بنی مرثد بن جشم بن حاشد

این مدخل زیرشاخهٔ بحث بنی حاشد بن همدان است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

نسب بنی مرثد

بنی مرثد از قحطانی ها و از شاخه‌های بنی حاشد بن همدان هستند که نسب از مرثد بن جشم بن حاشد بن جشم بن خیوان (خیران) بن نوف بن أوسله(همدان) می‌‌برند. مرثد دو پسر به اسامی ربیعه معروف به «ناعط» و حارث داشت که هر یک از آنها خود در رأس طوایفی با همین نام بنی ناعط و بنی حارث قرار گرفتند. از ناعط پسرانی به نام‌های مرثد، شراحیل، عامر و شُرحبیل متولد گردیدند. از شراحیل بن ربیعة بن مرثد هم أفلح و از افلح عمیر معروف به ذو مَرّات – از قیل‌های یمن - به دنیا آمدند. ضمن این که از شرحبیل بن جشم هم مرثد بن شرحبیل مشهور به «الدُّومی» تولد یافت. بدین ترتیب نسل مرثد انتشار یافت و شاخه بزرگ بنی مرثد بن جشم شکل گرفت. این طایفه از طوایف و بیوت متعددی تشکیل یافته که از مهمترین آنها می‌‌توان به طوایف بنی ناعط (بنی ربیعه)، بنی حارث بن مرثد، بنی رحیب بن مالک بن حمرة ذی المشعار الأکبر، بنی عکبر بن عکاک و بنی زادان بن سلمان و نیز بیوتی چون بیت مجالد بن ذی مران،آل ذی المشعار،آل ابی الدنیا بن محمد بن عبد الرحمن،آل ذو العثرب بن مرثد بن عامر بن مرثد إلّ بن حجر ذی ینوف بن عمرو بن ناعط، آل ذو خلاط بن الحارث بن مرثد إل بن حجر ذو ینوف بن عمرو بن ناعط، آل ذی بقلان، آل ذو حلابه و آل ذو نجر بن ذو براکة بن حجر ذو ینوف بن عمرو بن ناعط،آل ابی المغلس و آل أبی أرنبه اشاره کرد.

مساکن و منازل بنی مرثد

در منابع، از مناطق مختلفی در یمن به عنوان منازل و مساکن بنی مرثد بن جشم نام برده شده است که از جمله آنان می‌‌توان به بیناعه - منزلگاه آل ابی الدنیا بن محمد بن عبد الرحمن از بقایای آل ذی المشعار - اشاره کرد. طایفه رحیب بن مالک بن حمرة ذی المشعار الأکبر هم با ذی المران الاصغر در سرزمین بون و مخلاف خارف مشترکاً منزل داشتند.آل ابی المغلس پادشاهان الجوّه از اراضی المعافر بودند و آل أبی أرنبه در ناحیه صنعاء و بخدار - از بخش‌های مخلاف ذی جره -سکونت داشتند. طوایف عکبر و زادان هم دو شاخه از بنی مرثد بن جشم بودند که در أکانط ساکن بودند. کوه و مخلاف ناعط و نیز دژ و روستای «ثلا» که از منازل بنی مرّان به شمار می‌‌رفت، هم، از دیگر سکونت گاه‌های اختصاصی این قوم برشمرده شده است. ضمن این که بعد از فتوحات اسلامی، جمعی از مرثدی‌ها به سرزمین‌های تازه فتح شام و عراق به‌ویژه کوفه رفتند و در آن رحل اقامت افکندند.

بنی مرثد و ایام جاهلی

از معدود اخبار جاهلی این قوم می‌‌توان به حضور عقیل بن ذی مران اوسط - از اشراف بنی ناعط بن مرثد - در «یوم العرحیین» و همراهی با دویله شبامی در گرفتن انتقام خون پدرش – ابودویله - از بنی ربیعه اشاره کرد. همچنین جدال حمره ذو المشعار بن أیفع بن ربیب بن شراحیل از اقیال یمن با قیل دیگر منطقه به نام ختیعة ذی شناتر بن مصحا بن أخنس بن حارث بن أصبح و کشتن او، از دیگر اخبار دوران جاهلی این قوم گزارش شده است. مردمان بنی مرثد بن جشم - بمانند دیگر مردمان قبیله همدان، - در دوران جاهلی، غالباً به پرستش بت اشتغال داشتند. آنان بتی مشهور به نام «یعوق» داشتند که آن را در «أَرحَب» نصب کرده بودند و در پرستش آن با قوم خولان بن الحاف بن قضاعه مشارکت داشتند. بنی مرثد و دیگر طوایف قبیله همدان در ایام حج، مناسک خود را با تلبیه در کنار این بت آغاز می‌کردند و سپس راهی حج می‌شدند. ابن‌کلبی (م. ۲۰۴) و بسیاری دیگر هم بر این اعتقادند که «یعوق» از بتهای برجای مانده از قوم نوح(ع) بود که عمرو بن لحی آنها را در سواحل جده یافت و به کسانی که دعوت او را به پرستش اصنام اجابت می‌کردند، اهدا می‌نمود. همدانیان دعوت عمرو بن حی را به بت‌پرستی پذیرفتند و عمرو، «یعوق» را به مالک بن مرثد بن جشم همدانی سپرد. همدانیان آن را در روستایی به نام«خَیوان» نصب کردند و همراه با همسایگان یمنی خود به پرستش آنها پرداختند..

اسلام بنی مرثد

در پی درخشش طلیعه اسلام، بنی مرثد همراه با دیگر قبایل و طوایف همدان اسلام آوردند و هیأتی را جهت اظهار اسلام خود، - متشکل از جمعی از بزرگان قوم از جمله مالک بن حمرة بن ایفع بن کرب ناعطی و عموهایش عمر و مالک، - به مدینه اعزام کردند. بر پایه پاره‌ای از گزارشات، پیش از بازگشت رسول خدا(ص) از غزوه تبوک (سال نهم هجری)، عمیر ذومران بن افلح بن شراحیل - از ملوک و فرمانروایان قبیله همدان - و دیگر ملوک حِمیَر که به اسلام گرویده بودند، زرعة بن سیف بن ذی یزن را از این امر مطلع کرده، فردی به نام مالک بن مراره رهاوی را همراه با نامه‌ای نزد پیامبر(ص) فرستادند. پیامبر اکرم(ص) نیز پس از بازگشت از تبوک، در پاسخ، نامه‌ای به خط علی بن ابی طالب(ع)، خطاب به عمیر و سایر مسلمانان قبیله همدان و طوایف آن نوشت و ضمن ابراز خرسندی از اسلام آنان، ایشان را در امان خدا و رسول(ص) دانست. سپس در عام‌الوفود (سال نهم هجرت) جمعی از سران قبیله همدان از جمله مالک بن نمط، ابوثور، مالک بن أیفع، ضمام بن مالک سلمانی و عمیرة بن مالک خارفی، در حالی که عمامه‌های عدنی بر سر بسته و لباس‌های فاخر پوشیده، بر مرکب و اسب‌های بسیار عالی سوار بودند و شخصی در پیشاپیش آنان رجز می‌خواند و رؤسای قبیله همدان را مدح، و اوضاع اقتصادی و جغرافیایی و قهرمانان آن را می‌ستود، بر رسول خدا(ص) وارد شدند و از اسلام خود و قبیله خبر دادند. پیامبر(ص) نیز، ضمن ستایش از قبیله همدان در این دیدار، فرمانی برای همدانیان از جمله عمیر ذومران بن افلح بن شراحیل نوشت و سرزمین‌شان را به آنان واگذار نمود. اما در برخی دیگر از گزارشات، مسلمان شدن همه مردم یمن - به ویژه همدانیان - پس از سریه علی(ع) به یمن در سال دهم هجری بیان شده است. بر اساس این گزارشات، رسول خدا(ص) در سال نهم هجری نخست خالد بن ولید را به یمن نزد بنی‌همدان گسیل داشت تا مردم را به دین اسلام دعوت کند. خالد با جمعی از مسلمانان سوی یمن رهسپار شد و شش ماه در آنجا توقف کرد ولی یک نفر هم مسلمان نشد. پیامبر اکرم(ص)، علی بن ابی طالب(ع) را در پی خالد به این سرزمین فرستاد و فرمان داد که خالد بن ولید به مدینه برگردد و از اصحاب و یاران خالد خواست چنانچه مایل باشند می‌توانند در ملازمت امیرالمؤمنین(ع) بمانند و اگر تمایل نداشتند، می‌تواند به مدینه مراجعت کنند. ایشان همچنین، نامه‌ای خطاب به قبیله همدان نوشت و با امیرالمؤمنین(ع) همراه کرده، ایشان را در اواخر سال دهم هجری به یمن اعزام فرمود. علی(ع) به سوی یمن حرکت کرد و چون نزدیک قبیله رسید، طایفه همدان در برابر حضرت صف کشیده، مصمم به جنگ با ایشان شدند. علی(ع) نیز سپاه خود را منظم کرد و شمشیر به دست گرفته، نزد مردم آنان رفت و با شجاعت تمام در مقابل ایشان ایستاد و نامۀ پیامبر(ص) را برای آنان با صدای رسا قرائت فرمود و همه را از دعوت پیامبر اکرم(ص) آگاه نمود. گفتار و کلمات کوتاه حضرت در شنوندگان بسیار مؤثر واقع شد چندان که مردم همدان و طوایف آن چون از منظور و دعوت پیامبر(ص) مطلع شدند، همگی در یک روز به دست امیرالمؤمنین(ع) مسلمان شدند و حضرت، پیامبر(ص) را به توسط نامه از این واقعه باخبر کرد. حضور حضرت علی(ع) در میان همدانیان و مسلمان شدن دسته جمعی آنها در سال دهم هجری، سنگ بنای گرایش این قبیله به سوی اهل بیت(ع) و تشیع بود. چندان که شاخه‌های بنی‌همدان جز شاخه بنی‌ناعط که به جهت دشمنی با بنی‌سبیع - شاخه دیگر همدان که شیعه بودند - برای مدتی عثمانی گردیدند، همه شیعه بودند. پس از پذیرش اسلام، برخی از همدانی‌ها به عنوان کارگزاران پیامبر(ص) در یمن برگزیده شدند که عامر بن شهر ناعطی همدانی از جمله آنها بود..

بنی مرثد و نقش‌آفرینی در حوادث دوران خلفا

سرکوب اسود عنسی

پس از ادعای پیامبری اسود عنسی در یمن و سیطره او بر صنعاء، عامر بن شهر همدانی - عامل رسول خدا(ص) بر همدان - نخستین کس بود که بر او اعتراض کرد و مردم را برای مقابله و مخالفت با او دعوت نمود. پیامبر(ص) هم، پیوسته با نامه نگاری و فرستادن افراد مختلف به سوی قبایل یمنی، آنان را به مقابله با اسود عنسی فرا می‌‌خواند. با رسیدن نامه رسول خدا(ص) به‌دست کارگزاران یمن و رؤسای قبایل مبنی بر دفع شورش اسود عنسی، مخالفت با اسود وارد مرحله جدیدی شد و عامر بن شهر همدانی با همراهی رؤسای «ذی زود» و «ذی مرّان» و «ذی الکلاع» و «ذی ظُلَیم» - که بواسطه نامه نگاری‌های پیامبر(ص) به جمع مخالفان اسود عنسی پیوسته بودند - به مخالفت با این پیامبر دروغین برخاست..

واقعه رده

بر پایه برخی اخبار، همدانیان در جریان فتنه پیامبران دروغین و نیز وقایع ارتداد برخی اقوام پس از رحلت رسول خدا(ص)، مصمم به بازگشت از اسلام بودند ولی با راهنمایی‌های بزرگان خود همچون«عمیر بن افلح ذی مران» و «عبدالله بن مالک ارحبی» بر اسلام استوار ماندند. آنان سپس هیأتی را روانه مدینه نمودند و ابوبکر را از ثبات خود و استمرار اسلام خود با خبر کردند. عدم شرکت همدانیان و طوایف ایشان در واقعه رده، از اندوه آنان از رحلت نبی اکرم(ص) نشأت گرفته بود و این امر در شعری که «مرّان» در رثای پیامبر اعظم(ص) سروده بود و نیز سخنان بزرگان این قوم در اطاعت از دستورات خدا و رسول او روشن است. نقل است که در پی جریان ارتداد قیس بن عبدیغوث بن مکشوح، ابوبکر، نامه ای به عمیر ذی مران و دیگران نوشت و دستور به پایمردی در کار خویش داد و وعده داد که برای آنها سپاه می‌‌فرستد..

بنی مرثد و فتوحات اسلامی

نقش این طایفه در فتوحات اسلامی، تحت شعاع نام بزرگ قبیله مادری‌اش همدان قرار گرفته، از این رو اخبار چندانی از ایشان در این واقعه بزرگ گزارش نشده است. معدود اخباری هم که در آن به حضور افراد این طایفه در فتوحات پرداخته شده است، به نبرد یرموک (۱۳ هجری) و سپس قادسیه مرتبط می‌‌گردد. بر پایه این اخبار، سعید بن نَمران ناعطی همدانی از شرکت کنندگان در جنگ یرموک برشمرده شده و آمده است که وی همراه با جمعی دیگر از نیروهای یمنی، پس از پایان جنگ یرموک، خود را از شام به عراق رساندند و در جنگ قادسیه شرکت کردند..

بنی مرثد و سکونت در کوفه

به دنبال تأسیس کوفه در سال ۱۷ هجری و شهرنشین شدن لشکریان، سعد بن وقاص به دستور عمر بن خطاب، نظام اسباع را به جای نظام اعشار در کوفه تأسیس کرد. به این ترتیب که از نسب‌شناسان عرب - از جمله سعید بن نمران همدانی - دعوت کرد قبایل و تیره‌هایی را که به هم نزدیک بودند در یک گروه قرار دهند. او کل جمعیت عرب کوفه را به هفت قسمت تقسیم کرد. هر قسمت به نام«سبع» خوانده می‌شد و برای هر سبع، فرماندهی تعیین شد. در این تقسیم‌بندی، همدانی‌ها به همراه قبایل یمنی مذحج، همدان و کنده به سبب سیادت و ریاستی که داشتند در بخش شرقی مسجد کوفه مستقر شدند. شاخه‌های بسیاری از همدان که مؤلف «تاریخ الکوفه» تعداد آنان را بیست و چهار شاخه برشمرده است، -همچون حاشد، بکیل، حجور، قدم، أدران، أهنوم، راهب، شاور، خیوان، غدر، وادعة، یام، شبام، جشم، تغلب، نهم و...- از جمله همدانیان ساکن در کوفه بودند..

بنی مرثد و حکومت علی(ع)

از حضور و نقش‌آفرینی بنی مرثد بن جشم در حوادث و وقایع دوران حکومت امام علی(ع) –خصوصاً جنگ‌های سه گانه حضرت - تحت شعاع قبایل بزرگ و بنام همدان اخبار چندانی در دست نیست. حضور منقذ و حمیر پسران قیس ناعطی در صفین شاید تنها خبر به دست آمده از حضور مردان بنی مرثد بن جشم در جنگ‌های امیرالمؤمنین(ع) باشد. موضع‌گیری مجالد بن عمیر ذی مران در برابر معاویه را هم می‌‌توان دیگر خبر مربوط به این طایفه در زمان حکومت امام علی(ع) دانست. نقل است که مجالد –از فقهای بزرگ کوفه - چون دید معاویه و عمرو بن عاص مردم را به بهانه خونخواهی عثمان گمراه کردند و بدین کار به علی(ع) صدمه وارد کردند، گفت: «یا ابن هند جشمت نفسک أمراً جرت فیه وقال صحبک هجرا ای پسر هند، تو مرتکب کاری شدی که رفیقت (علی(ع)) گفت آن را رها کرده است». از دیگر جلوه ای مشارکت مرثدی‌ها در ایام حکومت امیرالمؤمنین(ع) حضور در میادین کارگزاری آن حضرت است. برخی منابع از سعید بن نمران ناعطی همدانی به عنوان یکی از اصحاب و کارگزاران حضرت علی(ع) نام برده، آورده‌اند حضرت به هنگام انتصاب عبیدالله بن عباس به استانداری یمن، وی را نیز با عبیدالله همراه کرد و به یمن فرستاد. سعید بن نمران ناعطی همدانی کارگزار امیرالمؤمنین(ع) در شهر جَنَد یمن بود. او در حمله بسر بن ارطاة به یمن اندکی مقاومت کرد اما چون در برابر آنان موفقیتی کسب نکرد، همراه با عبیدالله بن عباس به کوفه گریخت. از این روی، در کوفه به علت سستی و کندی در کنترل شورشیان، مورد سرزنش حضرت قرار گرفت..

بنی مرثد و قیام حجر بن عدی

با آغاز قیام حجر بن عدی و یارانش در کوفه، زیاد بن ابیه - فرماندار معاویه در کوفه - جهت وادار نمودن قبایل یمنی به اطاعت، با بهره‌گیری از تهدید و ارعاب و تحریک رؤسای قبایل به سرکوب قیام حجر پرداخت. زیاد، افراد قبیله همدان و مذحج را به میدان کنده و دیگر قبایل یمنی را به محله صائدیان فرستاد. در پی درگیری‌های به وجود آمده، حجر از محله‌ای به محله دیگر پناهنده گردید. طولی نکشید که حجر، با واسطه‌گری بزرگان یمنی از زیاد امان گرفت و با این شرط که او را نزد معاویه بفرستد خود را تسلیم وی کرد. اما زیاد بر خلاف امان خود، او را زندانی کرد و با تعقیب یاران حجر، سیزده تن از سران آنان که سعید بن نمران ناعطی همدانی نیز در شمارشان بود، را دستگیر کرد. پس از آن، زیاد شهادت نامه‌ای علیه حجر تنظیم نمود و از سران چهار ناحیه کوفه و نیز هفتاد تن از سران کوفه خواست تا بدان گواهی دهند. زیاد، حجر و یارانش را همراه با این شهادت نامه به سوی معاویه فرستاد. در پی دستور معاویه به نگه داشتن حجر و یارانش در مرج عذراء، یاران معاویه بر اساس گرایشات و احساسات قبیله‌ای خواستار عفو افراد هم قبیله‌ای خود که در میان یاران حجر بودند، شدند. بدین ترتیب به درخواست حمزة بن مالک همدانی، معاویه، سعید بن نمران ناعطی را به او بخشید. سعید بن ناعط پس از این جریان، به گرگان رفت و در آنجا برای خود خانه و باغی فراهم کرد تا این که در زمان امارت مصعب بن زبیر به کوفه برگشت و از سوی او به قضاوت کوفه منصوب شد..

بنی مرثد و نقش‌آفرینی در قیام مختار

در پی ورود مختار به کوفه و فعالیت‌های وی در این شهر، ابن مطیع - حاکم زبیری کوفه - با فشار اشراف اموی مسلک کوفه، او را به زندان انداخت. اما طولی نکشید که وی با وساطت عبدالله بن عمر و ضمانت بزرگانی نظیر زائدة بن قدامه ثقفی، سائب بن مالک اشعری، عبدالله بن کامل شاکری همدانی، مسافر بن سعید بن نمران ناعطی همدانی و... آزاد شد. با آغاز قیام مختار در محرم سال ۶۶ هجری، بسیاری از همدانیان کوفه - با طیف‌های مختلف - به یاری‌اش شتافتند. آنان، در ادامه قیام و با شورش اشراف علیه مختار، به دو گروه شده، رودرروی هم قرار گرفتند. جمعی از همدانیان به رهبری عبدالله بن کامل شاکری همدانی و دیگر بزرگان این قوم، در این سوی میدان، ندای «یا لثارات الحسین» سر دادند و افرادی چون شرحبیل بن ذی بقلان ناعطی و بسیاری دیگر از همدانیان به ستیز با مختار برخاستند. یزید بن عمیر ذی مرّان هم از دیگر ناعطی‌هایی بود که در جمع مخالفان مختار حاضر شد. وی که بر مسلک عثمانی بود، در «یوم سبیع» همراه با بسیاری دیگر از بزرگان و اشراف کوفی در نبرد با مختار و یارانش کشته شد.

پس از شکست سپاه مختار در نبرد مذار و شهادت عبدالله بن کامل شاکری و بسیاری دیگر،مختار در «حروراء» اردو زد و سپاهش را آرایش داد. مختار برای مقابله با هر یک از پنج قبیله بصری لشکر مصعب، یک تن از افراد زبده خود را فرماندهی داد. از جمله این فرماندهان، مسافر بن سعید بن نمران ناعطی همدانی بود که مختار وی را جهت مقابله با ازدیان سپاه مصعب اعزام کرد. پس از شکست سپاه مختار در جنگ«حروراء»، مسافر بن سعید همراه با باقی ماندگان یاران مختار به دار الاماره کوفه پناه برد و سرانجام پس از تسلیم در برابر سپاه زبیری دست بسته کشته شد..

بنی مرثد و تعامل با خوارج

مواضع فردی و قبیله‌ای بنی همدان و طوایف آن در تقابل با خوارج قرار داشت. خوارج روحیات بدوی داشتند که با روحیات شهری همدانی‌ها در تعارض بود. از سوی دیگر گرایش‌های عقیدتی - سیاسی قبیله همدان و طوایف آن، مانع همراهی و هواداری آنها با خوارج می‌‌شد. در نتیجه جنگاوران، اشراف و موالی بنی همدان در رویارویی جدی با خوارج بودند که حارث بن عمیرة بن مالک بن حمره ذی المشعار و برادرش قیس بن عمیره از این جمله بودند. در پی قیام صالح بن مسرح تمیمی حروری - بزرگ فرقه صُفریه خوارج - در سال ۷۶ هجری، و زد و خوردهایی که بین آنها و هواداران و قوای اموی به وقوع پیوست، صالح و یارانش راهی موصل شده خود را به دسکره رساندند و از آن گذشتند. چون خبر به حجاج بن یوسف ثقفی رسید، حارث بن عمیره ذی المشعار همدانی را با سه هزار سپاهی از مردم کوفه، سوی آنان فرستاد. حارث با سپاهش سوی خوارج حرکت کرد و چون به دسکره رسید، دریافت که صالح به جلولا و خانقین رفته است. حارث بن عمیره نیز در پی‌اش رفت تا این که در روستایی به نام «مدیح» - موضعی بین موصل و جوخی - به آنها رسید. در این هنگام، نود نفر صالح را همراهی می‌‌کردند. پس حارث، به سرعت سپاهش را آراست و به صالح بن مسرّح و یارانش حمله برد که به کشته شدن صالح و جمع زیادی از یارانش انجامید. قتل صالح را به دو جوان که یکی از آنها اشعث پسر حارث بن عمیره بود نسبت داده‌اند. با کشته شدن صالح بن مسرح، شبیب بن یزید - فرمانده سپاه او - و هفتاد تن از بازماندگان سپاه، خود را به قلعه‌ای رساندند و در آن پناه گرفتند. شب هنگام حارث بن عمیره و یارانش قلعه را در محاصره گرفتند و چون جنگ در شب امکان پذیر نبود، تصمیم گرفتند در قلعه را آتش زدند تا مانع فرار خوارج شوند و سپس صبحگاه بر آنان حمله برند و نابودشان سازند. پس آن گاه، به اردوگاه بازگشتند و با خاطری آسوده به استراحت پرداختند. شب هنگام، شبیب یاران خود را ندا در داد و آنان را از قصد سپاه خصم با اطلاع کرد و از آنان خواست تا از قلعه خارج شوند و با استفاده از آسودگی خاطری که از عدم خروج خوارج از قلعه برای حارث بن عمیره و سپاهش حاصل شده بود، بر آنان بتازند. آنان نیز چنین کردند و از غفلت و آسودگی حارث و یارانش استفاده کردند و به ناگاه بر ایشان حمله بردند. حارث و یارانش به سختی شکست خوردند و به مداین گریختند. آنان همچنان در مدائن و کوفه ماندند تا این که سفیان بن ابی العالیه خثعمی و سپاهش که برای انجام فتوحات به طبرستان رفته بودند، جنگ را متوقف کردند و با امرای طبرستان صلح کردند. حجاج بن یوسف ثقفی، طی نامه ای به سفیان از او خواست به سمت «دسکره» برود و در آنجا بماند تا پس از الحاق یاران حارث بن عمیر به او، سمت شبیب بن یزید رفته با وی به پیکار برخیزد. او نیز چنین کرد و پس از ملحق شدن یاران حارث، سوی شبیب و یارانش حرکت کرد. بلاذری پس از نقل این واقعه، وقوع این قیام را در ایام امارت بشر بن مروان در جزیره دانسته و آورده، بشر، نخست زفر بن عمرو فزاری را به نبرد صالح فرستاد و چون او شکست خورد، حارث بن عمیره را به نبرد وی فرستاد که کار به موفقیت او و در هم شکستن سپاه صالح انجامید.

قیس بن عمیره بن مالک بن حمره ذی المشعار - برادر حارث بن عمیره - هم از دیگر مرثدی‌هایی است که به رودررویی با خوارج - بخصوص قطری بن فجاءه خارجی - پرداخته بود. از دیگر مردان این قوم که نامشان در ردیف ستیزه کنندگان با خوارج به ثبت و ضبط رسیده است می‌‌توان از سعید بن مُجالد بن عمیر یاد کرد. حجاج او را به جنگ شَبیب بن یزید حروری خارجی فرستاد اما او در نبرد با شبیب شکست خورد و کشته شد..

بنی مرثد و تعامل با دولت بنی امیه

از نحوه و نوع و گستره تعامل بنی ناعط بن مرثد بن جشم با دولت اموی و عمال آنان خبر چندانی در دست نیست. غالب اخبار موجود هم، از همکاری برخی از مردم و بزرگان این قوم با حکام اموی در نبرد با خوارج حکایت دارند. بر این اساس، حارث بن عمیرة بن مالک بن حمره ذی المشعار همدانی و برادرش قیس از امراء حجاج بن یوسف ثقفی – فرماندار بنی امیه در عراق - در دفع فتنه خوارج در عراق به شمار آمده‌اند. ضمن این که سعید بن مجالد بن عمیر دیگر امیری بود که از سوی حجاج جهت مقابله با شبیب بن یزید حروری فرستاده شد. هر چند که به شکست و کشته شدنش در مقابله با خوارج انجامید..

اعلام و رجال بنی‌مرثد

این طایفه موطن و پرورشگاه بزرگانی از شعرا، فرماندهان، امرا، دانشمندان و محدثان است که از جمله نامورترین آنان می‌توان به نام حمره ذوالمشعار بن ایفع از اشراف جاهلی این قوم، عمیر ذی مران القیل بن افلح بن شراحیل بن ربیعه (ناعط) بن مرثد همدانی از بزرگان یمن و مخاطب نامه پیامبر(ص)، مجالد بن ذی مران از فقهای اهل کوفه، سعید بن مُجالِد بن عمیر از فقهای کوفه و از کشته شدگان در جنگ با خوارج، مجالد بن سعید بن عمیرذی مران کوفی از فقهای کوفه و از محدثین آنها، ابوعمر اسماعیل بن مجالد بن سعید بن عمیر ذی مران از مشاهیر کوفی، مسافر بن سعید بن نمران ناعطی همدانی از یاران و فرماندهان مختار، عامر بن شهر ناعطی همدانی از عمال پیامبر(ص) در یمن، مالک بن حمره ذی المشعار بن أیفع بن کرب ناعطی از وفود کنندگان، عامر بن شهر همدانی از اصحاب رسول خدا(ص) و از راویان و عمّال پیامبر(ص) در یمن، یزید بن عمیر ذی مران از عثمانی مسلک‌های مقتول در نبرد با مختار اشاره کرد. از دیگر اعلام و رجال این قوم هم می‌‌توان از حُمرة (ذو المشعار) بن أَیفع بن کَرِب بن رَبیب بن شَراحیل بن ربیعه (ناعط) از اشراف و بزرگان این قوم، حارث بن عمیرة بن مالک بن حمره ذی المشعار از اشراف همدان در کوفه و قاتل صالح بن مسرح خارجی، و برادرش قیس بن عمیره یاد کرد. او همان است که اعشی همدان در ضمن ابیاتی - که بیت زیر نمونه‌ای از آنهاست - به تمجید از او است: إلي ابن عُميرةَ تُخدي بنا علي أَنَّها القُلُص الضَّمَّرُ ابی علکم مرانی – معاصر هارون عباسی - و معاذ بن معاد بن ابی علکم از علما و نسب‌شناسان بزرگ یمن، عقیل بن ذی مران اوسط از اشراف و بزرگان مُرّانی‌ها، یزید بن ذی المشعار الأصغر از خطیبان این قوم، عمیر بن خالد بن ذو مران الأوسط بن زید بن مالک ذو التاجین و یسار بن أبی حرب از فقهاء، هم از دیگر معاریف و مشاهیر بنی ناعط بن مرثد بن جشم ذکر شده‌اند.

از نخبگان شیعی این قوم هم علاوه بر سعید بن نمران ناعطی و پسرش مسافر بن سعید بن نمران ناعطی همدانی - که در متن به نامشان پرداخته شد - می‌توان به نام حسین بن نوف از اصحاب امام علی(ع)، حصین بن عمیر (عمر) همدانی مشعاری کوفی از اصحاب امام سجاد(ع)، زید بن عاصم بن مهاجر بن ناعطی کوفی، زائدة بن عمرو همدانی ناعطی،محمد بن سلیمان بن عطیه همدانی ناعطی،محمد بن عیاض ناعطی همدانی کوفی، سلیمان بن موسی بن ذیال مشعاری کوفی، عبدالله بن حسین بن ابویزید مشعاری کوفی، غالب بن عثمان همدانی مشعاری،محمد بن حسن بن ابویزید همدانی مشعاری کوفی،محمد بن غالب بن عثمان مشعاری کوفی،محمد بن لیث همدانی مشعاری، همگی از اصحاب امام صادق(ع) اشاره کرد.

منابع

1. حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت