تفسیر عصر پس از تابعین
اين مدخل از زیرشاخههای بحث دانش تفسیر قرآن است. "تفسیر عصر پس از تابعین" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
مقدمه
مفسرانی که عصر حضور امامان معصوم(ع) را درک کردهاند، ولی روایت شنیدن آنان از صحابه و یا حتی دیدار آنان با یکی از صحابه ثابت نباشد، با عنوان «مفسران بعد از تابعین» معرفی میشوند؛ زیرا هرچند برخی از آنان در عصر تابعین از دنیا رفتهاند و حتی تاریخ وفاتشان جلوتر از تاریخ وفات برخی از تابعین است، ولی به لحاظ اینکه مصاحبت و دیدار آنان با صحابۀ رسول خداa ثابت نمیباشد، از مفسران تابعی به شمار نمیآیند. این دسته از مفسران نیز بسیارند و بیان شرح حال همۀ آنان حتی به اختصار، صفحات زیادی را پُر میکند؛ ازاینرو، به معرفی اجمالی آنان اکتفا میشود[۱]:
- ابوبصیر یحیی بن قاسم اسدی
- محمد بن علی بن ابی شعبه حلبی
- مقاتل بن سلیمان
- ابن جریج
- اسماعیل بن ابیزیاد سکونی
- وهیب بن حفص جریری
- هشام بن سالم جوالیقی کوفی
- شعبة بن حجاج بن ورد ازدی بصری
- ابن وضاح
- محمد بن خالد بن عبدالرحمن برقی
- وکیع بن جراح رؤاسی کوفی
- وهب بن منبه
- قیس بن مسلم جدلی
- علی بن ابی طلحه سالم بن مخارق والبی
- محمد بن مسلم زهری
- عطاء بن دینار هذلی مصری
- محمد بن سیف ازدی حدانی بصری
- عیسی بن میمون جرشی مکی
- عبدالله بن ابی نجیح یسار مکی ثقفی
- واصل بن عطاء بصری
- نهشل بن سعید بن وردان وردانی
- عمرو بن عبید بصری
- عیسی بن عمر نحوی ثقفی
- موسی بن سیار اسواری
- ابو جعفر بن ایوب
- سعید بن مهران عدوی بصری
- حسین بن واقد قرشی مروزی قاضی
- شبل بن عباد مکی
- منخل بن جمیل اسدی
- حسن بن واقد مروزی
- محمد بن حسن بن ابی ساره رؤاسی
- سفیان بن سعید بن مسروق ثوری کوفی
- زائدة بن قدامه ثقفی کوفی
- ورقاء بن عمر بن کلیب یشکری کوفی
- ابراهیم بن طهمان هروی
- بکیر بن معروف دامغانی
- یحیی بن مهلب بجلی کوفی
- ابراهیم بن رجاء بن نوح
- سعید بن بشیر ازدی شام
- نافع بن عبدالرحمن مدنی
- عبدالرحمان بن رستم بن بهرام
- مالک بن انس مدنی اصبحی
- مسلم بن خالد مکی زنجی
- عبدالله بن مبارک بن واضح حنظلی تمیمی مروزی
- یونس بن حبیب ضبی بصری
- عبدالرحمن بن زید بن اسلم
- هشیم بن بشیر سلمی
- محمد بن مروان بن عبدالله بن اسماعیل
- مسیب بن شریک تمیمی
- یحیی بن یمان عجلی کوفی
- موسی بن عبدالرحمان ثقفی صنعانی
- علی بن حمزه کسائی
- اسماعیل بن علیه
- محمد بن فضیل بن غزوان ضبی
- مؤرج بن عمرو سدوسی بصری
- عبدالله بن وهب فهری مصری
- سفیان بن عیینه هلالی
- عبدالرحمان بن زید بن اسلم تنوخی مدنی
- جابر بن حیان صوفی طرطوسی
- ابو زکریا یحیی بن سلام بن ابی ثعلبه بصری
- اصم
- عبدالوهاب بن عطاء عجلی
- عبدالرحمن بن موسی هواری
- احمد بن حسن اسفرائینی
- نضر بن شمیل مازنی
- هارون بن عمر بن عبد العزیز بن محمد مجاشعی
- هشام بن محمد بن سائب کلبی
- محمد بن ادریس شافعی
- حجاج بن محمد مصیصی
- هیثم بن عدی طائی کوفی
- روح بن عبادة قیسی بصری
- مسلم بن سفیان بصری
- یزید بن هارون بن زاذان واسطی
- محمد بن مستنیر بن احمد نحوی
- محمد بن عمر واقدی
- یحیی بن زیاد دیلمی
- علی بن ابی حمزه بطائنی
- ابو جنادة حصین بن مخارق سلولی
- محمد بن منصور مرادی
- عیسی بن داوود نجار کوفی
- یونس بن عبدالرحمان
- محمد بن علی بن ابراهیم بن موسی قرشی صیرفی
- بشر بن معتمر
- معمر بن مثنی بصری
- عبدالرزاق بن همام صنعانی
- سعید بن مسعده مجاشعی
- محمد بن یوسف بن واقد
- قبیصة بن عقبه سوائی کوفی
- سعید بن اوس انصاری
- عبدالملک بن قریب اصمعی بصری
- فضل بن دکین قرشی کوفی
- مسلم بن سفیان بصری
- آدم بن ابیایاس عسقلانی
- موسی بن مسعود نهدی بصری
- عبدالله بن صالح جهنی
- احمد بن صبیح اسدی کوفی
- حسن بن علی بن فضال
- علی بن اسباط
- عبدالله بن صلت قمی
- قاسم بن سلام ترکی بغدادی
- حسن بن علی بن ابی حمزه بطائنی
- حسن بن محبوب سراد
- علی بن مهزیار اهوازی
- ابراهیم بن یحیی بن مبارک یزیدی
- حسین بن داوود مصیصی
- سعید بن منصور مروزی طالقانی بلخی
- عبدالغنی بن سعید ثقفی
- موسی بن عبدالرحمان ثقفی صنعانی
- یحیی بن آدم قرشی مخزومی کوفی
- محمد بن سلام جمحی
- علی بن عبدالله مدینی بصری
- حسین بن سعید اهوازی
- عبدالله بن محمد بن ابی شیبه صدوق
- سریج بن یونس بن ابراهیم بغدادی
- شجاع بن مخلد فلاس
- محمد بن هذیل علاف
- ابوالفضل جعفر بن حرب همدانی
- عبدالملک بن حبیب بن سلیمان اندلسی
- عثمان بن ابیشیبه
- محمد بن اورمه قمی
- علی بن حسن بن علی بن فضال
- اسحاق بن ابراهیم حنظلی
- احمد بن معذل بن غیلان عبدی
- محمد بن عون بن داوود سیرافی
- احمد بن حنبل
- یحیی بن جعفر ازدی بخاری بیکندی
- یعقوب بن اسحاق
- محمد بن ابان بن وزیر
- علی بن حجر بن ایاس سعدی مروزی
- ابراهیم بن خالد کلبی بغدادی
- قاسم بن ابراهیم حسنی علوی
- حفص بن عمر بن عبدالعزیز دوری ازدی بغدادی
- بکر بن محمد بن حبیب مازنی
- سهل بن محمد سجستانی
- عبد بن حمید کشی
- ابراهیم بن حسین بن خالد قرطبی
- عمرو بن علی بن بحر باهلی صیرفی فلاس
- احمد بن محمد بن هاشم جلفری
- یوسف بن موسی بن راشد بن بلال قطان
- یعقوب بن ابراهیم بن کثیر دورقی
- محمد بن یحیی بن ابیحزم
- عبدالله بن عبدالرحمان تمیمی دارمی سمرقندی
- محمد بن اسماعیل بخاری
- عبدالله بن سعید بن حصین کندی کوفی اشج
- محمد بن عبدالله بن اسماعیل بن ابیثلج بغدادی
- محمد بن عبدالله بن اسماعیل بن ابیثلج بغدادی
- احمد بن فرات بن خالد ضبی رازی
- فضل بن شاذان رازی یا فضل بن شاذان بن خلیل نیشابوری
- یوسف بن محمد بن زیاد
- علی بن محمد بن سیار
- حسن بن خالد برقی
- محمد بن عیسی بن عبید
- هود بن محکم هواری
- اسماعیل بن یزید بن حریث قطّان
- قاسم بن خلیل دمشقی
منابع
پانویس
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۲۶-۲۵۸.
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفاسیر لغوی
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر قرآن به مقتضای عقل
- تفسیر باطنی
- تفسیر مالکیه
- تفسیر روایی
- تفسیر مسلسل
- تفسیر قرآن به کلام صحابه
- تفسیر قرآن با قول تابعی
- تفسیر قرآن با قرآن
- تفسیر عهد نبوت
- تفسیر عهد رسالت
- تفسیر عهد صحابه
- تفسیر غریب قرآن
- تفسیر عقلی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر بلاغی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر معتزله
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر نو اعتزالی
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر عامه
- تفسیر عصر نهضت
- تفسیر توحیدی
- تفسیر دوران نهضتهای اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهلسنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر ماتریدیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر زیدیه
- تفسیر شافعیه
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فیضی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- تفسیر نقلی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روشهای تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن