷۱.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۵، ص۲۵۶؛ المیزان، ج۲۰، ص۱۳۱.
- ↑ ر.ک. یوسفیان، حسن، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۸۵.