ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی در تراجم و رجال - ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی در تاریخ اسلامی

مقدمه

از راویان امام رضا(ع). برخی از رجالیون شیعه ابراهیم بن ابی محمود خراسانی را فردی مورد اعتماد، ثقه^[۱] و از اصحاب و راویان امام رضا(ع) دانسته‌اند^[۲]. او از محدثان و علمای امامی^[۳] و از موالی^[۴]، یعنی غیر عرب خالص^[۵] است. بر اساس آنچه از روایات بر می‌آید، ابراهیم از راویان و یاران امام کاظم(ع)^[۶]، امام رضا(ع) و امام جواد(ع)^[۷] بود، هر چند بیشتر به عنوان صحابی امام کاظم(ع) مطرح است^[۸]، چون دوران حیات علمی و مذهبی خود را با آن حضرت سپری کرده است. او بنا به گفته کشی فردی نابینا بود و حدیثی از ابوجعفر، امام جواد(ع) روایت کرده که بر اساس آن روایت، آن حضرت و امام رضا(ع) برای او، رفتن به بهشت را دعا کردند و حتی آمده است که امام جواد(ع) همچنین بهشت را برایش ضمانت نموده است^[۹].

افرادی چون ابراهیم بن هاشم کوفی قمی^[۱۰]، حسین بن سعید، عبدالعظیم بن عبدالله حسنی، علی بن اسباط^[۱۱]، حسن بن احمد مالکی و حسن بن موسی خشاب از وی روایت کرده‌اند^[۱۲]. همچنین وی کتابی در ۲۵ ورقه دارد که احمد بن محمد بن عیسی از وی روایت کرده^[۱۳] و ابن‌شهر آشوب عنوان آن را مسائل (رسائل) بیان کرده است^[۱۴]؛ کتابی حدیثی که با چند واسطه از ابراهیم بن ابی محمود روایت شده است^[۱۵]. خویی روایات وی را بیش از ۳۲ مورد^[۱۶] در کتب اربعه شیعه می‌داند که از این شمار، سی حدیث را از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) و باقی را از علی بن یقطین نقل کرده است^[۱۷].

درباره ابراهیم این نکته مطرح است که آیا وی با ابراهیم بن محمد که از موالی خراسان و دارای کنیه ابو محمود است^[۱۸]، تفاوت دارد یا یکی است؟ از آن رو که نام هر دو یکی است، هر دو از موالی و از اصحاب امام رضا(ع) می‌باشند و منافاتی بین کنیه و اسم آنان نیز وجود ندارد. برخی با این بیان که اولاً شیخ طوسی ابراهیم بن ابی محمود را از اصحاب امام کاظم(ع)^[۱۹] و امام رضا(ع)^[۲۰] می‌داند، در حالی که ابراهیم بن محمد خراسانی را صرفاً از اصحاب امام رضا(ع) معرفی می‌کند^[۲۱] و در ثانی، برای ابن ابی محمود کتاب الرسائل ذکر شده، ولی ابن‌محمد چنین کتابی ندارد، احتمال یکی بودن این دو را چندان استوار ندانسته و بر تمایز آن دو روی می‌کنند^[۲۲]. البته زندگینامه ابراهیم بن ابی محمود چندان روشن نیست، به همین سبب فردی مجهول الحال دانسته شده است^[۲۳]. به هر حال، وی علاوه بر مصاحبت با امام کاظم(ع) (۱۴۸-۱۸۳ق)، با امام جواد(ع) (۲۰۳۔ ۲۲۰ق) نیز همزمانی داشته و گویا در اوایل امامت آن حضرت در گذشته باشد، چون جز یک روایت که از آن حضرت نقل کرده، دیگر هیچ خبری از او در متون یافت نمی‌شود.^[۲۴].^[۲۵]

جستارهای وابسته

منابع

مقدسی، زهرا، مقاله «ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی»، دانشنامه امام رضا ج۱

اصحاب امام رضا (ع)

پانویس

↑ رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۳۹؛ فائق المقال، ص۷۸.
↑ رجال النجاشی، ص۲۵؛ خلاصة الأقوال، ص۳.
↑ سبل الرشاد، ص۳۳؛ معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۱۰.
↑ کتاب الرجال، برقی، ص۵۲.
↑ سبل الرشاد، ص۳۳؛ معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۱۰.
↑ کتاب الرجال، برقی، ص۵۲؛ اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷؛ نقد الرجال، ج۱، ص۵۳.
↑ اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷.
↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۱۰.
↑ اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷.
↑ الفوائد الرجالیة، ج۱، ص۴۳۹.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۱.
↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۱۰۹؛ العندبیل، ص۵.
↑ رجال النجاشی، ص۲۵؛ اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۲.
↑ معالم العلماء، ص۷.
↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۳۰۴.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۱.
↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۳۴-۳۵.
↑ سیرة الإمام الجواد(ع)، ج۱، ص۱۲.
↑ رجال الطوسی، ص۳۳۲.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۱.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۳.
↑ تنقیح المقال، ج۴، ص۳۵۲، پاورقی.
↑ تنقیح المقال، ج۴، ص۳۵۲، پاورقی.
↑ منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۸ش؛ أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق، تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمد حسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۳ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال رجال العلامة الحلی)، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، مکتبة الرضی، دوم، ۱۴۰۲ق؛ دایرة المعارف تشیع، زیر نظر: احمد حاج سید جوادی (معاصر) - کامران فانی (معاصر) - بهاء الدین خرمشاهی (معاصر)، تهران، سعید محبی، دوم، ۱۳۷۲ش، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ سبل الرشاد إلی أصحاب الإمام الجواد، عبدالحسین بن علی اصغر شبستری (معاصر)، قم، المکتبة التاریخیة المختصة، اول، ۱۴۲۱ق، سیرة الإمام الجواد، حسین شاکری، قم، مؤلف، اول، ۱۴۱۹ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ العندیل فی تمییز الصحیح من العلیل، سید محمد حسین رضوی کاشانی، تهران، بینا، اول، ۱۳۸۵ق، فائق المقال فی الحدیث و الرجال، احمد بن عبدالرضا بصری (۱۰۸۵ق)، تحقیق: غلام حسین قیصریه‌ها، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۲ق، الفوائد الرجالیة، سیدمحمدمهدی بن مرتضی بحر العلوم (۱۲۱۲ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم - سید حسین بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، اول، ۱۳۶۳ ش؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ کتاب الرجال، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق؛ معالم العلماء، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن شهر آشوب (۵۸۸ق)، تصحیح: سید محمدصادق بحر العلوم، نجف، المطبعة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۰ق؛ معجم المؤلفین، عمر بن رضا کحاله (۱۴۰۸ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مدینة العلم، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسة الإمام الصادق، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.
↑ مقدسی، زهرا، مقاله «ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی»، دانشنامه امام رضا ص ۳۳۴.

[1] رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۳۹؛ فائق المقال، ص۷۸.

[2] رجال النجاشی، ص۲۵؛ خلاصة الأقوال، ص۳.

[3] سبل الرشاد، ص۳۳؛ معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۱۰.

[4] کتاب الرجال، برقی، ص۵۲.

[5] سبل الرشاد، ص۳۳؛ معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۱۰.

[6] کتاب الرجال، برقی، ص۵۲؛ اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷؛ نقد الرجال، ج۱، ص۵۳.

[7] اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷.

[8] لسان المیزان، ج۲، ص۱۱۰.

[9] اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷.

[10] الفوائد الرجالیة، ج۱، ص۴۳۹.

[11] معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۱.

[12] أعیان الشیعة، ج۲، ص۱۰۹؛ العندبیل، ص۵.

[13] رجال النجاشی، ص۲۵؛ اختیار معرفة الرجال، ص۵۶۷؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۲.

[14] معالم العلماء، ص۷.

[15] الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۳۰۴.

[16] معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۱.

[17] موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۳۴-۳۵.

[18] سیرة الإمام الجواد(ع)، ج۱، ص۱۲.

[19] رجال الطوسی، ص۳۳۲.

[20] رجال الطوسی، ص۳۵۱.

[21] رجال الطوسی، ص۳۵۳.

[22] تنقیح المقال، ج۴، ص۳۵۲، پاورقی.

[23] تنقیح المقال، ج۴، ص۳۵۲، پاورقی.

[24] منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۸ش؛ أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق، تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمد حسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۳ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال رجال العلامة الحلی)، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، مکتبة الرضی، دوم، ۱۴۰۲ق؛ دایرة المعارف تشیع، زیر نظر: احمد حاج سید جوادی (معاصر) - کامران فانی (معاصر) - بهاء الدین خرمشاهی (معاصر)، تهران، سعید محبی، دوم، ۱۳۷۲ش، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ سبل الرشاد إلی أصحاب الإمام الجواد، عبدالحسین بن علی اصغر شبستری (معاصر)، قم، المکتبة التاریخیة المختصة، اول، ۱۴۲۱ق، سیرة الإمام الجواد، حسین شاکری، قم، مؤلف، اول، ۱۴۱۹ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ العندیل فی تمییز الصحیح من العلیل، سید محمد حسین رضوی کاشانی، تهران، بینا، اول، ۱۳۸۵ق، فائق المقال فی الحدیث و الرجال، احمد بن عبدالرضا بصری (۱۰۸۵ق)، تحقیق: غلام حسین قیصریه‌ها، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۲ق، الفوائد الرجالیة، سیدمحمدمهدی بن مرتضی بحر العلوم (۱۲۱۲ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم - سید حسین بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، اول، ۱۳۶۳ ش؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ کتاب الرجال، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق؛ معالم العلماء، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن شهر آشوب (۵۸۸ق)، تصحیح: سید محمدصادق بحر العلوم، نجف، المطبعة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۰ق؛ معجم المؤلفین، عمر بن رضا کحاله (۱۴۰۸ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مدینة العلم، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسة الإمام الصادق، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.

[25] مقدسی، زهرا، مقاله «ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی»، دانشنامه امام رضا ص ۳۳۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]