اشعث بن قیس کندی

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

أشعث بن قیس بن معدی کرب بن معاویة
محل زندگی	کوفه
دین	اسلام
اطلاعات علمی
استادان	عبدالله بن مسعود؛ عمر بن الخطاب عدوی؛ معدان بن أبی کرب کلاعی
شاگردان	أسباط بن محمد القرشی؛ إبراهیم بن المنذر الحزامی؛ إسماعیل بن زکریا الخلقانی؛ الحسن بن صالح الثوری؛ السکن بن إبراهیم البرجمی

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

اشعث بن قیس در رجال و تراجم | اشعث بن قیس در تاریخ اسلامی| اشعث بن قیس در نهج البلاغه

نسب

• ابو محمد أشعث بن قیس بن معدی کرب بن معاویة کوفی، کندی مشهور به أشعث بن قیس کندی او از تاریخ‌نگاران و روات حدیث است. در بین اهل سنت برخی او را صحابی می‌دانند. در کوفه زندگی می‌کرد و در کوفه درگذشت.

مقدمه

• اشعث بن قیس بن معدیکرب کندی که کنیه‌اش ابومحمد و نامش مَعْدیکرِب بود، از بزرگان یمن و از یاران پیامبر خداست. یک چشم او در جنگ یرموک، کور شد. او در تاریخ اسلام، چهره‌ای مرموز، متلون، تاریک نهاد و زشت کردار دارد. او پس از پیامبر خدا مرتد شد؛ اما ابوبکر، او را بخشید و او خواهر ابوبکر را به همسری برگزید. ابوبکر، بعدها، از این اقدام و بخشش خود، اظهار ندامت می‌کرد و بر آن، تأسف می‌خورد. در روزگار عثمان، دختر خود را به پسر عثمان داد و عثمان، وی را به حکومت آذربایجان منصوب کرد. عثمان، هر سال، یکصد هزار درهم از خراج آذربایجان را به او می‌بخشید. علی(ع) اشعث را از حکومت آذربایجان عزل کرد و وی را به مدینه فراخواند. او در آغاز، پس از عزل، قصد فرار داشت؛ اما با توصیه اطرافیانش به مدینه آمد و به خدمت مولا(ع) رسید. او در جنگ صفین، عهده دار ریاست قبیله "کنده" بود و فرماندهی جناح راست سپاه علی(ع) را بر عهده داشت. اشعث، سردمدار جریانی بود که حَکمیت و ابو موسی اشعری را بر امام(ع) تحمیل کردند. اشعث، آشکارا با انتخاب ابن عباس و مالک اشتر به عنوان حَکم، مخالفت کرد و یمنی بودن یکی از حَکمین را پیشنهاد داد. او در تشکیل گروه خوارج، بی‌اثر نبود و در جنگ نهروان، گرچه به ظاهر در سپاه امام(ع) بود، اما در شعله‌ور ساختن جنگ، نقش بسزایی داشت.
• اشعث از کسانی بود که از داخل سپاه امام(ع) یکسر به کارهای امام، اعتراض می‌کردند، به گونه‌ای که ریشه تمام اختلاف‌های سپاه را در مواضع او دانسته‌اند. او به قدری بی‌شرم و زشتْ‌خوی بود که امام(ع) را تهدید به قتل کرد. امام(ع) او را منافق خواند و بر او نفرین فرستاد. ابن مُلجَم به خانه اشعث، رفت و آمد داشت و گفته‌اند که در صبح روز ضربت خوردن امام(ع) به ابن ملجم، اشاره کرد که در انجام کار، سرعت گیرد. ما دلیل قطعی و سندی تاریخی در دست نداریم که ارتباط پنهانی اشعث را با معاویه اثبات کند؛ اما باید به این نکته توجه داشت که دست‌های پنهان جاسوسان، با مخفی‌کاری تمام و پوشش‌های کامل عمل می‌کنند و از این رو، به ندرت کشف می‌شوند؛ اما مجموعه جنایت‌های این خاندان شوم را می‌توان دلیلی معتبر و قابل اعتماد بر ارتباط او و خاندانش با دشمنان اهل بیت(ع) به شمار آورد و تعبیر امام از او به "منافق" این دلیل را تقویت می‌کند. دختر او (جَعده)، امام حسن(ع) را مسموم کرد و پسرش (محمد)، مسئولیت دستگیری مسلم بن عقیل را در کوفه به عهده داشت که با تزویر، به آن بزرگوار امان داد؛ ولی عمل نکرد و "از کوزه همان برون تراود که در اوست". دو فرزند دیگر او (قیس و عبد الله) نیز از فرماندهان لشکر عمر بن سعد در کربلا بودند و در پلیدی و پستی، چیزی از پدرشان کم نداشتند. قیس، قطیفه (بالا پوشِ) امام حسین(ع) را به غارت برد و به "قیس قطیفه" مشهور گشت. اشعث در سال ۴۰ هجری درگذشت و پرونده ننگین زندگی‌اش بسته شد.

استادان

• عبدالله بن مسعود بن حبیب بن شمخ مشهور به عبدالله بن مسعود
• عمر بن الخطاب بن نفیل بن عبدالعزی مشهور به عمر بن الخطاب عدوی
• معدان بن أبی کرب مشهور به معدان بن أبی کرب کلاعی

شاگردان

• أبو حبیبة مشهور به أبو حبیبة الطائی
• أم حبیبة بنت العرباض بن ساریة مشهور به أم حبیبة بنت العرباض السلمیة
• جریر بن عبد الله بن جابر بن مالک مشهور به جریر بن عبد الله البجلی
• خیثمة بن عبد الرحمن بن یزید بن مالک مشهور به خیثمة بن عبد الرحمن الجعفی
• زیاد بن کلیب مشهور به زیاد بن کلیب التمیمی
• شقیق بن سلمة مشهور به شقیق بن سلمة الأسدی
• عاصم بن بهدلة مشهور به عاصم بن أبی النجود الأسدی
• عامر بن شراحیل مشهور به عامر الشعبی
• عبدالرحمن مشهور به عبد الرحمن المسلی
• عبدالرحمن بن عبد الله بن مسعود بن حبیب مشهور به عبد الرحمن بن عبد الله الهذلی
• عبدالرحمن بن عدی مشهور به عبد الرحمن بن عدی الکندی
• عبدالله بن مسعود بن حبیب بن شمخ مشهور به عبد الله بن مسعود
• علی بن رباح بن قصیر بن القشیب بن یینع مشهور به علی بن رباح اللخمی
• قیس بن محمد بن الأشعث بن قیس مشهور به قیس بن محمد الکندی
• کردوس بن العباس مشهور به کردوس بن العباس التغلبی
• محمد بن أشعث بن قیس مشهور به محمد بن الأشعث الکندی
• مسلم بن هیصم مشهور به مسلم بن هیصم العبدی
• نجیح بن عبد الرحمن مشهور به نجیح بن عبد الرحمن السندی
• وائل بن حجر بن سعد بن مسروق بن وائل مشهور به وائل بن حجر الحضرمی
• منصور بن سلمة مشهور به منصور بن سلمة

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

• محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

پیوند به بیرون

• موسوعة الحدیث