انتظار ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۴۷

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انتظار فرج (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

واژه‌شناسی

انتظار، در لغت به معنای چشم داشتن، چشم‌داشت و چشم‌‏به‏راه بودن‏ است^[۱]. این واژه که از ریشه "نظر" گرفته شده در معنا مشابه اصل خود است و آن عبارت است از تأمل یک چیز و چشم داشتن به آن. این‏که گفته می‌‏شود: "نظرته"، یعنی" انتظرته"، مثل این است که به زمانی می‌‏نگرد که شی‏ء مورد انتظارش در آن زمان می‌‏آید^[۲].
انتظار در اصطلاح "مهدویت"، به معنای چشم‏ به‏راه بودن ظهور واپسین ذخیره الهی و آماده شدن برای یاری او در برپایی حکومت عدل و قسط در سراسر گیتی است. برخی بزرگان، با بهره‌‏مندی از سخنان پیشوایان معصوم(ع) انتظار را این گونه معنا کرده‌‏اند: کیفیتی روحی است که باعث به وجود آمدن حالت آمادگی "انسان‏ها" برای آنچه انتظار دارند، می‌‏شود و ضد آن یأس و ناامیدی است. هرچه انتظار بیشتر و هرچه شعله آن، فروزان‌‏تر و پر فروغ‏‌تر باشد، تحرک و پویایی او و در نتیجه آمادگی نیز بیشتر خواهد بود^[۳]^[۴].

فضیلت انتظار فرج‏

ارکان انتظار

انواع انتظار

آثار انتظار

شرایط انتظار

انتظار فرشتگان

انتظار جنیان

پرسش مستقیم

معنای انتظار چیست؟ (پرسش)

بخش نخست: فلسفه انتظار فصل اول: چیستی انتظار

فصل دوم: ضرورت انتظار (وجوب انتظار)

ضرورت عقلی انتظار (وجوب عقلی)
ضرورت نقلی انتظار (وجوب نقلی)
اهمیت و ارزش انتظار
فضیلت انتظار (مقام و منزلت منتظران راستین)

فصل سوم: چرایی انتظار

اهداف انتظار
- اهداف الهی انتظار
- اهداف منتظران راستین

فصل چهارم: انتظار در ادیان و ملل

بخش دوم: ابعاد و آثار انتظار فصل اول: ابعاد انتظار

فصل دوم: آثار و کارکردهای انتظار (فواید و برکات انتظار)

بخش سوم: لوازم انتظار (وظایف منتظران راستین)

بخش چهارم: آسیب‌های انتظار

بخش پنجم: سرانجام انتظار

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ ر.ک: دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، کلمه انتظار؛ محمد معین، فرهنگ فارسی، ص ۱۲۶
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴.
↑ ر. ک: محمّد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ترجمه مهدی حائری قزوینی، ج ۲، ص ۲۳۵
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴.

[1] ر.ک: دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، کلمه انتظار؛ محمد معین، فرهنگ فارسی، ص ۱۲۶

[2] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴.

[3] ر. ک: محمّد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ترجمه مهدی حائری قزوینی، ج ۲، ص ۲۳۵

[4] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

@@ خط ۲۲: / خط ۲۲: @@
 ==[[شرایط انتظار]]==
-==انتظار به معنای خاص==
-*در این معنا، [[انتظار]] [[گشایش]] و [[امید]] به [[آینده]] از حالت امری محدود، سطحی و فردی، خارج و به امری گسترده، عمیق و [[اجتماعی]] تبدیل می‌شود. در توضیح این مطلب باید گفت آموزه‌های [[ادیان الهی]] به ویژه [[دین مبین اسلام]]، بر گرایش‌های درونی [[انسان‌ها]] تکیه دارد و اهداف و برنامه‌های آنها براساس همین گرایش‌های درونی و ویژگی‌های فطری سامان یافته است. در این میان، نقش [[دین]] تنها جهت‌دهی، گسترش و نهادینه‌سازی این گرایش‌هاست. در موضوع مورد بحث نیز با توجه به اینکه [[امید]] به [[آینده]] و [[انتظار]] گرایش فطری و جوهره [[زندگی]] انسان‌هاست، [[دین مبین اسلام]] تلاش کرده است این گرایش را از یک‌سو گسترش دهد و از سوی دیگر، تعمیق بخشد. به این بیان که [[دین اسلام]] به همه [[انسان‌ها]] می‌گوید فقط [[منتظر]] بهبود وضع [[زندگی]] خود و اطرافیان‌تان نباشید و تنها [[سعادت]] [[نزدیکان]] خود را طلب نکنید، بلکه این [[انتظار]] را نسبت به همه افراد [[جامعه]] گسترش دهید و چشم [[انتظار]] روزی باشید که [[رفاه]]، [[سعادت]]، [[عدالت]] و [[معنویت]] نه تنها در [[شهر]] و دیار شما، بلکه در همه [[جهان]] گسترده شود. به جز آن بیان می‌دارد که [[انتظار]] نباید تنها متوجه امور ظاهری، سطحی و محدود [[زندگی]] باشد. باید مفهوم [[انتظار]] را تعمیق بخشید و چشم به راه آینده‌ای بود که [[حقیقت]] مطلق، [[عدالت مطلق]] و [[معنویت]] مطلق در [[جهان]] [[حاکم]] شود. در این معنا، [[انتظار]] تنها به [[ظهور]] مردی تعلق می‌گیرد که اگر بیاید، نهایت [[خوبی‌ها]] را برای همه [[انسان‌ها]] در سراسر [[جهان]] فراهم خواهد کرد. این [[انتظار]] به همان اندازه [[فضیلت]] و [[برتری]] دارد که تحقق متعلق أن هنگام بررسی [[فضیلت انتظار]]، به برخی روایت‌هایی اشاره می‌کنیم که [[انتظار]] به معنای خاص را مورد توجه قرار داده‌اند»<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۷.</ref>.
-==انتظار به معنای عام==
-*در این معنا، [[مکتب اسلام]] تلاش کرده است از یک‌سو، با [[فضیلت]] بخشیدن به "[[انتظار]] [[گشایش]]" و [[امید]] به [[آینده]] و از سوی دیگر، با [[نکوهش]] [[ناامیدی]]، دلسردی و دل‌مردگی، [[روحیه]] تلاش و تکاپوی سازنده را در افراد [[جامعه اسلامی]] زنده نگه دارد و از ایجاد [[ناامیدی]] در [[زندگی]] شخصی [[مسلمانان]] جلوگیری کند. اهتمام [[اسلام]] به این معنای عام از [[انتظار]] و [[امید]] به [[آینده]] چنان است که از یک سو، [[امید]] به فرا رسیدن [[گشایش]] از سوی [[خداوند]] در ردیف [[برترین]] [[اعمال]] شمرده شده و از سوی دیگر، [[ناامیدی]] از [[رحمت]] [[خداوند]] از جمله [[گناهان کبیره]] به شمار آمده است<ref>ر.ک: سید عبدالحسین دستغیب، گناهان کبیره، چاپ سیزدهم: قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۹، صص ۶۸ - ۹۱.</ref>. [[قرآن کریم]]، [[ناامیدی]] از [[رحمت خدا]] را از ویژگی‌های [[کافران]] می‌داند و از زبان [[حضرت یعقوب]] {{ع}} چنین [[نقل]] می‌کند: {{متن قرآن|يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ}}<ref>«ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نگردید که جز گروه کافران (کسی) از رحمت خداوند نومید نمی‌گردد» سوره یوسف، آیه ۸۷.</ref>. بسیاری از روایاتی که در آنها به [[فضیلت]] "[[انتظار فرج]]" به طور کلی و بدون ذکر متعلق [[فرج]] اشاره شده است، به اصل تقویت [[روحیه امید]] به [[آینده]] و مقابله با [[ناامیدی]] و بدبینی نسبت به [[آینده]] نظر داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به این [[روایات]] اشاره کرد:
-#از [[رسول گرامی اسلام]] [[نقل]] شده است: هر کس نسبت به [[رزق]] کمی که [[خداوند]] به او داده است، [[خشنود]] باشد، [[خداوند]] نیز نسبت به [[عبادت]] عمل کمی که او انجام می‌دهد، [[خشنود]] می‌شود و [[انتظار]] [[گشایش]] [[عبادت]] است<ref>بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۳.</ref>.
-#همچنین از آن [[حضرت]] [[روایت]] شده است: "[[برترین]] عبادت‌ها [[انتظار فرج]] است"<ref>همان، ج ۲، ص ۲۸۷، ح ۲.</ref>.
-#باز در جایی دیگر می‌فرماید: "[[برترین]] [[جهاد]] [[امت]] من، [[انتظار فرج]] است"<ref>حسین بن علی بن حسین ابن شعبة الحرانی، تحف العقول عن آل الرسول، چاپ دوم: قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۳۶۳، ص ۳۷.</ref>.
-#[[امام علی]] {{ع}} در بخشی از [[روایت]] مفصلی که در آن به چهارصد مورد از اموری اشاره می‌کند که برای [[صلاح]] [[دین]] و دنیای [[مؤمن]] [[شایسته]] است، پس از سفارش کردن به طلب [[رزق]] در میانه [[طلوع فجر]] و طلوع [[شمس]] می‌فرماید: [[منتظر فرج]] باشید و از [[رحمت]] [[خداوند]] [[ناامید]] نشوید. به درستی که خوشایند‌ترین [[اعمال]] نزد [[خداوند]] [[صاحب]] [[عزت و جلال]]، [[انتظار فرج]] است<ref>کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۱۶؛ ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی بن حسین، تحف العقول عن آل الرسول: چاپ دوم، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۶۳، ص ۱۰۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳، ح ۷.</ref>.
-#آن [[حضرت]] در بخش دیگری از [[روایت]] یاد شده، پس از اشاره به این مطلب که ناشکیبایی هنگام ناگواری‌ها موجب از بین رفتن [[پاداش]] [[انسان]] می‌شود، می‌فرماید: "[[برترین]] کارهای [[انسان]]، [[انتظار]] [[گشایش]] از سوی خداست"<ref>کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۲۱؛ تحف العقول، ص ۱۱۱.</ref>.
-#[[امام صادق]] {{ع}} نیز در سفارش‌های خود به [[أبو حنیفه]] می‌فرماید: "[[برترین]] [[کارها]]، [[انتظار]] [[گشایش]] از خداست"<ref>بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۸، ح ۷۷.</ref> »<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>.
-==انتظار در موعودنامه==
-*"[[انتظار]]" در لغت به‌معنای چشم‌داشت و چشم‌به‌راه بودن و نوعی [[امید]] به آینده داشتن است. نتیجه‌ای که از معنای لغوی "[[انتظار]]" به دست می‌آید این است که کسی که عمل زشت و ناهنجاری انجام داده، [[منتظر]] [[کیفر]] آن است، و کسی که بذری را در [[زمین]] پاشیده [[منتظر]] است که محصولش از [[زمین]] سر برآورد و سرسبز شود و کسی که کار خیر و شایسته‌ای انجام داده، [[منتظر]] است تا روزی فرارسد و او [[پاداش]] کار خیرش را دریافت کند. و اما [[انتظار]] در [[اسلام]] -به‌ویژه [[مذهب]] [[تشیع]]- عبارت از [[ایمان]] استوار بر [[امامت]] و [[ولایت]] [[حضرت ولی‌ عصر]] {{ع}} و [[امید]] به [[ظهور]] مبارک آن واپسین [[حجّت الهی]]، و آغاز [[حکومت صالحان]] است. [[انتظار فرج]] در [[اسلام]]، در واقع نوعی [[آمادگی]] است؛ [[آمادگی]] برای [[پاک]] شدن، [[پاک]] زیستن. [[آمادگی]] برای حرکتی مستمرّ و دائم، توأم با [[خودسازی]] و دگرسازی و [[زمینه‌سازی]]. و سرانجام [[آمادگی]] برای تهیه قوا برای شرکت در [[نهضت]] عظیم [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} که آغاز آن، [[ظهور]] حضرت و پایان آن، [[شکست]] تاریکی‌ها و [[ظلم‌ها]] و نتیجه آن، برپایی [[حکومت عدل الهی]] و [[نهضت]] سبز [[مهدوی]] است.
-*[[مسلمانان]] براساس وعده‌های صریحی که [[قرآن کریم]] بدان‌ها داده است، [[عقیده]] دارند که طبق قانون [[خلقت]] و [[سنت]] [[آفرینش]]، [[تاریخ]] بر مبنای سنّت‌های الهی و وعده‌های خدایی به پیش می‌رود، و اگر چند روزی [[دنیا]] به نفع [[ستمگران]] تمام شده، ولی سرانجام [[حکومت]] مطلق [[جهان]] به دست [[صالحان]] و حق‌پرستان خواهد افتاد و [[عدالت]] و [[امنیت]] براساس قانون [[خدا]] در سرتاسر [[جهان]] برقرار خواهد شد. از [[آیات]] متعدد [[قرآن]] ([[توبه]]،٣٢ و ٣٣-نور،٥٥-غافر،٥١-انبیاء،١٠٥ و ١٠٦-قصص،٤-سجده،٢٨ و ٢٩-صافّات،١٧١ و ١٧٣-حج،٤١) به خوبی استفاده می‌شود که [[جهان]] روزی را در پیش دارد که [[حکومت]] مطلق [[دنیا]] به دست پاکان و [[صالحان]] خواهد افتاد و روزی را که [[مسلمانان]] [[انتظار]] می‌کشند، همان‌روز [[قیام]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} است.
-*اصل "[[انتظار فرج]]" از یک اصل کلّی اسلامی مایه می‌گیرد، و آن، اصل [[حرمت]] [[یأس]] و [[نومیدی]] از [[لطف]] و [[رحمت]] [[خداوند]] است. آن‌چه از [[روایات]] به دست می‌آید، [[انتظار فرج]]، نوعی [[عبادت]] است، [[ایمان]] به [[غیبت]] است، اقرار به [[یگانگی]] [[خدا]] و [[رسالت]] [[پیامبر]] {{صل}} و [[پیشوایی]] [[امامان]] [[معصوم]] {{عم}} است، [[تلاش]] و [[سازندگی]] است، [[عامل مقاومت]] و [[پایداری]] است، نوعی فریاد و خروشی از درون، و عدم پذیرش سلطه‌ها و اعتراض به [[زمامداران]] خودسر و خودپرست است.
-*[[دلیل]] این [[انتظار]]، همان نویدهای صریح [[قرآن کریم]] و [[روایات]] معتبری است که مسأله [[ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} و [[امید]] به آینده را به‌عنوان وعده تخلّف‌ناپذیر الهی مطرح کرده‌اند. [[انتظار]] دارای دو بعد فکری یا اعتقادی، و بعد عملی یا اجتماعی است و [[معرفت]] و [[انتظار فرج]] است که [[منتظر]] را در خیمه‌گاه [[امام عصر]] {{ع}} آماده به خدمت حفظ‍‌ می‌کند<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶.</ref>.
-*و اما [[انتظار]] اعتقادی؛ [[معرفت امام]]، شرط‍‌ صحت [[انتظار]] است. فضیل بن یسار از [[امام صادق]] {{ع}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ}}<ref>سوره اسراء، ۷۱.</ref>؛ روزی که هرمردمی را با امامشان می‌خوانیم، پرسید. حضرت چنین فرمود: "ای فضیل! [[امام]] خود را بشناس، زیرا اگر [[معرفت امام]] خود را داشته باشی، جلو افتادن یا به تأخیر افتادن این امر زیانی به تو نمی‌رساند"<ref>کافی، ج ۱، ص ۲۷۱.</ref>.
-*[[انتظار]] اجتماعی؛ همان [[انتظار]] در [[مقام]] عمل است. محصول [[انتظار]] اعتقادی، [[انتظار]] عملی است. برخورداری از [[رحمت]] الهی، شامل حال منتظرانی است که در جهت اجرای [[اوامر]] الهی از هیچ کوششی دریغ نمی‌ورزند و همواره [[تلاش]] می‌کنند [[وظایف]] اعتقادی خود را بشناسند و با تمام توان‌شان در جهت تحقق آن‌ها کوشش نمایند. و اما از جمله [[وظایف]] عملکردی [[منتظران]]، [[دعا برای تعجیل فرج]]، حفظ‍‌ [[تقوی]]، [[تسلیم محض]] به [[امام]] و [[زمینه‌سازی]] برای [[برقراری عدل]] الهی است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۲۷.</ref>.
-*به‌معنای چشمداشت [[گشایش]] گره‌های زندگی از جانب [[خداوند]] است<ref>معارف و معاریف، ج ۲، ص ۴۷۸.</ref>. در اصطلاح به معنای چشم‌به‌راه بودن [[ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۳۰.</ref>.
-==انتظار در چشم به راه==
-*"[[انتظار]]"؛ یعنی "چشم داشتن" و "چشم به راه بودن"<ref>ر.ک: دهخدا، علی اکیر، لغت نامه، ۱۵ ج، چاپ اول از دوره جدید؛ تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۳. کلمه "انتظاره"؛ فرهنگ فارسی معین، کلمه "انتظار".</ref>. [[انتظار]] در لغت به معنای چشم‌داشتن یک تحول، یک رویداد خوب و یک [[گشایش]] یا چشم به راه بودن آینده‌ای مطلوب، عزیزی سفر کرده، آمدن انسانی دست‌گیر و... به کار می‌رود. به این معنا، [[انتظار]] مفهومی است که با نهاد همه [[انسان‌ها]] عجین شده است و می‌توان گفت همه [[انسان‌ها]] به نوعی منتظرند. به بیان دیگر، [[انتظار]] با [[امید]] به [[آینده]]، هم‌زاد [[انسان]] است و اگر [[امید]] به [[آینده]] را از او بگیرند، سرنوشتی جز سکون، رکود، [[مرگ]] و [[تباهی]] نخواهد داشت. از همین رو، در [[کلام]] [[نورانی]] [[پیامبر گرامی اسلام]] آمده است: [[امید]] برای [[امت]] من مایه [[رحمت]] است و اگر [[امید]] نبود، هیچ مادری، فرزندش را شیر نمی‌داد و هیج باغبانی درختی نمی‌کاشت<ref>بحارالأنوار، ج ۷۷، ص ۱۷۳، ح ۸.</ref>. همچنین حکایت شده است که روزی [[عیسی]] {{ع}} نشسته بود و پیرمردی با بیل، زمینی را شیار می‌کرد. [[عیسی]] فرمود: "بار خدایا! [[امید]] ([[آرزو]]) را از او برگیر." آن پیر در دم، بیل را به کناری انداخت و دراز کشید. ساعتی گذشت و [[عیسی]] گفت: "بار خدایا! [[امید]] را به او بازگردان". بی درنگ آن پیر برخاست و شروع به کار کرد<ref>ورام بن أبی فراس، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، بیروت، دار صعب و دار التعارف، بی‌تا، ج ۱، ص ۲۷۲؛ محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة (همراه با ترجمه فارسی)، ۱۵ ج، ترجمه: حمیدرضا شیخی، چاپ دوم: قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷، ج ۱، ص ۱۸۴، ح ۶۷۵.</ref>.(...) [[انسان]] هر دوره از [[عمر]] خود را به [[امید]] رسیدن به دوره بعدی پشت سر می‌گذارد و لحظه لحظه [[زندگی]] او با [[امید]] همراه است. [[کودکی]] که تازه به دبستان پاگذاشته است، به [[امید]] رفتن به کلاس بالاتر و پشت سر گذاشتن دوران [[آموزش]] ابتدایی درس می‌خواند و تلاش می‌کند. همین [[کودک]] دوران [[راهنمایی]] را با [[امید]] رسیدن به دوران دبیرستان سپری می‌کند و دوران دبیرستان را با این [[امید]] که روزی به [[دانشگاه]] راه یابد، پشت سر می‌گذارد. وقتی همین [[کودک]] دیروز و [[جوان]] امروز وارد [[دانشگاه]] می‌شود، امیدهای تازه به او توش و [[توان]] می‌دهد و به زندگی‌اش معنا می‌بخشد؛ [[امید]] رسیدن به [[جایگاه]] مطلوب [[اجتماعی]]، [[تشکیل خانواده]]، داشتن [[فرزند]] و مانند آن. پس از [[تشکیل خانواده]] و به [[دنیا]] آمدن [[فرزندان]]، همه امیدها و آرزوهای [[انسان]] متوجه [[پیشرفت]] و ارتقای فرزندانش می‌شود و به این ترتیب، حکایت پایان‌ناپذیر [[امید]] به [[آینده]]، تا آستانه [[مرگ]]، [[انسان]] را [[همراهی]] می‌کند. ناگفته نماند [[امید]] به [[آینده]] و [[انتظار]] تحقق فردای بهتر، در یکی از ویژگی‌های فطری [[انسان]]؛ یعنی کمال‌جویی او ریشه دارد. [[انسان]] همواره طالب رسیدن به مراتب بالاتر و دست یافتن به قله‌های [[پیشرفت]] و ترقی است و این انگیزه در همه [[انسان‌ها]] با تفاوت‌هایی در سطح کمال مورد نظر و [[میزان]] تلاش برای رسیدن به کمال مطلوب، وجود دارد. در هر حال، [[انتظار]] و چشم به راه [[آینده]] بودن، شعله‌ای است در وجود [[انسان]] که هرچه فروزان‌تر و پر فروغ‌تر باشد، تحرک و [[پویایی]] او نیز بیشتر خواهد بود. برعکس، هر چه این شعله به سردی و خاموشی بگراید، تلاش و فعالیت [[انسان]] نیز [[کاستی]] می‌پذیرد تا آنجا که او به موجودی سرد، بی‌روح، بی‌نشاط، گوشه‌گیر و بی‌تحرک تبدیل می‌شود. در روانشناسی، به این حالت "افسردگی" می‌گویند، شدت و [[ضعف]] و زمینه‌های به وجود آمدن افسردگی در افراد گوناگون، متفاوت است، ولی عامل آن در هر حال چیزی جز خشکیدن نهال [[امید]] در وجود [[انسان]] نیست، با توجه به اهمیت و نقش اساسی [[امید]] به [[آینده]] و [[انتظار فرج]] در [[زندگی]] [[انسان‌ها]]، [[مکتب اسلام]] کوشیده است با تقویت این [[روحیه]]، تلاش و سرزندگی [[مسلمانان]] را در [[جوامع اسلامی]] به نهایت درجه برساند و آنها را در هر زمان، پویا و پایدار نگه دارد<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۳.</ref>.
-*'''انتظار به معنای عام''': در این معنا، [[مکتب اسلام]] تلاش کرده است از یک‌سو، با [[فضیلت]] بخشیدن به "[[انتظار]] [[گشایش]]" و [[امید]] به [[آینده]] و از سوی دیگر، با [[نکوهش]] [[ناامیدی]]، دلسردی و دل‌مردگی، [[روحیه]] تلاش و تکاپوی سازنده را در افراد [[جامعه اسلامی]] زنده نگه دارد و از ایجاد [[ناامیدی]] در [[زندگی]] شخصی [[مسلمانان]] جلوگیری کند. اهتمام [[اسلام]] به این معنای عام از [[انتظار]] و [[امید]] به [[آینده]] چنان است که از یک سو، [[امید]] به فرا رسیدن [[گشایش]] از سوی [[خداوند]] در ردیف [[برترین]] [[اعمال]] شمرده شده و از سوی دیگر، [[ناامیدی]] از [[رحمت]] [[خداوند]] از جمله [[گناهان کبیره]] به شمار آمده است<ref>ر.ک: سید عبدالحسین دستغیب، گناهان کبیره، چاپ سیزدهم: قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۹، صص ۶۸ - ۹۱.</ref>. [[قرآن کریم]]، [[ناامیدی]] از [[رحمت خدا]] را از ویژگی‌های [[کافران]] می‌داند و از زبان [[حضرت یعقوب]] {{ع}} چنین [[نقل]] می‌کند: {{متن قرآن|يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ}}<ref>«ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نگردید که جز گروه کافران (کسی) از رحمت خداوند نومید نمی‌گردد» سوره یوسف، آیه ۸۷.</ref>. بسیاری از روایاتی که در آنها به [[فضیلت]] "[[انتظار فرج]]" به طور کلی و بدون ذکر متعلق [[فرج]] اشاره شده است، به اصل تقویت [[روحیه امید]] به [[آینده]] و مقابله با [[ناامیدی]] و بدبینی نسبت به [[آینده]] نظر داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به این [[روایات]] اشاره کرد:
-#از [[رسول گرامی اسلام]] [[نقل]] شده است: هر کس نسبت به [[رزق]] کمی که [[خداوند]] به او داده است، [[خشنود]] باشد، [[خداوند]] نیز نسبت به [[عبادت]] عمل کمی که او انجام می‌دهد، [[خشنود]] می‌شود و [[انتظار]] [[گشایش]] [[عبادت]] است<ref>بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۳.</ref>.
-#همچنین از آن [[حضرت]] [[روایت]] شده است: "[[برترین]] عبادت‌ها [[انتظار فرج]] است"<ref>همان، ج ۲، ص ۲۸۷، ح ۲.</ref>.
-#باز در جایی دیگر می‌فرماید: "[[برترین]] [[جهاد]] [[امت]] من، [[انتظار فرج]] است"<ref>حسین بن علی بن حسین ابن شعبة الحرانی، تحف العقول عن آل الرسول، چاپ دوم: قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۳۶۳، ص ۳۷.</ref>.
-#[[امام علی]] {{ع}} در بخشی از [[روایت]] مفصلی که در آن به چهارصد مورد از اموری اشاره می‌کند که برای [[صلاح]] [[دین]] و دنیای [[مؤمن]] [[شایسته]] است، پس از سفارش کردن به طلب [[رزق]] در میانه [[طلوع فجر]] و طلوع [[شمس]] می‌فرماید: [[منتظر فرج]] باشید و از [[رحمت]] [[خداوند]] [[ناامید]] نشوید. به درستی که خوشایند‌ترین [[اعمال]] نزد [[خداوند]] [[صاحب]] [[عزت و جلال]]، [[انتظار فرج]] است<ref>کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۱۶؛ ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی بن حسین، تحف العقول عن آل الرسول: چاپ دوم، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۶۳، ص ۱۰۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳، ح ۷.</ref>.
-#آن [[حضرت]] در بخش دیگری از [[روایت]] یاد شده، پس از اشاره به این مطلب که ناشکیبایی هنگام ناگواری‌ها موجب از بین رفتن [[پاداش]] [[انسان]] می‌شود، می‌فرماید: "[[برترین]] کارهای [[انسان]]، [[انتظار]] [[گشایش]] از سوی خداست"<ref>کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۲۱؛ تحف العقول، ص ۱۱۱.</ref>.
-#[[امام صادق]] {{ع}} نیز در سفارش‌های خود به [[أبو حنیفه]] می‌فرماید: "[[برترین]] [[کارها]]، [[انتظار]] [[گشایش]] از خداست"<ref>بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۸، ح ۷۷.</ref><ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>.
-*'''انتظار به معنای خاص''': در این معنا، [[انتظار]] [[گشایش]] و [[امید]] به [[آینده]] از حالت امری محدود، سطحی و فردی، خارج و به امری گسترده، عمیق و [[اجتماعی]] تبدیل می‌شود. در توضیح این مطلب باید گفت آموزه‌های [[ادیان الهی]] به ویژه [[دین مبین اسلام]]، بر گرایش‌های درونی [[انسان‌ها]] تکیه دارد و اهداف و برنامه‌های آنها براساس همین گرایش‌های درونی و ویژگی‌های فطری سامان یافته است. در این میان، نقش [[دین]] تنها جهت‌دهی، گسترش و نهادینه‌سازی این گرایش‌هاست. در موضوع مورد بحث نیز با توجه به اینکه [[امید]] به [[آینده]] و [[انتظار]] گرایش فطری و جوهره [[زندگی]] انسان‌هاست، [[دین مبین اسلام]] تلاش کرده است این گرایش را از یک‌سو گسترش دهد و از سوی دیگر، تعمیق بخشد. به این بیان که [[دین اسلام]] به همه [[انسان‌ها]] می‌گوید فقط [[منتظر]] بهبود وضع [[زندگی]] خود و اطرافیان‌تان نباشید و تنها [[سعادت]] [[نزدیکان]] خود را طلب نکنید، بلکه این [[انتظار]] را نسبت به همه افراد [[جامعه]] گسترش دهید و چشم [[انتظار]] روزی باشید که [[رفاه]]، [[سعادت]]، [[عدالت]] و [[معنویت]] نه تنها در [[شهر]] و دیار شما، بلکه در همه [[جهان]] گسترده شود. به جز آن بیان می‌دارد که [[انتظار]] نباید تنها متوجه امور ظاهری، سطحی و محدود [[زندگی]] باشد. باید مفهوم [[انتظار]] را تعمیق بخشید و چشم به راه آینده‌ای بود که [[حقیقت]] مطلق، [[عدالت مطلق]] و [[معنویت]] مطلق در [[جهان]] [[حاکم]] شود. در این معنا، [[انتظار]] تنها به [[ظهور]] مردی تعلق می‌گیرد که اگر بیاید، نهایت [[خوبی‌ها]] را برای همه [[انسان‌ها]] در سراسر [[جهان]] فراهم خواهد کرد. این [[انتظار]] به همان اندازه [[فضیلت]] و [[برتری]] دارد که تحقق متعلق أن هنگام بررسی [[فضیلت انتظار]]، به برخی روایت‌هایی اشاره می‌کنیم که [[انتظار]] به معنای خاص را مورد توجه قرار داده‌اند<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۷.
 ==انتظار فرشتگان==